ΣΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΗΣ " ΑΡΣΑΛΗΣ "

ΜΙΑ  ΓΛΥΚΙΑ ΑΝΑΜΝΗΣΗ  ΤΟΥ  ΑΛΕΚΟΥ ΚΩΣΤΑΚΗ – ΜΑΡΓΕΛΛΟΥ , ΤΟΥ  ΚΑΦΤΑΝΙΑΛΕΚΟΥ ΌΠΩΣ ΤΟΝ ΞΕΡΑΜΕ  ΚΑΙ  ΤΟΝ  ΛΕΓΑΜΕ .

   Ο αξέχαστος κι’ αγαπημένος χωριανός  και  φίλος  Αλέκος , κάπου  στην  Πεντέλη . Πολλά  του  χρωστάει  το  χωριό  μας , γιατί  έχει  αφήσει  ένα  πολύτιμο  θησαυρό με τις  αφηγήσεις  του , ιδιαίτερα  τις  προπολεμικές , κι’ όμως  κανένας  ..” επίσημος “ , Δήμος , Δωρική Αδελφότητα και  Λιδορικιώτικοι  Σύλλογοι , δεν  ένιωσαν ποτέ την  ανάγκη να  τιμήσουν αυτόν  τον  μεγάλο  λογοτέχνη αλλά κυρίως “ μεγάλο  Λιδορικιιώτη “.

                              *                         *

    Όταν  ήμουνα μικρός  αρρώσταινα συχνά , “ για  ψύλλου πήδημα “ που  λένε . Φαίνεται  πως  ο  μακαρίτης ο  νουνός μου , ο Καδούλας , όταν  μ’ έβγαζε  απ’ την  κολυμπήθρα δεν  με  σκούπισε καλά κι’ άρπαξα , έτσι το  πρώτο  κρύωμα ! ..που ‘χε ισόβιες  επιπτώσεις στην  κατοπινή  μου  υγεία  !

   Κι’ η  κακομοίρα  η  μάνα μου , δεν  είχε  αφήσει άγιο  και  ξωκλήσι , που  να  μη  με “ τάξει “ στη  χάρη  τους . Έτσι , όταν στα  δέκα  μου χρόνια αρρώστησα  βαριά , η  Κυρά  Τασούλα – άγιο  το  χώμα  που  τι  σκεπάζει – έχοντας  εξαντλήσει όλους  τους  τοπικούς  αγίους κι εκκλησίες , μ’ έταξε  στην  Παναγιά  της  Αρσαλής , πάνω   στη  Συκιά , που  γιορτάζει την  Παρασκευή της  Λαμπρής . Κι’ εκείνο  το  παιδικό  μου  προσκύνημα δεν  θα  το  ξεχάσω  ποτέ .

   Ήταν στα  προπολεμικά  τα  χρόνια , ‘Ανοιξη , Μάης , χαρά  Θεού . Ένα  τσούρμο από Λιδορικιώτισσες , γριές , μεσόκοπες , κορίτσια  και  καμιά  δεκαριά παιδόπουλα , ξεκινήσαμε  με τα  ζώα , βαθιά  μεσάνυχτα για  τη  Συκιά .

   Οι  ηλικιωμένοι , κάθονταν πάνω  στα  ζώα , που  τα  σαμάρια  τους  τα ‘ χαν στολίσει με  σεντόνια και πολύχρωμες  καραμελωτές . Τα μικρά παιδιά , μισοκοιμισμένα  ακόμα , κρέμονταν  στα  καπούλια και  προσπαθούσαν να  κρατηθούν γερά απ’ το  σαμάρι . Τα μεγαλύτερα ,  κορίτσια κι’ αγόρια , ακολουθούσαν  με  τα  πόδια .

   Για  μένα  ήταν  το πρώτο νυχτερινό  ταξίδι , κι οι  αισθήσεις  μου βρίσκονταν  όλες σε  υπερδιέγερση . Το  σκοτάδι , πήχτρα και  το  καραβάνι τραβούσε χαρούμενο το  δρόμο του . Καθισμένος κι’ εγώ στα καπούλια του  Πουλαρή  μας , ενός πανέξυπνου κι απίθανου  γαϊδάρου – τύφλα  να ‘ χε μπροστά  του  και  μουλάρι – δε  χόρταινα τη  βαθιά και  μυστηριακή  μαγεία της  μαγιάτικης εκείνης  νύχτας , καθώς  περνούσαμε ανάμεσα στις  ανθισμένες “ λελογγιές “ της ποταμιάς , του  Κόστεβου και  της  Φτελιάς .

   Το  νυχτερινό  αγέρι , που  κατέβαζε  η Γκιώνα , περνώντας  ανάμεσά τους , λουζόταν στο  λεπτό  τους  άρωμα και  ανακατεύοντάς   το μ’ άλλες  μοσχοβολιές από  χιλιάδες αγριολούλουδα , το ‘φερνε στα  ρουθούνια  μας και  γιόμιζε  το  στήθος  μας από  χαρά  και  άνοιξη .

   Λίγα μέτρα  πιο  κει , κατέβαζε  ο  Μόρνος  τα  κρυστάλλινα , απ’ το  λιώσιμο  των  χιονιών , νερά  του κι άκουγες τον  υπόκωφο  παφλασμό τους , καθώς  κυλούσαν στο “ χαλιά “ της  κοίτης .

   Απέναντι τα  Βαρδούσια – και  δώθε η Γκιώνα – μόλις  που  αχνομαντεύονταν . Αν  όμως δεν  έβλεπες τον  όγκο  τους , έβλεπες  παντού  τσοπάνικες φωτιές να  τρεμολαμπυρίζουν στο  σκοτάδι κι’ άκουγες χιλιάδες  κουδούνια να  σκορπάνε τον αξέχαστο  γλυκό  τους  αχό . Κι επειδή  δεν  έβλεπες  τα  βουνά , γιατ’ ήταν  νύχτα  ακόμα , νόμιζες  πως  οι  φωτιές  είναι  μετέωρες , στέκονταν  στον  αέρα κι’ έμοιαζαν με  φώτα , καταπληκτικό  φαινόμενο . Είναι  απάτη ; Δεν  ξέρω , εκείνο  όμως  που  ξέρω είναι  ότι  γίνεται  έστω κι αν  προκαλείται απ’ την  συμπύκνωση  των  αιωρούμενων υδρατμών απ΄τη θερμότητα των κεριών  και  των  καντηλιών όπως με  διαβεβαίωνε  φίλος μου  φυσικομαθηματικός .

Το  ταπεινό  εκκλησάκι  της  Αρσαλής . όπως  είναι  σήμερα , μετά  από…διάφορες “ καλλιτεχνικές “ παρεμβάσεις …

                               *                     *

   Ο  κοσμάκης  όμως , ο  απλοϊκός , ο  πτωχός  τω  πνεύματι , με  τη  βαθιά  και  αγνή  του  πίστη , πιστεύει πως γίνεται  θαύμα κι’ αυτό  του  αρκεί . Δεν  εμβαθύνει σε επιστημονικές  απόψεις , που  φέρνουν  άγχος , στεγνώνουν  την  ψυχή και  σπάνε  τα  νεύρα .

   Το  εκκλησίασμα τ’ αποτελούσαν κόσμος  απ’ τα  γύρω  χωριά και  κατά  80 % γυναίκες . Ίσως γιατί  αυτές , σαν πιο  αδύναμες , νιώθουν  πιο  πολύ την ανάγκη  της  Παναγιάς . Εκείνο  όμως που  μου ‘ κανε    τρομερή εντύπωση ήταν , πως αν  εξαιρέσουμε τις  “ Πρωτευουσιάνες “ Λιδορικιώτισσες , οι  οποίες είχαν  μικτό  ντύσιμο ( μισό ντόπιο – μισό  Ευρωπαϊκό , ΟΛΕΣ  ΟΙ  ΑΛΛΕΣ – εκτός  από  μία , προφανώς  Αθηναία – φορούσαν ντόπιες  μακριές , του αργαλειού  φορεσιές κι’ήταν  όλες  , ιδίως οι  Μουσουνιτσιώτισσες καταπληκτικής  ομορφιάς , ψηλές  με  ροδοκόκκινα μάγουλα  και  οι  περισσότερες  ξανθές .

   Σαν  τέλειωσε την  κατανυκτική  του λειτουργία ο  αξέχαστος παπα Συκιάς , ο  αγαθός  και  ασκητικός  εκείνος  λευίτης της  Συκιάς , ξεχύθηκε  ο  κόσμος και  τράβηξε  πέρα  σ’ ένα  πλάτωμα , που ‘ ταν  χοροστάσι . Περιττό  να  πούμε πως εκεί – πρώτος  και  καλύτερος – ήταν  ο  Ζήσιμος με τη  Γαρουφαλιά  του , με  τα  προκλητικά “ κοκοτάκια  “ τους , τα  “ πιπιρίνια “ τους  και τις  καραμούζες , που  έκαναν  τα  σκιαγμένα  ματάκια  των  παιδιών από  τα  γύρω  θεόφτωχα  χωριά να  τρεμοπαίζουν , βλέποντας  εκείνα τα  άγνωστα  και  προκλητικά ζαχαρωτά και τα  παιχνίδια στο  πανέρι  τους .

Αγναντεύοντας τα  Βαρδούσια απ’ την  Αρσαλή .

                            *                   *

   Στο  χοροστάσι όμως , κατάγναντα στην  ορθοπλαγιά  της  Γκιώνας και  πάνω ανατολικά  της  Συκιάς , σ’ ένα πανοραμικό  καταπράσινο πλάτωμα , είχε  στηθεί  τρίζυγος  χορός . Θέαμα και  ακρόαμα ασύλληπτης   ομορφιάς . Η εποχή , το  τοπίο , τα όργανα , οι  χορευτές , όλα  δημιουργούσαν ένα  σύνολο  ειδυλλιακό , “κρυσταλλικό “ , βουκολικό . Χόρευαν οι  Μουσουνιτσιώτισσες , οι  Στρωμήτισσες , οι  Μαυρολιθαρίτισσες κι΄οι  Κονιακίτισσες με  τις  υφαντές  μακριές και  ποικιλόχρωμες  φορεσιές τους  και όπως  στριφογύριζαν και  μπλέκονταν  τα  χρώματα , δημιουργώντας  ένα αιθέριο κι’ εξώκοσμο  ζωγραφικό  πίνακα , ένιωθες να  την   ψυχή  σου να  πετάει  ανάλαφρη , να  περιδινίζεται  στα  στριφογυρίσματα του  χορού και να γλεντάει κι’ αυτή  μέσα στην  τόση  αγνότητα την  τόσο  ειδυλλιακή και  βουκολική  ατμόσφαιρα .

Η  ξώπορτα της  εκκλησίας , πάνω  στα  βράχια .

                                        *              *

   “ Χορεύουν  οι  λεβεντονιοί κι’ η  γης  αλαφροσειέται …”θα  γράψω σ’ένα  μου  ποίημα , μεγάλος  πια  έχοντας στη  μνήμη μου  την  εικόνα  εκείνου του  χορού , που  ξέφευγε  απ’ όσα  ήξερα ως  τότε  , απ’ τους  χορούς και  τα  κλαρίνα  του  χωριού μας . Γιατί και  τα  κλαρίνα της  Αρσαλής δεν  είχαν  καμιά  σχέση μ’όσα άκουγα  στο  Λιδορίκι .

   Τούτο  δω , τα  Μαυρολιθαρίτικα και τα Στρωμήτικα ήταν  το  κάτι  άλλο . Δεν ήταν το “ γιάλα – γιάλα “ και το  “ αμάν – αμάν “ του  Κατράπα , του  Φαλιαμπάρα , του  Λύτρα και των  Κακοπουλαίων , που ήταν  επηρεασμένα από  σκοπούς  της  Ανατολής και  των  καφωδείων της  προσφυγικής  Αθήνας . Είχαν  άλλον ..” ηχό “ .

Το  εσωτερικό  της  Αρσαλής , όπως  είναι  σήμερα .

                                 *                   *

   Το  λάλημά τους  ήταν  βουνίσιο , βαρύ “ δωρικό “ , ανεπιτήδευτο . Θαρρείς πως  άκουγες το  ρόγχο  των  νερών  του Μόρνου σε κατεβασιά και  το  χειμωνιάτικο  ξεροβόρι να  βογγάει και να  βροντολογάει  στο  Λαζόρεμα και  να  ξυπνάει  στοιχειά  και  νεράιδες στο  Πελέσι . Είχαν  άλλο  άκουσμα , πρωτόγνωρο , ποιμενικό , αυθεντικό “ βλάχικο “ , κάτι  σαν  του  Τάσου  Χαλκιά σήμερα , αλλά  σκάλες  ανώτερο .

   Θα τα  θυμάμαι  πάντα  εκείνα τα όργανα , εκείνο  το  χορό κι’ εκείνο  το  παιδικό  μου  προσκύνημα στην Αρσαλή .

Παρέα  Λιδορικιωτών , στο πανηγύρι  της  Αρσαλής , προπολεμικά .

   Υστερόγραφο :

   Ύστερα από 40 χρόνια , μια  φίλη μου  Αθηναία , που  σπούδαζε χρόνια σε  Κολλέγια  της  Ελβετίας , έχοντας  βαρεθεί  την  Ευρώπη , με  παρακάλεσε να  την πάω  σε  ένα  γνήσιο χωριάτικο  πανηγύρι , “ να  νιώσει  - επί  τέλους – λίγη  Ελλάδα  αμόλυντη κι’ ανόθευτη , που  δεν  την  είχε νιώσει  ποτέ  της .

   Την  πήγα στη  Συκιά , γιατί  θυμήθηκα το  προπολεμικό  της  πανηγύρι . Μ’ αλίμονο ! Τι  τραγική  διάψευση ! Απ’ τις  200 τόσες  γυναίκες , ΜΟΝΟ  ΜΙΑ  μεσόκοπη είδαμε  με  ρούχα τ’ αργαλειού , το  χοροστάσι  άδειο . Τώρα ο  χορός  γινόταν κάτω  στα  μαγαζιά του  χωριού , όπου  υπήρχαν  δυο  εξέδρες στημένες  και  κόρνες , που σου τρύπαγαν  τα  αυτιά , καθώς  τα  μαγαζιά  συναγωνίζονταν  για  πελατεία .

  Τραγούδια ; Ούτε  ίχνος γνήσιου  Δημοτικού , αλλά  ψευτοδημοτικά και  μπασταρδολαϊκά . Και  μια  φρικιαστική κι ακαθόριστης  ηλικίας ντιζέζα , πασαλειμμένη με  πούδρες και  κραγιόνια , μ’ ένα  ντέφι  στο  χέρι να  τσιρίζει  σαν  τη  γάτα που  της πατάς  την ουρά και  να  ακκίζεται πάνω  στην  εξέδρα , σκορπώντας  χαμόγελα  υποσχέσεων στα  ξελιγωμένα κι’ ερωτικά  υποσιτισμένα τσοπανόπουλα της  ομήγυρης , που  την  έβλεπαν  σαν  ..ξερολούκουμο .

   Θέλησα με  τον  Κώστα  τον Καψάλη να  τη  φωτογραφίσουμε , μας  κατάλαβε όμως  κι΄έβαλε  μπροστά  της  το  ντέφι..Καλύτερα .

   Ντράπηκα κι’ έφυγα  αμέσως , ενώ  η  φίλη μου , όταν  με  βρίσκει καμιά  φορά μου  πετάει  ειρωνικά : “ Για  θυμήσου μωρέ  Αλέκο την ..Αρσαλή “…..

Ο αξέχαστος  φίλος , με  την  αγαπημένη  του σύντροφο Στέλλα  Αρκάδη .

Ο Αλέκος  σε  πολύ  ανθρώπινη  στιγμή ..

   Το  υπέροχο  αυτό  κείμενο  του  αξέχαστου  Αλέκου , δημοσιεύτηκε στη  Λιδορικιώτικη  εφημερίδα “ Λιδωρίκι “ του  Γιώργου  Καψάλη τον Απρίλιο του  1983 , αρ.φυλ 17 .

ΣΗΜ : Για  τους  μη  γνωρίζοντες που  σίγουρα  θα  αναρωτηθούν  τις  ακριβώς σημαίνει  το  όνομα  “ Αρσαλή “ : Αρσαλή , είναι  ο..ρουμελιώτικος συντετμημένος …τύπος του  “ Αγία Ιερουσαλήμ “ , που  προφανώς..για  λόγους συντομίας έγινε…Αϊρσουσαλήμ …Αρσαλήμ …Αρσαλή ..πολύ  απλά πράγματα …

      Καλή  σας  μέρα  να  περνάτε  καλά

Απ’ το “ Λιδωρίκι “ 

WWW.LIDORIKI.COM