ΤΟ....ΧΡΟΝΙΚΟ...ΤΟΥ...ΕΥΘΥΜΙΟΥ...ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΗ.- Α '

ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙΚΑΡΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΔΩΡΙΔΑΣ .

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η .

Αποκαλυπτική μαρτυρία , γιά τη ζωή , τις δοκιμασίες , αλλά και τις παλικαριές των κατοίκων της Δωρίδας , στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας , είναι το " Χρονικό " του καλόγερου του μοναστηριού του Σωτήρα , κοντά στο Γαλαξείδι , του Ευθύμιου του Πενταγιώτη ( 1660-1730 ) , που αποτελεί ταυτόχρονα και εξαιρετικό κείμενο της δημοτικής πεζογραφίας μας .
Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Ευθύμιος ήταν πρόδρομος του Μακρυγιάννη , έχοντας κι' αυτός την φλόγα και τις ποιητικές καταβολές του Γένους μας .
Γαλαξειδιώτης ο Ευθύμιος , αλλά με γνώση της περιοχής της Δωρίδας , με την οποία είχε συνέχεια επικοινωνία , ασπούδαχτος , αλλά με λογοτεχνικό ...χάρισμα , κατέγραψε ιστορικά γεγονότα της περιοχής από το 10ο ως το 17ο αιώνα . Το χειρόγραφο , σαρακοφαγωμένο και σε πολυφθαρμένο βρέθηκε το 1864 , στα ερείπια μέρους του μοναστηριού , δυό χρόνια μετά από τρομερό σεισμό που έγινε στο Γαλαξείδι , και κυκλοφόρησε το 1865 με εισαγωγή του Κ . Σάθα .
Σαράντα χειρόγραφες σελίδες , μέσα στις οποίες με λογοτεχνική δύναμη , με μεστή αφήγηση , σύντομη και άμεση , αναπλάθει το τοπικό ιστορικό χρονικό , με συναρπαστικό τρόπο , εκεί στο μοναστήρι του Σωτήρα , στο σκοτάδι της σκλαβιάς , ψαχουλεύει παλιά χρυσόβουλα , έγγραφα , σημειώματα και αφηγήσεις , εισχωρεί στην καρδιά των γεγονότων και καταγράφει στα 1703-1704 , την τραγωδία των κατοίκων με έμφυτη λαική λογοτεχνική ικανότητα .
Ο ίδιος λέει , τελειώνοντας το κείμενο , πως έγραψε την ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας του , με κόπο και θλίψη .
Ο Κ. Σάθας , στην άμεση έκδοση του " Χρονικού " , ενήργησε σαν ιστοριοδίφης , παρά σαν κριτικός , τον ενδιέφερε να δει το φως το χρόνια κρυμμένο , πολύτιμο αυτό χειρόγραφο , που το συνόδεψε με μιά εκτεταμένη εισαγωγή στην ιστορία της περιοχής . Η ιστορική καταξίωση του χειρογράφου γίνεται αμέσως , η λογοτεχνική του όμως αποτίμηση πραγματοποιείται στα 1944 , με την επανέκδοση του " Χρονικού ", με εισαγωγή του Γ.Βαλέτα , που επισημαίνει , πέρα απ' την ιστορική , και τη λογοτεχνική του αξία . Ο Γ.Βαλέτας αντικρούει το επιχείρημα του Σάθα , πως ο Ευθύμιος δεν φαίνεται ο αρχικός συντάκτης και αποδεικνύει με επιχειρήματα πως το " Χρονικό " είναι πραγματικά έργο του Γαλαξειδιώτη ιερομόναχου .
Ο συγγραφέας δούλεψε σαν ποιητής , διάλεξε τα γεγονότα , τα ιστορικά κενά τα συμπλήρωσε με υλικό της λαικής παράδοσης , του συναξαριού , του παραμυθιού , της πίστης του , προσθέτοντα και τον παλμό της ψυχής του .

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι........