Το χρέος, ο Ανδρέας και εγώ
Αργύρης Παπαστάθης
Ανοιξη του 1962. Ο Ανδρέας Παπανδρέου επισκέπτεται την Κορώνη της Μεσσηνίας και μένει στο πατρικό σπίτι του φίλου του Δημήτρη Κουλουριάνου. Είκοσι χρόνια αργότερα (1982) αναθέτει ως Πρωθυπουργός στον παλιό του φίλο (έγκριτο πια οικονομολόγο και στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας) το υπουργείο Οικονομικών. Η θητεία του Κουλουριάνου ήταν σύντομη (13 μήνες), γεμάτη από «όχι» σε παροχές που θεωρούσε ότι οδηγούσαν σε νέο δανεισμό. Την περασμένη Τετάρτη «Το Βήμα» τον συνάντησε στο κτήμα του στην Κορώνη. Αγρότης πλέον και οινοπαραγωγός στα 81 του χρόνια, αποκάλυψε άγνωστες λεπτομέρειες για τη γέννηση της «χιονοστιβάδας του χρέους» και μίλησε για το «καθαρτήριο» που θα οδηγήσει στην επόμενη ημέρα.
Αλλιώς φανταζόταν τη δεκαετία του 1980 ο Δημήτρης Κουλουριάνος. «Μετά την πτώση της χούντας, το 1974, υπήρχε διάχυτη ευφορία, νομίζαμε ότι όλα τα προβλήματα θα λυθούν αυτομάτως. Η προσέγγισή μου ήταν ότι το ξεχαρβάλωμα της ελληνικής οικονομίας απαιτούσε μια περίοδο νοικοκυρέματος. Χρειαζόμασταν δύο τετραετίες για να αλλάξουμε τις δομές με μεταρρυθμίσεις και διαρθρωτικές αλλαγές». Γρήγορα αντιλήφθηκε ότι το πράγμα πήγαινε αλλού. «Βρε παιδιά, δεν γίνεται “στις 18 Σοσιαλισμό”, δεν περνάς τόσο εύκολα από ένα σύστημα δυτικό, καπιταλιστικό, σε κάτι άλλο» έλεγε στον στενό κύκλο των συνεργατών του Ανδρέα Παπανδρέου όταν επέμεναν στο σύνθημα «στις 18 Σοσιαλισμό» τις παραμονές του εκλογικού θριάμβου του ΠαΣΟΚ (18 Οκτωβρίου του 1981).
Μετά τη νίκη ο Παπανδρέου ζήτησε από τον Κουλουριάνο να εγκαταλείψει την Παγκόσμια Τράπεζα και να αναλάβει διοικητής της ΕΤΒΑ. Επιπλέον, του έδωσε θέση στο Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής (ΚΥΣΟΠ). Τον επόμενο χρόνο, στις 4 Ιουλίου του 1982, ο Πρωθυπουργός τού έκανε το τραπέζι στο Καστρί. Του ανακοίνωσε ότι την επόμενη ημέρα θα γίνει ανασχηματισμός και ότι αναλαμβάνει υπουργός Οικονομικών...
«Οταν ήμουν υπουργός Οικονομικών, είδα ότι το χρέος άρχισε να παίρνει διαστάσεις πολλαπλασιαστικές» θυμάται ο Κουλουριάνος. Το 1981 το δημόσιο χρέος έφθανε το 30% του ΑΕΠ – το 1989 ανήλθε σε 72% και σήμερα πλησιάζει το 170%. Το «προπατορικό αμάρτημα» της υπερχρέωσης συνέβη τη δεκαετία του 1980. Το αίτημα της αποκατάστασης όσων ζούσαν αποκλεισμένοι και κυνηγημένοι από το κράτος της Δεξιάς, επί δεκαετίες ολόκληρες, ήταν δίκαιο και κυρίαρχο. Οδήγησε όμως σε νοοτροπίες και πρακτικές που σήμερα θεωρούνται από πολλούς η αρχή των δεινών που υφίσταται τώρα η Ελλάδα. «Ανησυχούσα με ποιον έφαγε το βράδυ ο Ανδρέας για να δω την άλλη μέρα τι “επιταγή” θα μου έρθει» λέει χαριτολογώντας. Με τη λέξη «επιταγή» εννοεί τη βροχή των αιτημάτων για παροχές. Παράγοντες του κόμματος και της κυβέρνησης αποσπούσαν τη συγκατάθεση του Πρωθυπουργού και έμπαιναν με θράσος στο γραφείο του.
«Και μου έλεγαν» θυμάται «“Εσύ τι το παίζεις; Πρωθυπουργός; Αφού συμφωνεί ο Πρωθυπουργός...”. Κι εγώ απαντούσα: “Ο Πρωθυπουργός μπορεί να συμφωνεί αλλά σας είπε να πάτε στον ∆ημήτρη. Και ο ∆ημήτρης είναι Καραγεώργη Σερβίας 10”.
Εκεί ήταν αυτός που έπρεπε να πληρώσει, το υπουργείο Οικονομικών».
Η απάντηση του Κουλουριάνου στη βροχή των αιτημάτων ήταν τις περισσότερες φορές αρνητική. «Χαρακτηριζόμουν πλέον ως συντηρητικός της παλιάς σχολής που ήθελε διόρθωση του συστήματος και όχι ανατροπή!»...
«Ο Ανδρέας δεν έλεγε ποτέ “όχι”» συνεχίζει ο Κουλουριάνος. «Οταν του μίλαγες στενά για οικονομικά, αρρώσταινε. Με ρωτάνε μερικές φορές: “Μα δεν ήξερε ο Ανδρέας οικονομικά;”. Παραήξερε οικονομικά και γι’ αυτό ακριβώς δεν ήθελε να συζητάει οικονομικά. Γιατί ήξερε ότι εκεί ισχύει η λογική της οικονομικής ανάλυσης». Ο υπουργός που πήγαινε στο γραφείο του με το λεωφορείο και έλεγε «όχι» στις παροχές (κάνοντας έξω φρενών τους συναδέλφους του) δεν άντεξε για πολύ σε αυτή τη θέση. Εμεινε όμως αρκετά για να σχηματίσει εικόνα. «∆ημιουργήθηκε μια νοοτροπία, ένας τρόπος σκέψης που είχε αποσυνδέσει την αμοιβή από την προσπάθεια. Η αμοιβή είχε γίνει ένα είδος ανθρώπινου δικαιώματος» λέει σήμερα. «Ακόμη και σε υπηρεσίες όπως η ΕΡΤ, για παράδειγμα, όπου υπήρχε πλεονάζον προσωπικό, ερχόταν ο υπεύθυνος και μου ζητούσε να προσλάβω 1.200. Του έλεγα ότι δεν γίνεται. Μου απαντούσε “τώρα θα βάλουμε δικούς μας”, ανεξαρτήτως αν χρειάζονταν ή όχι». Τα λεφτά όμως δεν υπήρχαν για αθρόες προσλήψεις και η μόνη λύση ήταν ο δανεισμός. «Εκεί τους είπα ότι αυτό παίρνει πλέον τη μορφή της χιονόμπαλας, κάθε βόλτα και μεγαλώνει»...
Ο Κουλουριάνος παραιτήθηκε στις 10 Αυγούστου του 1983.
Προτού γίνει υπουργός ο Κουλουριάνος μετρούσε ήδη 13 χρόνια στην Παγκόσμια Τράπεζα και είχε συμμετάσχει σε αποστολές σε 20 χώρες. «Γι’ αυτό καταλαβαίνω και πώς λειτουργεί σήμερα η τρόικα» μας λέει, «την έχω κάνει αυτή τη δουλειά». Τον ρωτάμε αν θα αντέξει η Ελλάδα μια έξοδο από το ευρώ. «Η έξοδος από το ευρώ θα είναι αυτοκτονία» απαντάει κοφτά . «Η Ελλάδα βρίσκεται σε τέλμα.
Το ένα πόδι είναι χρέος-έλλειμμα, το άλλο πόδι είναι ύφεση-ανεργία. Οταν σηκώνεις το ένα πόδι να ανασάνεις, βουλιάζει το άλλο. Και το αντίστροφο. Μέχρι να βρεθεί μια σχετικά στέρεη βάση να ανεβείς λίγο πιο πάνω.
Βλέπω ότι αυτή τη δεκαετία η χώρα μας θα μείνει σε αυτό το τέλμα. Είναι μια μεταβατική περίοδος, βρισκόμαστε στο Καθαρτήριο. Οπως έγραψε ο ∆άντης, πρέπει να περάσεις από το Καθαρτήριο για να δεις τον Παράδεισο. Εχουμε σταματήσει ως κοινωνία, ως οικονομία, να παράγουμε. Φτάσαμε να πωλούνται σκόρδα Κίνας στην Κορώνη. ∆εν μπορούμε να στηριχθούμε μόνο στις υπηρεσίες και στις ελπίδες ότι θα έρθουν ξένες επενδύσεις. Η νοοτροπία δεν αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη, δεν αλλάζει με νόμους και με ρητορεία.
Η παλιά εποχή τέλειωσε»
No comments:
Post a Comment