Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ - ΜΕΡΟΣ Κ ' .

ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ .

Η διάρθρωση του χώρου , το ορεινό της περιοχής , με τις ψηλές κορφές , τα μικροχώραφα και τις λιγοστές πεδιάδες κοντά στο Μόρνο , δεν επέτρεπαν εκτεταμένες καλλιέργειες . Έτσι οι κάτοικοι επιδίδονταν στην περιορισμένη καλλιέργεια σιταριού , καλαμποκιού και διάφορων κηπευτικών , λιγοστών αμπελιών , που απέδιδαν ωστόσο ωραίο κρασί , και την κτηνοτροφία .
Ουσιαστικά η κτηνοτροφία κάλυπτε ένε μεγάλο μέρος της τοπικής παραγωγής , που τα προιόντα , όσα περίσσευαν από την τοπική κατανάλωση , διοχετεύονταν και σε κοντινές μικροπολιτείες και κυρίως στο Γαλαξείδι , το Αίγιο και την Άμφισσα . Στα Σάλωνα μεταφέρονταν τα τομάρια των γιδοπροβάτων που σφάζονταν , γιά επεξεργασία στα γνωστά βυρσοδεψία ( ταμπάκικα ) που λειτουργούσαν εκεί .
Ο Andre Thevel , ( 1516 - 1599 ) , φραγκισκανός καλόγερος και κοσμογράφος του Γάλλου βασιλιά , που ταξίδεψε στην Ανατολή το 1549 και πέρασε κι' απ την Ελλάδα , σημειώνει σε έργο του , που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1575 :
< Η προσπέλαση στο εσωτερικό της Φωκίδας από την παραλία του Κορινθιακού κόλπου είναι δύσκολη , εξαιτίας των ορεινών όγκων του εδάφους . Στη Δωρίδα ασχολούνται με την κτηνοτροφία . Εκτός από τα Σάλωνα ( Solone ) , που είναι μεγάλο και καλό χωριό , στην περιοχή δεν υπάρχουν παρά μικρά χωριά και αυτά κρυμμένα σε κοιλάδες γιά τον φόβο των Τούρκων > .
Ο , απ' το Παλαιοκάτουνο Δωρίδας προύχοντας , από τους έμπιστους του Αλή και πολιτικός μετά την Επα;νάσταση , Αθανάσιος Λιδωρίκης , γράφει πως < η επαρχία Δωρίδος κατά την εποχήν εκείνην ( γύρω στα 1788 ) ήτο πολύ υποδεεστέρα ως και η των Σαλώνων κατά τα φώτα , ( εννοεί σε σύγκριση με την περιοχή Ναυπακτίας , όπου στη Λομποτινά < υπό την προστασίαν των προεστώτων Καναβαίων υπήρχον δύο σχολεία Ελληνικόν και αλληλοδιδακτικόν , εις τα οποία εδίδασκον δύο διδάσκαλοι εκ Μεσολογγίου >) . Ησχολούντο οι κάτοικοι εις τα ποίμνια και την γεωργίαν > .
Η διακίνηση των προιόντων ήταν δύσκολη , ιδιαίτερα προς το Γαλαξείδι , γιατί το 18ο αιώνα οι πειρατικές επιδρομές είχαν διογκωθεί στην περιοχή και από το γεγονός - είτε από αδυναμία , είτε από σκοπιμότητα - αδράνειας των τοπικών αρχών . Σύμφωνα με εκθέσεις Βενετού προξένου στη Ναύπακτο και η Δωρίδα δεν έμεινε έξω από τις λεηλασίες αυτές .
< Η τοιαύτη προς τους πειρατάςανοχή - γράφει ο Σάθας - ηνάγκασε τους Ιονίους να προβώσιν εις αντακδικήσεις κατά Τούρκων και ραγιάδων , ούτω βλέπομεν τους μεν Ζακυνθίους δηούντας τα παράλια της Γαστούνης και ιδία τας εντός του κόλπου της Ναυπάκτου κώμας , τους δε Ιθακησίους αιχμαλωτίζοντας τα εις Πεταλάν προσορμιζόμενα πλοία , αφ' ετέρου δε τους Δωριείς ληστεύοντας τους εις Μαλανδρίνον ερχομένους προς αγοράν τυρίων και μαλλίων Ιονίους εμπόρους , αι τοιαύται αμοιβαίαι διαρπαγαί εγένοντο πολλάκις αντικείμενον μακρών διενέξεων της Πύλης προς τον βάιλον , επιμόνως απαιτούντα και ως επί το πλείστον επιτυγχάνοντα την αποζημίωσιν των υπηκόων του αγίου Μάρκου , ουδενός λαμβάνοντος υπ' όψει τα παρόμοια παράπονα , και των ατυχών ραγιάδων , οίτινες συνήθως κατεδικάζοντο εις την διά κοινής συνεισφοράς απότισιν των όσα και αυτοί οι προγεγραμμένοι και αυτόν τον σουλτάνον περιφρονούντες λησταί ήρπασαν > .
Οι ραγιάδες , οι μικροκτηματίες , καλλιεργούσαν τη λιγοστή τους γη , γιά να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα γιά τη συντήρηση της οικογένειάς τους , κάτω από συνθήκες δύσκολες .
Έπρεπε να δουλεύουν ολοχρονίς γιά ένα κομμάτι ψωμί και μάλιστα οι πολυφαμελίτες , χωρίς να λογαριάσουμε και εκείνους που νοίκιαζαν και καλλιεργούσαν τα χωράφια , δίνοντας μεγάλο μέρος από το μόχθο τους , από το εισόδημά τους στο μοναστήρι , αν τα χωράφια ήταν βακούφικα ( μοναστηριακά ) , η αν ήταν ιδιοκτησία προύχοντα-κοτσάμπαση της περιοχής .
Αλλά και τα μεγάλα τσελιγγάτα ανήκαν σ' αρματωλούς και πολλά βοσκοτόπια σε άρχοντες της περιοχής . Σχετικά με τις δυσκολίες των ραγιάδων είναι η μαρτυρία του Μακρυγιάννη που αναφέρεται στη γέννησή του .
< Η πατρίς της γεννήσεώς μου - γράφει - είναι το Λιδορίκι , χωριό του Λιδορικιού ονομαζόμενον Αβορίτη , τρεις ώρες από το Λιδορίκι μακρυά το άλλο το χωριό , πέντε καλύβια . Οι γοναίγοι μου πολύ φτωχοί και οι φτώχεια αυτείνη ήρθε από την αρπαγή των ντόπιων Τούρκων και των Αρβανίτων του Αλήπασσα . Πολυφαμελίτες οι γοναίγοι μου και φτωχοί και όταν ήμουνε ακόμα εις την κοιλιά της μητρός μου , μίαν ημέρα πήγε διά ξύλα εις τον λόγκον . Φορτώνοντας τα ξύλα στο νώμο της , φορτωμένη εις τον δρόμον , εις την ερημιά , την έπιασαν οι πόνοι και γέννησε εμένα , μόνη της η καιμένη και αποσταμένη εκιντύνεψε και αυτείνη τότε και εγώ . Ξελεχώνεψε μόνη της και συγυρίστη , φορτώθη ολίγα ξύλα και έβαλε και χόρτα απάνου εις τα ξύλα και από πάνου εμένα και πήγε εις το χωριόν > . Σε άλλο σχέδιο αυτοβιογραφίας του γράφει πως < εγώ εγεννήθηκα έξω σ' ένα χωράφι μας ονομαζόμενον Κρύα Βρύση . Είχε πάη η μητέρα μου να μαζώξη καλαμποκιές για τα ζώα και με γέννησε εκεί και με τύλιξε με τες καλαμποκιές και με πήγε εις το σπίτι > .
Οι κοινωνικές διακρίσεις , που ξεκινούσαν από τα περιουσιακά στοιχεία ως τη θέση κάθε οικογένειας στη διοίκηση η την εξάρτηση από τους τοπικούς αγάδες , υπήρχαν και στη Δωρίδα . Από τη μιά μεριά ο λαός με τα λιγοστά χωράφια , από την άλλη οι προύχοντες με τα πολλά , οι προεστοί , οι άρχοντες . Συχνά ο φτωχός ραγιάς , που τροφοδοτούσε το κλέφτικο κίνημα , ερχόταν σε σύγκρουση με τον άρχοντα , αλλά έβγαινε χαμένος . Αναγκαζόταν να φύγει απ' το χωριό η να δεχτεί τους όρους του άρχοντα , μπαίνοντας στη δουλειά του , καλλιεργώντας με λιγοστή απολαβή τα χωράφια του , φυλάγοντας γιά λίγο μαξούλι ( τυροκομικά προιόντα ) το μεγαλοκόπαδό του . Από τους άρχοντες διορίζονταν οι προεστοί των χωριών και αυτοί έπαιρναν συχνότερα το αρματολίκι , ακτός αν η τούρκικη διοίκηση για να διχάσει τους κλέφτες η ν' απολυτρωθεί από κάποιον που δεν μπορούσε αλλιώτικα να τον αποδυναμώσει και , μπροστά στο ασίγαστο πάθος του ενάντια στον τούρκο , αναγκαζόταν να του παραχωρήσει το αρματολίκι , έχοντας ωστόσο την προοπτική εξόντωσής του σε κατάλληλη ευκαιρία . Αυτό ανάγεται σε αξίωμα , την περίοδο του Αλή πασά . < Ίνα διατηρήσωσι καλάς μετά του Αλή σχέσεις οι αρματολοί όφειλον να υπηρετούν αυτόν κατά το δοκούν αυτώ . Φοβερά επήρχετο τιμωρία δι' οιανδήποτε απόπειραν ανεξαρτησίας η αμφιταλαντεύσεως > , γράφει ο Σπ. Λάμπρου , ενώ ο Μ. Οικονόμου σημειώνει πως διά της πανουργίας και δολιότητάς του ο Αλή πασάς κατόρθωσε να εξοντώση τα καλύτερα παλληκάρια της Ρούμελης δι' αλληλοκτονίας > .
Ο Γιάννης Βλαχογιάννης εξάλλου γράφει πως στη Ρούμελη < τα μίση ανάμεσα στους παλιούς Κλέφτες η Αρματωλούς και τους κοτσαμπάσηδες ( που ο Αλήπασσας τους είχε δώσει πολύ πιό μεγάλη δύναμη παρά πρωτύτερα ) φέρανε μεγάλα φονικά > .

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι ..........