ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΘΙΜΑ

 

 

 

ΚΥΡΑ  ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ   -   ΠΟΝΤΟΣ .

Η Κυρά Σαρακοστή που έφτιαχναν στον Πόντο ήταν διαφορετική. Εκεί κρέμαγαν από το ταβάνι μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που πάνω του είχαν καρφωμένα εφτά φτερά κότας. Κι εδώ κάθε βδομάδα αφαιρούσαν ένα φτερό κι έτσι μέτραγαν το χρόνο μέχρι την Ανάσταση. Αυτό το «ημερολόγιο» το ονόμαζαν Κουκουρά.

• Κυρά Σαρακοστή

Η κυρά Σαρακοστή στις περισσότερες περιοχές ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά. Απεικόνιζε μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια, λόγω προσευχής, χωρίς στόμα, λόγω νηστείας, και με εφτά πόδια που αναπαριστούσαν τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι και έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες νηστείας απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο, έκοβαν και το τελευταίο πόδι.
Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο. Τοποθετούσαν το σύκο αυτό μαζί με άλλα, και σε όποιον το έβρισκε θεωρούνταν ότι του έφερνε γούρι. Σε άλλα μέρη της Ελλάδας η Κυρά Σαρακοστή δεν ήταν φτιαγμένη από χαρτί, αλλά από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιαχνόταν με αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη. Μια παραλλαγή του εθίμου της Κυράς Σαρακοστής είναι φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.

 

 

• ΓΑΙΔΟΥΡΟΔΡΟΜΙΕΣ  -  ΣΑΠΕΣ

Στις Σάπες της Ροδόπης αναβιώνει την Κυριακή της Αποκριάς το έθιμο των Γαϊδουροδρομιών σε κεντρικό δρόμο της πόλης. Οι νέοι της περιοχής διαγωνίζονται στην ταχύτητα τρέχοντας με γαϊδούρια. Έπειτα ακολουθεί γλέντι στην Πλατεία Δημαρχείου με συγκροτήματα από όλη τη Θράκη.

 

 

• ΔΙΚΗ  ΤΟΥ   ΚΑΔΗ   -  ΛΙΤΟΧΩΡΟ

Στο Λιτόχωρο Πιερίας θα αναβιώσουν το βράδυ της Κυριακής έθιμα που έχουν σκοπό τον εξαγνισμό των κακών πνευμάτων και τον εξοβελισμό της κακοτυχίας. Αυτό επιτυγχάνει, σύμφωνα με το έθιμο, ο Χορός των βωμολόχων που περιδιαβάζει όλο το χωριό με πειράγματα για όλους τους περαστικούς. Ακολουθεί βέβαια ξέφρενο γλέντι.
Στην Πολυκάρπη της Πέλλας θα αναβιώσει η Δίκη του Καδή. Οι κάτοικοι θα συγκεντρωθούν στην πλατεία για να δικάσουν τον αντιπρόσωπο της κακοκεφιάς και της κακής τύχης. Τελικά τον καταδικάζουν και καίνε το ομοίωμά του ανάμεσα σε χορούς και τραγούδια

 

 

• ΜΟΣΤΡΑ  -  ΧΙΟΣ

Στα Θυμιανά της Χίου, την περίοδο της αποκριάς και πιο συγκεκριμένα την Κυριακή της Τυρινής, λαμβάνει χώρα το έθιμο της «Μόστρας». Οι ρίζες αυτού του εθίμου βρίσκονται στην εποχή του Μεσαίωνα. Η γιορτή να γίνεται σε δύο ημέρες. Το βράδυ της Παρασκευής της Τυροφάγου και το πρωί της Κυριακής της Τυρινής. Σε αυτό οφείλεται και η έκφραση «την Παρασκευή την ανεβάζουμε και την Κυριακή την κατεβάζουμε».
Το βράδυ της Παρασκευής, νεαροί κυρίως, φοράνε παλιά ρούχα, γυναικεία ή αντρικά, καλύπτουν το πρόσωπό τους με αυτοσχέδιες μάσκες (τις μουτσουναριές) και κάνουν διάφορα σκετς σκορπώντας το κέφι, το γέλιο και τη χαρά. Αυτοί είναι οι κουδουνάτοι. Την Κυριακή εκκλησιάζονται όλοι στα εξωκλήσια του Αγίου Ιωάννη και του Αγίου Δημητρίου. Μετά την λειτουργία κατευθύνονται στο νεκροταφείο του χωριού με συνοδεία οργάνων που παίζουν το ρυθμό του ταλιμιού.
Τελικός προορισμός είναι η κεντρική πλατεία του χωριού, όπου και χορεύουν το ταλίμι. Ταλίμι ονομάζεται ένας χορός που αναπαριστά τις μάχες των Χιωτών με τους πειρατές. Μετά το ταλίμι ακολουθεί ένας άλλος χορός, ο «Δετός» όπου οι χορευτές πιάνονται από τους ώμους, σχηματίζουν έναν κύκλο, και χορεύουν. Κατόπιν και πάλι με την συνοδεία μουσικών οργάνων οδηγούνται όλοι στην εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου, όπου στα κάγκελα του ναού κρεμούν Χιώτικα λάβαρα και σημαίες.

 

 

• ΠΑΝΑΡΑΤΟΣ  -  ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ

Λαϊκή θεατρική παράσταση της Αποκριάς, που παίζεται στο Καρπενήσι από τις αρχές του 20ου αιώνα. Εντάσσεται στα "αγερμικά έθιμα", αφού τα πρώτα χρόνια ήταν μικρής διάρκειας και παρουσιάζονταν σε πλατείες των γύρω χωριών ή τα σταυροδρόμια της κωμόπολης. (Αργότερα προσαρμόστηκε, με την εισαγωγή επίκαιρων σχολίων και νεωτεριστικών στοιχείων, σκηνικά στο χώρο της Κεντρικής πλατείας).
Η παράσταση, που έχει δεθεί με τις Αποκριάτικες εκδηλώσεις στο Καρπενήσι, παίζονταν πάντα την τελευταία Αποκριά, ενώ την Καθαρή Δευτέρα κυριαρχούσε ο σατιρικός "Γύφτικος Γάμος". Αν και δεν παίζονταν κάθε χρόνο, η προετοιμασία του απαιτούσε κόπο και χρήματα. Προπολεμικά η ομάδα των προσώπων που συμμετείχαν έβγαζε δίσκο και συγκέντρωνε κάποιο ποσό που συνήθως χρησίμευε για διασκέδασή τους την άλλη μέρα, αλλά και για κοινωφελείς σκοπούς. Τα πρόσωπα, που υποδύονταν όλους τους ρόλους ήταν άνδρες, επαγγελματίες και εργαζόμενοι κάτοικοι της πόλης, παλιά ήταν συνήθως τα ίδια για μια σειρά ετών.

 

 

 

• ΙΕΡΟΣ  ΓΑΜΟΣ

Στην Κληματιά, στο Χλωμό, στο Μαραθιά, στα Κρητικά, στους Γιαννάδες κι αλλού έχουν τον Ιερό Γάμο. Η τέλεση του καρναβαλίτικου γάμου όπως λεγόταν στα χωριά της Κέρκυρας ως το 1960, γινόταν στα περισσότερα χωριά της Κέρκυρας. Σιγά - σιγά σε κάποια έσβησε και παρέμεινε μόνο ως ανάμνηση ενώ σε κάποια άλλα ευτυχώς διατηρείται μέχρι σήμερα.
Συμβαίνει την Κυριακή της Τυροφάγου ή Τυρινής και ξεκινά από το πρωί όταν οι άνδρες του χωριού μαζεύονται σε κάποιο σπίτι και ντύνουν το γαμπρό. Σε άλλη γειτονιά οι γυναίκες στολίζουν τη νύφη. Το ότι η νύφη είναι κι αυτή άνδρας και μάλιστα μουστακαλής, μάλλον οφείλεται στην πατριαρχική κοινωνία που απαγόρευε στις γυναίκες να χουν θέση στα δρώμενα της κοινότητας. Στην τελετή του γάμου συμμετέχει κι ένας δαίμονας με τη μορφή σάτυρου που προσπαθεί να χαλάσει το γάμο. Σ’ όλη τη διάρκεια του μυστηρίου οι χωριάτες αισχρολογούν ακατάπαυστα, πειράζοντας οι μεν τους δε.

 

• ΡΕΘΥΜΝΙΩΤΙΚΟ  ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ  -  ΕΘΙΜΑ

Από το 1960 μέχρι σήμερα, το καρναβάλι στο Ρέθυμνο θυμίζει παλιές μέρες.Οι κανταδόροι με τις κιθάρες και τα μαντολίνα, μας μεταφέρουν με τις μελωδίες και τα τραγούδια τους στον παλιό καλό καιρό.
Ένας θησαυρός κρυμμένος μέσα στη πόλη περιμένει τις ομάδες να τον ξεθάψουν.
Οι ομάδες μασκαρεμένες θα περάσουν από την Μεγάλη Πόρτα και θα χορέψουν στους δρόμους της "Μικρής" και της "Μεγάλης" αγοράς, με τους ρυθμούς της φιλαρμονικής. Η παρέλαση θα καταλήξει στην Πλατεία Τεσσάρων Μαρτύρων για χορό μέχρι πρωίας. Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις κορυφώνονται με τη μεγάλη παρέλαση στην παραλιακή λεωφόρο Σ. Βενιζέλου με κατάληξη την Πλατεία Αγνώστου Στρατιώτη για γλέντι, χορό και αποχαιρετισμό του καρναβαλιού.
Γεύση από Ρεθυμνιώτικο καρναβάλι παίρνουν τόσο οι Χανιώτες όσο και οι Ηρακλειώτες αφού μια βενετσιάνικη γόνδολα ταξιδεύει στους γειτονικούς νομούς προσκαλώντας τον κόσμο να συμμετάσχει στην γιορτή. Την Καθαρή Δευτέρα στα γραφικά Ρεθυμνιώτικα χωριά Μέρωνα και Μελιδόνια αναβιώνουν έθιμα όπως το κλέψιμο της νύφης, ο "Καντής", το μουντζούρωμα, τα οποία σε συνδυασμό με το καλό κρασί, και τους ήχους της λύρας αποτελούν μια μοναδική εμπειρία.

 

 

• ΚΑΜΟΥΖΕΛΕΣ  ΣΕ   ΛΕΡΟ  ΚΑΙ    ΣΥΜΗ

Οι Αποκριές γιορτάζονται με τις "καμουζέλες", μασκαράτες και τους αυτοσχέδιους ποιητές που σκαρώνουν περιπαιχτικά στιχάκια τα οποία τα απαγγέλλουν παιδιά ντυμένα καλογεράκια πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Το ίδιο έθιμο έχουν επίσης και στην Σύμη.

 

• ΟΙ  “ ΚΟΥΔΟΥΝΑΤΟΙ “ ΣΤΗ    ΝΑΞΟ

Η Νάξος θεωρείται η γενέτειρα του Θεού Διονύσου. Από το πρώτο κιόλας Σάββατο της Αποκριάς, ξεκινάει ο εορτασμός, με το σφάξιμο των χοίρων και άλλων εκδηλώσεων.
Το μεσημέρι της τελευταίας Κυριακής στην Απείρανθο, εμφανίζονται οι "κουδουνάτοι". Αυτοί φορούν κάπα και κουκούλα, γυρνούν το χωριό κάνοντας θόρυβο και προκαλούν με άσεμνες εκφράσεις. Οι ίδιοι κρατούν "σόμπα", ξύλο που παραλληλίζεται με τον διονυσιακό φαλλό. Μαζί τους μπλέκονται ο "Γέρος", η "Γριά" και η "Αρκούδα". Στις αποκριάτικες εκδηλώσεις των "Κουδουνάτων" μπορεί κανείς να δει το "γάμο της νύφης", το "θάνατο", την "ανάσταση του νεκρού" και το "όργωμα". Την Καθαρή Δευτέρα στις κοινότητες Ποταμιά, Καλόξιδο, Λειβάδια κλπ. οι κάτοικοι ντύνονται "Κορδελάτοι" ή "Λεβέντες" γιατί στο φέσι και στους ώμους έχουν κορδέλες. Οι Κορδελάτοι είναι φουστανελοφόροι και η δεύτερη ονομασία τους "Λεβέντες" αποδίδεται στους Πειρατές. Από κοντά τους ακολουθούν και οι ληστές, οι "Σπαραρατόροι", που αρπάζουν τις κοπέλες για να τις βάλουν με το ζόρι στον χορό και το γλέντι, που κρατάει ως το πρωί.

               Καλό  σας  βράδυ …….Κ.-