Ο “Μικρός Ήρως” ήταν, ως γνωστό, ένα περιοδικό πολεμικών περιπετειών. Κι εφ’ όσο διηγούταν ιστορίες πολέμου, δεν θα μπορούσε να αποφύγει και τις αναφορές σε θανάτους εν ώρα μάχης.
Ήταν, όμως, ταυτόχρονα και ένα παιδικό περιοδικό. Ίσως για αυτό και για λόγους παιδαγωγικούς οι εικαστικές περιγραφές σκοτωμών, και μάλιστα στο εξώφυλλο, να
απείχε αρκετά από το να θεωρούταν η απεικόνισή τους ως political correct για την ηλικία στην οποία απευθυνόταν το περιοδικό.
Βέβαια, δεν ήταν το μοναδικό περιοδικό αυτού του είδους που στο εξώφυλλό του παρουσίαζε μια φονική στιγμή, άλλες φορές λίγο πριν, άλλες φορές λίγο μετά, αλλά κυρίως εν τη τελέσει της. Ωστόσο, από τα ελληνικά λαϊκά παιδικά περιοδικά της εποχής του -μιας εποχής όπου οι παιδαγωγικές προδιαγραφές επαφίονταν στην κρίση του εκδότη- ήταν αυτό που ο θάνατος “έκανε παιχνίδι” τις περισσότερες φορές στην πρώτη σελίδα… Στη βιτρίνα του εξωφύλλου. Ίσως, γιατί ήταν και το πιο μακρόβιο από όλα.
Όμως ας μην αγνοήσουμε ότι και τα πρότυπα από τα οποία αντλούσε παραδείγματα δεν υπολείπονταν σε βίαιες και φονικές σκηνές στο πρώτο πλάνο. Κυρίως κάποια αμερικανικά πολεμικά comics και κινηματογραφικές ταινίες “κατάλληλες για ανηλίκους”. Από την άλλη μεριά, ωστόσο comics της αμερικανικής παραγωγής των μεγάλων εκδοτικών εταιριών, των λεγομένωνmajors, που είχαν συμμορφωθεί με τον κώδικα της επιτροπής ελέγχου δεοντολογίας (Comics CodeAuthority) δεν παρουσίαζαν εικόνες σε στιγμές βιαίου θανάτου στα εξώφυλλά τους.
Εν πάση περιπτώσει στη συνείδηση των μικρών αναγνωστών οπτικοποιήθηκε το αξίωμα ότι η Ελευθερία κερδίζεται με αίμα πολύ ένθεν κι ένθεν των αντιμαχομένων παρατάξεων. Δεν γίνεται αλλιώς.
Τα εξώφυλλα που παρατίθενται χωρίζονται από εικαστική άποψη σε αυτά όπου ο βίαιος θάνατος είναι αναμενόμενος ή έχει επέλθει -δεν παρατίθενται όλα τα σχετικά τεύχη από τη σειρά του περιοδικού- και σε αυτά που δείχνεται επί σκηνής, κάτι που η αρχαία τραγωδία, το παγκόσμιο απαύγασμα του έντεχνου λόγου είχε αποφύγει επιμελώς να δείξει επί σκηνής.
Από άποψη αναφοράς χωρίζονται σε σκοτωμούς επωνύμων αντιπάλων του Παιδιού-Φάντασμα, σε θανάτους επωνύμων εκ των “ημετέρων δυνάμεων” και σε θανάτους ανωνύμων και από τις δυο πλευρές. Και οι τρεις κατηγορίες έχουν η καθεμιά τους τη δική τους συναισθηματική φόρτιση, ώστε να δικαιολογείται η αναφορά τους στο εξώφυλλο.
Εκείνο που μοιάζει με παράξενα συμπτωματικό είναι το ότι οι τρεις αναφορές σε εξώφυλλο θανάτου πράκτορα των δυνάμεων Κατοχής, αυτός επήλθε από πυρά των συμπατριωτών του!. Τα δύο δε πρώτα χρονικώς εξώφυλλα ολόκληρου του σχετικού καταλόγου είναι από τη μικρή κατηγορία θανάτου Γερμανού πράκτορα.
Τα υπόλοιπα σχόλια σε κάθε εξώφυλλο χωριστά παρακάτω.
<><><><><><><><><>Στη πιο "δημοφιλή" αντίπαλο του Παιδιού-Φάντασμα (θα μιλήσουμε αναλυτικά για την πανέμορφη ξανθιά Γερμανίδα πράκτορα Φροϊλάιν Χ, που είχε κάψει τις καρδιές των νεαρών αναγνωστών) έλαχε ο κλήρος να είναι η πρώτη από τους επωνύμους του αναγνώσματος, που ο θάνατός της έγινε πρωτοσέλιδος στα τεύχη του Μικρού Ήρωα, γεμίζοντας ταυτόχρονα με ειλικρινή θλίψη τους αναγνώστες. Η "απόσυρσή" της από το ανάγνωσμα ήταν αφενός νομοτελειακή ανάγκη, αλλά από την άλλη μεριά επιβαλλόταν και από έναν άλλο λόγο: ο χαρακτήρας της είχε ξεφύγει από τον έλεγχο του συγγραφέα!Σκοτώθηκε κατά λαθος από Γερμανό στρατιώτη.(τεύχος 33).
Και το δεύτερο χρονικά σχετικό εξώφυλλο ήταν αφιερωμένο στην εξόντωση Γερμανού πράκτορα κα μάλιστα από τα πυρά των δικών του. Αυτή τη φορά, όμως, στην "κατά λάθος" εξόντωση του πράκτορα είχε βάλει το χέρι του το Παιδί-Φάντασμα, που με μια στρεβλωτική λαβή ακινητοποίησε τον Κόρακα σαν ασπίδα μπροστά του. Υπέρμετρα μοχθηρός δεν πρέπει να στενοχώρησε κανέναν αναγνώστη που ο θάνατός του έγινε πρωτοσέλιδος... Ίσα-ίσα που θα πολλοί μικροί αναγνώστες θα του επεφύλασσαν κάποιον άλλον, μάλλον, πρωτότυπα σαδιστικό τρόπο εξόντωσης (τεύχος 64).
Η "Σφήκα" η Ιταλίδα κατάσκοπος ήταν η τρίτη και τελευταία επώνυμη, από τους δεκάδες Γερμανούς, Ιταλούς και Ιάπωνες πράκτορες, κατασκόπους και σαμποτέρ που εξουδετέρωσε το Παιδί Φάντασμα στα 798 τεύχη της καριέρας του, που χάνει τη ζωή της και ο θάνατός της γίνεται εξώφυλλο στο περιοδικό, αν και δεν ήταν ουσιαστικά κάποια πρωτοκλασάτη αντίπαλος για το Παιδί-Φάντσμα. Ο θάνατός της δεν υπήρξε τυχαίος από τα συμμαχικά σε αυτήν πυρά. Έπρεπε να βγει από τη μέση, επειδή γνώριζε τα σχέδια συνωμοτών που ήθελαν να ανατρέψουν τον Χίτλερ. (τεύχος 321).
Δεν πρέπει να πείστηκε κανένας ότι αυτό που έβλεπε στο εξώφυλλο συνέβαινε στην fiction πραγματικότητα του αναγνώσματος. Δεν είναι όμως γνωστό, αν όντως υπήρχε πρόθεση του συγγραφέα να αντικαταστήσει τον Γιώργο Θαλάσση με κάποιον άλλον ήρωα. Πάντως το δοκίμασε με τον εικονικό θάνατό του και για τα επόμενα τέσσερα τεύχη το Παιδί-Φάντασμα είχε απουσιάσει από το ανάγνωσμα με την πραγματική του ταυτότητα. Δρούσε ως μυστηριώδες Γαλάζιο Παιδί, του οποίου την ταυτότητα αγνούσαν ακόμα και οι φίλοι του. Το πείρμα -αν επρόκειτο για δοκιμή- πάντως δεν έπιασε και επανήλθε με την πραγματική του ταυτότητα, χωρίς ποτέ να μάθουμε ποια ήταν αυτή η μυστική απστολή που του είχε αναθέσει το Συμμαχικό Στρατηγείο, όπου η ταυτότητά του θα έπρεπε να παραμείνει κρυφή ακόμα και από την Κατερίνα και τον Σπίθα. (τεύχος 73).
Σειρά παίρνει ο Σπίθας να περάσει το κατώφλι του θανάτου και να επιστρέψει πίσω ακμαιότατος και ως συνήθως πεινασμένος. Τον βαρύτατο τραυματισμό του ο Γιώργος ήταν αυτός που εξέλαβε ως θάνατο.Απλώς η σχετική απεικόνιση και ο συνοδευτικός τίτλος του τεύχους δημιούργησε ένα κάποιο σοκ στους απανταχού θαυμαστές του αιώνια πεινασμένου παιδιού.(τεύχος 97).
Ο τραυματισμός στην άνω κοιλία (σύμφνα με την ιατρική ορολογία) είναι συνήθως θανάσιμος, αλλά φαίνεται πως για την Κατερίνα υπήρξε, ευτυχώς, ελαφρός ώστε να μη χρειαστεί να δώσει έναν ακόμα θανατηφόρο τίτλο στο τεύχος και μάλιστα αγαπημένου χαρακτήρα του αναγνώσματος. Πάντως, η εικόνα του τραυματισμού της στο εξώφυλλο μας είχε τρομάξει... (τεύχος 123).
Κάτι ανάλογο συνέβει και με τον σοβαρό τραυματισμό του κυπριωτόπουλου Νίκου Γαλανού, που είχε προστεθεί στην παρέα του Παιδιού-Φάντασμα τρία τεύχη πριν. Ο τίτλος του τεύχους μπορεί να μην αναφέρεται σε (ενδεχόμενο) θάνατό του, αλλά ο τίτλος του τεύχους σε συνδυασμό με την εικόνα του εξωφύλλου με το Κυπριωτόπουλο να τραυματίζεται βαριά εν ώρα μάχης, παραπέμπει συμβολικά σε τραγική επικαιρότητα της εποχής. Το τεύχος αυτό είχε κυκλοφορήσει στις 13 Δεκεμβρίου του 1955, ενώ λίγες μέρες πριν (τέλη Νοεμβρίου) είχε γίνει γνωστή η από τους Άγγλους καταδίκη σε θάνατο των δυο Κυπρίων μαχητών της ΕΟΚΑ του Καραολή και του Δημητρίου. (τεύχος 147).
Ό,τι δεν είχε συμβεί στο κυπριωτόπουλο Νίκο Γαλανό στην προηγούμενη αναφορά, του συνέβη αυτή τη φορά. Ο θάνατός του στο εξώφυλλο, αν και εικονικά δεν ανταποκρίνεται στην περιγραφή του επεισοδίου του θανάτου του, είναι συμβολισμός πολλών επιπέδων και έχει αρκετό ιστορικό παρασκήνιο. Ο Στέλιος Ανεμοδουράς ευαισθητοποιημένος από την πανελλήνια φόρτιση εκείνης της εποχής από τον αγώνα των Κυπρίων για να αποτινάξουν τον βρετανικό αποικιακό ζυγό και από την κοινή πεποίθηση ότι οι Κύπριοι δεν αγωνίζονται μόνο για να διώξουν τους Άγγλους από το νησί τους, μα και για να ενωθούν με την Ελλάδα (στο ανάγνωσμα υπάρχουν πολλές αναφορές για αυτή την Ένωση), προσθέτει στην παρέα και ένα παιδί από την Κύπρο που μάχεται μαζί με τους άλλους εναντίον των Γερμανών για τη απελευθέρωση της Ελλάδας από τον φασιστο-ναζιστικό στρατό Κατοχής της. Είναι φανερό, ωστόσο, ότι η συμμετοχή του Νίκου Γαλανού παραπέμπει σε πόλεμο των Κυπρίων κατά των Άγγλων. Για μια ακόμα φορά ο "Μικρός Ήρως" αντιμετωπίζει προβλήματα διανομής του στην Κύπρο. Το πρόβλημα θα λυνόταν με την απόσυρση του Κύπριου ήρωα. Και ο συγγραφέας "εξαναγκάστηκε" να τον αποσύρει έχοντας ωστόσο βάλει ένα ισχυρό θεμέλιο πιστών αναγνωστών στη Μεγαλόνησο, όπου οι Κύπριοι αναγνώστες του πίσω από τις γραμμές του κειμένου αντιστοιχούσαν τον δικό τους απελευθερωτικό αγώνα. Όσο για τον συμβολισμό στην απεικόνιση του θανάτου του Νίκου Γαλανού, τούτος είναι αρκετά φανερός και πικρός. Το Κυπριωτόπουλο σκοτώνεται με πισώπλατη βολή. Τι σημασία έχει που δείχνει ότι τον πυροβολεί Γερμανός στρατιώτης; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι εξώφυλλο γεμάτο σαρκασμό, αφού οδηγεί σε συνειρμούς ότι ο συγγραφέας και εκδότης του περιοδικού πειθαναγκάστηκε από πλάγιες μεθοδεύσεις να "σκοτώσει" τον ήρωά του, ώστε να αποκτήσει και πάλι πρόσβαση στο κυπριώτικο αναγνωστικό κοινό... Είχε κι άλλους τρόπους να περάσει τα μηνύματά του και αυτό φάνηκε αρκετές φορές στη συνέχεια του αναγνώσματος. (τεύχος 151).
Ήταν πολύ νωρίς -μόλις έξι τεύχη μετά την εμφάνισή του- για να είχε ολοκληρώσει τον κύκλο της ηρωικής του δράσης το μικρό Κρητικόπουλο, Διαβολάκος το παιδικό alter ego του Γιώργου Θαλάσση, το "Παιδί-Φάντασμα 2", σύμφωνα με έκφραση του ίδιου του συγγραφέα Στέλιου Ανεμοδουρά. Απλώς για μια ακόμα φορά συμμάχησαν όλες οι καλές συμπτώσεις -συγγραφική αδεία, πάντα- ώστε ο μικρός, μικρός ήρωας να αποφύγει το μοιραίο πέφτοντας από τον γκρεμό. Καμιά φορά συμβαίνει και στην πραγματικότητα. (τεύχος 168).
Εφήμερος συμμαχικός ήρωας, που διέψευσε την προσωνυμία του ως "Αθάνατος", αφού γαζώθηκε θανάσιμα από γερμανικά πυρά στο ένα και μοναδικό τεύχος της παρουσίας του. (τεύχος 208).
Εικαστική παραλλαγή του προηγουμένου εξώφυλλου απεικονίζει τον ηρωικό θάνατο ενός δευτερεύοντος ήρωα που είχε ενταχθεί στην παρέα του Παιδιού-Φάντασμα κάπου 15 τεύχη πριν.
Επρόκειτο για τον καλόγερο Αρτέμιο (τεύχος 231), ο οποίος αφού αποσχηματίσθηκε, ως κοσμικός πλέον εντάχθηκε στην αντιστασιακή οργάνωση του Παιδιού-Φάντασμα κι έδρασε με το όνομα "Νίκος". Η πατριωτική του δράση ως καλόγερος (τεύχη 231-233) είχε περισσότερο ενδιαφέρον. (τεύχος 247).
Ένας ακόμα μικρός, μικρός ήρωας από τους αναλώσιμους της παρέας του Παιδιού-Φάντασμα, που διέψευσε προσωρινά τον αναγγελθέντα στο εξώφυλλο θάνατό του. Η εικόνα του εξωφύλλου σε συνδυασμό με τον τίτλο ανήκει στην κατηγορία του επαπειλούμενου θανάτου του ήρωα. (τεύχος 275)
Ίσως το πιο unfair εξώφυλλο του "Μικρού Ήρωα". Θάνατος και μάλιστα βίαιος, παιδιών σε πρώτο πλάνο! Είναι γεγονός ότι πολλά παιδιά χάθηκαν κατ' αυτό τον τρόπο και με ακόμα πιο βάρβαρους στην Κατοχή, αλλά για ένα περιοδικό που απευθύνεται σε παιδιά και που το συγκεκριμένο τεύχος κυκλοφόρησε μάλιστα ακριβώς 22 χρόνια μετά την Απελευθέρωση (Οκτώβριος του 1966) είναι τουλάχιστο σοκαριστικό. Ευτυχώς, το ατόπημα δεν είχε παρουσιαστεί νωρίτερα, ούτε επαναλήφθηκε αργότερα και με τους άλλους αναλώσιμους μικρούς, μικρούς ήρωες που πέρασαν από τις σελίδες του αναγνώσματος (τεύχος 714).
*
Και περνάμε στους ανώνυμους των οποίων η απεικόνιση του θανάτου τους στο εξώφυλλο του περιοδικού τους έδωσε μια στιγμή (την τελευταία τους) ...δημοσιότητας!
Εδώ δεν υπάρχει θάνατος επωνύμου ή ανωνύμου στο εξώφυλλο, αλλά ο τίτλος λειτουργεί κάπως προφητικά για να στείλει ένα ακόμα μήνυμα αντίστασης στον αγωνιζόμεο κυπριακό λαό για την απελευθέρωσή του. Το "κάπως" έχει να κάνει με την ημερομηνία κυκλοφορίας του περιοδικού με τον εν λόγω τίτλο. Το τεύχος αυτό είχε κυκλοφορήσει στις 5 Μαρτίου 1957. Συμπτωματικά, επειδή εκδοτικά δεν θα μπορούσε να το είχε προλάβει εκτός αν ήταν εφημερίδα, στις 3 Μαρτίου είχε σκοτωθεί ηρωικά ύστερα από πολιορκία στο κρησφύγετό του από πολυμελές αγγλικό απόσπασμα ο ήρωας του Κυπριακού Αγώνα Γρηγόρης Αυξεντίου. Οι Άγγλοι τον κάλεσαν να παραδοθεί κι αυτός τους απάντησε "Μολών Λαβέ!".. Οι Άγγλοι που στη διάρκεια της πολιορκίας είχαν υποστεί απώλειες δυσανάλογα μεγάλες από τον Αυξεντίου πυρπόλησαν τη σπηλιά και τον έκαψαν ζωντανό!. Η σκέψη των Κυπρίων αναγνωστών πήγε συνειρμικά στον δικό τους γεωωαίο των γενναίων, για τον οποίο οι εφημέριδες συνέχιζαν να γράφουν πρωτοσέλιδα δυο μέρες μετά τον ηρωικό θάνατό του έστω και κάτω από την αυστηρή αγγλική λογοκρισία. (τεύχος 211).
Ένα ακόμα εξώφυλλο που συνειρμικά οδηγούσε τον αναγνώστη στον αγώνα των Ελληνοκυπρίων. Είχε κυκλοφορήσει στις 9 Απριλίου του 1957. Τον προηγούμενο μήνα στη Μεγαλόνησο οι Άγγλοι είχαν εκτελέσει με απαγχονισμό ακόμα μερικούς αγωνιστές. Ανάμεσά τους και τον μικρό Ήρωα του Κυπριακού Αγώνα, τον μαθητή Γυμνασίου Ευαγόρα Παλληκαρίδη στις 14 Μαρτίου κατηγορούμενο για μεταφορά όπλων. Το εξώφυλλο του τεύχους που πρακτικά θα πρέπει να γράφηκε εκείνες τις μέρες με εύλογη συγκινησιακή φόρτιση, ήταν αρκούντως εύγλωττο.
Η περιπέτεια του τεύχους είναι εμπνευσμένη από μια απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ που σχεδίασαν αξιωματικοί της Βέρμαχτ, που έβλεπαν ότι ο Χίτλερ οδηγεί τη Γερμανία σε ήττα και καταστροφή. Ήταν η 4η κατά σειρά αποτυχημένη απόπειρα και είχε λάβει χώρα στις 20 Ιουλίου του 1944. Οι συωμότες συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν. Πάντως, στην πραγματικότητα δεν συνέβη η σκηνή που απεικονίζεται στο εξώφυλλο, που συντέθηκε περισσότερο για δραματικούς λόγους. (τεύχος 167).
Και κλείνουμε το φωτογραφικό αφιέρωμα με θάνατο ζώου στην πρώτη σελίδα. Στη δεκαετία του '50 που ακόμα δεν είχε αναπτυχθεί συνείδηση οικλογικής ζωοφιλίας αρκετά συχνά σε περιπετειώδη περιοδικά απεικονιζόταν θάνατος ζώων της άγριας πανίδας ως χαρακτηριστικό της επιβολής του ανθρώπου επί ισχυροτέρων του ζώων. Στον μικρό ήρωα είχε υπάρξει κι άλλο ένα τέτοιου περιεχομένου εξώφυλλο.
http://tamikroirwika.blogspot.gr/
Πίσω στα παλιά
No comments:
Post a Comment