Η ΚΕΡΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑΣ ΉΤΑΝ ΤΟΠΟΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ

 

Μυστηριώδεις τελετουργίες
πριν από 4.500 χρόνια με ειδώλια και αγγεία,
κάτι αντίστοιχο με τις σημερινές λιτανείες

Σε ένα ιερό νησί ηλικίας 4.500 ετών οδήγησαν τους αρχαιολόγους τα σπασμένα ειδώλια της Κέρου. Κάτι σαν τους Δελφούς ή σαν τη Δήλο της Κλασικής εποχής, όπως αναφέρει ο καθηγητής σερ Κόλιν Ρένφριου, ο οποίος επικεφαλής βρετανικής ομάδας επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο τους Κέιμπριτζ πραγματοποίησε ανασκαφές στο έρημο νησί των Κυκλάδων.

«Μόνον που αυτό το ιερό είναι περί τα 2.000 χρόνια παλαιότερο», λέει ο κ. Ρένφριου στην εφημερίδα «Guardian» που δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Σπασμένα ειδώλια της Κέρου: Βρετανοί αρχαιολόγοι ερμηνεύουν ελληνικό μυστήριο».
Γιατί η βρετανική ομάδα θεωρεί πλέον βέβαιο ότι η θραύση αυτών των μαρμάρινων κυκλαδικών ειδωλίων αλλά και των αγγείων, που βρέθηκαν σε μεγάλο αριθμό επάνω στο νησί, αποτελούσε μέρος ενός παράξενου θρησκευτικού τελετουργικού. Αλλο, παρόμοιο μάλιστα δεν έχει γίνει γνωστό ως τώρα. Τη θεωρία του αυτή άλλωστε έχει διατυπώσει ο διάσημος βρετανός αρχαιολόγος και σε συνέντευξή του στο «Βήμα».
Επί δεκαετίες, από την εποχή που ο μακρυμάλλης τότε φοιτητής Κόλιν Ρένφριου έφθανε στην Κέρο – εν έτει 1963 – για να βρεθεί στο πεδίο καταστροφής που είχαν αφήσει πίσω τους οι λαθρανασκαφείς, οι οποίοι έβγαζαν τα ειδώλια από τη γη και αμέσως τα διακινούσαν σε Ευρώπη και Αμερική, το μυστήριο της ύπαρξης των μικρών αυτών γλυπτών παρέμενε άλυτο. Κυρίως γιατί τα γλυπτά ήταν σχεδόν όλα τα σπασμένα.
Οι αρχαιολόγοι βρήκαν χιλιάδες τεμάχια μαρμάρινων αγγείων και εκατοντάδες μέρη του σώματος των ειδωλίων που είχαν θαφτεί σε μικρά κοιλώματα του βραχώδους νησιού. Πολλές ήταν οι ερμηνείες που είχαν δοθεί αλλά μόλις τελευταία έγινε αντιληπτό ότι τα ειδώλια ήταν σκόπιμα σπασμένα και δεν είχαν καταστραφεί από τους αρχαιοκάπηλους ή από φυσικά αίτια. Συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ο κ. Ρένφριου διαπιστώνοντας ότι τα θραύσματα των περίπου 500 ειδωλίων και των 2500 αγγείων δεν βρέθηκαν μαζί.
«Αυτή ήταν μία ενδιαφέρουσα ανακάλυψη και το μόνο που μπορεί να σημαίνει είναι ότι αυτά τα αντικείμενα τα είχαν σπάσει σε άλλα νησιά και μεμονωμένα κομμάτια τους είχαν μεταφερθεί από τους ανθρώπους των Κυκλάδων στην Κέρο», λέει ο βρετανός καθηγητής. Φαίνεται δηλαδή ότι η Κέρος ήταν ο τελετουργικός προορισμός των ανθρώπων της εποχής αυτής – και της περιοχής ασφαλώς – ένας ιερός τόπος, κάτι σαν προσκύνημα: «Πιστεύουμε ότι η θραύση των αγαλμάτων και των άλλων αντικειμένων ήταν ένα τελετουργικό και ότι Κέρος είχε επιλεγεί ως ιερό καταφύγιο για να εναποτεθούν και να διατηρηθούν», προσθέτει ο κ. Ρένφριου.
Σύμφωνα με τον ίδιο οι Κυκλαδίτες χρησιμοποιούσαν τα ειδώλια και τα αγγεία για τελετουργίες και ενδεχομένως να τα μετέφεραν σε λιτανείες όπως γίνεται ακόμη σήμερα στην Ελλάδα με τις εικόνες. «Μετά από τη χρήση τους για κάποιο διάστημα, ίσως και δεκαετίες, θα ερχόταν ο χρόνος για να αποσυρθούν. Τότε σπάζονταν και τα κομμάτια τους μεταφέρονταν στην Κέρο. Είναι πιθανό μάλιστα αυτό να γινόταν σε τακτά διαστήματα κάθε χρόνο ενδεχομένως, με τον ίδιο τρόπο που οι Ελληνες έκαναν τους Ολυμπιακούς αγώνες κάθε τέσσερα χρόνια».Το γεγονός εξάλλου ότι τα χαμένα κομμάτια δεν έχουν βρεθεί σε άλλα νησιά κάνει τον καθηγητή να αναρωτιέται μήπως ρίχνονταν στη θάλασσα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
Οσον αφορά τον λόγο για τον οποίο γίνονταν όλα αυτά ο ίδιος θεωρεί βέβαιο πως επρόκειτο για μία τελετή αναγέννησης: «Πιστεύουμε ότι η σύμβαση ήταν, ότι όταν ένα ειδώλιο είχε φθάσει στο τέλος της χρήσης – του κύκλου ζωής του – δεν μπορούσε απλώς να το πετάξει κανείς ή να το χρησιμοποιήσει συμβατικά, αλλά θα έπρεπε να χάσει την ιερότητά του μέσα από μία περίπλοκη διαδικασία. Φαίνεται δηλαδή, ότι υπήρχε κάποια υποχρέωση στους ανθρώπους να φέρουν ένα κομμάτι του σπασμένου εδωλίου και να το καταθέσουν στο ιερό νησί».
Το 2006 εξάλλου ο κ. Ρένφριου εντόπισε μία ασύλητη θέση σπασμένων ειδωλίων αλλά και τα κατάλοιπα ενός μικρού οικισμού στο νησάκι Δασκαλιό που βρίσκεται στα 100 μέτρα από την Κέρο αλλά σύμφωνα με τους γεωλόγους στην εποχή του Χαλκού ήταν ενωμένα. Εκεί η διαπιστώθηκε η ύπαρξη ενός είδους ξενώνα, όπου θα παρέμεναν οι άνθρωποι οι οποίοι έφθαναν στο νησί για προσκύνημα. Το κτίσμα ήταν φτιαγμένο μάλιστα από μάρμαρο, που έφθανε δια θαλάσσης στην Κέρο από άλλα νησιά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των ανασκαφών όλα αυτά γίνονταν στην Κέρο για περίπου 400-500 χρόνια, δηλαδή ως το 2000 π.Χ. Οπως λέει όμως ο κ. Ρένφριου, μένουν πολλά ακόμη να απαντηθούν από τις έρευνες. Ηδη όμως τα κυκλαδικά ειδώλια έχουν αποτελέσει πηγή έμπνευσης για μεγάλους καλλιτέχνες όπως ο Πικάσο, ο Μπρανκούζι και ο Χένρι Μουρ, ενώ λόγω της σπανιότητας και της ομορφιάς τους έχουν γίνει και αντικείμενο ευρύτατης αρχαιοκαπηλίας.
Πηγή: Μαρία Θερμού, Εφημερίδα "Το Βήμα “