Από το «Πειναλέων» και το «Παεζάνο» μέχρι τα φλερτ στην μπουάτ του Γιάννη Αργύρη, τον σοβιετικό κινηματογράφο στην «Αλκυονίδα» και το ανθόγαλο με μέλι στον «Μέγα Αλέξανδρο» στην Αθηνάς
Αν η φοιτητική ζωή επί χούντας ήταν βγαλμένη από ελληνική ταινία της εποχής, τότε η σπουδάζουσα, καλοντυμένη νεολαία μάλλον ξόδευε τα λεφτά του επαρχιώτη αδελφού της, γλεντοκοπώντας με τραγουδίστριες ελαφρι\ών ηθών και σπάζοντας, αντί για τα δεσμά του κατεστημένου, πιάτα σε νυχτερινά κέντρα. Το καθεστώς των συνταγματαρχών θα ήταν περήφανο.
Ωστόσο το φοιτητικό lifestyle της ύστερης περιόδου της δικτατορίας κατέγραφε άλλου είδους τάσεις. Αντί για τα όλο και σπανιότερα σακάκια και φούστες, ο ενδυματολογικός κώδικας απαιτούσε αμπέχονο από το Μοναστηράκι ή εισαγόμενα τζιν και παπούτσια αγορασμένα από το υπόγειο του «Ναούμ», χαμηλά στην οδό Ακαδημίας. Ολα συνδυασμένα με κόμη πλουσία ή γενειάδα δασεία. Το πρωινό ξύπνημα δεν λογαριαζόταν αντιδικτατορική πράξη, η ημέρα άρχιζε αργούτσικα για τους περισσότερους. Υπαίτιος όμως ήταν άλλης κατηγορίας νυχτερινά στέκια. «Η πιο συνηθισμένη επιλογή ήταν μια ταβέρνα, ένα κουτούκι και ό,τι τα συνόδευε. Χοροί και τραγούδια δηλαδή, κυρίως αντιστασιακού περιεχομένου, όπως φυσικά τα απαγορευμένα του Θεοδωράκη», λέει ο πολιτικός επιστήμων Γιώργος Σεφερτζής, φοιτητής της Νομικής τότε. «Αν πηγαίναμε σε κάποιο ρεμπέτικο στέκι, αυτό μπορεί να ήταν του Γιάννη Παπαϊωάννου στις Τζιτζιφιές», λέει. «Τα μεγάλα κέντρα όμως, η "Τερψιχόρη" στο Χίλτον, το μαγαζί όπου εμφανιζόταν ο Βοσκόπουλος, οι θαμώνες που αρέσκονταν να σπάνε πιάτα και γενικά ο νεοπλουτισμός των ευνοημένων του καθεστώτος, ήταν στόχος του αντικομφορμισμού μας».
Ενός αντικομφορμισμού, δηλαδή, που μάλλον αναζητούσε το οξυγόνο του σε κλειστούς χώρους και μακριά από καθεστωτικά βλέμματα. Οπως το «Πειναλέων» της οδού Μαυρομιχάλη ή το «Τηνιακό» χαμηλά στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, που θρέφουν φοιτητές μέχρι σήμερα. Ή η πιο καθωσπρέπει «Θράκα» στη Φωκίωνος Νέγρη και μερικές ακόμη ταβέρνες ή καφετέριες στην Κυψέλη, της αγαπημένης συνοικίας των φοιτητών του Πολυτεχνείου: το καφέ «Οριεντάλ» που έμενε ανοιχτό μέχρι αργά, το «Παεζάνο», μια από τις πρώτες πιτσαρίες της Αθήνας με το αλλόκοτο αφεντικό της και τον αλλόκοτο παπαγάλο του, αλλά και οι πλατείες του Αγίου Λουκά ή του Αγίου Παντελεήμονα, όπου τότε ακόμα μπορούσες να καθήσεις τη νύχτα σε ένα παγκάκι με τον συμφοιτητή σου από τη μια, τις μπίρες και τα σουβλάκια σας από την άλλη. Και φυσικά, τριγύρω οι φοιτητικές γκαρσονιέρες. «Ειδικά όσοι ερχόμασταν από την επαρχία, προτιμούσαμε συχνά να μαζευτούμε σε κάποιο σπίτι», λέει ο Κώστας Μάρκου που τότε σπούδαζε Ιατρική στο Γουδή, ενώ σήμερα την ασκεί στην Πάτρα. «Οι περισσότεροι έμεναν κεντρικά, κοντά στις σχολές τους και αυτή η "κεντρικότητα" δημιουργούσε τις προϋποθέσεις που έφερναν τους φοιτητές πιο κοντά. Πολλές φορές», θυμάται ο κ. Μάρκου, «οι παρέες συγκεντρώνονταν και σε φοιτητικές εστίες όπως της Πατησίων και έτσι χτιζόταν σιγά σιγά μεταξύ μας η αλληλεγγύη».
ΣΤΙΣ ΜΠΟΥΑΤ
Αξίες παραδοσιακές όπως ο έρωτας ή η συντροφικότητα, βέβαια, ανθούσαν και στις μπουάτ της Πλάκας. «Τόποι ανταλλαγής βλεμμάτων και συναισθημάτων», όπως λέει ο κ. Σεφερτζής, κράτησαν ζωντανή τη φήμη τους ακόμα και όταν έκλεισαν. Δικαίως ο κ. Μάρκου θυμάται τα βράδια στην πασίγνωστη «Λήδρα» της οδού Θόλου, που το 1971 αντηχούσε από τη φωνή του Ξυλούρη και την μπαγκέτα του Μαρκόπουλου στο «Πότε θα κάνει ξαστεριά». Εξόχως σημαντικός ήταν ο «Ζυγός» στην Κυδαθηναίων που είναι ανοιχτός και σήμερα, απλώς κοστολογεί την είσοδο με τη φιάλη. Λίγο πιο πάνω υπήρχε και η «Απανεμιά», που έχει κρατήσει σχεδόν ίδια τόσο την ατμόσφαιρα (φωτογραφίες ελλήνων ποιητών πάνω από κεφάλια ελλήνων φοιτητών) όσο και το ρεπερτόριό της. Κάπου εκεί υπήρχαν οι θρυλικές «Εσπερίδες», που μαζί με τη «Λήδρα» ήταν πόλος έλξης για κάθε φοιτητή που σεβόταν το αντιδικτατορικό του φρόνημα. «Εκείνα τα χρόνια το μέρος ήταν κάθε βράδυ γεμάτο. Ερχονταν πάρα πολλοί φοιτητές μαζί με εργάτες, όλοι τους για το τραγούδι. Αν και στα γύρω στενά παραφυλούσαν αστυνομικοί που ζητούσαν ταυτότητα, εκείνοι επέμεναν», λέει ο ηθοποιός Γιάννης Αργύρης, ψυχή των «Εσπερίδων» για τριάντα - σαράντα χρόνια, με πιο γοητευτικά και επικίνδυνα μάλλον εκείνα της δικτατορίας. «Μπαίναν και άνθρωποι της ασφάλειας. Τους καταλάβαινες από τις αντιδράσεις στα τραγούδια», θυμάται ο κ. Αργύρης. «Τι θα πει ποιες αντιδράσεις; Ακόμα και στο "Ντιρλαντά" του Σαββόπουλου, που δεν είχε πολιτικό στίχο, φαινόταν ποιος είσαι, από το πώς το τραγουδούσες».
Εκτός από την τέχνη του αμετακίνητα πολιτικού τραγουδιού, υπήρχε και αυτή της κινούμενης εικόνας. Στην ευρωπαϊκή τουλάχιστον εκδοχή του, ο κινηματογράφος είχε να προσφέρει πολλές πρωτοποριακές ιδέες στους ντόπιους φοιτητές, παρουσιάζοντας επαναστάτες συναδέλφους τους τύπου «Ζαμπρίσκι Πόιντ», όχι γλεντζέδες. «Η κυρίαρχη κουλτούρα, ήταν οι ταινίες ποιότητας. Τις βρίσκαμε στο "Στούντιο" στην οδό Τρικόρφων ή στην "Αλκυονίδα" στην Ιουλιανού, η οποία έπαιζε και σοβιετικό κινηματογράφο», θυμάται η Δώρα Βουτσινά που από φοιτήτρια της Καλών Τεχνών (τότε στεγαζόταν στο Πολυτεχνείο) επέστρεψε στις αίθουσες του κτιρίου της Πατησίων για να διδάξει στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής. «Συχνάζαμε και στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, Κανάρη και Ακαδημίας γωνία. Τις Κυριακές πηγαίναμε καμιά φορά στο "Αστυ", ενώ προβολές έκαναν και η "Ιριδα" ή το αμφιθέατρο ΜΑΧ στο Πολυτεχνείο». Για τις ταινίες που έπαιζαν, δεν ήταν απαραίτητη η καθεστωτική συναίνεση. «"Ιβάν ο τρομερός", "Ο Κομφορμίστας", ταινίες του Βάιντα, του Μπερτολούτσι, του Παζολίνι», λέει η κ. Βουτσινά.
Ούτε το θέατρο έλειπε από τη φοιτητική ατζέντα, θα χρειαζόταν όμως η πρόσκαιρη «φιλελευθεροποίηση» της δικτατορίας για να εμφανιστούν νέοι θεατρικοί συγγραφείς και πυρήνες που ερέθισαν τον φοιτητικό κοινωνικοπολιτικό προβληματισμό. Οι κάπως πιο ψαγμένοι σπουδαστές της εποχής επισκέφθηκαν το Θέατρο Στοά, το σύγχρονο Ελληνικό Θέατρο, το Ανοιχτό και φυσικά το Ελεύθερο Θέατρο στο Αλσος Παγκρατίου, ή είδαν παραστάσεις όπως «Το μεγάλο μας τσίρκο» του Καμπανέλλη, «Οι νταντάδες» του Σκούρτη, «Οι 300 της Πηνελόπης» του Χαραλαμπίδη. Εισιτήρια γι' αυτές μπορούσες να βρεις ακόμα και στα γραφεία νεολαιίστικων οργανώσεων που συστήθηκαν από το 1971 και μετά με αντιδικτατορικό πρόσημο, όπως η Ελληνοευρωπαϊκή Κίνηση Νέων στην οδό Γιάννη Σταθά».
Οπως λέει ο κ. Σεφερτζής, «η προσέλευση στα αμφιθέατρα ήταν μεγάλη, κυρίως σε καθηγητές με ελκυστική επιστημονική και πολιτική φήμη», ενώ για αρκετούς η γνώση ήταν δύναμη. «Το μάθημα δεν ταυτιζόταν πάντα με το καθεστώς», θυμάται ο κ. Μάρκου. «Εντάξει, κάποτε είχαμε διακόψει έναν καθηγητή που ήταν μεγάλη χουντάκλα, συχνά όμως βλέπαμε τη μόρφωση ως διέξοδο. Στόχος μας ήταν να πέσει η χούντα και σκοπός μας ήταν η γνώση».
ΣΤα διαλειμματα
Αν βέβαια χρειαζόσουν ένα διάλειμμα από το διάβασμα, κάτι πολύ συνηθισμένο, οι επιλογές ήταν όλες στα πόδια σου. Αν ήσουν «νομικάριος», η ευκολότερη επιλογή ήταν το πατάρι του «Κοραή» που μέχρι σήμερα δεν έχει μετακινηθεί από τη γωνία Ιπποκράτους και Ναυαρίνου. «Ηταν όντως η εποχή του παταριού. Οπως στο "Diana" της Ασκληπιού, έτσι κι εδώ, οι φοιτητές έρχονταν και μελετούσαν, με πολλά τσιγάρα και καφέδες και συναντούσαν τις παρέες τους», θυμάται ο Κώστας Χήτας, σταθερή μορφή πίσω από τον πάγκο του «Κοραή» μέχρι σήμερα. «Το ήξεραν ότι υπήρχαν και ασφαλίτες, φαίνονταν τα κλομπ τους κάτω από το τραπέζι. Και όμως, μετά τις συγκεντρώσεις εδώ γινόταν χαμός. Ερχονταν όλοι οι φοιτητές και ζητούσαν νερό. Δεν προλαβαίναμε να τους εξυπηρετήσουμε».
Οι του Πολυτεχνείου έκαναν το διάλειμμά τους με καφέ στην «Αργιθέα» ή στο καφενείο και τα σκαλιά του Αρχαιολογικού Μουσείου, συχνά όμως έψαχναν κάτι λιγότερο δημοφιλές. «Η τάση ήταν να ψάχνουμε τα ασυνήθιστα», λέει η κ. Βουτσινά. «Πηγαίναμε στο γαλακτοπωλείο "Μέγας Αλέξανδρος" στην Αθηνάς, που είχε μαρμάρινα τραπέζια και ηλικιωμένους πελάτες για να φάμε ανθόγαλο με μέλι. Δεν προτιμούσαμε πολύ τα μοδάτα, τα "αστικά"». Οχι βέβαια ότι αυτά ήταν απαγορευμένα. Καφενεία όπως του «Λέτζου», του «Απότσου», του «Πικιώνη» είχαν σερβίρει αρκετές φοιτητοπαρέες και ας ήταν κάπως μακριά από τις σχολές. Ο «Παπασπύρου» και τα άλλα στέκια πέριξ της Πλατείας Συντάγματος ήταν γνωστά στους φοιτητές και φιλοξενούσαν συχνά μέχρι πρωίας κάποιο ερωτικό ραντεβουδάκι, τις επιδιώξεις για κάποιο άλλο ή τις ατέρμονες συζητήσεις σε ένα παγκάκι για την αποτυχία και των δύο.
No comments:
Post a Comment