ΕΥΑ ΠΑΛΜΕΡ - ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ

 

Η αστείρευτη γοητεία της αρχαιοελληνικής και ρωμέϊκης πολιτισμικής παράδοσης

H ζωή της Εύας Πάλμερ-Σικελιανού θα ταίριαζε σε ηρωίδα μυθοπλασίας. Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1874. Ο πατέρας της, Κούρτλαντ Πάλμερ, υπήρξε σπουδαία προσωπικότητα της εποχής του. Γιος πάμπλουτου επιχειρηματία, ο ίδιος διανοούμενος, οπαδός του Αμερικανού φιλοσόφου Έμερσον και λάτρης του ελεύθερου πνεύματος, συγκέντρωνε στο σπίτι του τα πιο φωτισμένα μυαλά της εποχής του, από κάθε θρησκεία και εθνικότητα. Η κόρη του Εvalina, ή αλλιώς Εύα, ανατράφηκε σε εκλεκτό περιβάλλον συγγραφέων και καλλιτεχνών, σπούδασε αρχαία ελληνικά και μουσική σε διακεκριμένο κολέγιο των ΗΠΑ, ταξίδεψε από μικρή στην Ευρώπη και γνώρισε διάσημες προσωπικότητες που σύχναζαν στον κύκλο του πατέρα της, επιστήμονες, μεταρρυθμιστές, οπαδούς των προοδευτικών ιδεών, σπουδαίους μουσικούς και λογοτέχνες όπως ο Οscar Wilde. Στο Παρίσι Η Εύα, γοητευμένη από την αρχαία τραγωδία και το θέατρο γενικότερα, θα συνεχίσει τις σπουδές της στο Παρίσι, όπου θα συνδεθεί με θεατρικούς κύκλους. Εκεί θα γνωρίσει τον ηθοποιό Ρέιμοντ Ντάνκαν, αδελφό της περίφημης χορεύτριας Ιζαντόρα. Ο Ρέιμοντ όπως και η Ιζαντόρα λάτρευαν την Ελλάδα. Λίγα χρόνια νωρίτερα ο Ρέιμοντ είχε παντρευτεί στην Αθήνα την Πηνελόπη Σικελιανού, αδελφή του ποιητή, όμορφη και ξέχωρα προικισμένη με καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία. Η Πηνελόπη θα μυήσει την Εύα Πάλμερ στην ελληνική παραδοσιακή τέχνη του αργαλειού. Το 1906 η Εύα θα έλθει με το ζεύγος Ντάνκαν στην Ελλάδα και εκεί θα γνωρίσει τον Άγγελο Σικελιανό. Ο ποιητής θα ερωτευτεί κεραυνοβόλα αυτή τη γοητευτική γυναίκα, μεγαλύτερή του σε ηλικία και ήδη μυημένη βαθιά στην τέχνη. Μετά το ταξίδι του στηΒόρεια Αφρική όπου θα γράψει τον Αλαφροΐσκιωτο , θα γυρίσει και θα την παντρευτεί. Από το 1907, μετά τον γάμο της, η Εύα Πάλμερ-Σικελιανού θα ζήσει στην Ελλάδα και το 1909 θα γεννήσει τον Γλαύκο, το μοναδικό παιδί του ποιητή.

Όμως σύντομα θα αποκτήσει τη δική της δραστηριότητα.  Είναι εντυπωσιασμένη με τη βυζαντινή μουσική και ιδιαίτερα με την πρωτοποριακή, όπως θεωρούσε, αντίληψη ότι η μελωδία αποσκοπεί κυρίως στο να αναδεικνύει το λόγο (κείμενο) και τα νοήματα του.  Σπουδάζει εντατικά βυζαντινή μουσική, μελετά τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και ασχολείται ειδικότερα με το αρχαίο ένδυμα και την τέχνη της υφαντουργίας. Χρηματοδοτεί την κατασκευή του Παναρμόνιου, ενός ειδικού μουσικού οργάνου, επινοημένου από τον δάσκαλό της Κωνσταντίνο Ψάχο, εξαιρέτου ερευνητή, διδασκάλου, συγγραφέως, μελοποιού και συνθέτη της Βυζαντινής και Αρχαίας μουσικής παράδοσης.  Το Παναρμόνιο είχε τη μορφή ενός αυξημένων δυνατοτήτων πολύπλοκου πιάνου, κατάλληλου για την απόδοση των κλιμάκων της Βυζαντινής οκτωήχου. Η κατασκευή του οργάνου έγινε από τον οίκο οργανοποιίας Steinmeyer της Βαυαρίας το 1924. Προς τιμήν της χορηγού του Εύας Σικελιανού ονομάστηκε «Εύειον Παναρμόνιον».

Από το 1924 θα ασχοληθεί συστηματικά, πλάι στον Άγγελο Σικελιανό, με τη διάδοση της Δελφικής Ιδέας και την οργάνωση των Δελφικών Εορτών που έμελλε να καταστούν θεσμός για τα επόμενα χρόνια. Το κύριο μέρος των εορτών περιλάμβανε παραστάσεις αρχαίων τραγωδιών. Το Μάιο του 1927 διοργανώθηκαν για πρώτη φορά οι Δελφικές Εορτές με το ανέβασμα του έργου του Αισχύλου Προμηθεύς Δεσμώτης σε μετάφραση του Γρυπάρη και πρωτοποριακή ελληνότροπη μουσική ενορχήστρωση του Κωνσταντίνου Ψάχου.  Η Εύα, συμπαραστάτης και εμπνεύστρια, Ηγερία και ακούραστη εργάτρια, θα συμβάλει αποφασιστικά στην πραγματοποίηση των πρώτων Δελφικών Εορτών με αδιάκοπη κατάθεση προσωπικού μόχθου και χρημάτων από τη μεγάλη πατρική κληρονομιά. Δική της ήταν η διδασκαλία του χορού και η σχεδίαση όσο και εκτέλεση των περίφημων κοστουμιών της παράστασης του Προμηθέα Δεσμώτη, που ύφανε η ίδια στον αργαλειό. Οι δεύτερες Δελφικές Εορτές, πάντα με τη συμμετοχή της, έγιναν το 1930. Όμως διάφορες δυσκολίες που ακολούθησαν, και τα μεγάλα οικονομικά χρέη που είχε δημιουργήσει για τις Εορτές, την ανάγκασαν να φύγει από την Ελλάδα. Επέστρεψε στις ΗΠΑ και συνέχισε εκεί τη δράση της ως σκηνοθέτης, χορογράφος και δασκάλα θεάτρου και αρχαίας τραγωδίας με διάσημους συνεργάτες. Παράλληλα ασχολήθηκε με πάθος για τη διάδοση και τη διεθνή αναγνώριση του έργου του Άγγελου Σικελιανού. Στην Κατοχή θα αγωνιστεί για τη συγκέντρωση βοήθειας με προορισμό τη δοκιμαζόμενη Ελλάδα, ενώ η ίδια θα συνεχίσει να ενισχύει οικονομικά τον ποιητή, που ήταν πλέον παντρεμένος με τη δεύτερη γυναίκα του, την Άννα. Με σπάνια γενναιοφροσύνη κι ανιδιοτελή αφοσίωση στην ιδέα της ποίησης του Σικελιανού, θα υποστηρίξει το 1946 την υποψηφιότητα του ποιητή για το Νόμπελ, με τη συνεργασία του Χένρι Μίλερ. Το 1950 η Εύα σχεδίαζε την επιστροφή της στην Ελλάδα και την αναβίωση των Δελφικών Εορτών. Την πρόφτασε ο θάνατος του ποιητή, το 1951. Ωστόσο, την επόμενη χρονιά η Εύα θα έλθει στην Ελλάδα. Εκεί, στο αρχαίο θέατρο των Δελφών, στη διάρκεια μιας παράστασης, θα υποστεί καρδιακή προσβολή. Σύμφωνα με την επιθυμία της θα ενταφιαστεί στους Δελφούς, δίπλα στον Άγγελο Σικελιανό.