Το Παγκράτι, λόγω της μικρής απόστασής του από το κέντρο των Αθηνών, έγινε από τη δεκαετία του 1960 και μετά μια από τις πιο πυκνοδομημένες περιοχές της πρωτεύουσας. Τα παραδοσιακά μονώροφα και διώροφα σπίτια γκρεμίστηκαν και με το θεσμό «της αντιπαροχής» χτίστηκαν στη θέση τους πολυώροφες πολυκατοικίες. Όπως ήταν φυσικό, «εξαφανίστηκαν» και τα λιγοστά δέντρα που υπήρχαν στις άκρες των πεζοδρομίων ή στις αυλές των παλιών μονοκατοικιών. Έτσι, ο μοναδικός «δασικός πνεύμονας» στην περιοχή παρέμεινε το Άλσος.
Η ιστορία του Άλσους Παγκρατίου ξεκίνησε το 1908. Τότε φυτεύτηκαν με τη φροντίδα της πριγκίπισσας Σοφίας τα πρώτα πεύκα. Ακολούθως η «Φιλοδασική Εταιρεία» δημιούργησε στο δενδροφυτευμένο χώρο φυτώριο δασικών ειδών (δένδρων και θάμνων), με σκοπό τη μεταφύτευσή τους στους λόφους των Αθηνών.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 άρχισε η ιδιωτική εκμετάλλευση του Άλσους. Είναι ενδεικτικό ένα δημοσίευμα αθηναϊκής εφημερίδας, στο οποίο αποτυπώνεται παραστατικά και η ευρύτερη εικόνα του κέντρου του Παγκρατίου κατά την εποχή εκείνη : « Έχει γνώσιν η Φιλοδασική Εταιρεία ότι το παραχωρηθέν προς εκμετάλλευσιν άλσος του Παγκρατίου χρησιμοποιείται προς διατροφήν των γειτονικών αιγών(=κατσικιών); Εάν δεν σπεύση να υποχρεώση τους ενοικιαστάς του ωραίου τούτου άλσους όπως φράξουν τας ανοιχθείσας εξόδους προς βορράν, δεν θα βραδύνη να πληροφορηθή ότι άλσος Παγκρατίου δεν υπάρχει πλέον» (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 15ης Μαρτίου 1929).
Το 1936 η Φιλοδασική Εταιρεία παραχώρησε την έκταση του Άλσους στο Δήμο Αθηναίων, για να λειτουργήσει ως ελεύθερος δημόσιος χώρος αναψυχής. Η Διεύθυνση Κήπων και Δενδροστοιχιών του Δήμου κατά τη διετία 1937 – 1939 μερίμνησε για την ανάπλαση του χώρου. Έτσι, «το πάρκο του Παγκρατίου, που φιλοξενούσε μέχρι προ ολίγων ετών αλήτες και κακοποιούς, που ήτανε πνιγμένο στην άγρια βλάστηση, έγινε μέσα σε δύο χρόνια το πάρκο της μόδας, ένα κομμάτι πρασίνου υποδειγματικό. Εκαθαρίστηκε, εστρώθηκε, εφυτεύτηκε (και με άλλα δένδρα και θάμνους),διωρθώθηκε, εστολίσθηκε, απέκτησε φανοστάτας και δρόμους, παρτέρια και λουλούδια, λίμνες και παιδικά παιγνίδια, πάπιες, περιστέρια, πέρδικες και παγώνια» (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 22ας Μαΐου 1939).
Από τον Απρίλιο του 1939 η «ατραξιόν» του Άλσους ήταν ο «ζωολογικός» του κήπος. Έγραφε ένας δημοσιογράφος το Μάιο του 1939:«Απ’ εδώ κι ένα μήνα περίπου το Παγκράτι παριστάνει τα Καρπάθια και τα Πυρηναία. Έχει αρκούδες! Μέσα εις το δάσος του, το γνωστόν «άλσος», φωλιάζουν τρία από τα θηρία αυτά. Άλλοτε το Παγκράτι είχε αρκούδες απ’ έξω, στα πρόθυρά του. Κι αν δεν είχε αρκούδες, είχε λύκους κι αλεπούδες. Δέκα λεπτά έξω από το κέντρο της συνοικίας υπάρχει το γνωστό Αλεποβούνι. Και γύρω από τον Προφήτη Ηλία εδώ και τριάντα χρόνια εκυνηγούσαν λαγούς. Τώρα στην ίδια θέση χτίζονται πολυκατοικίες. Ορμητικός έπνευσεν ο άνεμος του συγχρονισμού επί των Αθηνών και άλλαξε κέντρα και απόκεντρα, συνοικίες και πάρκα».
Και συνέχιζε ο δημοσιογράφος: «Τελευταίως το πάρκο επλουτίσθη και με τρεις αντιπροσώπους της ζούγκλας. Πλάι από τη μικρή λιμνούλα, την οποία διασχίζουν πρωί και απόγευμα οι λιλιπούτειοι στόλοι του παιδόκοσμου, ανοίχτηκε σε τρία μέτρα βάθος μια μεγάλη χαβούζα [.], μέσα εις την οποίαν εγκατεστάθησαν τρεις αρκούδες της Αφρικής [.]. Το κυκλικό κλουβί τους είναι διαμέτρου οχτώ περίπου μέτρων. Και αν τυχόν πλήξουν μέσα στον περιορισμένο αυτό χώρο, έχουν κι ένα είδος δένδρου, έναν κορμό κολοβωμένο και ξηρόν, φυτευμένον επίτηδες, μέσα στη μέση της αυλής των, για να σκαρφαλώνουν επάνω. Έκτοτε ο κόσμος του Άλσους, παιδιά, παραμάνες, κυρίες, συνταξιούχοι, ευρήκαν δουλειά» (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 22ας Μαΐου 1939).
Στα πρώτα χρόνια της μετεμφυλιακής περιόδου λειτούργησε το θέατρο «Άλσος». Οι παραστάσεις άρχισαν την 27η Μαΐου 1950 (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 27ης Μαΐου 1950). Έκτοτε και ως τα τέλη της δεκαετίας του 1960 στο υπαίθριο αυτό θεατράκι γίνονταν μουσικές εκδηλώσεις (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 10ης Ιουλίου 1952) και παίζονταν επιθεωρήσεις από διάφορους αθηναϊκούς θιάσους (εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, φύλλα της 23ηςΑυγούστου 1962 και της 27ης Σεπτεμβρίου 1966).
Κυρίως όμως το κηποθέατρο συνδέθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 με το «Ελεύθερο Θέατρο», το οποίο άλλαξε την επιθεώρηση στην Ελλάδα αλλά και τη «ζωή» του Άλσους και της συνοικίας. Στα τέλη της δικτατορίας το Άλσος, λόγω του θεάτρου που στεγαζόταν σ’ αυτό, είχε γίνει στέκι καλλιτεχνών και φοιτητόκοσμου, μια ουσιαστική εστία αντίστασης στο δικτατορικό καθεστώς. Αυτό, βέβαια, δεν άρεσε σε ορισμένους περιοίκους. Έτσι εξηγείται η φωτιά που εκδηλώθηκε το απόγευμα της 19ης Μαΐου 1974 και κατέστρεψε τη σκηνή και τα σκηνικά της παράστασης «Μια ζωή Γκόλφω», λίγο πριν από την πρεμιέρα.
Παράλληλα λειτούργησαν στο πάρκο θερινός κινηματογράφος, καφενείο, περίπτερο και παιδική χαρά. Έτσι, για δεκαετίες ήταν πόλος έλξης των κατοίκων του Παγκρατίου και των γειτονικών συνοικιών, ιδίως τα Σαββατοκύριακα και τις ζεστές καλοκαιριάτικες βραδιές.
Το 1977 αποφασίστηκε η ανάπλαση του Άλσους. Σύμφωνα με τη δημοσιευθείσα τότε στον Τύπο ανακοίνωση «Το Άλσος Παγκρατίου ανήκει στο δημόσιο. Για τα διάφορα κτίσματα, όπως θέατρο, κινηματογράφο, περίπτερο, κέντρο, παιδική χαρά και περιφράξεις που βρίσκονται μέσα στο Άλσος, το Υπουργείο Γεωργίας έστειλε έγγραφο προς το Υπουργείο Δημοσίων Έργων και ζητούσε την κατεδάφιση των ανωτέρω αυθαιρέτων κτισμάτων» (εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, φύλλο της 24ηςΦεβρουαρίου 1977).
Στην αναδιαμόρφωση του χώρου αντιδρούσε ο Οργανισμός Διοικήσεως και Διαχειρίσεως της Εκκλησιαστικής Περιουσίας (Ο.Δ.Δ.Ε.Π.). Επικαλούμενος ότι κατείχε τέσσερα στρέμματα από το Άλσος Παγκρατίου, ζητούσε από τους αρμόδιους φορείς να του επιτραπεί η οικοδόμηση θεάτρου και αναψυκτηρίου. Οι διεκδικήσεις του όμως προσέκρουσαν στη σθεναρή αντίσταση του Δημοτικού Συμβουλίου, το οποίο στη συνεδρίαση της 12ης Δεκεμβρίου 1980 αποφάσισε ομόφωνα να διατεθεί η προαναφερθείσα έκταση για τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων αναψυχής (εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, φύλλο της 13ης Δεκεμβρίου 1980).Μάλιστα, η Δημοτική Αρχή βρήκε «σύμμαχο» τον τότε υπουργό Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος Γ. Πλυτά, ο οποίος σε ανακοίνωσή του προς τους δημοσιογράφους την 29η Απριλίου 1981 γνωστοποίησε ότι ως το τέλος Μαΐου θα κατεδαφίζονταν όλα τα αυθαίρετα κτίσματα προς την οδό Ευτυχίδου (εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, φύλλο της 30ης Απριλίου 1981).
Πράγματι, τη 15η Μαΐου 1981, παρουσία του υπουργού, μαθητών των απέναντι σχολείων και κατοίκων της περιοχής , οι μπουλντόζες άρχισαν το έργο τους (εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, φύλλο της 16ης Μαΐου 1981). Κατά τους επόμενους μήνες ολοκληρώθηκε η διαμόρφωση του χώρου με την κατασκευή της παιδικής χαράς και του γηπέδου μπάσκετ κι έτσι το Άλσος Παγκρατίου απέκτησε τη σημερινή του μορφή. Όμως στους ηλικιωμένους Παγκρατιώτες παραμένουν «ανεξίτηλες» οι εικόνες από το παλιό Άλσος, γιατί αυτές είναι συνδεδεμένες με την παιδική και την εφηβική ηλικία τους.
No comments:
Post a Comment