Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΑ 1851

 

   Πλησιάζοντας οι Δημοτικές και Περιφερειακές εκλογές , αγαπημένοι μας φίλοι , θεωρήσαμε σκόπιμο να σας δώσουμε μια ..εικόνα της Δωρίδας μας , όπως αυτή ήταν ατα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια όταν ακόμα το Ελληνικό Κράτος ήταν σε..βρεφική ηλικία .

   Μιά σύντομη περιγραφή των πρώτων μεταπελευτερωτικών χρόνων , τότε που όλοι οι Έλληνες προσπαθούσαν να φτιάξουν το νεογέννητο Ελληνικό Κράτος .

   Ή περιγραφή μας αυτή είναι βασισμένη στο βιβλίο < Στη Φωκίδα του 1851 > του αξέχαστου Λιδορικιώτη συγγραφέα Γιώργου Ε. Καψάλη , που κυκλοφόρησε το 1974 , και έχει σαν σκοπό της να δώσει μιά πλήρη εικόνα της κατάστασης που επικρατούσε τότε στην Επαρχία μας , βοηθώντας ενδεχομένως νεότερους Δωριείς που θα θελήσουν , ίσως , να προχωρήσουν πιό πέρα την έρευνα αυτή .

 

Μ Ε Ρ Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο

 

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ – ΕΞΕΛΙΞΗ

 

   Η Φωκίδα έχει δύο επαρχίες , την Παρνασσίδα , με πρωτεύουσα τα Σάλωνα και τη Δωρίδα , με πρωτεύουσα το Λοιδωρίκι , τα διαμερίσματα αυτά δημιουργήθηκαν αμέσως μετά την απελευθέρωση και επισημοποιήθηκαν με Βασιλικό διάταγμα τον Απρίλη του 1833 .

   Η Παρνασσίδα περιλάμβανε τις – ως τότε – επαρχίες Σαλώνων και Γαλαξειδίου – που υπολογίζεται πως προπολεμικά , είχαν 72.960 στρέμματα αξιοποιήσιμης γης , από τα οποία τα 16.600 βρίσκονταν σε Τούρκικα χέρια – η δε Δωρίδα από τις επαρχίες Λοιδωρικίου ( στρεμ. 82.000 – 10.000 Τούρκικα ) και Μαλανδρίνου ( στρεμ. 39.000 – 6.000 Τούρκικα ) .

   Η Παρνασσίδα και η Δωρίδα – με Λοκρίδα και τη Φθιώτιδα – μπήκαν στο Νομό Φωκιδολοκρίδας , που είχε πρωτεύουσα τα Σάλωνα . Στις θέσεις – κλειδιά της Νομαρχίας τοποθετήθηκαν οι : Ίωάννης Αμβροσιάδης , Νομάρχης , Πέτρος Καψάλης , ‘Επαρχος Δωρίδας , Δρόσος Μανσόλας , Δ/ντής της Νομαρχίας και Δημήτριος Βυζάντιος , Γραμματέας της .

   Την ίδια χρονιά – 20/11/1833 – ιδρύθηκε η Επισκοπή Φωκίδας και την επόμενη -16/10/1834 – το Πρωτιδικείο Φωκιδολοκρίδας , και τα δύο με έδρα την Άμφισσα .

   Άξίζει να σημειώσουμε εδώ τα επαγγέλματα των κατοίκων της Φωκίδας όπως τα αναφέρει - σε έκθεσή της προς τις συμμαχικές Αυλές – η Κυβέρνηση το 1828 .

Σάλωνα = Γεωργοί , Τεχνίτες .

Λοιδωρίκι , Μαλανδρίνο , Κράβαρι = Ποιμένες , Ίερείς , Ψωμοζήται , Γεωργοί ,

θλιβερή η πραγματικότητα , αφού ως ψωμοζήτες χαρακτηρίζονταν οι διακονιαραίοι που ζητιάνευαν το ψωμί , πιστεύουμε όμως ότι η ιδιότητα αυτή αναφέρεται μάλλον στους Κραβαρίτες , που την είχαν κάνει επάγγελμα γιά πολλά - πολλά χρόνια μετά .

   Στις 20/6/1836 , ο Νομός άλλαξε σχήμα – όπως όλοι – και χωρίστηκε στις Διοικήσεις Φωκίδας και Φθιώτιδας και στην Υποδιοίκηση Δωρίδας .

   Πρωτεύουσες έμειναν οι ίδιες ( Σάλωνα – Λοιδωρίκι ) και στη Φθιώτιδα ορίστηκε η Λαμία ( Ζητούνι ) .

   Η νέα Διοικητική αναδιάρθρωση του Κράτους είχε σαν κύριο σκοπό την καλύτερη εποπτεία και αστυνόμευση , την σκλήρυνση δηλαδή του καθεστώτος που αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα με κύριο την αυξανόμενη δυσαρέσκεια των πολεμιστών του 21’, που δεν ανταμείφτηκαν για την προσφορά τους και έκαναν συχνά-πυκνά ανταρσίες .

   Πράγματι , οι ανταρσίες ήταν πληγή και βάσανο που τραβούσε πολύ πίσω , απ’ το 1830 κι’ εδώ , αυτά έχουμε ομολογούν οι σύγχρονοι , μόλις ανασάνουμε , κάποιος σηκώνει τα όπλα και ‘ρχόμαστε πάλι στο βόηθα Παναγιά .

   Το 1834 , αναταράχτηκε η Ανατολικά Ρούμελη κι’ η Κυβέρνηση με το Διάταγμα 19 της 31ης Μαρτίου περί προκηρύξεως της στρατιωτικής δίκης εις τας επαρχίας Δωρίδος και Φθιώτιδος όριζε :

Άρθρον 1 .

   Εις τας επαρχίας Δωρίδος και Φθιώτιδος , θέλει προκηρυχθεί , άνευ αναβολής , και τεθεί εις ενέργειαν η στρατιωτική δίκη.Αύτη θέλει δικάζει όλους τους εις τα ειρημένας επαρχίας γενομένους φόνους , ληστείας και εμπρησμούς , κατά τα ταχθέντα εις τον 5 απο 17 Σεπτεμβρίου νόμον .

Άρθρον 2 .

Διορίζομεν δε.

1 . Πρόεδρον μεν του στρατιωτικού δικαστηρίου τον Ταγματάρχην , Κύριον Πιέτι του Σαμπέλλη .

2 . Δικαστάς δε , εις το αυτό δικαστήριον ,

α ) Τον Κύριον Δημήτριον Σκορδίλην , δικαστήν παρά τω εν Χαλκίδι δικαστηρίω .

β ) Τον Κύριον Βασίλειον Θεογέννην , δικαστήν παρά τω αυτώ δικαστηρίω .

γ ) Τον λοχαγόν του Πρώτου της γραμμής πεζικού Τάγματος , Κύριον Γεώργιον Καρατζάν .

δ ) Τον ανθυπολοχαγόν του Έκτου πεζικού Τάγματος , Κύριον Σπυρίδωνα Γενίσσερλην

3 . Εισαγγελέα – παρ’ αυτώ – τον εν Χαλκίδι Επίτροπον της Επικρατείας Κύριον Ράλλην

4 . Γραμματέα , τον γραμματέα του εν Χαλκίδι δικαστηρίου , Κύριον Ίσχόμαχον .

Όλα τα ειρημένα ταύτα μέλη του δικαστηρίου θέλουν απέλθη άνευ αναβολής εις Νέας Πάτρας ( Υπάτη ) , όπου θέλει συστηθή το δικαστήριον , διά ν’ αρχίσουν τας εργασίας των .

Άρθρον 3 .

Τα προς υποστήριξιν του δικαστηρίου απαιτούμενα αποσπάσματα στρατιωτικών και χωροφυλάκων θέλουν λάβει τας ανηκούσας οδηγίας και σταλή , καλούσης της χρείας , εις Ν.Πάτρας .

Άρθρον 4 .

Εάν τα εν τω άρθρω 1 αναφερόμενα κακουργήματα αναφανώσιν εις άλλας επαρχίας του Νομού Φωκίδος και Λοκρίδος , θέλει μας γνωστοποιηθή τούτο άνευ αναβολής ώστε να επεκταθή η στρατιωτική δίκη εις αυτάς .

Άρθρον 5 .

‘Η επί των Εσωτερικών και η επί των Στρατιωτικών Γραμματεία , θέλουν λάβει άνευ αναβολής τα ανήκοντα και με τους υφιστώντας νόμους συνάδοντα μέτρα , προς αποκατάστασιν της ταραχθείσης ασφαλείας και προς σύλληψιν των κακούργων .

Άρθρον 6 .

Είς τας ημετέρας επί της Δικαιοσύνης , των Εσωτερικών και των Στρατιωτικών Γραμματείας ανατίθεται....κλπ . κλπ .

Τα στρατοδικεία κι’ οι έκτακτες εξουσίες , μονάχα κουκούλωσαν τη φωτιά , δεν έφεραν όμως τα ποθητά αποτελέσματα , το κακό σιγόκαιγε κάτω απ’ τη στάχτη των καθημερινών Κυβερνητικών βεβαιώσεων γιά ησυχία , τάξη και ασφάλεια και φτάσαμε στο 36’ που ο Βασιλιάς , δοκιμάζοντας άλλους τρόπους επιβολής , απηύθυνε διάγγελμα – στις 18 Φεβρουαρίου - < Προς τους κατοίκους της Στερεάς Ελλάδος > , μήπως και τους ...ρίξει στο φιλότιμο : < Κάτοικοι της Στερεάς Ελλάδος . Όλίγοι τινές εγκληματίαι , επικεφαλής μικράς συμμορίας εξηπατημένων , ηθέλησαν να συνταράξουν την ησυχίαν , παγιωθείσαν και συντηρηθείσαν μεταξύ υμών διά των προσπαθειών της Κυβερνήσεως και διά της αγάπης υμών , προς την τάξιν , αφ’ ης στιγμής επάτησα της Ελλάδος το έδαφος .κλπ . κλπ. >

Το διάγγελμα τ’ ακολούθησε και...< μεγαλόψυχη > χειρονομία , αμνηστεία που δόθηκε σ’όλους < ...τους οπουδήποτε του Βασιλείου εξοκείλαντας εις τοιαύτας κακουργίας ( αποστασίες και ληστρικά κινήματα ) και μεταβληθέντας > , εκτός των Δήμου Τσέλιου , Ν.Ζέρβα , Καινούριου , Γ.Πεσλή , Σωτήρη Στράτου , Καλαμάτα , Κρατάσιου , Γ. Γουμχούμα , Χοντρογιανναίων και άλλων , απ’ τους οποίους άλλοι συχωρέθηκαν με τον καιρό , κι’ άλλοι βαστάνε ακόμα , με τις ομάδες τους , πλαγιές και κορφοβούνια και – παρά τους διωγμούς - < κάθονται και τρων και πίνουν και την Άρτα φοβερίζουν > που λέει και το τραγούδι .

   Επακολούθησαν διοικητικές ανακατατάξεις , η Υποδιοίκηση Δωρίδας καταργήθηκε από τις 8/6/38 και στην προσπάθεια ευρύτερης αλλαγής της Διοικητικής διαίρεσης ο Νόμος ΚΕ’/ 5.12.45 ακύρωσε το διάταγμα του 1836 – με τις Διοικήσεις και Υποδιοικήσεις – και η Επικράτεια ξαναμοιράστηκε σε Νομούς – δέκα , με σαράντα εννιά Επαρχίες – όπως είναι αυτή τη στιγμή .

   Τώρα πλέον , η περιοχή υπάγεται στο Νομό Φθιωτιδοφωκίδας .Τα Σάλωνα έχασαν τα πρωτεία κι’ η έδρα του Νομάρχη μεταφέρθηκε στη Λαμία ( Ζητούνι ) .Οι Έπαρχοι έμειναν όπως παλιά : Στην Άμφισσα ( της Παρνασσίδας ) , στο Λοιδωρίκι ( της Δωρίδας ) και στην Αταλάντη ( της Λοκρίδας ) , ο μέχρι τότε Νομάρχης κ.Σ.Θεοχαρόπουλος αντικαταστάθηκε απο τον κ.Γ.Οικονομίδη .

   Η Δωρίδα , φτωχιά και παραμερισμένη μπήκε απ’ την αρχή στον ίδιο Νομό με την Παρνασσίδα , όπως είναι και σήμερα , ο πρώτος χωρισμός της έγινε σ’ έντεκα Δήμους - Αιγιτίου , Υαίας , Κόρακος , Κροκυλείου , Βωμέας , Οφιανίας , Ποτιδανείας , Οινεώνος , Τολοφώνος , Ολισώνος και Οιάνθης .

   Με το διάταγμα της 30/10/1836 < περί οργανισμού των δήμων της Υποδιοικήσεως Δωρί- δος > , οι έντεκα έγιναν τέσσερις ,όλοι δεύτερης τάξεως .

Οι καινούργιοι – με τα χωριά τους – ήταν :

 

ΑΙΓΙΤΙΟΥ .

 

Με το Λοιδωρίκι πρωτεύουσα , τη Γρανίτσα , το Απάνω Κλήμα , το Λούτσοβο , την Απάνω Μουσουνίτσα , την Κάτω Μουσουνίτσα ,τη Συκιά , τον Κονιάκο , τι Τριβίδι , τη Σκαλούλα , τις Καρούτες , τη Στρούζα , το Σεβεδίκο , τον Άβορο και το Λευκαδίτι .

Αποτελέστηκε δηλαδή απ’ τους παλιούς Αιγιτίου , Υαίας και Κόρακος .

Δήμαρχος ο Δ.Καρανδρέας .

 

ΚΡΟΚΥΛΕΙΟΥ .

 

Με την Πενταγιού πρωτεύουσα , την Αγλαβίστα , τα Δρεστενά , το Παλιοκάτουνο , το Αβορίτι , το Βλαχοβούνι , την Κερασιά , το Κουπάκι , το Ζοργιάνο , το Αλποχώρι , την Ιτιά , την Αρτοτίνα , το Νούτσουμπρο , το Κριάτσι , το Σουρούστι , την Κοστάριτσα , τη Βοστινίτσα και το διαλυμένο , πιά , μοναστήρι του Προδρόμου .

Αποτελέστηκε από τους Κροκυλείου , Βωμέας και Οφια;νίας .

Δήμαρχος ο Κ.Κουτσόπουλος .

 

ΠΟΤΙΔΑΝΕΙΑΣ .

 

Με το Πάνω Παλιοξάρι πρωτεύουσα , το Κάτω Παλιοξάρι , τη Στύλια , την Περιθιώτισσα , το Λυκοχώρι , τον Παλιόμυλο , τον Κάμπο , τους Γκουμαίους , το Κάτω Κλήμα , την Καρυά , τον Άγιο Νικόλα , το Βλαχοκάτουνο , το Ομερεφέντη , τον Άμπλα , τον Απάνω και Κάτω Λόγγο , τη Μανάγουλη , το Χασάναγα , τα Μαλάματα , τα Καρούτια , τη Σεργούλα , το Παλιοχώρι , το Μοναστήρι της Βαρνάκοβας με καλογέρους και το Μετόχι Μαγούλι .

Αποτελέστηκε από τους Ποτιδανείας και Οινεώνος .

Δήμαρχος ο Γ.Κονδύλης .

 

ΤΟΛΟΦΩΝΟΣ .

 

Με τη Βιτρινίτσα πρωτεύουσα , την Κίσελη , τη Βίδαβη , τα Μαραζιά , την Ξυλογαιδάρα , το Βελενίκο , τη Μάκρυση , το Μαλανδρίνο , την Πλέσια ,τη Σώταινα , τη Βραίλα και τη Μηλιά .

Αποτελέστηκε από τους Τολοφώνος , Ολισώνος και Οιάνθης .

Εν τω μεταξύ οι Μουσουνίτσες μεταφέρθηκαν απ’ το Δήμο Αιγιτίου στο Δήμο Κυτινίων της Παρνασσίδας και μετά από μικροαλλαγές που έγιναν ανάμεσα στους Δήμους της Επαρχίας έχουμε :

 

Α Ι Γ Ι Τ Ι Ο Υ .

 

Με το Λοιδωρίκι πρωτεύουσα , το Λευκαδίτι , τη Συκιά , τον Κονιάκο , το Τριβίδι , το Απάνω Κλήμα , τη Γρανίτσα , το Λούτσοβο , τον Άβορο , το Σεβεδίκο , τη Στρούζα , τη Βραίλα , το Μαλαντρίνο , τη Σκαλούλα και τις Καρούτες .

 

Κ Ρ Ο Κ Υ Λ Ε Ι Ο Υ .

 

Με την Πενταγιού πρωτεύουσα ,τα Δρεστενά , τη Βοστινίτσα , την Κοστάριτσα , την Αρτοτίνα , το Νούτσουμπρο , το Κριάτσι , το Σουρούστι , το Βλαχοβούνι , την Κερασιά , το Αλποχώρι , το Ζοργιάνο , το Κουπάκι , την Ιτιά , το Παλιοκάτουνο , το Αβορίτι και την Αγλαβίστα .

 

Π Ο Τ Ι Δ Α Ν Ε Ι Α Σ .

 

Με το Απάνω Παλιοξάρι πρωτεύουσα , το Κάτω Παλιοξάρι , το Λυκοχώρι , τους Γκουμαίους , την Καρδάρα ,την Καρυά , το Βλαχοκάτουνο , το Ομερεφέντη , το Λόγγο , τη Μανάγουλη , το Χασάναγα , τα Μαλάματα , την Πηλάλα , το Κάτω Κλήμα , τον Κάμπο , τον Παλιόμυλο , τα Καρούτια , τη Σεργούλα , το Παλιοχώρι , τη Στύλια , την Περιθιώτισσα , τα Ζαμπιά και το Μοναστήρι της Βαρνάκοβας .

 

Τ Ο Λ Ο Φ Ω Ν Ο Σ .

 

Με τη Βιτρινίτσα πρωτεύουσα , την Ξυλογαιδάρα , το Βελενίκο , τα Μαραζιά , τη Μάκρυση , τη Μηλιά , τη Σώταινα , την Πλέσια , τη Βίδαβη και την Κίσελη .

Ο πληθυσμός της Επαρχίας ήταν τα τελευταία χρόνια : 1845 κάτοικοι 14.855 , 1846 κάτοικοι 15.090 , 1847 κάτοικοι 15.264 .

Το 1849 και 1850 , κατά Δήμους είχε :

1849 1850

Αιγιτίου 3.988 4.018

Τολοφωνος 2.323 2.290

Κροκυλείου 5.500 5.470

Ποτιδανείας 4.096 4.133

ΣΥΝΟΛΟ 15.907 15.911

   Το 1847 , βγήκαν επαρχιακοί σύμβουλοι οι παρακάτω :

Απ’ το Δήμο Αιγιτίου , οι Καραδήμας Νίκος , Καρανδρέας Δήμος , Καραχάλιος Θανάσης και Τσαγκουρνός Γιάννης .

Απ το Δήμο Κροκυλείου , οι Κασβίκης Γιάννης , Κοντώσης Αναγνώστης , Κότταρης Αντρίτσος και Χάρης Παναγιώτης .

Απ’ το Δήμο Τολοφώνος , οι Καρανδρέας Δημήτρης , Πλεσοτογιάννης Γιάννης , Σταματόπουλος Γιάννης του Α . και Τσέλλος Νίκος .

   Απ’ το Δήμο Ποτιδανείας , οι Κεφάλας Γιάννης , Πανιάς Θανάσης και Χολέβας Γιώργος .

Η Δωρίδα στον αγώνα πρόσφερε πολλά , και σ’ ανθρώπους , σε παληκάρια αλλά και σε τρόφιμα – απ’ το υστέρημα της – και σε ζωντανά , μιά απόφαση του Αρείου Πάγου , που σώθηκε , μας δίνει μιά εικόνα .

Αναφέρει : < Κατάλογος των δωριθέντων σφακτών εν εκάστει επαρχία .

Λοιδωρίκι 2.000

Μαλανδρίνο 1.000

Σάλωνα 3.000

Πατρατζίκι 1.500

Οι βλάχοι οπού ευρίσκονται

Εις Σάλωνα , Πατρατζίκι ,

Ζητούνι και Λοιδωρίκι οι

Μαμαλαίοι 1.500

Ζητούνι 500

Μενδενίτσα 500

Τουρκοχώρι 500

Ταλάντι 2.000

Λειβαδιά 4.000

Θήβα 2.000

Αθήνα 4.000

Ν.Εύριπος 2.000

24.500

Απεφασίσθησαν τα άνωθεν , εκτός αρνιών και κατζικιών .Προσέτι απεφασίσθη όστις ήθελε δώση αγελάδι , εννοείται δια δέκα σφαχτά .

Έχουν έτι εκάστη πόλις , έχει να δώση τυρί εις κάθε κεφάλι ζώου , ανα μία οκά .

Τα Σάλωνα έχουν να δώσουν ελιαίς οκάδες πέντε χιλιάδες ,διά λογαριασμόν του τυριού και χίλιες οκάδες μπαρούτι με το εύλογον μολύβι .

Β’ καταγραφή των αλόγων οπού έχουν να κουβαλούν τας τροφάς εις το στρατόπεδον .

Κάθε τρία άλογα , ‘ενας άνθρωπος .

Η Λειβαδιά με τα σακκιά τους 50

Σάλωνα 40

Ταλάντι 25

Τουρκοχώρι και Μενδενίτσα 25

Αθήνα 30

Θήβα 20

Μαλανδρίνο και Λοιδωρίκι 20

Ζητούνι 5

Πατρατζίκι 10

225

Ταύτα τα ανωτέρω , αποφασισθέντα παρά των παρευρεθέντων εφόρων και ο Άρειος Πάγος επεκύρωσε .

Τη 21 Ιουνίου 1822 . Έν Σαλώνοις .

Παπαιωάννης Οικονόμος – Δημήτριος ιερεύς Οικονόμος – Αναγνώστης Χριστοφόρου – Αναγνώστης Νικόλάου – Βασίλης Χατζάρας – Ηλίας Φούντας – Ηλίας Κόκκαλης –Αθα-νάσιος Οικονόμου – Στάθης Φαράντος – Αθανάσιος Τζούτζου .

 

Γ Ν Ω Ρ Ι Μ Ι Α    Μ Ε    Τ Ο Υ Σ     Δ Η Μ Ο Υ Σ

 

ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ

 

Θα πρέπει , ίσως , εδώ για να έχει ο αναγνώστης καλύτερη εικόνα , να αναφέρουμε κάτι σχετικά με τα ονόματα των κατοίκων της περιοχής μας , πολλά απ’ τα οποία μας φαίνονται περίεργα , μ’ ανεξήγητη ρίζα :

Α λ ι ζ ώ τ η ς , ίσως απ’ το αρχαίο αλίζωος = αυτός που ζη στη θάλασσα .

Α λ ο ύ π η ς , Λούπος , Λούπης , στο Βυζάντιο , Λούπος η Λούπης ονομαζόταν ένα είδος γερακιού , που το χρησιμοποιούσαν στο κυνήγι ( περδικογέρακο ).

Στα Λατινικά LUPUS είναι ο λύκος . Πάντως , το παράνομα δίνεται στον αρπακτικό ,τον επιθετικό , τον ορμητικό .

Α ν α τ ζ ί τ ο ς , μπορεί απ’ το αναζέω= θυμώνω , φουσκώνω .

Α ν τ ι π ά τ η ς , ίσως απ’ το αντιπαταγώ= πνίγω ένα κρότο μ’ άλλον κρότο , με πάταγο , η απ’ το αντιπατώ : απο περιφάνεια δεν πατάω σε ξένα χνάρια , ούτε δεύτερη φορά τα δικά μου , τέλος αυτός που πατάει ακανόνιστα , μιά εδώ μιά εκεί , αυτός που κουτσαίνει.

Α σ ί κ η ς , απ’ το Αραβοτούρκικο ASIK = ωραίος , λεβέντης .

Β ε λ έ ν τ ζ α ς η Βε λ ε ν τ ζ ά ς ,απ’ το γνωστό χωριάτικο σκέπασμα .

Β λ ά μ η ς , οι Αρβανίτες αποκαλούν VLLAM , εκείνον που συνδέεται με γερή φιλία , σε ειδική θρησκευτική τελετή , στην οποία ορκίζεται βάζοντας το χέρι πάνω στο Ευαγγέλιο .Η λέξη χρησιμοποιήθηκε και στη Φιλική Εταιρεία και Βλάμης ήταν ο κατώ-τερος βαθμός της .Πιό πλατειά , Βλάμης λέγεται ο φίλος κι’ ο συνομήλικος , ειρωνικά δε αυτός που αγαπάει τους τσακωμούς η « κάνει τον καμπόσο », ο καυγαντζής .

Γ α ζ ή ς , είναι και τίτλος στρατηγού , το παίρνει – όμως – κι’ ο νικητής , ο θριαμβευτής.

Γ α ι τ ά ν η ς , Γ α ι τ α ν ά ς , απ’ το γαιτάνι το λεπτοπλεγμένο σειρήτι , από μετάξι η μπαμπάκι η μαλλί , με το οποίο στολίζουν τις άκρες των ρούχων . Αυτός που το φτιάχνει η το πουλάει η το ράβει , λέγεται Γαιτανάς , κι’ ο όμορφος , εκείνος που έχει « γραμμές» λεπτές , χρωματιστές στο πρόσωπο , εξ ου και γαιτανόφρυδος η γαιτανοφρύδα .

Η λέξη συγγενεύει με το λατινικό GAITANUS .

Γ α λ ά ν η ς , ο γαλανομάτης .

Γ ι α λ α κ ί δ η ς , πιθανόν απ’ το γιάλα-γιάλα = μόλις λιγάκι . Μπορεί να δόθηκε σε κάποιον αργό .

Δ ά ρ α ς , Ν τ ά ρ α ς , απ’ το ντάρα , τάρα , δάρα = απόβαρο .

Δ ε λ ή ς , Ν τ ε λ ή ς , Τούρκικο , που σημαίνει αυτόν που δεν είναι στα λογικά του , τον τρελλό , αλλά και τον τολμηρό , που δεν σκέφτεται τον κίνδυνο , τον απερίσκεπτο .

Δ ε μ ε ρ τ ζ ή ς , Δ ε μ ι ρ τ ζ ή ς , ο τεχνίτης σιδεράς , ο γύφτος ,απ’το Τούρκικο DEMIRCI .

Δ ρ ο μ ά ζ ο ς , μπορεί απ’ το Δρομάς = Γκαμήλα με μιά καμπούρα . Δηλαδή , εκείνος που έχει γκαμήλες η και ο καμπούρης .

Κ α δ ά ς , αυτός που φτιάχνει τις κάδες , τα μεγάλα ξύλινα δοχεία γιά κρασί , μούστο , νερό η πήζουν τυρί .

Κ ά ζ ο ς , ίσως απ’ το κάζο = άσχημο περιστατικό .

Κ α ι μ ά κ η ς , απ’ το καιμάκι = ανθόγαλα , κρέμα .

Κ α λ ί γ α ς , καλίγιον , καλίγι , λέγαν οι Βυζαντινοί είδος ψηλών παπουτσιών που – στην αρχή – τα φόραγαν μονάχα οι στρατιώτες , Καλιγάς ήταν αυτός που τα έφτιαχνε .

Σιγά – σιγά όμως Καλιγάς βαφτίστηκε κι’ εκείνος που καλιγώνει ( πεταλώνει ) τα άλογα.

Κ α π α ρ ό ς , αυτός που έχει κόκκινο χρώμα , ο ροδαλός , απ’ το Αρχαίο Καπυρός = ξεροψημένος .

Κ α π ε ρ ώ ν η ς , αυτός που φτιάχνει , πουλάει η φοράει καπερώνια η καπερώνες .

Καπερούνι λέγαν , το μεσαίωνα ,ένα είδος καπέλλου που χρησιμοποιούσαν , κυρίως , οι Φράγκοι ,άλλοτε απλό κι’ άλλοτε μεγαλόπρεπο , ζωηρό κόκκινο , συνήθως .Σήμερα είναι τσοπάνικη σκούφια .

Κ α π λ ά ν η ς , απ’ το Τούρκικο KAPLAN = τίγρις , το παίρνουν γενναίοι πολεμιστές .

Κ ά π ο ς ,απ’ το Ιταλικό CAPO = αρχηγός .Στα χρόνια της σκλαβιάς , μερικοί πρού – χοντες – με άδεια του βοεβόδα – είχαν , γιά την ασφάλειά τους , μικρή προσωπική φρουρά από 10 -15 αρματωμένους χριστιανούς . Κάπος ήταν ο επικεφαλής τους .

Κ α π ρ ά λ ο ς , Καπουράλος , κι’ αυτό Ιταλικό , απ’ το CAPORALE ( Γαλλικό CAPA- RAL ) = δεκανέας .

Κ α ρ α γ ο υ λ ι ά μ ο ς , μάλλον απ’ το Καρά ( μαύρος ) και γούλια ( ούλα ) , αυτός που είχε μαύρα ούλα .

Κ α ρ ά μ π ε λ α ς , απ’ το Τούρκικο KARA-BELA = μαύρος μπελάς . Συνήθως το λέμε γιά ανθρώπους πολύ-πολύ ενοχλητικούς , αυτούς που μας γόνονται « τσιμπούρια ».

Κ α ρ ά ς ,απ’ το Τούρκικο KARA = μαύρος . Συνήθως φανερώνει χρώμα αλόγου , στους ανθρώπους όμως δεν σημαίνει μονάχα τον μελαχρινό , το μαύρο , τον μελαψό , αλλά και τον δυνατό , τον παλληκαρά , τον σπουδαίο .

Κ α ρ δ α ρ ά ς , Καρδάρας , αυτός που φτιάχνει η πουλάει καρδάρες – τα ξύλινα δοχεία που έχουν οι τσοπάνηδες γιά ν’ αρμέγουν η να μετράνε το γάλα .Ειρωνικά λένε και το κεφάλι καρδάρα και μάλιστα όταν είναι μεγάλο, έτσι από παρατσούκλι κάποιου χοντρο – κέφαλου ανόητου έγινε όνομα .

Κ α ρ δ ά σ η ς , απ’ το Τούρκικο KARDAS = αδερφός , αγαπητός .

Κ α τ σ α μ ά κ η ς , Κατσαμάκας , απ’ το νόστιμο φαγητό της φτωχολογιάς , το Κατσα – μάκι , που γίνεται με αλεύρι ( κτρίως καλαμποκάλευρο ) και λίπος γουρουνήσιο ( γλύνα )

Κ α τ σ ο ύ λ η ς , απ’ την κατσιούλα , την κουκούλα που είναι ραμμένη πάνω στο βαρύ εξωτερικί ρούχο .

Κ α φ ο ύ ρ ο ς , κάφουρα η κάφυρα είναι τα ρουθούνια ,αρχαιοελληνικά καπυρός και δίνεται σ’ όποιον έχει μεγάλα ρουθούνια .

Κ ε λ ε π ο ύ ρ η ς , απ’ το Τούρκικο KELEPIR = Εκείνο που αγοράζεται σε τιμή ευκαι- ρίας , κοψοχρονιά .

Κ ι ο ύ π η ς , από το κιούπι = πιθάρι .

Κ ο τ σ ά μ π α σ η ς , απ’ το ανατολίτικο KOCABASI = πρόκριτος ,δημογέροντας ,

Κ ο ύ τ ο υ λ α ς , Κούτλας , γανωμένη , χαλκοματένια μικρή κατσαρόλα με χερούλι που βράζουν το γάλα .

Κ ο υ τ ρ ο ύ μ π α ς , Κουτρουμπής , απ’ το Βυζαντινό Κουτρούβι (ον ), που ήταν ένα στρογγυλό πήλινο δοχείο , που έβγαζε ένα ξεχωριστό ήχο όταν χυνόταν το υγρό που είχε μέσα . Κουτρούμπα λοιπόν λένε , συνήθως , τον παχύ άνθρωπο , αυτόν που έχει στρογγυλό σώμα .

Κο υ τ σ ο ύ μ π α ς , απ’ το Κουτσούμπι = κομμάτι κορμού δένδρου, που δεν έχει μυτερές άκρες .

Κ ρ α ν ι ά ς , απ’ το δένδρο Κρανιά .

Λ α λ α γ ι ά ν ν η ς , ίσως απ’ το Λαλαγώ ( φλυαρώ ) που κόλλησε σε κάποιον ..πολυλογά Γιάννη .

Λ ε β έ ν τ η ς , οι Ιταλοί LEVENTI αποκαλούσαν τους πειρατές της Ανατολής

( LEVANTI ) , ενώ οι Τούρκοι – πριν την Άλωση – λέγαν λεβέντες τους στρατιωτικούς που υπηρετούσαν στα πλοία τους.Σιγά-σιγά , το όνομα έμεινε στους ναύτες τους τολμηρούς , τους άγριους , τους απείθαρχους και τώρα δίνεται στους αντρείους , τους νέους , τους ωραίους , τους γεροδεμένους .

Μ α λ ά ς , έτσι λένε το μυστρί , από κει λοιπόν και το επώνυμο = ο χτίστης , αυτός που χρησιμοποιεί στη δουλειά του μυστρί .

Μ ά ν τ α λ ο ς , απ’ το μάνταλο , το σιδερένιο ( συνήθως ) ραβδί που μπαίνει γιά ασφάλεια πίσω από τις πόρτες όταν κλείνουν από μέσα .

Μ ε ι ν τ ά ν η ς , απ’ το Τούρκικο MEYDAN = πλατεία , ανοιχτό μέρος .

Μειντάνης – στην αρχή – λεγόταν ο ληστής , ο αντίθετος στο νόμο. Αργότερα οι Βενετοί, δώσαν άλλη σημασία στη λέξη και τοποθετούσαν , στα μέρη που κατείχαν , υπεύθυνους γιά την τάξη και τους έλεγαν Μειντάνηδες , όπως οι Τούρκοι είχαν στην υπόλοιπη Ελλάδα τους αρματωλούς .

Μ π α ι ρ α κ τ ά ρ η ς , απ’ το Τούρκικο ΒΑΥΡΑΚ = σημαία ,το φλάμπουρο , BAYRAKTAR = αυτός που κρατάει τη σημαία , ο σημαιοφόρος , ο φλαμπουριάρης . Στον αγώνα , τη θέση αυτή την κέρδιζε το πιό γενναίο παλληκάρι .

Μ π ο μ π ό τ α ς , απ’ τη μπομπότα , το καλαμποκόψωμο , αυτός που έτρωγε μπομπότα .

Ν τ ε ρ τ ι λ ή ς , απ’ το Τούρκικο DERT = βάσανο , λύπη , DERTILI = αυτός που έχει βάσανο , που πονάει , αλλά και ο συμπονετικός , ο πονεσιάρης .

Ο ι κ ο ν ό μ ο υ , Οικονόμος , απ’ το εκκλησιαστικό αξίωμα των παπάδων , ευρύτερη έννοια = ο διαχειριστής των οικονομικών .

Π λ ο υ μ ά κ η ς , αυτός που φτιάχνει η πουλάει πλουμιστά υφάσματα . ( πλουμί η πλουμπί = στολίδι , κέντημα . πχ πλουμιστή φορεσιά .

Π ο λ υ ζ ώ η ς – Π ο λ ύ μ ε ρ ο ς – Π ο λ υ χ ρ ό ν η ς , ονόματα που δίνονταν σε παιδιά νεογέννητα , με την ευχή να ζήσουν « πολλή ζωή , πολλά ,χρόνια » .

Π ρ ί μ α ς , απ’ το ναυτικό – κυρίως – πρίμα = καλά, πετυχημένα , κατ’ ευχήν .

Σ α ί ν η ς , απ’ το Τούρκικο SAHIN = γεράκι , σαίνι , ορμητικός , επιθετικός , άφοβος .

Σ α κ ε λ λ ά ρ ι ο ς , απ’ το σακέλλα – σακέλλιον = βαλάντιον , Εκκλησιαστικό αξίωμα , αυτός που εποπτεύει της διαχείρισης της επισκοπικής περιουσίας .

Σ ε ι μ έ ν η ς , απ’ το Τούρκικο SEIMEN = φύλακας , σωματοφύλακας , στρατιώτης .

Σ ε φ ε ρ λ ή ς , Σ ε φ έ ρ η ς , απ το Τούρκικο SEFER = εκστρατεία , SEFERLI = αυτός που παίρνει μέρος σε εκστρατεία .

Σ κ α ρ λ ά τ ο ς , απ’ το Βυζαντινό Σκαρλάτο = είδος κόκκινης βαφής η ύφασμα βαμμένο μ’ αυτήν . Το όνομα δινόταν στους τεχνίτες της , αλλά ,σιγά-σιγά , και στους κόκκινους .

Σ κ ο υ τ έ ρ η ς , Σκουτάρης , Σκουτεράκος . Άπ’ το Βυζαντινό Σκουτέριος και Σκου –τάριος ,αυτός δηλαδή που έφτιαχνε σκουτάρια , ασπίδες . ( Λατιν.SCUTUM = ασπίδα ). Μετά , Σκουτάριο λέγαν και τον στρατιωτικό που πήγαινε μπροστά από τον Αυτοκράτορα και κράταγε την ασπίδα του . Σιγά-σιγά , ονομάστηκε έτσι ο υπασπιστής , ο ιπποκόμος . Σήμερα λένε Σκουτέρη κι’ αυτόν που έχει πολλά γιδοπρόβατα , τον μεγαλοτσέλιγκα .

Σ π α ή ς , Σπαχής , ήταν ο Τούρκος στρατιώτης , ο έφιππος , που – σαν ανταμοιβή τιά τις υπηρεσίες του – έπαιρνε χωράφια που είχε δικαίωμα να τα νέμεται σ’ όλη του τη ζωή .

Ήταν δηλαδή ένας φεουδαρχικός τίτλος , όπως ο Τιμαριούχος στη Δύση .

Σ τ α μ ά τ η ς , δίνεται σ’ αρσενικό νεογέννητο , όταν όσα παιδιά πριν απ’ αυτό στην οικογένεια γεννήθηκαν και πέθαναν , γιά να σταματήσει το κακό . Επίσης το θηλυκό Σταμάτα το δίνουν στο νεογέννητο κορίτσι γιά τον ίδιο λόγο αλλά και γιά να πάψουν στην οικογένεια να γεννιούνται κορίτσια .

Σ τ έ φ ο ς , απ’ το Στέφανος η απ’ το Στέφος = Στέμμα , στεφάνι , που-μεταφορικά- σημαίνει δ’οξα . Ο δοξασμένος .

Σ τ ρ ά γ γ α ς , απ’ το στραγγίζω = πίνω μέχρι τελευταία σταγόνα . Το όνομα το... κερδίζουν – συνήθως - αυτοί που αγαπάνε το κρασί .

Σ ω κ α ρ ά ς , Σουκαράς , Σωκάρι , είναι είδος σκοινιού γιά όλες τις δουλειές .

Σωκαράς η Σουκαράς , λέγεται αυτός που το πλέκει .

Τ α μ π ά κ η ς , αυτός που κατεργάζεται τα τομάρια , ο Βυρσοδέψης .

Τ ε ρ ζ ή ς , απ’ το Τούρκικο TERZI = ο ράφτης ανδρικών – κυρίως – ρούχων .

Τ ζ α μ ά ρ α ς , από το Τζαμάρα = μεγάλη φλογέρα με 8 τρύπες μπροστά και μία πίσω .

Τ ο υ τ ο υ τ ζ ή ς , στα Τούρκικα αυτ’ος που πουλάει καπνό .

Τ σ ά μ η ς , αυτός που κατάγεται απ’ την Τσαμουργιά .

Τ σ α ο ύ σ η ς , ο Λοχίας απ’ το Τούρκικο CAVUS = Λοχίας .

Τ σ ε ρ γ ά ς , απ’ την τσέργα , το χοντρό μάλλινο κρεβατοσκέπασμα .

Χ α ν τ ζ α τ ά ρ η ς , στα Τούρκικα ο Ταμίας .

Ψ ι μ ά δ α ς , Ψιμάρας , απ’ το ψιμάδι , ψιμάρι , ψιμάρνι = το όψιμο αρνί .

ΔΗΜΟΣ ΑΙΓΙΤΙΟΥ

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ

ΤΟ ΛΟΙΔΩΡΙΚΙ

Ριζωμένη σε μιά πλαγιά της Γκιώνας , η πρωτεύουσα του Δήμου Αιγιτίου και της επαρχίας Δωρίδος , το Λοιδωρίκι , απέχει 35 ώρες από την Αθήνα .

Από αιώνες η καρδιά της περιοχής βαστιέται στo Βαρούσι , το μεγαλύτερο και αρχαιό-τερο κομμάτι που σώζεται , ενώ τώρα αρχίζουν να χτίζουν χαμηλότερα , κάτω απ’ τον Παλιόραγκο , στο Γυφτομαχαλά και τον Ψαλά , κοντά στο Σαράι των Λοιδωρίκηδων .

Ο Γυφτομαχαλάς , πιάνει τη νότια μεριά του χωριού και φτάνει μέχρι τα ριζά του Παλιό-ραγκου , ονομάστηκε έτσι γιατί εκεί ήταν τα γύφτικα , τα σιδεράδικα , που έφτιαχναν τα διάφορα γεωργικά εργαλεία , τσαπιά , τσεκούρια , αλέτρια κλπ.

Ο Ψαλάς , ακριβώς αντίπερα , το βορινό κομμάτι του χωριού όπου και είχαν οι Τούρκοι τα σπίτια τους , το όνομά του το πήρε , μάλλον , απ’ το Αραβοτούρκικο μασαλά , μάσαλά , μσαλά , ψαλά , κι’ έμεινε Ψαλάς .

Η λέξη βαρούσι είναι , μάλλον , Ουγγρική και σημαίνει συνοικία , με την ίδια μάλιστα έννοια τη χρησιμοποιούσαν κι’οι Τούρκοι , όπως αναφέρει σε κάποιο σχετικό σημείωμα του και ο Ηπειρώτης Γιώργος Σταύρου , ο ιδρυτής της Εθνικής Τράπεζας , διαβάστε το :

< Τάξις και δίκαιον μεταξύ Βαροσίων και Ναχαέδων . Εν βιλαέτι διαιρείται εις ναχαέδες και εις βαρόσι ,απο το οποίον λαμβάνει και την ονομασίαν. Οι ναχαέδες υποδιαιρούνται εις χωρία , τα χωρία εις σπίτια και εργαστήρια ,τα σπίτια εις μαχαλέδες , και οι μαχαλέδες εις κατά μέρος κατοικίας , τα εργαστήρια εις εσινάφια και τα εσινάφια εις τους κατά μέρος πραγματευόμενους η εργαζόμενους . Το βιλαέτι έχει στίμαν και κατ’ αυτήν μοιράζει τα βασιλικά και αυθεντικά δοσίματα , και άλλα ,οπού εν βιλαέτι πληρώνει . Τα μέλη του βιλαετιού , ήγουν βαρόσι και ναχαέδες ,αφού λάβουν την αναλογίαν τους από το κοινό δεφτέρι , προσθέτουν και τα ίδιά τους και τα μοιράζουν καθώς το έχουν συνήθεια . Ου μόνο οι ναχαέδες απ’ αλλήλων ξεχωρίζονται με σύνορα , αλλά και του ιδίου ναχαέ τα χωριά ξεχωρίζονται με σύνορα και οι βόες και τα πρόβατα του ενός χωρίου δεν έχουν άδειαν να βοσκήσουν εις τους τόπους του άλλου χωρίου , και τα χωράφια του ενός χωρίου δες ημπορούν να δουλεύσουν οι χωριάται του άλλου , πάρεξ αν περισσεύουν και δουλεύσουν ξένοι χωριάται και εις χρέος να πληρώσουν και τα δοσίματα οπού πληρώνουν οι εντόπιοι . Τον αυτόν λόγον και το βαρόσι ,αντί των χωραφιών έχει τα σπίτια και τα εργαστήρια και και τα ενδύματα . Όπερ άτοπον και παράλογον >

Κάποια στιγμή , φάνηκε πως το Λοιδωρίκι θάχανε τα πρωτεία . Aποφασιστικό το διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 5-11-1836 , ανέφερε : < ....πρωτεύουσα του Δήμου Αιγιτίου προσδιορίζεται επί του παρόντος το Λοιδωρίκι , εωσότου πραγματοποιηθή ο μελετούμενος συνοικισμός της Γρανίτσης , ότε η πρωτεύουσα θέλει μετατεθή εκεί > .

Δεν βαριέσαι όμως...τόποτα πιό μόνιμο απ’ το προσωρινό...

Οι Λοιδωρικιώτες λοιπόν , σκάβουν και οργώνουν τα φτηνοχώραφα και τα αμπέλια τους εξασφαλίζοντας έτσι το ψωμί και το κρασί της χρονιάς στην οικογένειά τους .Ακόμα στις γυμνωμένες , απ’ τη φωτιά και τις ανάγκες του Αγώνα , πλαγιές βοσκάνε χιλιάδες γιδοπρόβατα .

Στο Λοιδωρίκι , υπάρχει οικονομική Εφορεία και Ταμείο – και τα δυό γ’ τάξεως – Δασο- νομείο και Ειρηνοδικείο .Το Νοέμβρη του 1846 , έφορος ήταν ο Νάστος Τζαμαλής , βοηθός του ο Τάσιος Γεωργ. Μπόμπορης , απ’ τ’ Αγρίνιο , και Κεντρικός Αποθηκάριος του Δήμου Αιγιτίου ο Πειραιώτης Φώτης Κώνστας.

Το Ειρηνοδικείο – που ονομάζεται < Ειρηνοδικείον Δωρίδος > - με Β.Δ. του 1844 είχε αποφασισθή να εδρεύει από την αρχή του Νοέμβρη ως το τέλος του Απρίλη στη Βιτρινίτσα και τον υπόλοιπο χρόνο στο Λοιδωρίκι .

Προπολεμικά το Λοιδωρίκι , το Βαρούσι κυρίως δηλαδή , άγγιζε τους 900 κατοίκους .

Επίσης , στα Καλτεζιά ήταν 90 , στο Τραγουδάκη 60 , στο Κακόρεμα 30 , και τα τρία έχουν πιά ρημώσει , και το Παραδείσι 20 .

Από τους 1.100 , στίς μέρες μας έπεσε στους μισούς σχεδόν – 614 ( 122 οικογένειες ) .

Παπά έχουν τον Παπαθεοχάρη η Παπαγεωργίου , 53 χρονών .

Γιά ένορκοι , έχουν προταθή οι :

Ανδρίτσος Γιάννης του Γεωργίου , κτηματίας , 37 χρονών , με περιουσία 10.000 δρχ.

Ανδρίτσος Κώστας του Γεωργίου , αστυνόμος , 39 χρονών , με περιουσία 10.000 δρχ.

Κάρμας Θανάσης του Αναγν., αξιωματικός , 47 χρονών , με περιουσία 15.000 δρχ .

( Αγωνιστής ) .

Λοιδωρίκης Λεωνίδας του Αν., κτηματίας , 32 χρονών , με περιουσία 60.000 δρχ . ο πιό πλούσιος της Επαρχίας .

Παπαδημητρίου Αναγνώστης , ειρηνοδικειακός πάρεδρος , 52 χρονών , με περιουσία 10.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Άλλοι άξιοι Λοιδωρικιώτες , είναι οι :

Γιαλακίδης Γιώργος , Έμπορος , 28 χρονών .

Ιωάννου Σταμάτης , Κτηματίας , 41 χρονών .

Κάγκαλος Θανασάκης , Γεωργοκτηνοτρόφος , 65 χρονών , ( Αγωνιστής ) .

Κάγκαλος η Καρδάκης Αντρέας , Κτηματίας , 57 χρονών , ( Αγωνιστής ) .

Κάγκαλος Δήμος , Γεωργοκτηνοτρόφος , 61 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

« Παναγιώτης , Κτηματίας ,70 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Καλαπτσής Γιαννάκης , Κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κάππος Αλέξης , Κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

« Γιάννης , Κτηματίας , 63 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κάρμας Γιώργος του Απ., Κτηματίας , 38 χρονών .

Κολοκύθας Κώστας . Κτηματίας , 67 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κριζόπουλος η Πίτσος Γιάννης . Κτηματίας , 59 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Λαλαγιάννης Δημητράκης. Κτηματίας , 39 χρονών .

Μαργέλλος Θανάσης . Κτηματίας , 42 χρονών .

Μαργέλλος Δημήτρης η Αναγνώστης . Κτηματίας , 55 χρονών .( Αγωνιστής ) .

« Κώστας του Αν. Κτηματίας , 42 χρονών .

« Κωστάκης του Π . Κτηματίας , 51 χρονών .

Μαργέλλος Ταξιάρχης του Αν . Κτηματίας , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ντούμας Δρόσος . Κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Πέτρου Αναγνώστης . Κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Πουρνιάς Τάσιος . Κτηματίας , 70 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σφέτσος Χαραλάμπης του Γ . Κτηματίας , 35 χρονών .

Ταμπάκης Νίκος . Έμπορος , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τσούφης Γιώργος . Κτηματίας , 64 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Φωτοδήμος Θανάσης . Έμπορος , 22 χρονών .

ΤΟ ΛΕΥΚΑΔΙΤΙ

Βορινά , δυό ώρες απ’ το Λοιδωρίκι ,συναντάς το Λευκαδίτι , με το Μόρνο στα πόδια και τις κορφές της Γκιώνας πάνω του.

Χώμα λειψό , φτωχειά κι’ η σοδιά , λιγοστά σταροκαλάμποκα , όσπρια και κρασί , συμπληρώνουν τα κτηνοτροφικά προιόντα που είναι τα βασικά του χωριού .

Με 48 φαμελιές – 236 ψυχές – πριν το 21 υπαγόταν στον Καζά Μαλαντρίνου και είχε 50 κατοίκους .Στον πόλεμο , πολλά τράβηξαν οι Λευκαδιώτες , ιδίως τότε που αναγκάστηκαν να μείνουν για καιρό στο Κάρυο , τη φυσική αποκλείστρα που σφάλιζε τους ντόπιους όταν γίνονταν εχθρικές επιδρομές .( Θα πρέπει να μνημονεύσω εδώ το Νίκο Πλαστήρα , απ’ το Ριτσέρι της Λοκρίδας , που πήρε μέρος στη μάχη του Κάρυου αλλά - το κυριώτερο – έδωσε γι’ αυτήν δυό φορτία μπαρούτι κι’ έξη φορτία μολύβι .Ας είναι καλά , αν ζη ).

Παπάς , είναι ο Παπαπαναγιώτης Αθανασίου και υποψήφιος ένορκος ο Λακαφώσης Χαραλάμπης , γεωργός 55 χρονών , με περιουσία 10.000 δρχ .

Σημαντικοί ακόμα , είναι οι :

Δάσκαλος Κώστας , γεωργοκτηνοτρόφος , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ζαχαρής Ηλίας , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ζούπας Ηλίας , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Κατσούρης Δημήτρης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Κούτρας Αναγνώστης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Λακαφώσης Αναστάσης η Αναγνώστης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Πάλλας Γιάννης του Μίχου , κτηματίας ,45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Παπαπαναγιώτου Θανάσης ( γιός του παπά ) κτηματίας , 31 χρονών .

Παπαποστόλης Δημήτρης , κτηματίας , 60 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Σπαγόπουλος η Σπαγής Θανάσης του Δημ , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Ταρλαντάς Κώστας , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Τσακανίκας Παναγιώτης , κτηματίας , 75 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Η ΣΥΚΙΑ ( η Σκιά ) .

Μετά το Λευκαδίτι είναι η Σκιά η Συκιά , τρεις ώρες δρόμο απ’ το Λοιδωρίκι , μ’ ένα ρέμα κι’ ένα ρυάκι .

Ριζωμένη στη Γκιώνα , κόβεται πίσω από μια απότομη κορφή – λες και χαράχτηκε με μαχαίρι – τέτοια που σπάνια βλέπεις και σε γεμίζει φόβο .

Οι κάτοικοί της – 136 , 19 οικογένειες – καλλιεργούν στάρι , κριθάρι και καλαμπόκι και τρέφουν γιδοπρόβατα .

Προπολεμικά ανήκε στον Καζά Μαλαντρίνου και είχε 50 νομάτους , ενώ άλλοι 35 ζούσαν στο Παλιοπελέσι ( Πελέσι ) που τώρα δεν έχει ψυχή .

Ξεχωρίζουν εδώ οι :

Καλαντζής Γιάννης , γεωργοκτηνοτρόφος , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κολαιδώνης Δημήτρης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κυριαζής Παναγιώτης , γεωργοκτηνοτρόφος , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Παγκάκης Αντρίτσος , γεωργοκτηνοτρόφος , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ταράτσας Θανάσης , γεωργοκτηνοτρόφος , 60 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Ο ΚΟΝΙΑΚΟΣ

Στα Βαρδούσια αντίπερα , ο Κονιάκος , απέχει τρεις ώρες απ’ το Λοιδωρίκι και βγάζει στάρι , καλαμπόκι , όσπρια και γλυκόπιοτο κρασί .Νόστιμο , ακόμα , είναι και το τυρί απ’ τα πολλά γιδοπρόβατά του , που όσο και να φας θες κι’ άλλο .

Μ’ ένα χρήσιμο ποτάμι , δυό μεγάλα δάση και λιβάδια μπόλικα , έχει 89 κατοίκους ( 13 οικογένειες ), ενώ πριν τον πόλεμο – υπαγόταν τότε στον Καζά Μαλαντρίνου – είχε μοναχά 10 .

Άξιοι να σημειωθούν Κονιακίτες είναι οι :

Μ ί χ ο ς η Μιχογιαννόπουλος Γιώργος του Ι. Γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

Μ ί χ ο ς Γιώργος , γεωργοκτηνοτρόφος , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ ί χ ο ς Γιάννης , γεωργοκτηνοτρόφος , 65 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ π ο ύ τ σ ι κ ο ς Γιώργος , γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

Φ ω λ ι ά ς Σπύρος , γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΤΡΙΒΙΔΙ

Και το Τριβίδι στα Βαρδούσια βρίσκεται , μιάμιση ώρα απ’ το Λοιδωρίκι .

Με 62 νομάτους ( 10 φαμελιές ) – προπολεμικά είχε 35 και ανήκε κι’αυτό στον Καζά Μαλαντρίνου – βαστιέται από λίγα σταροκαλάμποκα κι’ ό,τι δίνουν τα γιδοπρόβατά του που βοσκάνε στ’ Αρτίλι και γύρω .

Τριβιδιώτης γνωστός είναι ο Σφέτσος Στάθης , γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΚΛΗΜΑ

Το Κλήμα η Απάνω Κλήμα απέχει μιάμιση ώρα απ’ το Λοιδωρίκι και παράγει καλαμπόκι , στάρι , όσπρια , κρασί , τυρί , μαλλιά και κρέατα .

Κοντά στην αρχαία Καλλίπολη – δίπλα στα γκρεμίσματά της υψώνονται σήμερα οι μύλοι του χωριού , στο Βελούχοβο – έχει 59 οικογένειες και 366 νομάτους , ενώ πριν το ΄21 είχε 180 .

Παπάς του χωριού είναι ο Παπαθανάσης Παπαπολυζώης , γιά ένορκος έχει προταθή ο Ανδρεόπουλος Γιώργος , κτηματίας , 43 χρονών , με περιουσία 10.000 δρχ.( Αγωνιστής)

Σημαντικοί , ακόμα , απο δώ είναι οι :

Α π ο σ τ ο λ ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , γεωργοκτηνοτρόφος , 61 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

A ρ μ ύ ρ ο ς Κώστας , γεωργοκτηνοτρόφος , 66 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Δ η μ η τ ρ ί ο υ Τριαντάφυλλος ( απ’ τ’Αλποχώρι ) , γεωργοκτηνοτρόφος , 46 χρονών .

( Αγωνιστής ) .

Ζ α γ κ λ α β ή ρ α ς Κώστας , γεωργοκτηνοτρόφος , 47 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ι ω ά ν ν ο υ η Θ ε ο δ ο σ ί ο υ Δημήτρης , γεωργοκτηνοτρόφος , 46 χρονών . (Αγωνιστής ) .

Κ ο τ ο π ο ύ λ η ς Θανάσης , γεωργοκτηνοτρόφος , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ Ηλιάς , κτηματίας , 29 χρονών .

Π α π α θ α ν α σ ί ο υ Κώστας , κτηματίας , 37 χρονών .

Π α π α ν δ ρ έ ο υ Κώστας η Αναγνώστης , κτηματίας , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π α π α π ο λ υ ζ ώ η ς η Τρύπας Δημήτρης , κτηματίας , 63 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Σ τ ά γ ι α ς Στάθης , κτηματίας , 72 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ ζ ο υ π α τ ζ ή ς η Καραμίτζας Δημήτρης , κτηματίας , 58 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Φ ά κ ο ς Γιώργος , κτηματίας , 70 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Η ΓΡΑΝΙΤΣΑ

Κλειδί η Γρανίτσα , ξαποσταίνει τον πεζοπόρο σε τρεις ώρες δρόμο απ’ το Λοιδωρίκι , προς τη Δύση .

Τη μέση της σπάει το Γρανιτσόρεμα , μέτριο αλλά χρήσιμο , που χύνεται στο Μόρνο .

Πάνω της πετιούνται απότομες κορφές , χιονισμένες τον πιό πολύ καιρό , κι’ ανοίγεται δάσος σκιερό .

Φιλότιμοι κι’ ακούραστοι οι Γρανιτσιώτες , πενταπλασιασμένοι μεταπολεμικά – 1.011 τώρα ( 172 οικογένειες ) , 200 μονάχα τότε – προσπάθησαν να κάνουν το χωριό τους πρωτεύουσα της Επαρχίας – όπως είπαμε παραπάνω – και στ’ ότι δεν το πέτυχαν τελικά δεν ευθύνονται οι ίδιοι .

Εργατικοί με ποτιστικά χωράφια , έχουν καλά εισοδήματα κι’ οι καλλιέργειές τους – στάρι , καλαμπόκι , φασόλια , αμπέλια – είναι προσεγμένες . Καλής ποιότητας πάλι είναι τα σύκα , τα καρύδια και το μετάξι τους , απ’ τα διαλεχτά της Ρούμελης .

Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι:

Ι ω ά ν ν ο υ Παναγιώτης , κτηματίας , 63 χρονών , με περιουσία 10.000 δρχ. ( Αγωνιστής ) .

Κ ρ α ν δ ρ έ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 59 χρονών , με περιουσία 10.000 δρχ.( Αγωνιστής ) .

Από δώ ακόμα , είναι οι:

Γ α ρ δ ί κ η ς Τάσιος , Αξιωματικός , 45 χρονών .

Γ ε ω ρ γ ο ύ τ σ ο ς Θανάσης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Γ ι α τ ρ ό ς η Ιατρός Δημήτρης , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .

Γ κ ο μ ό ζ ι α ς Αντρέας , κτηματίας , 45 χρονών . (Αγωνιστής ) .

Δ ε ρ β ί σ η ς η Μαλακάσης Δημήτριος , κτηματίας , 51 χρονών . (Αγωνιστής ) .

Δ η μ ο υ λ ά ς η Τσάτζαλος Δημήτρης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Ζ α γ ο ρ ί σ ι ο ς Γιάννης του Κ , κτηματίας ,31 χρονών .

Κ α ρ α ν δ ρ έ α ς Αποστόλης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α ρ ύ κ α ς Αντρέας , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ι ο ύ π η ς Νίκος , κτηματίας , 40 χρονών .

Μ α ρ τ ί ν η ς Κώστας , κτηματίας , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π α ν α γ ι ω τ ό π ο υ λ ο ς Κώστας , κτηνοτρόφος , 40 χρονών .

Π α π α ι ω ά ν ν ο υ Δημήτρης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ο ΛΟΥΤΣΟΒΟΣ

Μιάμιση ώρα μακρυά απ’ το Λοιδωρίκι , δυτικά , είναι ο Λούτσοβος , χωμένος σε δάσος μ’ ένα ποτάμι . Με 16 οικογένειες και 96 νομάτους – όσους και επί Τουρκοκρατίας σχεδόν – βγάζει στάρι , καλαμπόκι , κρασί και κάστανα .

Γνωστοί Λουτσοβιώτες είναι οι :

Α ν ά σ τ ο ς η Ανέστος η Νάστος Γιώργος , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Κ α ρ α μ π έ τ σ ο ς Τριαντάφυλλος , κτηματίας , 75 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ρά κ η ς Μήτρος , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Λ ο ύ τ σ ο β ο ς Δημήτρης , κτηματίας , 59 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Ο ΑΒΟΡΟΣ

Νοτιοδυτικά , σε δυόμιση ώρες δρόμο απ’ το Λοιδωρίκι , βρίσκεται ο Άβορος , μ’ ένα ρυάκι , ένα ρέμα χρήσιμο – το Αβορόρεμα – και με δάση ολόγυρα .

Με 197 ψυχές – 43 φαμελιές – παράγει στάρι , καλαμπόκι , όσπρια και κρασί .

Ξεχωρίζουν εδώ οι :

Γ ο ύ ρ α ς Γιώργος , γεωργοκτηνοτρόφος , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Δ ο ύ κ α ς Γιάννης , γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

Ε υ σ τ α θ ί ο υ Μήτρος , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ε φ α λ ά ς Αναγνώστης , γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

Π ο ν τ ί κ η ς Κώστας , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Τ σ ι α μ π ά ς Δημήτρης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Ο ΣΕΒΕΔΙΚΟΣ

« Τούμπανα στον Άβορο , χορός στο Σεβεδίκο » λένε οι ντόπιοι , γιατί τα δυό χωριά είναι πολύ κοντά τ’ όνα με τ’ άλλο .Και ο Σεβεδίκος απέχει μιάμιση ώρα απ’ το Λοιδωρίκι , έχει ένα ρέμα , τρώγεται από ρυάκια και τα προιόντα του είναι στάρι , καλαμπόκι , όσπρια και λίγο μετάξι .

Γιά ένορκος έχει προταθή ο Κάρμας Δημήτρης του Αθανασίου , κτηματίας , 50 χρονών , με περιουσία 15.000 δρχ. ( Αγωνιστής ) .

Άλλοι σημαντικοί Σεβεδικιώτες επίσης είναι :

Κ α ρ ά ν τ ζ α λ ο ς Ζώης , γεωργοκτηματίας , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ά ρ μ α ς Αναστάσης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Κ ά ρ μ α ς Κώστας του Α , κτηματίας , 50 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Η ΣΤΡΟΥΖΑ

Δυό ώρες μακρυά ,απ’ το Λοιδωρίκι είναι η Στρούζα , κοντά σ’ ερείπια που φαίνεται πως ανήκουν στο Αιγίτιο , απ’όπου πήρε τ’όνομα κι’ο Δήμος .Σφαλισμένος , πάνω στην Πλέσιβα , τόπος κρατάει 35 οικογένειες – 219 κάτοικοι – που τρέφουν γιδοπρόβατα και καλλιεργούν κριθάρια , καλαμπόκια κι’ αμπέλια .

Απ’ τη Στρούζα είναι οι:

Β α σ ι λ ο δ η μ ή τ ρ η ς Νίκος , γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ).

Γ κ ό λ φ η ς Θανάσης , γεωργοκτηνοτρόφος , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Γ κ ό λ φ η ς Γιάννης , γεωργοκτηνοτρόφος , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ π ά κ α ς Παναγιώτης , γεωργοκτηνοτρόφος , 70 χρονών. ( Αγωνιστής ) .

Μ π ο λ ό τ α ς Αντρέας , γεωργοκτηνοτρόφος , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ τ ρ ο ύ ζ α ς Παναγιώτης , γεωργοκτηνοτρόφος , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Η ΒΡΑΙΛΑ

Στην άκρη της κλειστής κοιλάδας της Βελάς , δυό ώρες απ’ το Λοιδωρίκι προς τα νότια , βρίσκεται η Βραίλα η Μπραίλα , με αρκετά γιδοπρόβατα και κύρια σοδήματα το καλαμπόκι , το στάρι , το κριθάρι και το κρασί .

Οι άνθρωποί της λιγόστεψαν ,κι ‘ενώ πριν το ’21 – που υπαγόταν στον Καζά Μαλαντρίνου – μετριώνταν 16 οικογένειες με 80 νομάτους , τώρα έχει 12 με 45 .

Γνωστοί Μπραιλιώτες είναι οι :

Κ ο ν τ ο μ ί χ ο ς Γιώργος , γεωργοκτηνοτρόφος . (Αγωνιστής ) .

Μ α λ α κ ά σ η ς Παναγιώτης , γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

Τ σ ι μ έ κ α ς Θανάσης , γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

Τ σ ι μ έ κ α ς Γιάννης , γεωργοκτηνοτρόφος , 61 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΜΑΛΑΝΤΡΙΝΟ

Το Μαλαντρίνο – δυόμιση ώρες απ’ το Λοιδωρίκι , προς τα νότια – έχει τα ίδια με τη Βραίλα , που είπαμε , προιόντα : Καλαμπόκι ,στάρι , κριθάρι , κρασί , τυρί , μαλλιά .

Οι κάτοικοί της μειώθηκαν κι’ από 350 που είχε πριν το’21 – οι πιό πολλοί ήταν Οθωμανοί – τώρα έχει 236 ( 54 οικογένειες ) .

Την εποχή των Τούρκων είχε βαφτιστεί με τ’ όνομά του το δεύτερο διοικητικό διαμέρισμα της Επαρχίας , ο Καζάς Μαλαντρίνου .

Το 1843 , με βασιλικό διάταγμα , πέρασε στη δικαιοδοσία του Ειρηνοδικείου Δωρίδος .

Άξιοι Μαλαντρινιώτες είναι οι :

Κ α ρ α γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

Κ α τ ρ ά π α ς Ζαχαριάς , γεωργοκτηνοτρόφος , 56 χρονών . (Αγωνιστής ) .

Σ τ α μ α τ ό π ο υ λ ο ς η Διαμαντοσταματόπουλος Θύμιος , γεωργοκτηνοτρόφος , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ ρ ι α ν τ α φ ύ λ λ ο υ Γιάννης , γεωργοκτηνοτρόφος , 54 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Η ΣΚΑΛΟΥΛΑ

Σε μιά ώρα , απ’ το Λοιδωρίκι , απαντιέται η Σκαλούλα , με 26 οικογένειες και 134 ψυχές , ενώ πριν τον πόλεμο είχε μονάχα 5 με 25 .

Φτωχότοπος , παράγει στάρι , κριθάρι , καλαμπόκι και κρασί .

Σημαντικοί Σκαλιώτες είναι οι :

Γ ι α ν ν α κ ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , γεωργοκτηνοτρόφος , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Γ ι α ν ν α κ ό π ο υ λ ο ς Νίκος ,γεωργοκτηνοτρόφος , 55 χρονών , ( Αγωνιστής ) .

Σ τ α μ α τ ό π ο υ λ ο ς Θεοχάρης , γεωργοκτηνοτρόφος , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ ζ ά θ α ς Σταύρος , γεωργοκτηνοτρόφος , 71 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

ΟΙ    ΚΑΡΟΥΤΕΣ

Στο βασικό δρόμο που ενώνει τη Δωρίδα με τα Σάλωνα – μέσα απ’ τον ‘Ελατο – βρίσκονται οι Καρούτες , δυό ώρες απ’ το Λοιδωρίκι .

Με δάση μεγάλα , βγάζουν ξυλεία , κριθάρι , καλαμπόκι , φακές , κρασί και τυρί .

Πριν το ’21 – που υπαγόταν στον Καζά Σαλώνων – είχαν 200 κατοίκους ( 40 οικογέ- νειες ) . Τώρα έφτασαν τους 318 – 58 οικογένειες .

Άξιοι Καρουτιανοί είναι οι :

Α σ η μ α κ ό π ο υ λ ο ς Τάσιος , γεωργοκτηνοτρόφος , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Γ ε ω ρ γ α κ ό π ο υ λ ο ς Παναγιώτης , κτηματίας , 40 χρονών .

Δ η μ η τ ρ ο ν ι κ ο λ ό π ο υ λ ο ς Δημήτρης , κτηματίας , 58 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ι ω ά ν ν ο υ Αναστάσης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Κ ά ζ ο ς Τάσιος του Ιωάννου , κτηματίας 40 χρονών .

Ο ΔΗΜΟΣ ΚΡΟΚΥΛΕΙΟΥ

ΟΙ  ΠΕΝΤΑΓΙΟΙ  Η  ΠΕΝΤΑΓΙΟΥ

Πρωτεύουσα του Δήμου Κροκυλείου είναι οι Πενταγιοί η Πενταγιού , όπως το λένε το χωριό οι ντόπιοι . Το Β.Δ . της 5.11.1836 ( Φ.Ε.Κ. 63 ) ΈΓΡΑΦΕ ΣΧΕΤΙΚΆ : « ο Δήμος Κροκυλείου ( Πενταγιών ) σχηματίζεται από τους μέχρι τούδε τρεις Δήμους Κροκυλείου, Βωμέας και Οφιανίας .Ώς έδρα του Δημάρχου προσδιορίζεται το χωρίον Πενταγιοί , εκτός μόνον κατά το θέρος , ότε η Δημοτική αρχή θέλει εδρεύει εις Αρτοτίναν .

Η Πενταγιού – πέντε ώρες απ’ το Λοιδωρίκι – φημίζεται γιά το πόσο καλά φέρεται στους ξένους που την επισκέπτονται , αλλά και τα ωραία σπίτια της , πούναι απλωμένα μέσα στις κερασιές και τις μηλιές . Γύρω-γύρω έχει πυκνά δάση .

Απ’ τα πολλά νερά της , άλλα πάνε χαμένα – ένα ποτάμι και τρία ρυάκια άχρηστα – κι’ άλλα – δυό χρήσιμα ρέματα – ποτίζουν προσεγμένα περιβόλια που βγάζουν νόστιμα κηπευτικά .

Ακόμα , ο τόπος παράγει καλαμπόκι , όσπρια και ονομαστό μαύρο κρασί με ξεχωριστή , δικιά του γεύση , που δεν απαντιέται πουθενά .Οι κάτοικοι φτάνουν τους 701 ( 110 οικο- γένειες ) – ενώ προπολεμικά ήταν 250 – και στέλνουν τα παιδιά τους να μάθουν γράμματα στο Δημοτικό Σχολείο , Β’ τάξεως , που υπάρχει εδώ .

Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :

Γ ρ ί β α ς Σπύρος , κτηματίας , 55 χρονών , με περιουσία 7.000 δρχ .( Αγωνιστής ) .

Κ α ρ ά ς Γιώργης , κτηματίας , 55 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ.( Αγωνιστής ) .

Π α π α γ ε ω ρ γ ί ο υ Νίκος , κτηματίας , 55 χρονών , με εισόδημα 1.200 δρχ . το χρόνο ( Αγωνιστής ) .

Π α τ ο ύ ρ α ς Θανάσης , κτηματίας , 52 χρονών , με εισόδημα 1.100 δρχ. το χρόνο .

Σημαντικοί Πενταγιώτες , επίσης , είναι και οι :

Η λ ι ό π ο υ λ ο ς Δημήτρης , κτηματίας , 20 χρονών .

Κ ο υ ρ σ ο ύ μ η ς Δήμος , γεωργοκτηνοτρόφος ,47 χρονών , ( Αφωνιστής ) .

Μ ο υ σ τ ά κ α ς Γιαννάκης του Γ , Αξιωματικός , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π α π α γ ε ω ρ γ ί ο υ Θόδωρος του Ν , κτηματίας , 28 χρονών .

Π α π α γ ε ω ρ γ ί ο υ Κώστας του Ν , Ειρηνοδ.Πάρεδρος , 28 χρονών .

Π α π α τ ζ ο ύ ρ η ς Θανάσης , κυηματίας , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π λ α τ α ν ι ώ τ η ς Νίκος , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ ο ύ κ ο ς Δημήτρης , γεωργοκτηνοτρόφος , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ σ ώ ρ η ς Κωσταντής , γεωργοκτηνοτρόφος , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ψ ι μ ά ρ α ς Κώστας , κτηματίας , 20 χρονών .

ΤΑ ΔΡΕΣΤΕΝΑ

Σε μισή ώρα απ’ την Πενταγιού βρίσκοντα τα Δρεστενά , με Δημοτικό Σχολείο Β’ τάξεως και 357 νομάτους ( 52 φαμελιές ) , ενώ προπολεμικά είχαν μονάχα 60 .

Ο τόπος – που τον σκάβει ένα άχρηστο ποτάμι κι’ ένα χρήσιμο ρέμα – πνίγεται στα δέντρα και βγάζει καλαμπόκι , όσπρια και κρασί , σαν το Πενταγιώτικο .

Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι :

Θ ε ο δ ώ ρ ο υ η Θεοδωρόπουλος Αθανάσης ,κτηματίας , 55 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Θ ε ο δ ώ ρ ο υ η Θεοδωρόπουλος Αποστόλης , κτηματίας , 62 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Άλλοι άξιοι Δρεστενιώτες είναι οι :

Γ ε ω ρ γ α κ ό π ο υ λ ο ς Νικολέτος , γεωργοκτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς Σπύρος , γεωργοκτηνοτρόφος , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Γ ρ η γ ό ρ η ς Παναγιώτης , γεωργοκτηνοτρόφος , 44 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Θ ε ο δ ω ρ ό π ο υ λ ο ς η Θεοδώρου Θόδωρος του Α , κτηματίας , 25 χρονών .

« η Φρόνιμος Κώστας , έμπορας , 53 χρονών ( Αγωνιστής ) .

« Τριαντάφυλλος , γεωργός , 59 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο λ ο ν έ λ λ ο ς Κωνσταντής , γεωργοκτηνοτρόφος , 55 χρονών ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ρ ά κ η ς Χρίστος , κτηματίας , 53 χρονών ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ύ τ ρ α ς Νίκος , κτηματίας , 57 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ν ι κ ο λ ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , γεωργοκτηνοτρόφος , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ υ ν τ έ κ α ς Θανάσης , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Φ α φ ο ύ τ η ς Κώστας , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Η ΒΟΣΤΙΝΙΤΣΑ

Μεγαλοχώρι η Βοστινίτσα , μ’ένα ποτάμι και τέσσερα ρέματα ανώφελα , απέχει τρεις ώρες απ’ την Πενταγιού . Πριν το ’21 μέναν σ’ αυτήν 150 ψυχές που πολλαπλασιάστηκαν τώρα ( 638 – 104 οικογένειες ) . Όλοι – σχεδόν – ζουν απ’ τα γιδοπρόβατα που τρέφουν κι’ από τα λίγα σταροκαλάμποκα που τους χαρίζει η γη τους .

Από κοντά , βγαίνει και κρασί – όχι σε μεγάλες ποσότητες – όμως , ενώ ένα χρήσιμο ρέμα κάπως βοηθάει και τα περιβόλια τους .

Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :

Κ ό τ τ α ρ η ς Γιώργος του Αναγνώστη , κτηματίας , 46 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Κ ό τ τ α ρ η ς Γιώργος του Αντρέα , Αξιωματικός , 54 χρονών , με περιουσία 7.000 δρχ ( Αγωνιστής ) .

Ξεχωρίζουν , ακόμα και τούτοι οι Βοστινιτσιώτες :

Α σ φ ή ς Θανάσης του Ιωάννου , κτηματίας . (Αγωνιστής ) .

Δ ι α β ο λ ά κ ο ς Χαραλάμπης , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .

Κ α ρ κ α τ ζ ο λ ι ά ς Φίλιππας , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α τ σ ο ύ δ α ς Θανάσης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ν τ ο γ ι ώ ρ γ ο ς Λουκάς , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Κ ό τ τ α ρ η ς Γιάννης του Γ, κτηματίας , 20 χρονών .

Λ α σ π ο ύ λ α ς Παναγιώτης , κτηματίας , 57 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Λ α τ σ ο ύ δ η ς Κώστας , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π ά ζ α ς Γιώργος , κτηματίας , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π α π α δ η μ η τ ρ ί ο υ Θάνος , κτηματίας , 61 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π α π α ν δ ρ έ ο υ Κώστας , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Σ κ ρ έ κ η ς Γιώργος , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ τ υ λ ι α ν ό ς Χρήστος , κτηματίας , 65 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ σ α μ π ο ύ λ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 66 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Η ΚΟΣΤΑΡΙΤΣΑ Η ΚΟΣΤΑΡΤΣΑ

Η γραφική Κοστάρτσα , τρεις ώρες δρόμος απ’ την Πενταγιού , έχει 664 κατοίκους ( 106 οικογένειες ) ενώ πριν το ’21 μόλις άγγιζε τους 200 .

Μ’ ένα άχρηστο ποτάμι , δυό ρέματα μισοχρήσιμα και πολλά δάση , βγάζει όσπρια , κρασί , καλαμπόκι και στα καταπράσινα λιβάδια της βοσκάνε κοπάδια γοδοπρόβατα που δίνουν νόστιμο κρέας και τυρί .

Γιά ένορκος έχει προταθή ο Μ π α μ π α λ ή ς Ααναγνώστης , κτηματίας , 69 χρονών , με εισόδημα 1.400 δρχ . το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .

Σημαντικοί Κοσταρτσιώτες ακόμα είναι οι :

Β έ ι μ ο ς Θ΄θμιος , Αξιωματικός , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Β λ α χ ο γ ι ά ν ν η ς Γιάννης , γεωργός , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α φ ρ ο μ ά ν η ς Αναγνώστης του Δήμου , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .

Κ α φ ρ ο μ ά ν η ς η Τράγκας Αναγνώστης , γεωργός , 67 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α ψ ο κ α λ ύ β α ς η Τσιμάρας Μήτρος , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

« Ζαχαριάς , κτηματίας , 55 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Μ α σ α ρ ί ν α ς Κώστας , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Μ ε ρ μ ί γ κ α ς Γιάννης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Μ π α λ τ ο γ ι ά ν ν η ς Γιάννης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Η ΑΡΤΟΤΙΝΑ

Καλοκαιρινή πρωτεύουσα του Δήμου , ξακουστή απ’άκρη σ’ άκρη στην Ελλάδα η Αρτοτίνα , έδωσε στον αγώνα όλους , σχεδόν , τους καπεταναίους της Επαρχίας .

Από την Πενταγιού απέχει πέντε ώρες , που γίνονται δέκα και είκοσι το χειμώνα , όταν γιά καλά στρώνει το χιόνι κι’ οι ελατιές το κρατάνε ως το Μάη . Σήμερα είναι το μεγαλύ-τερο χωριό της Δωρίδας κι’ έχει 1.052 κατοίκους ( 199 φαμελιές ) ενώ πριν τον πόλεμο είχε 600 . Από δω διαβήκαν οι Ηρακλείδες γιά να περάσουν στην Πελοπόννησο , κι’ έχουν αφήσει τα χνάρια τους .

Βοσκοτόπια δημόσια – μ’ένα ποτάμι και πέντε ρέματα χρήσιμα – δίνουν μπόλικο χορτά-ρι σε χιλιάδες γοδοπρόβατα που – κυρίως – συντηρούν τους Αρτοτινούς . Υπολογίσιμα , ακόμα , είναι και τα όσπρια , το κρασί και το καλαμπόκι που δίνει η γης τους .

Τέλος , τα δάση δίνουν ξυλεία μπόλικη και καλή .

Παπάς είναι ο Παπαβασίλης Κούστας ( Αγωνιστής ), και υποψήφιοι ένορκοι οι :

Κ α σ φ ί κ η ς Γιάννης , αξιωματικός , 52 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ.(Αγωνιστής )

Κ ο υ τ σ α γ γ έ λ ο ς Διαμαντής , κτηματίας , με εισόδημα 2.000 δρχ.το χρόνο .

Π α π α ν ι κ ο λ ά ο υ Θόδωρος , κτηματίας , 44 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .

Σ α φ ά κ α ς Γιάννης του Αντρίτσου , αξιωματικός , 32 χρονών, με περιουσία 5.000 δρχ.

Φ α σ ί τ σ α ς Κώστας , αξιωματικός , 64 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ.(Αγωνιστής)

Άξιοι , ακόμα , να μνημονευτούν είναι οι :

Γ ρ ά τ σ ο ς Ηλίας , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Γ ρ η γ ό ρ η ς Λουκάς , κτηματίας , 30 χρονών .

Δ ρ ό σ ο ς Γιάννης , δασοφύλακας . ( Αγωνιστής ) .

Ζ α ρ ο ν ί κ ο ς Θανάσης , κτηματίας , 55 χρονών .(Αγωνιστής ) .

Κ α ν ο ύ ρ η ς Γιώργος του Αθαν. Έμποροκτηματίας , 29 χρονών .

Κ α π ν ι ά ς Αναγνώστης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ι ν τ ώ ν η ς η Ζαβλάνης Γιώργος του Διαμ. Κτηματίας , 44 χρονών . (Αγωνιστής ) .

Μ π α λ ή ς η Σιούτας Κώστας , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Π α π α ι ω ά ν ν ο υ Αναγνώστης , Αξιωματικός , 44 χρονών .

Π έ τ σ α ς Κώστας , Αξιωματικός , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Φ α σ ί τ σ α ς Αναγνώστης , Αξιωματικός , 62 χρονών .

Φ α σ ί τ σ α ς Δημήτρης , Αξιωματικός , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Η ΜΟΝΗ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Κοντά στην Αρτοτίνα είναι το Μοναστήρι του Προδρόμου , δίχως καλογέρους στις μέρες μας .Σ’ αυτό έμεινε καιρό ο πρωτοήρωας Θανάσης Διάκος , που γιά το που γεννήθηκε τσακώνονται άγρια η Αρτοτίνα με την Μουσουνίτσα , την Απάνω .

Ο ΝΟΥΤΣΟΥΜΠΡΟΣ

Ορεινός κι’ ο Νούτσουμπρος – μ’ένα χρήσιμο ρυάκι – βγάζει καλαμπόκι , όσπρια , κρασί. Δυό ώρες από την Πενταγιού , έχει 308 κατοίκους ( 54 φαμελιές ) ενώ προπολεμικά είχε 50 .

Γιά ένορκος έχει προταθή ο Κ ο ν τ ύ π α ς η Κ ο ν τ ώ σ η ς Αναγνώστης , κτηματίας , 60 χρονών , με εισόδημα 1.300 δρχ . το χρόνο .

Σημαντικοί ακόμα , απ’ το χωριό , είναι οι:

Α ρ α β ο σ ι τ ά ς Κώστας , Στρατιωτικός . ( Αγωνιστής ) .

Α ρ α β ο σ ι τ ά ς Σπύρος , γεωργός , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Δ ρ ο σ ό π ο υ λ ο ς Δήμος , γεωργοκτηνοτρόφος , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Θ ε ο χ ά ρ η ς η Θ ε ο χ α ρό π ο υ λ ο ς Αναστάσης , κτηματίας , 47 χρονών .

Κ ο ν τ ό π ο υ λ ο ς η Ι ω ά ν ν ο υ Νίκος , γεωργός , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ν τ ώ σ η ς Αποστόλης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο τ σ ι λ έ λ ο ς Κωσταντής , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Λ α β ί δ α ς Θανάσης , γεωργοκτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ η τ ρ ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π ο λ υ ζ ώ η ς Γιάννης , γεωργοκτηνοτρόφος , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ ρ ί γ κ α ς Δήμος , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΚΡΙΑΤΣΙ

Το Κριάτσι – 156 νομάτοι τώρα ( 33 φαμελιές ) , 50 προπολεμικά – με μικρά και μεγάλα δάση κι’ ένα ποτιστικό ρυάκι απέχει 3 ώρες από την Πενταγιού και παράγει τυριά , κρέατα , μαλλιά και καλαμπόκι .

Γνωστοί Κριατσιώτες είναι οι :

Δ ι α μ α ν τ ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .

Σ κ ο ύ ρ α ς Αναγνώστης , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΣΟΥΡΟΥΣΤΙ

Σε δυό ώρες δρόμο απ’ την Πενταγιού συναντάς – μέσα σ’ελατοδάσος – το Σουρούστι , με 291 νομάτους ( 34 φαμελιές ) , ενώ πριν το ΄21 είχε 100 .

Πέντε άσκοπα ρυάκια κι’ένα χρήσιμο ποτάμι γλύφουν το χώμα του που βγάζει ότι κι’ όλη η περιοχή : καλαμπόκι , όσπρια , κηπευτικά .

Υποψήφιος ένορκος είναι ο Χ ά ρ ο ς η Χ α ρ ό π ο υ λ ο ς Παναγιώτης , κτηματίας , 59 χρονών , με εισόδημα 1.200 δρχ. το χρόνο .

Άξιοι να σημειωθούν είναι και οι :

Κ α λ ό γ ε ρ ο ς Γιάννης , γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

Π ρ ί ν τ ζ ι π α ς Τριαντάφυλλος , γεωργοκτηνοτρόφος , 59 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ π α θ ή ς Γιάννης , γεωργοκτηνοτρόφος , 58 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Η ΚΕΡΑΣΙΑ

Κοντά στο Σουρούστι – δυό ώρες απ’ την Πενταγιού – είναι η Κερασιά , με 7 οικογένειες και 42 νομάτους , που καλλιεργούν καλαμπόκια , φασόλια ,ρεβύθια και φακές .

Ακόμα , ένα μικρό ρέμα ποτίζει με τα νερά του τα μικρά περιβόλια του χωριού , δίνοντας και αρκετά λαχανικά .

ΤΟ ΒΛΑΧΟΒΟΥΝΙ

Τριάντα νομάτους – όλους κι’ όλους ( 6 φαμελιές ) έχει το Βλαχοβούνι , που απέχει δυό ώρες δρόμο απ’ την Πενταγιού .

Φτωχότοπος , μ’ένα μικρό ποτάμι κι’ ένα ρυάκι ανώφελο , τρέφει λίγα γιδοπρόβατα και χαρίζει μετρημένο σταροκαλάμποκο .

Γνωστός Βλαχοβουνιώτης είναι ο Μ π ε ρ τ σ ι ά ς Γιώργος του Δημ .γεωργοκτηνοτρό – φος . (Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΠΑΛΑΙΟΚΑΤΟΥΝΟ Η ΠΑΛΙΟΚΑΤΟΥΝΟ

Δυό ώρες μετά την Πενταγιού , όμορφο και χωμένο μέσα στα δέντρα , το Παλιοκάτουνο δροσίζει με τ’άφθονα νερά του , που σκορπίζουν οι βρύσες και τα τρία ρυάκια του – έχει και δυό ξερορέματα – και κάνει τον επισκέπτη να μη θέλει να φύγη από κοντά του .

Διπλασιασμένο μετά τον πόλεμο – 506 κάτοικοι ( 83 οικογένειες ) σήμερα , 300 τότε – παράγει καλαμπόκι , όσπρια και κρασί από λαχταριστά σταφύλια .

Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι :

Λ ο υ κ ό π ο υ λ ο ς Δημήτρης , κτηματίας , 55 χρονών , με περιουσία αξίας 5.500 δρχ.

( Αγωνιστής ) .

Λ ο υ κ ό π ο υ λ ο ς Π., κτηματίας , 54 χρονών , με εισόδημα 1.200 δρχ. το χρόνο .

Σ α κ α ρ έ λ ο ς Γιώργος , κτηματίας , 60 χρονών , με περιουσία 8.000 δρχ .

Σ α κ α ρ έ λ ο ς Γιάννης , κτηματίας , 69 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .

Σημαντικοί ακόμα είναι και οι :

Κ α π έ λ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 51 χρονών .

Π α γ ώ ν η ς Γιώργος , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π ε ρ λ ί γ κ α ς Γιώργος , Αξιωματικός , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

« Δημήτρης , Αξιωματικός , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ α κ α ρ έ λ ο ς Τάσιος , κτηματίας , 23 χρονών .

Σ ί δ ε ρ η ς Αναγνώστης , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ τ ρ ά τ ο ς Γιάννης του Δ , κτηματίας , 50 χρονών . (Αγωνιστής ) .

Χ α ρ α λ α μ π ό π ο υ λ ο ς Θόδωρος , κτηματίας , 30 χρονών .

ΤΟ ΑΒΟΡΙΤΙ

Το χωριό που γεννήθηκε ο ένδοξος Μακρυγιάννης έχει 28 κατοίκους ( 6 φαμίλιες ) και απέχει απ’ την Πενταγιού 2 ώρες και πολύ λίγο απ’ το Παλιοκάτουνο , με το οποίο έχει τα ίδια γεννήματα .

Ξεχωρίζει εδώ ο Κ ο ύ τ ο υ λ α ς η Κ ο ύ τ λ α ς Κώστας , κτηματίας ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΑΛΠΟΧΩΡΙ

Το Αλποχώρι – δυό ώρες απ’ την Πενταγιού – χαρακώνεται από δυό ρέματα – το’να χρήσιμο – και ζωγραφίζεται με δάση και θάμνους . Οι 194 κάτοικοί του ( 36 οικογένειες) - 75 πριν τον πόλεμο – ζουν απ’ το καλαμπόκι και τα όσπρια που παράγουν κι’ απ’ό,τι τους δίνουν τα γιδοπρόβατά τους .

Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :

Β α ρ ν ά β α ς Θανάσης , κτηματίας , 50 χρονών , με εισόδημα 1.100 δρχ.το χρόνο .

( Αγωνιστής ) .

Β α ρ ν ά β α ς Γιάννης , κτηματίας , 55 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .(Αγωνιστής ).

Άλλοι άξιοι Αλποχωρίτες είναι οι :

Θ α ν α σ έ λ ο ς η Α θ α ν α σ ό π ο υ λ ο ς Γιάννης ,κτηματίας ,55 χρονών(Αγωνιστής)

« Λάμπρος , κτηματίας , 28 χρονών .

Ι ω ά ν ν ο υ Θανάσης , κτηματίας , 43 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α ρ α γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , κτηματίας , 43 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ω σ τ ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , κτηματίας , 47 χρονών . ( Αγωνιστής ).

Ξ α ν ά λ α τ ο ς Δημήτρης , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ).

Π α π α χ ρ ή σ τ ο υ Αναγνώστης , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ ο ρ έ λ η ς Δημήτρης , κτηματίας , 48 χρονών . (Αγωνιστής ) .

Σ ο ύ δ α ς Γιώργος , κτηματίας , 53 χρονών . (Αγωνιστής ) .

Τ σ α ν α ή ς Σπύρος , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΖΟΥΡΙΑΝΟ η Ο ΖΟΡΙΑΝΟΣ

Μ’ ένα ρέμα που τρέχει ως το καλοκαίρι , ο Ζοριάνος η το Ζουριάνο απέχει 3 ώρες απ’ την Πενταγιού .

Όπως όλα τα κοντινά χωριά του , βγάζει στάρι , καλαμπόκι , κηπευτικά και κρασί και τρέφει γιδοπρόβατα .

Οι κάτοικοί του φτάνουν τους 373 – 61 – φαμελιές - ενώ , προπολεμικά , ήταν 150 .

Γιά ένορκος έχει προταθή ο Α ν δ ρ ε ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , κτηματίας , 50 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Σημαντικοί Ζοριανίτες , ακόμα , είναι οι :

Κ α μ π ο ύ ρ η ς Δημήτρης , έμπορας , 50 χρονών . (Αγωνιστής ) .

Κ ο ρ ά κ η ς η Α π ο σ τ ό λ ο υ Γιάννης , κτηματίας .(Αγωνιστής από Βλαχοκάτουνο )

Μ α σ τ ρ ο κ ω σ τ ό π ο υ λ ο ς Τριαντάφυλλος , γεωργοκτηματίας , 55 χρονών .

( Αγωνιστής ) .

Τ σ ε λ έ ν η ς Κώστας , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΚΟΥΠΑΚΙ και Η ΙΤΙΑ

Σε τρεις ώρες απ’ την Πενταγιού βρίσκονται το Κουπάκι και η Ιτιά , με 222 νομάτους - 39 φαμελιές – ( πριν το ’21 το Κουπάκι είχε 80 κατοίκους και η Ιτιά 50 ) .Μέσα σε πυκνό δάσος από δέντρα ( δρυς ) , με τρία άχρηστα ρυάκια . Τα σπουδαιότερα προιόντα τους είναι καλαμπόκι , κρασί , τυρί , μαλλιά .

Υποψήφιος ένορκος είναι ο Α γ α π η τ ό ς Ν ά σ ι ο ς , κτηματίας , 55 χρονών , με εισόδημα 1.200 δρχ. το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .

Άλλοι που πρέπει να σημειωθούν είναι οι :

Γ ι α ν ν α κ ό π ο υ λ ο ς Δημήτρης , γεωργοποιμένας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α ρ α ί σ κ ο ς Παναγιώτης , κτηματίας ,49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ί ν η ς Γιώργος , κτηματίας , 70 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ί ν η ς Δημήτρης , γεωργός , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ί ν η ς Γιάννης , κτηματίας ,53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο λ υ μ π ά ρ η ς Δημήτρης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

« Κώστας , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ ά ν τ α λ ο ς Θανάσης , γεωργός , 52 χρονών . (Αγωνιστής ) .

Ν ί τ σ ο ς Μήτρος , κτηματίας , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ν ί τ σ ο ς Ζαχαριάς , κτηματίας , 22 χρονών .

Τ α ρ ά τ σ α ς Κώστας , γεωργοκτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

Τ σ α τ ο ύ χ α ς Λουκάς , κτηματίας , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ σ ί π ρ α ς Τάσιος , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Η ΑΓΛΑΒΙΣΤΑ

Ο Δήμος Κροκυλείου τελειώνει με την Αγλαβίστα , που απέχει δυό ώρες περίπου από την Πενταγιού , είναι χωμένη μέσα σε δέντρινο ( από δρυς ) δάσος και τρέφει γιδοπρό- βατα , που με λίγα καλαμπόκια , στάρια και κρασιά συντηρούν τους 93 νομάτους της .

( είκοσι φαμελιές ) .

Στο χωριό ξεχωρίζουν οι :

Π α π α ζ α χ α ρ ί ο υ Δημήτρης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

« Νίκος , κτηματίας , 30 χρονών .

Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΟ 1851 - ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ

Ο ΔΗΜΟΣ ΠΟΤΙΔΑΝΕΙΑΣ

ΤΟ ΑΠΑΝΩ η ΑΝΩ ΠΑΛΙΟΞΑΡΙ

Σε έξη ώρες απ’ το Λοιδωρίκι , καταπράσινο , είναι το Απάνω η Άνω Παλιοξάρι , λεβεντοχώρι , έδρα του Δήμου . Μ’ ένα ποτάμι κι’ένα ρέμα χρήσιμα , βρύσες και πυκνά δάση σ’ όλη την περιοχή του , βγάζει στάρι , καλαμπόκι , όσπρια , καρύδια και ξυλεία .

Mε 116 οικογένειες και 631 κατοίκους – πριν το ’21 ίσια που έπιανε τους 200 – έχει Δημοτικό Σχολείο Β’ τάξεως και Ειρηνοδικείο .

Στις εκκλησιές του λειτουργούν δυό παπάδες , αγωνιστές και ήρωες , οι Παπανικόλας Μηλιώνης και Παπανικόλας Παπαιωάννου , 65 χρονών .

Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :

Γ κ έ κ α ς Θανάσης , Αξιωματικός – ιατροχειρουργός , 52 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ν δ ύ λ η ς Γιώργος του Παναγιώτου , κτηματίας , 45 χρονών , με περιουσία 9.000 δρχ. ( Αγωνιστής ) .

Π α π α θ α ν α σ ί ο υ Αναγνώστης η Αναγνωσταράς , κτηματίας – Βουλευτής , 53 χρονών , με περιουσία 7.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Π α π ο υ τ σ ή ς Αναστάσης , κτηματίας , 53 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ .

( Αγωνιστής ) .

Σημαντικοί ακόμα Πανωπαλιοξαρίτες είναι οι :

Δ η μ η τ ρ έ λ λ ο ς Θανάσης , γεωργοκυηνοτρόφος , 50 χρονών .( Αγωνιστής ).

Η λ ι ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , έμπορας , 46 χρονών .

Κ ο σ κ ι ν ά ς Παναγιώτης , γεωργός , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Λ α γ ι α ν δ ρ έ ο υ Γιώργος , γεωργός , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Λ α γ ι ο θ ε ο δ ω ρ ό π ο υ λ ο ς η Ζ υ γ ο ύ ρ η ς Δημήτρης , γεωργός , 52 χρονών .

( Αγωνιστής ) .

Μ έ ν τ ζ α ς Θανάσης , γεωργός , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ π ά μ π ο ς Ηλίας , γεωργός , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π α π ο υ τ σ ή ς Βαγγέλης , Αξιωματικός , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ ρ ι α ν τ α φ ύ λ λ ο υ Αναγνώστης , γεωργός , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΚΑΤΩ ΠΑΛΙΟΞΑΡΙ

Μισή ώρα από την πρωτεύουσα του Δήμου , στολισμένο το Κάτω Παλιοξάρι , πνιγμένο , κι’αυτό στα δέντρα , μ’ένα ποτάμι κι’ έξη χρήσιμα ρέματα , περιμένει .

Τα προιόντα του είναι τα ίδια με το Απάνω κι’ απ’ αυτά ζούνε οι 352 νομάτοι του – 70 φαμελιές .( Προπολεμικά είχε 150 κατοίκους ) .

Παπάδες του χωριού είναι οι αγωνιστές Παπαθανάσης Νικολάου , 70 χρονών και Παπα-γιάννης Παπαποστόλου , 65 χρονών .

Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι :

Α σ η μ ά κ η ς Θανάσης , κτηματίας , 60 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ .

( Αγωνιστής ) .

Α σ η μ ά κ η ς Γιάννης , κτηματίας , 63 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ, ( Αγωνιστής )

Άξιοι να σημειωθούν είναι και οι :

Α ν δ ρ ε ό π ο υ λ ο ς Χαραλάμπης , γεωργός , 43 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Γ ι α ν ν έ λ ο ς Ζήσιμος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α μ π έ ρ η ς Δημήτριος , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ό κ κ ι ν ο ς Κώστας του Νικ. Κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο σ σ ί δ α ς Παναγιώτης , κτηματίας , 65 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο υ γ ι ο ύ φ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ύ ρ τ η ς Γιάννης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ α ν ι ώ τ η ς Διαμαντής του Θανάση , κτηματίας , 44 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ρ ό κ ο ς η Δ ι α μ α ν τ ό π ο υ λ ο ς Παναγιώτης , κτηματίας , 55 χρονών .

( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΛΥΚΟΧΩΡΙ

Μιάμιση ώρα απέχει το Λυκοχώρι , απ’ το Πάνω Παλιοξάρι , δυτικά . Σε βουνό χωμένο , με ένα ποτάμι κι’ έξη άχρηστα ρέματα , βγάζει στάρι , καλαμπόκι , όσπρια , καρύδια και ξυλεία απ’ τ’απέραντα δάση του .

Σήμερα έχει 299 κατοίκους – 41 φαμελιές – πριν τον πόλεμο είχε 125 . Παπάδες είναι οι αγωνιστές Παπαποστόλης Παναγιώτου , 74 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ . και Παπα-γιάννης Παπαποστόλου , 48 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ υποψήφιοι ένορκοι και οι δυό . Ακόμα έχουν προταθή γιά ένορκοι και οι :

Π α π α π ο σ τ ό λ ο υ Βασίλης , κτηματίας , 49 χρονών , με εισόδημα 1.200 δρχ .το χρόνο .

Π α π α π ο σ τ ό λ ο υ Κώστας , Αξιωματικός , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ).

Άλλοι άξιοι Λυκοχωρίτες είναι οι :

Α ν α σ τ α σ ί ο υ Γιώργος , γεωργός , 48 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Δ η μ η τ ρ ί ο υ Στάθης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Ι ω ά ν ν ο υ Αλέξης , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α λ ί γ α ς Νίκος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α τ έ λ η ς Κώστας , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Ρ ο ύ μ π α ς Γιάννης , κτηματίας , 56 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Σ μ α ί λ η ς Κώστας , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

ΟΙ ΓΚΟΥΜΑΙΟΙ

Νοτιοδυτικά απο τ’ Απάνω Παλιοξάρι , σε τρεις ώρες δρόμο , συναντιώνται οι Γκουμαίοι με 27 οικογένειες και 135 κατοίκους , λίγο περισσότερους από προπολεμικά ( 90 ) .

Μ’ ένα ρέμα άχρηστο και δάση αρκετά , παράγουν στάρι , καλαμπόκι και όσπρια .

Γιά ένορκος έχει προταθή ο Ν ι κ ο λέ τ ο ς Αποστόλης , γεωργός , 60 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Σημαντικοί είναι και οι :

Γ α λ α ν ό π ο υ λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , γεωργός , 53 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Ζ ω γ ρ ά φ ο ς Νίκος , γεωργοκτηνοτρόφος , 59 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Θ ε ο χ α ρ ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ ί χ ο ς η Π α λ ά σ κ α ς Θανάσης , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ν ι κ ο λ ά ο υ Σπύρος , κτηματίας , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π λ ο ύ μ η ς Δημήτρης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ ρ ι α ν τ α φ ύ λ λ ο υ η Π ι π ι ρ ί γ κ ο ς Κώστας , κτηματίας , 66 χρονών .

( Αγωνιστής ) .

Η ΚΑΡΔΑΡΑ

Σε ξέφωτο , σε γυμνό λόφο , τρεις ώρες κι’ένα τέταρτο απ’το Απάνω Παλιοξάρι , νοτιο-δυτικά , απαντιέται η Καρδάρα , μ’ένα ρεματάκι άχρηστο κι’ αριά δέντρα παραέξω .

Φτωχοχώρι , σταροκαλάμποκα και όσπρια δίνει η γης της και μ’ αυτά , μαζί με λίγο τυρί, κρέας και μαλλιά , συντηρούνται οι 76 νομάτοι της – 14 φαμελιές .( Πριν το ’21 είχε 50 νομάτους ) .

Παπάς είναι ο Παπαγιάννης Νικολάου , 63 χρονών ( Αγωνιστής ) , και υποψήφιος ένορκος ο Μ ε ι ν τ ά σ η ς η Μ π ε ι ν τ ά σ η ς Κώστας , γεωργός , 45 χρονών με περιουσία 5.000 δρχ. ( Αγωνιστής ) .

Άλλοι άξιοι Καρδαριώτες είναι και οι :

Γ ι α ν ν α κ ο ύ ρ η ς Παναγιώτης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α ρ δ ά ρ α ς η Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ Θανάσης , κτηματίας , 49 χρονών .(Αγωνιστής)

Η ΚΑΡΥΑ

Η Καρυά – στα νοτιοδυτικά – απέχει τρισήμιση ώρες απ’ το Απάνω Παλιοξάρι .

Το χωριό ζει απ’τα σταροκαλάμποκα και τα όσπρια που χαρίζει το χώμα του , ενώ βοηθάνε κάπως και τα μικροδάση του . Δυό - τρία ρέματα που κυλάνε στην περιφέρειά του είναι άχρηστα .

Κατοίκους έχει 256 , όσους και προπολεμικά που η Κάτω Καρυά μετρούσε 150 και η Απάνω 100 .

Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι :

Ζ έ ρ β α ς Δημήτρης του Γεωργίου , Αξιωματικός , 55 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ

( Αγωνιστής ) .

Σ τ α υ ρ ά κ η ς Αναστάσης η Αναγνώστης , γεωργός , 55 χρονών , με εισόδημα 1.000 δρχ , το χρόνο . (Αγωνιστής ) .

Τ ζ ε λ α λ ή ς Γιάννης , γεωργός , 42 χρονών , με εισόδημα 1.000 δρχ το χρόνο.

Σημαντικοί Καρυώτες είναι και οι :

Α λ ε ξ α ν δ ρ ή ς Χρήστος , γεωργός , 44 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Α λ ε ξ ί ο υ Παναγιώτης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Γ ε ρ έ α ς η Ι ε ρ έ α ς Τάσιος , γεωργός , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Δ η μ η τ ρ ί ο υ Βασίλης , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Δ ρ ο ύ γ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ρ ε μ α σ μ έ ν ο ς Σπύρος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ ω τ η ρ ό π ο υ λ ο ς Αποστόλης , γεωργός , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ ζ ε λ α λ ή ς Δημήτρης , κτηνοτρόφος , 37 χρονών .

Τ σ ί ρ η ς Δημήτρης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ο ΣΟΥΛΕΣ

Ο Σουλές είναι μικρό χωριό , δίπλα σ’ ένα ποτάμι , στο οποίο υπάρχουν δυό μύλοι που εξυπηρετούν τα γύρω . Κοντά ξαπλώνονται τα ερείπια του Μοναστηριού τ’ Αι Γιάννη , που λένε πως ανήκουν στην παλιά πόλη Ευπάλιο .

ΤΟ ΒΛΑΧΟΚΑΤΟΥΝΟ

Σε τέσσερις ώρες από το Πάνω Παλιοξάρι καρτερεί το Βλαχοκάτουνο με 228 κατοίκους – 38 οικογένειες – ενώ προπολεμικά είχε 75 .

Με κουτσοδάση , τρέφει γιδοπρόβατα και παράγει καλαμπόκι και όσπρια .

Ξεχωρίζουν εδώ οι :

Α π ο σ τ ό λ ο υ Δημήτρης , κτηματίας , 42 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ π ί τ ζ ο ς Αναστάσης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Ν ι κ ο λ ά ο υ η Τα σ ό λ κ α ς Παναγιώτης , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ν ι κ ο λ ά ο υ Χαραλάμπης , κτηματίας , 44 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π α π α ι ω ά ν ν ο υ Σ ω τ ή ρ η ς , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ α ί τα ς Κώστας , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ ά γ κ α λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 47 ετών . ( Αγωνιστής ) .

Τ σ ό λ κ α ς Γιώργος του Ν . κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Χ ο λ έ β α ς Γιώργος , κτηματίας .( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΟΜΕΡ ΕΦΕΝΤΗ η ΜΕΡΑΦΕΝΤΗ

Στα νοτιοδυτικά του Πάνω Παλιοξαριού – τρεις ώρες και τρία τέταρτα – στην πλούσια πεδιάδα του Μόρνου , κρύβεται μέσα στις καλαμιές και βρωμόνερα το Ομέρ Εφέντη η Μεραφέντη .

Μ’ ένα ποτάμι κι’ ένα ρέμα άχρηστα , διπλασίασε σχεδόν τους κατοίκους του – 228 τώρα ( 38 φαμελιές ) 125 πριν το ’21 .

Υποψήφιος ένορκος είναι ο Α λ ε ξ ί ο υ Μήτσος , κτηματίας , 61 χρονών , με εισόδημα 1.200 δρχ.το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .

Άξιοι ακόμα είναι οι :

Μ α ν τα ζ ά ρ α ς Γιάννης ( Από το Λυκοχώρι ) , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Π α γ ω μ έ ν ο ς Γιωργάκης , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ σ α γ κ α ρ έ λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ο ΛΟΓΓΟΣ

Αδειασμένος απ’ τον πόλεμο ο Λόγγος – μονάχα 9 φαμελιές και 26 κατοίκους έχει , ενώ , πριν ο Απάνω Λόγγος έφτανε τους 125 – γλύφεται από ένα ποτάμι κι’ ένα ρέμα άχρηστο και προσπαθή να ζήση με τα λίγα καλαμπόκια και όσπρια που βγάζει .

Η ΜΑΝΑΓΟΥΛΗ

Στον κάμπο κι’ αυτή – 4 ώρες νοτιοδυτικά του Παλιοξαριού – βουλιάζει σ’ ένα μεγάλο βάλτο και σχίζεται από ζωογόνο ποτάμι . Μικροχώρι – 74 ψυχές , 17 οικογένειες – έναν έχει να δείξη για ένορκο , το Μ π ε ρ ε τ ά ν ο Θανάση , γεωργό , 53 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ.

Από δω είναι και οι :

Κ α π ο τ ό π ο υ λ ο ς η Σ π α ν ό ς Χρήστος , κτηματίας . ( Αγωνιστής ).

Κ α ρ κ α β ί τ σ α ς Κώστας του Π. κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΧΑΣΑΝΑΓΑ

Το Χασάναγα γειτονεύει με τη Μανάγουλη – τεσσερεσήμιση ώρες νοτιοδυτικά απ’ το Απάνω Παλιοξάρι – κι’ έχει κι’ αυτό ένα βάλτο απέραντο κι’ ένα χρήσιμο ποτάμι .

Οι κάτοικοί του φτάνουν δε φτάνουν τους 100 .

Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :

Κ α ρ δ ά ρ α ς Αν , γεωργός , 49 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ το χρόνο .

Κ α ρ δ ά ρ α ς Παναγής , γεωργός , 43 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ.( Αγωνιστής ) .

Λ ο υ κ ό π ο υ λ ο ς Δ , γεωργός , 43 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .

Μ α κ ρ υ γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς η Μ α κ ρ υ γ ι ά ν ν η ς Αντ , γεωργός , 39 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .

Σημαντικοί ακόμα είναι και οι :

Κ α τ σ ώ ν η ς Αναστάσης , κτηματίας , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο υ ρ έ ν τ η ς Κώστας του Α , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

ΜΑΛΑΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΗΛΑΛΑ

Στο βάλτο και τα Μαλάματα , με βάσανα και θέρμες , δεν μπορούν να μεγαλώσουν πολύ. Μαλάματα και Πηλάλα 75 κατοίκους έχουν – 22 οικογένειες – με μοναδικό υποψήφιο για ένορκο τον Μ α λ ά Ανδριανό , κτηματία , 50 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .

‘Αξιος ακόμα να ο είναι και ο Β ο ύ λ γ α ρ η ς η Ζ έ ρ β α ς Νίκος , γεωργός , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΚΛΗΜΑ

Με απότομους κι’ επικίνδυνους γκρεμούς προς τη θάλασσα , καλά σφαλισμένο είναι το Κλήμα η Κάτω Κλήμα , τρεις ώρες νοτιοδυτικά απ’ τ’Απάνω Παλιοξάρι .

Άγριος τόπος αλλά φωλιά καλή , έχει ένα ποτάμι χρήσιμο – που κυλάει μέχρι το λιμάνι του Αγίου Νικολάου , που στην αρχαιότητα λεγόταν Ερυθραί – δυό ρέματα άχρηστα , μιά λίμνη και δάση σ’όλη την περιοχή του .

Προπολεμικά , είχ3ε 275 κατοίκους , ενώ τώρα , μετριούνται 401 – 86 φαμελιές .

Γιά ένορκοι προτάθηκαν οι :

Α λ ε ξ ί ο υ Γιώργος , Αξιωματικός , 44 χρονών , με περιουσία 5.200 δρχ.

Δ α σ κ α λ ό π ο υ λ ο ς Παπαδ., Αξιωματικός , 59 χρονών , με εισόδημς 1.400 δρχ . το χρόνο .

Π α π α δ η μ η τ ρ ί ο υ Θεοδόσης , κτηματίας , 50 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .

( Αγωνιστής ) .

Σ κ α λ τ σ ά ς Δημήτρης του Ιωάννου , Αξιωματικός , με περιουσία 6.500 .(Αγωνιστής )

Ξεχωρίζουν ακόμα , και οι :

Α θ α ν α σ ί ο υ Γιώργος , γεωργός , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Α θ α ν α σ ί ο υ η Β λ ά χ ο ς Δημήτρης , κτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .

Γ ε ω ρ γ ί ο υ η Κ ο ν τ ό ς Δημήτρης , κτηματίας , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

« η Κο υ ρ ε ν τ ί ν η ς Δημήτρης του Γεωργίου , κτηματίας , 52 χρονών .

( Αγωνιστής ) .

Κ ό κ κ ι ν ο ς Γιώργος , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής .

Κ ο λ ο κ ο ύ σ η ς Κώστας ,κτηματίας , 47 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο τ σ ι λ ι ά ρ η ς Θόδωρος , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ο ΚΑΜΠΟΣ

Μιάμιση ώρα νοτιοδυτικά του Παλιοξαριού , με 32 φαμελιές και 160 νομάτους , απαντιέται ο Κάμπος , που παράγει στάρι , καλαμπόκι και όσπρια .

Υποψήφιος ένορκος από δω είναι ο Τ σ ο υ ρ ά κ η ς Αναστάσης , κτηματίας , 53 χρονών, με περιουσία 6.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Άξιοι ακόμα χωριανοί είναι και οι :

Α ν α δ ι ώ τ η ς Γιώργος , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

« Χαραλάμπης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Β ι λ β ι τ ζ ά ν ο ς Αντρέας , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Γ λ υ ν τ ζ ή ς Νικολός , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Δ η μ ό π ο υ λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής )

Κ ω σ τ α ρ ά ς Μήτρος , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Λ ι α κ ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .

Μ ω ρ α ί τ η ς Θανάσης , γεωργός , 46 χρονών . ( Αγωνιστής )

Π α ν τ ε λ ή ς Γιώργος , γεωργός , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ο ΠΑΛΙΟΜΥΛΟΣ

Προς τον Κάμπο κι’ο Παλιόμυλος , με δάση και ένα ρέμα άχρηστο , μιάμιση ώρα νοτιοδυτικά του Παλιοξαριού .

Μικροχώρι , βγάζει δημητριακά και όσπρια κι’ έχει 65 κατοίκους – 16 οικογένειες .

Στον πίνακα των υποψηφίων ενόρκων γράφτηκε , ο Τ ζ ε ρ ε μέ γ λ η ς Γιώργος η Αναγνώστης , κτηματίας , 65 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .( Αγωνιστής ) .

Διαλεχτοί Παλιομυλιώτες είναι και οι :

Κ α ρ α γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α τ σ ώ ν η ς Γιάννης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Τ ζ ε ρ ε μ έ γ λ η ς Γιώργος , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

ΤΑ ΚΑΡΟΥΤΙΑ

Προς την ίδια κατεύθυνση – Ν.Δ – τρεις ώρες απ’ το Παλιοξάρι , με ίδια προιόντα της περιοχής – σταροκαλαμποκα , όσπρια – ανασαίνουν τα Καρούτια , πενταπλασιασμένα μετά την απελευθέρωση – τώρα 126 νομάτοι ( 33 φαμελιές ) – πριν 30 .

Καρουτιανός υποψήφιος ένορκος , είναι ο Π α γ ώ ν η ς Γεώργιος , γεωργός ,49 χρονών ,

με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Σημαντικός ακόμα χωριανός είναι και ο Μ ο υ ρ λ ό ς η Ν ι κ ο λ ά ο υ Στάθης , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Η ΣΕΡΓΟΥΛΑ

Στα νότια του Παλιοξαριού – τρισήμιση ώρες – βρίσκεται η Σεργούλα , που βγάζει στάρι, καλαμπόκι και όσπρια κι’ έχει 155 κατοίκους – με 35 οικογέ νειες – όσους είχε σχεδόν και προν το ’21 ( 150 ) .

Γιά ένορκος , έχει προταθή ο Π α π α π ο λ ί τ η ς Χαραλάμπης , γερουσιαστής , 63 χρονών , με περιουσία 15.000 δρχ .( Αγωνιστής και πασίγνωστος πολιτικός ) .

Ξεχωρίζουν επίσης και οι :

Α ν δ ρ ί τ σ ο υ Αντρέας του Γεωργίου , γεωργός , 41 χρονών .( Αγωνιστής ) .

K α ρ μ α ν ι ό λ α ς η Σ κ α ν τ ζ ή ς Κώστας , γεωργός , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Λ ε β έ ν τ η ς Παναγιώτης , γεωργός , 57 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ ε π ε ν τ ζ ή ς Γιάννης , γεωργός , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ ε π ε ν τ ζ ή ς η Δ η μ η τ ρ ί ο υ Παναγιώτης , κτηματίας , 48 χρονών . ( Αγωνιστής )

Σ κ α ν τ ζ ή ς Δημήτρης η Γιώργος , Αξιωματικός , 64 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ κ ο ύ ρ α ς Κωσταντέλλος , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

ΤΟ ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ

Και η Δωρίδα – όπως και η Παρνασσίδα – έχει Παλιοχώρι , τρεις ώρες νότια του Παλιοξαριού μ’ένα ξεροπόταμο και 431 κατοίκους .

Υποψήφιος Παλιοχωρίτης ένορκος είναι ο Μ π ο υ ζ ν έ κ η ς Γιάννης , Αξιωματικός , 63 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Σημαντικοί ακόμα Παλιοχωρίτες είναι οι :

Γ κ έ κ α ς η Μ α κ ρ υ α ν ν ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .

Ζ ά χ α ρ η ς Κώστας , γεωργός , 57 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ζ α χ α ρ ο γ έ ρ ο ν τ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α ρ δ α μ ή ς η Γ κ α ρ δ α μ ή ς Γιώργος , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ α κ ρ α ν δ ρ έ α ς Γιώργος , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ ο υ τ σ ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , Αξιωματικός , 59 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Η ΣΤΥΛΙΑ

Δυόμιση ώρες νοτιοανατολικά του Παλιοξαριού , συναντάς τη Στύλια , 49 φαμελιές και 339 νομάτους , με ένα ρέμα άχρηστο , σταροκαλαμποκοχώραφα και περιβόλια .

Γιά ένορκοι , από δω , έχουν προταθή οι :

Κ ο τ σ α ύ τ η ς Γιώργος του Θ . γεωργός , 53 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .

( Αγωνιστής ) .

Κ ο υ ρ ε μ έ ν ο ς Γιάννης του Π , έμπορας , 53 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .

( Αγωνιστής ) .

Τ σ α κ ο υ μ ά κ η ς η Τ σ α κ μ ά κ η ς Ευαγγέλης , γεωργός , 50 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Άξιοι Στυλιώτες ακόμα είναι οι :

Γ κ α β έ ρ α ς Θανάσης , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

« Γιώργος , κτηματίας , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

« Γιάννης του Δημ., κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

« Κωσταντής του Δημ , κτηματίας , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

« Παναγιώτης του Δημ , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Ζ α γ κ α ν ά ς η Π α ν α γ ι ώ τ ο υ Θόδωρος , κτηματίας , 52 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Κ ο τ σ α ύ τ η ς Δημήτρης , γεωργός , 51 χρονών .

Κ ο τ υ κ έ τ α ς Γ , γεωργός , 68 χρονών .

Κ ο υ ρ ε μ έ ν ο ς Κωσταντής του Π , έμπορας , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π α π α ν α κ λ ή ς Γιώργος , γεωργός , 50 χρονών .

Η ΠΕΡΙΘΙΩΤΙΣΣΑ η ΠΕΡΘΙΩΤΙΣΣΑ

Η Περθιώτισσα ανταμώνεται σε τρισήμιση ώρες δρόμο , βορειοανατολικά του Παλιοξαριού .

Νεροφαγωμένο το χώμα της , έχει δέκα ρυάκια – ένα μόναχά χρήσιμο – και λίγα δάση .

Οι κάτοικοί της – 307 – καλλιεργούν στάρι , καλαμπόκι και όσπρια και τρέφουν γιδοπρό-βατα. Απ’ αυτά ζούνε .

Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :

Μ π ε ζ α ί τ η ς η Α ν δ ρ ε ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , γεωργός , 60 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Μ π ε ζ α ί τ η ς η Ε υ σ τ α θ ί ο υ Αντρέας του Ευστ . κτηματίας ,56 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .

Άξιοι να αναφερθούν είναι και οι :

Α ν α γ ν ω σ τ ό π ο υ λ ο ς η Α ν ά γ ν ο ς Θανάσης , γεωργός , 60 χρονών , ( Αγωνιστής ).

Γ ε ω ρ γ α κ ό π ο υ λ ο ς η Γ ε ω ρ γ ί ο υ Σπύρος , γεωργός , 45 χρονών .

( Αγωνιστής ) .

Κ α λ α ν τ ζ ή ς Αποστόλης , γεωργός , 69 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α ν α β ό ς Θανάσης , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο κ κ α λ ι ά ρ η ς Παναγιώτης , γεωργός , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο υ τ σ ο γ ε ω ρ γ ό π ο υ λ ο ς Θοδωρής , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .

Μ ε λ έ τ η ς Αποστόλης , γεωργός , 59 χρονών .( Αγωνιστής )

ΤΑ ΖΑΜΠΙΑ

Τα ζαμπιά είναι το ζευγολατειό του Μοναστηριού της Βαρνακοβας . Απέχει τρεις ώρες απ’ το Παλιοξάρι κι’ έχει 115 κατοίκους , 18 οικογένειες .Από δω είναι οι :

Μ π ι σ μ π ί κ η ς Αναστάσιος , γεωργός ,61 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Σ τ έ φ ο ς η Σ τ ε φ α ν ή ς η Π α ν α γ ι ώ τ ο υ Νίκος , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .

Η ΒΑΡΝΑΚΟΒΑ

Το τρισένδοξο κι’ άγιο Μοναστήρι της Βαρνάκοβας , με τάφους Βυζαντινών Αυτοκτατό- ρων στο περιαύλι του, καραούλι σ’ένα πέλαγος από δάση, ρήμωσε μετά τον πόλεμο και τις καταστροφές που έπαθε , ιδίως στη μεγάλη μάχη που ακολούθησε την πτώση του Μεσολογγιού .

Με λίγους καλογέρους τώρα , πριν το ’21 μέτραγε 150 ψυχές .

Ηγούμενος – από το 1838 – είναι ο αγωνιστής Χρύσανθος Γεωργιου , 60 χρονών .

Ο ΑΜΠΛΑΣ

Στο Δήμο Ποτιδάνειας υπάγεται και ο Άμπλας , ερειπωμένος σήμερα , με πηγή , όπως μαρτυράει και τα’όνομά του .

Ο  ΔΗΜΟΣ ΤΟΛΟΦΩΝΟΣ

Για να κλείσει η Δωρίδα , μένει ο Δήμος Τολοφώνος , που πιάνει όλη την παραλία από το Γαλαξείδι ως κοντά τη Ναύπακτο . Παλιά , απλωνόταν ο Καζάς Μαλαντρίνου στα ίδια όρια .

Η ΒΙΤΡΙΝΙΤΣΑ

Πρωτεύουσα του Δήμου , η Βιτρινίτσα – κοντά στην αρχαία Τολοφώνα – απέχει τέσσερις ώρες απ’ το Λοιδωρίκι , προς το νότο .

Ριζωμένη σε θέση καλή , μ’ένα άχρηστο ρέμα , έχει μπροστά την καρπερή πεδιάδα που γεννάει στάρι , όσπρια , μπαμπάκι , λάδι , κρασί , σταφίδα .

Γερό χωριό , με Δημοτικό Σχολείο Β’ τάξεως και τελωνειακό σταθμό στην παραλία της – τα Χάνια – βαστάει 531 κατοίκους ( 125 οικογένειες ) , ενώ προπολεμικί είχε 300 .

Αστυνόμος είναι ο Λ ά μ π ρ ο ς Γ ι α ν ν α κ ο ύ και παπάδες οι Αγωνιστές Π α π α δ η- μ ή τα ρ η ς Κ ο λ α ν τ ζ ή ς , 65 χρονών , και Π α π α σ π ύ ρ ο ς Σ χ ο ι ν ά ς , 60 χρονών .

Για ένορκοι έχουν προταθή οι :

Γ ε ω ρ γ ί ο υ η Κ ο ν τ ο γ ι ω ρ γ ό π ο υ λ ο ς η Β ι τ ρ ι ν ί τ σ α ς Δ ρ ό σ ο ς , κτηματίας , 61 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ .το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .

Γ κ ί κ α ς Γιώργος , κτηματίας , 41 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ.

Δ ρ α γ ώ τ η ς Θανάσης , κτηματίας , 59 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο .

« Γιάννης , κτηματίας , 50 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .

Κ α ρ ά μ π ε λ α ς Γιώργος , κτηματίας , 48 χρονών , με εισόδημα 1.000 δρχ. το χρόνο.

Κ α τ σ ο ύ λ η ς Γιάννης , κτηματίας , 47 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ το χρόνο

( Αγωνιστής ) .

Κ ο ν τ ό ς Λουκάς , έμπορας , 59 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ . το χρόνο .

Π ο λ ί τ η ς Αντρέας του Δρόσου , κτηματίας , 48 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .

Χ λ ω ρ ό ς Αντρέας , κτηματίας , 51 χρονών ,με εισόδημα 1.000 δρχ. το χρόνο .

Σημαντικοί Βιτρινιτσιώτες είναι ακόμα και οι :

Β ο ρ γ ι ά ς Κώστας , κτηματίας , 33 χρονών .

Γ ε ω ρ γ α κ ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , κτηματίας , 31 χρονών .

Κ α τ σ ι κ α π ή ς Θόδωρος του Α . κτηματίας , 20 χρονών .

« Γιάννης , κτηματίας , 51 χρονών .

Κ ο λ α ν τ ζ ή ς Δρόσος , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ν τ ο λ ά τη ς Αναγνώστης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο ν τ ό π ο υ λ ο ς Χαραλάμπης του Λ. κτηματίας , 20 χρονών .

Π α π α δ η μ η τ ρ ί ο υ η Κ α ρ ν α β ό ς Γ . έμπορας , 36 χρονών .

Π ο λ ί τ η ς Γιώργος του Π., κτηματίας ,40 χρονών .

Σ τ α μ α τ ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , κτηματίας .

« Δ. κτηματίας , 45 χρονών .

Σ τ α ύ ρ ο υ Στάθης , έμπορας ,47 χρονών .

« Θόδωρος , έμπορας , 33 χρονών .

Χ λ ω ρ ό ς Γιώργος , κτηματίας , 47 χρονών .

« Θωμάς , κτηματίας , 21 χρονών .

Η ΞΥΛΟΓΑΙΔΑΡΑ

Μιάμιση ώρα βορειοδυτικά της Βιτρινίτσας , σαν νάναι κρεμασμένη ψηλά , με θέα προς τη θάλασσα , όπου ανοίγονται τέσσερα λιμάνια , είναι η Ξυλογαιδάρα ,με 55 φαμελιές και 254 κατοίκους .( Πριν τον πόλεμο μέτραγε 150 νομάτους ) . Στις γύρω ράχες τρέφονται γιδοπρόβατα και στις άπλες της παράγονται καλαμπόκι , στάρι , κρασί και λάδι υπέροχο .

Υποψήφιοι ένορκοι γράφτηκαν οι :

Γ ρ ι λ ά ν ο ς η Γ κ ι ρ λ ά ν ο ς Αναγνώστης , ειρηνοδικειακός πάρεδρος , 55 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .

Δ ά ρ α ς η Γ ι α ν ν α κ ό π ο υ λ ο ς Δημήτρης του Ιωάννου , κτηματίας , 49 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .

Ζ ω ι τ ός η Κα ρ α μ π ί ν η ς Δημήτρης , κτηματίας , 60 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ. το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .

Κ α θ α ρ ά κ η ς Γιάννης , κτηματίας , 69 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ . το χρόνο .

( Αγωνιστής ) .

Κ ο υ τ ρ ο ύ κ η ς Γιαννάκης , δημοτικός σύμβουλος – κτηματίας , 63 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ .το χρόνο . ( Αγωνιστής από τους ξακουστούς ) .

Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ η Κ ω ν σ τ α ν τ έ λ λ ο ς Ηλίας , κτηματίας , 40 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο .

Γνωστοί είναι , επίσης , και οι :

Β α β ά τ σ ι κ ο ς Θανάσης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Κο υ τ ο ύ τ ζ α ς η Κο υ τ ά τ ζ η ς Αναγνώστης , κτηματίας ,51 χρονών . ( Αγωνιστής)

Κ ο υ τ ρ ο ύ κ η ς Δημήτρης του Ιωάννου , έμπορας , 30 χρονών .

« Παναγιώτης του Ιωάννου , κτηματίας , 22 χρονών .

Ο ΒΕΛΕΝΙΚΟΣ

Κοντά στην Ξυλογαιδάρα , δυό ώρες βορειοδυτικά της Βιτρινίτσας , βρίσκεται ο Βελενίκος .

Ριζωμένος κι’αυτός μέσα , αγγίζει τον Κορινθιακό με δυό λιμάνια . Το χώμα του το καρπερό δίνει στάρι , καλαμπόκι , κρασί και λάδι , αρκετά για να ζήσουν οι 132 ψυχές του – 28 οικογένειες .Πριν το ’21 υπαγόταν στον Καζά Λοιδωρικίου – είχε 75 κατοίκους.

Για ένορκοι έχουν προταθή οι :

Σ τ α μ α τ ο γ ι ά ν ν η ς Γιάννης του Α., δημοτικός σύμβουλος , 50 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .

Τ σ ά μ η ς Δημήτρης , κτηματίας , 69 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο .

Άξιοι είναι και οι:

Γ ε ω ρ γ α κ ό π ο υ λ ο ς Αντρέας , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο υ τ σ ο υ μ π ά κ η ς η Κ ο υ τ σ ο υ μ π ά ν η ς Γιώργος , κτηματίας , 50 χρονών .

( Αγωνιστής ) .

Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ η Μ α χ α ί ρ α ς Δημήτρης του Κωνσταντίνου , κτηματίας .

( Αγωνιστής ) .

Σ ι δ ε ρ ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , κτηματίας , 30 χρονών .

Σ τ α μ α τ ο γ ι ά ν ν η ς Γιώργος , κτηματίας , 58 χρονών. ( Αγωνιστής ) .

« Θύμιος του Α , κτηματίας , 39 χρονών .

TA MAΡΑΖΙΑ

Τα Μαραζιά απέχουν δυόμιση ώρες από τη Βιτρινίτσα , βορειοδυτικά , και παράγουν τα ίδια με τα γύρω : στάρι , καλαμπόκι , κρασί , λάδι .

Σήμερα , οι κάτοικοί τους φτάνουν τους 232 – 45 οικογένειες – ενώ προπολεμικά είχαν 135 , από τους οποίους οι 35 μέναν στ’απάνω Μαραζιά .

Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :

Μ π ί τ η ς Α. Αξιωματικός , 64 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο .

Π α π α θ ε ο χ ά ρ η ς Α ν α γ ν ώ σ τ η ς , κτηματίας , 59 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ . το χρόνο .

Ξεχωρίζουν , πάλι , και οι :

Κ α τ ή ς Αντώνης , κτηματίας .( Αγωνιστής ) .

Κ α ψ ό κ ο λ ο ς Νίκος , κτηματίας , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

ΤΑ ΤΡΟΙΖΩΝΙΑ

Αγκαλιασμένα απ’ τη θάλασσα τα Τροιζώνια , νησί με σπίτια και νεκροταφείο , που βρίσκονται θαμμένοι πολλοί Αγωνιστές του ’21 , που έπεσαν στις άγριες μάχες τις περιοχής .

Εδώ , στο τέλος του περασμένου αιώνα , ήθελε να μεταφέρει την έδρα του ο Δεσπότης του Λοιδωρικίου .

Η ΜΑΚΡΥΣΗ

Μιάμιση ώρα βορειοδυτικά της Βιτρινίτσας , είναι η Μάκρυση , μ’ένα ρέμα μικρό και κομμάτι δάσους .

Με 24 φαμελιές και 111 νομάτους – προπολεμικά είχε 150 – παράγει κρασί , όσπρια , καλαμπόκι και λίγο στάρι .

Για ένορκοι έχουν προταθή οι :

Γ κ ί κ α ς Αναγνώστης , κτηματίας , 49 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο.

Δ ρ ο σ ό π ο υ λ ο ς Α ν τ ρ έ α ς , κτηματίας , 54 χρονών με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο .

Από δω επίσης είναι και ο Μ π έ σ κ ο ς Γιώργος , κτηματίας , 33 χρονών .

Η ΜΗΛΙΑ

« Μηλίτσα πούσαι στον γκρεμνό » , λέει το τργούδι , κι’η Μηλιά μέσα σε γκρεμούς και σάρες είναι , μ’ένα δασάκι , 36 οικογένειες , 178 κατοίκους – προπολεμικά είχε 150 – και τα φτηνά αμπελοχώραφα .

Υποψήφιος ένορκος είναι ο Κ ο υ μ ο τ ός η Κ ο κ μ ο τ ό ς Δημήτρης ,δημοτικός σύμβουλος , 42 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ . το χρόνο .

Στους σημαντικούς Μηλιώτες περιλαμβάνονται και οι :

Β α σ ι λ ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

« Δημήτρης του Κ., κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ π ο τ ί ν η ς Γιάννης , κτηματίας ,56 χρονών .( Αγωνιστής ) .

« Κώστας , κτηματίας , 48 χρονών .( Αγωνιστής ) .

Ν τ α λ ά κ α ς η Μ α ρ γ α ρ ί τ η ς Γιάννης , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Π α π α δ η μ η τ ρ ί ο υ Κώστας , κτηματίας , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

« Χαραλάμπης , κτηματίας , 33 χρονών .

Τ α μ π ρ α τ ζ ή ς Γιώργος , κτηματίας , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

H ΣΩΤΑΙΝΑ

Σε δυόμιση ώρες δρόμο , βορειδυτικά ,της Βιτρινίτσας , συναντιέται η Σώταινα , με 71 κατοίκους – 15 οικογένειες – που ζουν απ’ό,τι δίνουν τα γιδοπρόβατα που τρέφουν και λίγα καλαμπόκια , στάρια και κριθάρια .

Γνωστός Σωταινιώτης είναι ο Συλλάνταβος Θανάσης , κτηματίας .( Αγωνιστής ) .

Η ΝΤΟΒΡΟΒΙΤΣΑ

Η Ντοβροβίτσα , ρημαγμένη τώρα , είχε προπολεμικά , 25 νομάτους .

Η ΠΛΕΣΙΑ

Τριπλασιασμένη , σχεδόν ,μετά την απελευθέρωση , η Πλέσια , έφτασε τους 423 κατοίκους – 75 οικογένειες – ενώ πριν είχε 175 .

Μιάμιση ώρα βορεινά της Βιτρινίτσας , βγάζει στάρι , κριθάρι , καλαμπόκι και τυρί υπέροχο .

Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι :

Γ ε ω ρ γ ί ο υ Γιάννης , δημοτικός σύμβουλος , 59 χρονών , με εισόδημα 2,000 δρχ . το χρόνο .

Κ α ρ α ν ά σ ι ο ς Κώστας , κτηνοτρόφος , 58 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .

Μ α ν έ τ α ς Αν , ειρηνοδικειακός πάρεδρος , 49 χρονών , με εισόδημα 2000 δρχ το χρόνο .

Μ α ν έ τ α ς Π., κτηματίας , 43 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ το χρόνο .

Σημαντικοί είναι επίσης και οι :

Ι ω ά ν ν ο υ Γιώργος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α μ ο υ τ σ ή ς Σταύρος , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ α ν ι ό ς Παναγιώτης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Κ α ρ α μ ά ν τ ζ α λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο κ μ ο τ ό ς Μίχος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Κ ο τ ρ ό τ σ ο ς η Κο ρ δ ε λ ά ς η Κο ρ δ α λ ά ς Αντρέας , κτηματίας , 50 χρονών .

( Αγωνιστής ) .

Κ ο υ τ σ ο μ ί χ ο ς Χρήστος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Μ π ο ύ ν ο ς η Π λ έ σ ι α ς Γιάννης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .

Χ ρ υ σ α ν θ ά κ η ς Κώστας , κτηματίας , 32 χρονών .

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΚΟΥΤΣΟΥΡΟΥ

Σε κορφή βράχου κοφτερού το Μοναστήρι του Κουτσουρού , αγναντεύει κι’ αφεντεύει τον Κορινθιακό .

Εδώ , στα χρόνια του πολέμου έγινε μάχη αποφασιστική .

Να πως την περιγράφει ο Αρτοτινός Συνταγματάρχης Γιάννης Ρούκης .

« Συναθροισθέντος άπαντος του Ελληνικού στρατού εις Σαλαμίνα ,ο τακτικός , υπό τας διαταγάς του Φαβιέ , ανεχώρησεν διά την Μεθώνην , οι δε λοιποί οπλαρχηγοί μετέβησαν μέρος αυτ΄βμ εις Κόρινθον , Τζαβέλλας , Χατζηπέτρος , Πανουργιάς , Δυοβουνιώτης , Χριστόφορος Περραιβός , και άλλα διάφορα σώματα κατέκαβον το φρούριον της Κορίνθου , όθεν εσύστησαν επιτροπήν τινα υπό το όνομα το πρώτον σώμα της Στερεάς Ελλάδος και της Ακροκορίνθου . Οι δε λοιποί οπλαρχηγοί , Ρούκης , Κριεζώτης , Μαμούρης , Διον .Ευμορφόπουλος και Ευστάθιος Κατζικογιάννης έμειναν εις Σαλαμίνα...Διατρίβοντες , λοιπόν , οι άνω οπλαρχηγοί καθ΄’ολον το θέρος εις διαφόρους θέσεις , τον Οκτώβριον διετάχθησαν , παρά της τότε Κυβερνήσεως , ίνα εκστρατεύσωσιν εις την Στερεάν Ελλάδα και τα μεν σώματα υπό τους Ρούκην , Μαμούρην , Δυοβουνιώτην , Πανουργιάν , Ν.Κοντογιάννην διετάχθησαν και επέρασαν εις την Ανα – τολικήν Ελλάδα , όπου και μετέβησαν εις Τριζόνια της Επαρχίας του Λοιδωρικίου , τα δε σώματα υπό τον Ν.Κριεζώτην , Βάσον Μαυροβουνιώτην να μεταβώσιν εις το Τρίκερι μετά των Καρατασαίων όπου και μετέβησαν . Τα δε σώματα τα μεταβαίνοντα εις Τριζόνια διηυθύνθησας προς το Λοιδωρίκιον , οπόθεν σώμα τι ασθενές Τουρκικόν ετράπη διά Λαμίαν και ενώ εισήλθον εις το Λοιδωρίκιον κατέκαβον αυτό , ευρόντες και τας αποθήκας πλήρεις διαφόρων καρπών .

Εντεύθεν δε διεμοιράσθησαν ούτως : ο μεν Δυοβουνιώτης , Μαμούρης και Πανουργιάς προς οχύρωσιν της ποταμιάς του Λοιδωρικίου , όπως εμποδίσωσι την εισβολήν του εχθρού από το μέρος της Λαμίας , όπου ο Σετραζίμης Κιούταγιας είχε το γενικόν στρατόπεδον , ο δε στρατηγός Ρούκης να καταλάβη την θέσιν της μονής του Κουτζουρού

Ίνα εμποδίση την εισβολήν του εχθρού εκ Σαλώνων, άτινα ο Μεχμέτ Ντιβόρης κατείχεν .

Ενώ ωχυρώθη εις το ειρημένον μονίδριον Κουτζουρού , εφοδιάσθη καλώς με τροφάς από τας εχθρικάς αποθήκας .

Μετά παρέλευσιν δε ημερών διέταξεν ο Σατρεζίμης εν σώμα τουρκικόν ,συγκείμενον υπέρ τας 3.000 , υπό τας διαταγάς του Χατζηνατάρη αυτού Τζέλο Πίτζαρη και διαφόρων άλλων Μπιμπασίδων και καπεταναρέων Σταμούλη Γάτζου εξ Αγράφων , Μητζοκοντογιάννη εξ Υπάτης , του Σαφάκα εκ Λοιδωρικίου , Ι .Ζελιανέου εκ Λεβαδείας

Κομνά Τράκα , Σαλωνίτου , και ομού πάντες εστρατοπέδευσαν εις το χωρίο Μαυρολιθάρι .Ιδόντες λοιπόν την συρροήν των Τούρκων και των ματ’ αυτών άνω Ελλήνων οι έχοντες ωχυρωμένον το στόμιον του Λοιδωρικίου , Μαμούρης , Δυοβουνιώτης και λοιποί και μη δυνάμενοι εμποδίσαι την ορμήν αυτών , οπισθοδρόμησαν και λαβόντες όσα ποίμνια ευρέθησαν πέριξ , κατεβίβασαν εις τα Τριζόνια , όπου ο Γ. Δυοβουνιώτης έγραψεν τω στρατηγώ Ρούκη εις Κουτζουρόν , όντος οκυώ ώρας μακράν , εξηγήσας αυτώ την οπισθοχώρησιν , διαβεβαιών οτι δεν ηδύναντο να στείλωσι ουδεμίαν βοήθειαν εις την θέσιν Κουτζουρού .Tότε τα Τουρκικά στρατεύματα κατέλαβαν την πρωτεύουσαν του Λοιδωρικίου και μετά τρεις ημέρας εξεστράτευσαν και κατέλαβον το χωρίον Πλέσσα , εν τέταρτον της θέσεως Κουτζουρού , όπου ην ο Ι. Ρούκης .Ενώ δε συνεκεντρώθησαν άπαντα τα σώματα τα υπό τον Τζέλο Πίτζαρην εις το άνω χωρίον , υπέρ τους 4.000 , δεν ετόλμησαν να επιπέσουν κατά των εν τή μονή Κουτζουρού , ούσης καλώς ωχυρωμένης , αλλά έμειναν άπρακτοι πλέον των 10 ημερών. Ο δε στρατηγός Ρούκης μη γνωρίζων τα κινήματα αυτών πανταχόθεν στερούμενος ειδήσεων περί των κινημάτων αυτών , διέταξεν δύο σωματάρχας , τον Ευστάθιον Γαβριήλ και Ι. Φαρμάκην να καταλάβωσι τα δύο Ντερβένια , το προς τα Σάλωνα και το προς το Λοιδωρίκι και ούτως οι σωματάρχαι συνέλαβον πλέον των 15 πεζοδρόμων εκ τε της Λαμίας , Αμφίσσης και διαφόρων άλλων μερών , την επαύριον δε μετήνεγκον αυτούς εις το στρατόπεδον του Κουτζουρού και μάλιστα ένα τούτων από το χωρίον Σεγδίτζα θεωρητικός και μακρομύστακα , οι δε στρατιώται ακούσαντες τούτο τον εξετέλεσαν πάραυτα και αμέσως τον παρουσίασαν με το εν μέρος του μύστακος . Ο δε στρατηγός επιπλήξας τους στρατιώτας διά τούτο , ακολούθως ωμίλησε του ειρημένου πεζού, αν και πηγαίνη εις τα Τριζόνια με εν γράμμα προς τους οπλαρχηγούς με την επιστροφήν του δε , θέλει δώσει αυτώ την ελευθερίαν και την φοράδα να επιστρέψη εις την πατρίδα του . Ο άνω πεζός τρέξας μετέβη εις Τριζονια και επέστρεψεν φέρων την απάντησιν από τους οπλαρχηγούς Δυοβουνιώτην , Μαμούρην , Πανουργιάν παρ’οις είχεν έλθη , τότε ο στρατηγός Ανδρέας Λόντος μετά σώματος Πελοποννησίων , οίτινες έλεγον εις απάντησιν ότι δεν δύνανται να δώσωσι βοήθειαν ουδεμίαν .

Σκεφθείς λοιπόν ο στρατηγός Ρούκης τίνι τρόπω να φέρει τους Τούρκους εις μάχην προς εμψλυχωσιν των υπό την οδηγίαν του Ελλήνων συνήθροισεν πάντας τους υπ’ αυτόν σωματάρχας και ενεθάρρυνεν αυτούς όπως αποφασίσωσιν να έλθωσιν εις μάχην με τους εχθρούς , συνεσκέφθη μετ’αυτών και έγραψεν επιστολήν τινα προς τους Τούρκους , διά να τους ερεθίση , έχουσαν ούτως : « Προς τους Μπιμπασήδες των Οθωμανών και αφορισμένους καπεταναρέους τους διαμένοντας εις το χωρίον Πλέσσα .

Είδον τον ερχομόν σας εις αυτό και εχάρην .Απορώ τα κινήματά σας , όπου οι Έλληνες σας περιμένουν με τας αγκάλας ανοικτάς διά να αλλάξωμεν από ένα τουφέκι , και αν ούτως έλθετε καλώς , ει δε μη χαράμι να σας γίνη το ψωμί του Σουλτάνου Μαχμούτη .

Ο στρατιώτης του Ιησού Χριστού Ι.Ρούκης εκ του στρατοπέδου του Κουτζουρού ».

Άμα έλαβαν οι Τούρκοι την ειρημένην επιστολήν με τον πεζόν της Σεγδίτζης , τον μονομύστακα , την επαύριον ήλθον εις μάχην , εις θέσιν Κουτζουρός , οι δε Έλληνες ήσαν καλώς ωχυρωμένοι εις 3 θέσεις , ο μεν Ευστ.Γαβριήλ ήτο εις Πηγάδι , δεξιόθεν του Ι.Φαρμάκη και Ι.Μπασδέκη , άνωθεν και αριστερά ο Τζατζαρώνης ΚΑΙ χΙΝΌΠΩΡΟς , εις δε το κέντρον ο στρατηγός Ρούκης μετ’επικουρίας , όπως δώση βοήθειαν όπου η χρεία το καλέσει .Ούτω και οι Τούρκοι διηρημένοι εις τρία επέπεσαν κατ’αυτών , και ενώ η μάχη από τα διάφορα μέρη εξηκολούθει πεισματώδεις μρτά τέσσαρας ήμισυ ώρας επέπεσαν οι Έλληνες εναντίον των Τούρκων , ούτως ώστε οι τούρκοι μη δυνηθέντες να κρατήσουν την ορμήν των Ελλήνων ετράπησαν εις φυγήν , τους οποίους κατεδίωξαν οι Έλληνες μέχρι του Πλέσσα , ούτω δε οι μεν Έλληνες ενεψυχώθησαν , οι δε εδειλίασαν να έλθουν εκ δευτέρου εις μάχην και επομένως έμειναν μετέωρα αμφότερα τα μέρη .

Επειδή δε οι Έλληνες είχον έλλειψιν κρέατος , διέταξεν ο Ρούκης τον Γαβριήλ μετά 40 στρατιωτών διά να προμηθεύση όθεν και αν εύρισκε πρόβατα προς τροφήν του στρατοπέδου .Ούτος έφθασεν εις την Σκάλαν των Σαλώνων , πλέον των 4 ωρών μακράν , εις τα μέρη τα κατεχόμενα υπό των Οθωμανών και όσα ποίμνια εύρεν εμπρός , μέγαν αριθμόν , τα ωδήγησε εις το στρατόπεδον . Οι δε Τούρκοι ερεθισθέντες από το συμβάν ήλθον και πάλιν εις την μάχην . Οι Έλληνες ορμήσαντες τους κατεδίωξαν άχρι των οχυρωμάτων των . Και εύθις δεν επανήλθον εις μάχην και πάλιν άπρακτοι εδιώχθησαν ώστε η θέσις αύτη εκρατήθη υπό του στρατηγού Ρούκη δύο σχεδόν μήνας , χωρίς να φθάση αυτώ η ελαχίστη επικουρία , μετά διαφόρους δε ακροβολισμούς και αψιμαχίας ετελείωσαν τα πολεμοφόδια και εκ τούτου βιαζόμενοι ηναγκάσθησαν και κατήλθον εις Τριζόνια....».

Η ΒΙΔΑΒΗ

Ανατολικά της Βιτρινίτσας , δυό ώρες , είναι η Βίδαβη με 423 κατοίκους – πριν το ’21 είχε 75 . Ακουμπισμένη ως τη θάλασσα , ανοίγει δυό καλά λιμάνια και παράγει κρασί , λάδι , στάρι και κριθάρι .

Υποψήφιοι ένορκοι έχουν προταθή οι :

Γ α λ ά ν η ς Νίκος , κτηματίας , 64 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ.το χρόνο .

(Αγωνιστής ) .

Μ α ν τ ζ ό ρ ο ς Νίκος , ειρηνοδικειακός πάρεδρος , 33 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ το χρόνο .

Η ΚΙΣΕΛΗ

Τελευταίο χωριό του Δήμου Τολοφώνος η Κίσελη , που απέχει μιά ώρα απ’τη Βιτρινίτσα και βγάζει στάρι , καλαμπόκι , κριθάρι , σίκαλη , όσπρια , μπαμπάκι , σταφίδα .

Σε πλαγιά χτισμένη , έχει δυό θαυμάσια λιμάνια , 47 φαμελιές και 216 κατοίκους – προπολεμικά είχς 150 .

Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι:

Δ ε σ π ο τ ό π ο υ λ ο ς Γ. Αξιωματικός , 63 χρονών , με εισόδημα 2.000 χρχ το χρόνο .

Λ έ κ ο ς Θανάσης , αξιωματικός , 56 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ , το χρόνο .

« Αντώνης , κτηματίας , 53 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ. το χρόνο .

« Γιώργος , κτηματίας , 59 χρονών , με εισόδημα 1.800 δρχ. το χρόνο .

Άξιοι ακόμα Κισελιώτες είναι οι :

Α θ α ν α σ ι ά δ η ς Αναγνώστης , κτηματίας , 29 χρονών .

Δ ρ ο μ ά ζ ο ς Θύμιος , έμπορας , 31 χρονών .

« Παναγιώτης , κτηματίας , 30 χρονών .

Κ ρ ί κ ο ς Λουκάς του Π. Κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .

Λ έ κ ο ς Νίκος , κτηματίας , 20 χρονώ