16.10.10

ΤΟ " ΧΡΟΝΙΚΟ " ΤΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΗ .

 
ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙΚΑΡΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΔΩΡΙΔΑΣ .

 

        Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η .

   Αποκαλυπτική μαρτυρία , γιά τη ζωή , τις δοκιμασίες , αλλά και τις παλικαριές των κατοίκων της Δωρίδας , στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας , είναι το " Χρονικό " του καλόγερου του μοναστηριού του Σωτήρα , κοντά στο Γαλαξείδι , του Ευθύμιου του Πενταγιώτη ( 1660-1730 ) , που αποτελεί ταυτόχρονα και εξαιρετικό κείμενο της δημοτικής πεζογραφίας μας .
   Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Ευθύμιος ήταν πρόδρομος του Μακρυγιάννη , έχοντας κι' αυτός την φλόγα και τις ποιητικές καταβολές του Γένους μας .
Γαλαξειδιώτης ο Ευθύμιος , αλλά με γνώση της περιοχής της Δωρίδας , με την οποία είχε συνέχεια επικοινωνία , ασπούδαχτος , αλλά με λογοτεχνικό ...χάρισμα , κατέγραψε ιστορικά γεγονότα της περιοχής από το 10ο ως το 17ο αιώνα . Το χειρόγραφο , σαρακοφαγωμένο και σε πολυφθαρμένο βρέθηκε το 1864 , στα ερείπια μέρους του μοναστηριού , δυό χρόνια μετά από τρομερό σεισμό που έγινε στο Γαλαξείδι , και κυκλοφόρησε το 1865 με εισαγωγή του Κ . Σάθα .
   Σαράντα χειρόγραφες σελίδες , μέσα στις οποίες με λογοτεχνική δύναμη , με μεστή αφήγηση , σύντομη και άμεση , αναπλάθει το τοπικό ιστορικό χρονικό , με συναρπαστικό τρόπο , εκεί στο μοναστήρι του Σωτήρα , στο σκοτάδι της σκλαβιάς , ψαχουλεύει παλιά χρυσόβουλα , έγγραφα , σημειώματα και αφηγήσεις , εισχωρεί στην καρδιά των γεγονότων και καταγράφει στα 1703-1704 , την τραγωδία των κατοίκων με έμφυτη λαική λογοτεχνική ικανότητα .
   Ο ίδιος λέει , τελειώνοντας το κείμενο , πως έγραψε την ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας του , με κόπο και θλίψη .
Ο Κ. Σάθας , στην άμεση έκδοση του " Χρονικού " , ενήργησε σαν ιστοριοδίφης , παρά σαν κριτικός , τον ενδιέφερε να δει το φως το χρόνια κρυμμένο , πολύτιμο αυτό χειρόγραφο , που το συνόδεψε με μιά εκτεταμένη εισαγωγή στην ιστορία της περιοχής . Η ιστορική καταξίωση του χειρογράφου γίνεται αμέσως , η λογοτεχνική του όμως αποτίμηση πραγματοποιείται στα 1944 , με την επανέκδοση του " Χρονικού ", με εισαγωγή του Γ.Βαλέτα , που επισημαίνει , πέρα απ' την ιστορική , και τη λογοτεχνική του αξία . Ο Γ.Βαλέτας αντικρούει το επιχείρημα του Σάθα , πως ο Ευθύμιος δεν φαίνεται ο αρχικός συντάκτης και αποδεικνύει με επιχειρήματα πως το " Χρονικό " είναι πραγματικά έργο του Γαλαξειδιώτη ιερομόναχου .
   Ο συγγραφέας δούλεψε σαν ποιητής , διάλεξε τα γεγονότα , τα ιστορικά κενά τα συμπλήρωσε με υλικό της λαικής παράδοσης , του συναξαριού , του παραμυθιού , της πίστης του , προσθέτοντα και τον παλμό της ψυχής του .

1397 Μ.Χ .

   Περνώντας καιρός κάμποσος , ήρθασι οι Τούρκοι και επήρασι από σπαθίου στην αυθεντεία τους όλη τη Ρούμελη , άλλη με πόλεμο και άλλη με δίχως αμάχη . Ετότες γουν επήρασι το Ζητούνι . Στα Σάλονα ήταν ένας Φράγκος αυθέντης , Κόντος το παράνομα , κατά πολλά κακός άνθρωπος , κλέφτης αρπαγός και κακότροπος , και ξεγύμνονε , και έδερνε και εβασάνιζε μα αγγαρείαις και βασανίσματα τους Σαλονίταις , και τελευταίον μαθαίνωντας πως ο δεσπότης Σαλόνου Σεραφείμ είχε πολλά πλούτια και μία ανεψιά ωραιοτάτη , βουλήν επήρε να την πάρη στο παλάτι του , πέρνωντας ύστερα και τα πλούτια του δεσπότη Σεραφείμ , και ο δεσπότης , μαθαίνωντας το άρπαγμα της ανεψιάς του , εσήκωσε με λόγους τους Σαλονίταις εναντίον του τύραννου και έγραψε στους Τούρκους να έρθουσι να τους επαραδώσουσι στα χέρια τους το Σάλονα , λέγοντας καλλίτερα να δουλεύωμε Τούρκους παρά Φράγκους , και ο Κόντος , μαθαίνωντας το πως το ασκέρι των Τουρκών έρχεται καταπάνω του , εκλείσθηκε στο κάστρο με τους εδικούς του διά να βαστάξη πόλεμο , και ο πανάπιστος , διά πείσμα , έσφαξε την ανεψιά του δεσπότη , φοβερίζωντας αν γλύση να εκδικηθή παραδειγματικά , και ερχόμενοι οι Τούρκοι επήρασι το Σάλονα , και ένας Σαλονίτης , που ήτανε στο κάστρο έσφαξε τον Κόντο και πέρνωντας το κεφάλι του το επαρουσίασε στον αυθέντη των Τούρκων , και λαβαίνωντάς το ο αυθέντης του έδωκε πολλά χαρίσματα , και ύστερα το επέταξε με καταφρόνεσι ποδοπατώντας το .  Επήρασι γουν οι Τούρκοι όλους τους Φράγκους σκλάβους και τη γυναίκα του Κόντου επαρέδωκε ο αυθέντης στο ασκέρι να την εξεντροπιάση , και τη θυγατέρα του , που ήτανε ευμορφώτατη κόρη , την εκράτησε διά λόγου του .


     1397 - 1404 Μ.Χ .

   Αναχωρώντας ο άρχοντας των Τουρκών , άφησε στο Σάλονα , στο ποδαρικό του αντιπρόσωπο , ένα από τους κεφαλάδες , που τον ελέγασι Μουράτ-Μπέη , και αυτός ο Μουράτμπεης εσήκωσε κεφάλι , θέλωντας να γένη αυτοκέφαλος αυθέντης , και ο άρχοντας των Τουρκών μαθαίνωντας τέτοια παράξενα μαντάτα , εγύρισε καταπάνου του με πολλά φουσάτα , και τον έπιασε ζωντανό και του έκοψε το κεφάλι και τη φαμίλια του την έδιωξε σ' ένα χωριό , που είναι κοντά στο Σάλονα , και από τότε το χωριό εκείνο λέγεται Σεργούνι , ωσάν να λέμε εξορία , βάλλωντας και άλλον άρχοντα στο Σάλονα .
   Ετότες ο Κυρ Παλαιολόγος , έστωντας αυθέντης του Μορέως εβουλήθηκε να διώξη τους Τούρκους , και εβγαίνωντας από τα Εξαμίλλια επήρε όλα τα χωριά στο μέρος του , και ήρθε καταπάνου στο Σάλονα και έγινε φοβερή αμάχη , και οι Τούρκοι νικηθήκασι και εχαλαστήκασι μαζή με το Μπέη τους . Και ο Κυρ Παλαιολόγος εξουσίαζε το Σάλονα , το Λοιδορίκι , Γαλαξείδι και άλλα αχαμνότερα χωρία . Μαθαίνωντας αυτά τα κακά μαντάτα ο μπέης του Ζητουνίου εξεκίνησε καταπάνου του με αμέτρητο ασκέρι και ο Κυρ Παλαιολόγος μην ημπορώντας να εξαναντιάση , έφυγε γοργόν και εκλείσθηκε στο Ξαμίλλι , που είναι καστρογυρισμένο , και ετότες , έστωντας αδύνατος να βαστάξη ταις χώραις , επούλησε το Σάλονα , το Γαλαξείδι , το Λοιδορίκι και τη Βετρινίτζα εις κάτι Φραγκοπαπάδες , που ελέγοντο αδελφάτο της Ιερουσαλήμ , που είχανε άρματα και πλεούμενα καλά και οι Φραγκοπαπάδες ήρθανε με τρεις γαλιόταις αρματωμέναις , για να πάρουν στην αυθεντία τους τα μέρη , και φοβο΄πυμενοι τους Τούρκους , ήρθασι στο Γλαξείδι και με χίλιαις παράκλησαις , όρκους και ταξίματα , τους έδωκαν οι Γλαξειδιώταις δύο νησία του Αγίου Κωνσταντίνου και Αγίου Δημητρίου με την υπόσχεσιν.........των Τουρκών , και να επάρουνε το Σάλονα και τα άλλα χωρία , που αγοράσασι από τον Κυρ Παλαιολόγο .

    Ετότες εχτίσασι διά δωρεά και χάρισμα μια εκκλησία στο Γλαξείδι με έξοδα του αδελφάτου και όνομα της εβάλλασι Άγιος Ιωάννης των Ιεροσολύμων , και ύστερα οι Γλαξειδιώταις την ξαναωνομάσασι Παντελεήμων , διά την συμφωνία του ονόματος . Και το αδελφάτο , αφού εκάθησε στα νησία γ' μήνας και είδε πως δεν ημπορούσε να κάνη τίποτες , μήτε να επάρουσι και ταις χώραις από τους Τούρκους , εμισεύσανε χολιασμένοι , χάνοντας και κάμποσα φλωρία , που τους εφάγασι οι Λοιδορικιώταις και Βιτρινιτζιώταις , και ακούσατε : ερχάμενοι κρυφά επέσασι σε κουβέντα με τους Λοιδορικιώταις να εσφάξουσι τους Τούρκους , σηκόνοντας και παντιέρα ρεμπελίας και διά τούτο με μεγάλη χαρά τους έδωκε το αδελφάτο ΄χρήματα και φλωρία διά να κάμουσι τη ρεμπελία , και οι Λοιδορικιώταις , γελώντας τους Φράγκους τους επήρασι και άλλα φλωρία τάχα πως θα τα μεράσουνε και στους Βιτρινιτζιώταις και στα άλλα χωρία , διά να σηκωθή το ρεμπελιό σύμφωνα σε πολλά μέρη και να επετύχη , και εκάμασι όρκους και απερνώντας κάμποσος καιρός οι Λοιδορικιώτες μήτε εκινούσανε το πόδι , και το αδελφάτο τους επαράγγειλε να θυμηθούν τους όρκους , και οι Λοιδορικιώταις γελώντας τους επαραγγείλασι πως να μη τους πειράζουνε γιατί θα τους προδώσουνε στους Τούρκους , και τον όρκο που εκάμασι δεν πιάνεται διατί οι Φράγκοι δεν πιστεύουνε αληθινό Χριστό , και είναι Αντίχριστοι και όποιος τους εγελάσει θα είναι συγχωρημένος από το Θεό και έτζι τους εφάγασι τα φλωρία οι Λοιδορικιώταις , μασκαρεύοντάς τους και ύστερα . Αλλά τέτοιοι κουτοί που είνε οι Φράγκοι τέτοια και χειρότερα έπρεπε να πάθουσι .
   Εξουσιάζωντας ένας Τούρκος , Πριλεμπές τον ελέγασι ,το Λοιδορίκι , το Γαλαξείδι και τα άλλα χωρία και την χώρα του Επάχτου εγενέθηκε στο αναμεταξύ μιά διχόνοια σε Ρωμαίους και Τούρκους , και εσηκώσασι οι Ρωμαίοι άρματα στους Τούρκους και εσκοτώσασι κάμποσους ζορπάδες , που δεν είχασι βασταμό διά ταις κακαίς τους πράξαις και φερσίματα και έστοντας να έρθουσι πολλά ασκέρια Τουρκών καταπάνου τους , οι Λοιδορικιώταις και καμπόσοι Σαλονίταις εδράμασι στο Γαλαξείδι και επαρακαλέσασι τους Γαλαξειδιώταις , που είχασι πλεούμενα , να εμβούσι στα πλεούμενα και να μισεύσουσι στης Φραγκιάς τα μέρη , φεύγοντας τους Τούρκους και εκεί που ελογαριάζασι ετούτα ήρθε ένα μπουγιουρντί μπουλετίαπό τον άρχοντα του Σαλόνου , τον Τούρκον , που τους έλεγε πως δεν θα πειράξει στο τίποτα μήτε τους Σαλονίταις , μήτε τους Γαλαξειδιώταις , μήτε τους Λοιδορικιώταις , μονάχα να γυρίσουνε στα γονικά τους και αυτοί , έστοντας και να έχουσι φόβο απιστιάς , εστείλασι ένα Γαλαξειδιώτη , τον καπετάν Γιαννάκη Καβάσιλα , που ήτανε ένας πολύ προκομμένος άνθρωπος , λαλώντας πολλά άφοβα και σκεφτικά και επήγε στο Σάλονα από μέρους Γαλαξειδιώτων , Σαλονίτων και αλλωνών διά να κάμη ταις συμφωνίαις , με όρκους τρομερούς . Και αυτός πέρνωντας πολλά δώρα , επήγε στο Σάλονα , και επαρουσιάσθηκε στον άρχοντα των Τουρκών , και εσυντύχασι πολλά πράγματα και ο μπέης τους έκαμε όρκους στο κοράνι και στον Μωχαμέτη , που επίστευε , το πως να ήναι συχωρεμένοι και απείραχτοι , και να γυρίσουνε στα γονικά τους , και να τηράγουνε στη δουλιά τους , και έτζι ετελείωσε η φιέστα αυτή με χαραίς , και εγλύσασι τον τρομερό κίνδυνο , που τους επερίμενε.....

 
     1571- 1574 Μ.Χ.

   Εκεί που διηγάμαι θα σας ειπώ και ένα κακό , που εγενέθηκε με απιστία των Φραγκών που πάντα πολαμάνε τη Ρωμέικη πίστι. Έστοντας οι Φράγκοι να νικήσουνε την Τουρκική αρμάτα ,επαραγγείλασι σε όλους τους Χριστιανούς πως να σηκώσουνε άρματα κατά τους Τούρκους , και αυτοί θα τους συντρέξουνε . Ακούοντας γουν τέτοια παρηγορητικά λόγια , οι Χριστιανοί με μεγάλη χαρά και πολύ κρυφά ετοιμασθήκασι γιά να βαρέσουνε τους Τούρκους .  

   Ήρθασι γουν πολλοί Μωραίταις στο Γαλαξείδι , και μέσα στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος εκάμασι με τους Γαλαξειδιώταις ταις συμφωνίαις με όρκο γιά να σηκωθούνε τη ίδια μέρα , και οι Λοιδορικιώταις το επαραδεχθήκασι , και οι Σαλονίταις , όσοι ήρθασι κρυφά στο Γαλαξείδι , και εμείνασι σύμφωνοι πως άλλοι της στερηάς και άλλοι του πελάγου να βαρέσουσι τους Τούρκους , λέγοντας , η να πεθάνωμε η να ξεσκλαβωθούμε και όποιος μετανοιώσει η προδώσει αυτά , που είπαμε να μην ιδή Θεού πρόσωπο , και εβάλασιόλοι τα χέρια τους απάνου σταις εικόναις και επήκασι φοβερόν όρκον ...συμφωνημένος καιρός , ένας Βοστιτζάνος επρόδωκε το μυστικό στους Τούρκους.......εβάλανε χάψι , και εκεί με αδιήγητον....τους εσκοτώσασι με σπαθιά και πιστολιαίς , βιάζοντάς τους να μαρτυρήσουνε τους συντρόφους .

   Και όσοι Μωραίταις εγλύσασι , επήγασι στη Μάνη και εκεί εσηκώσασι σεφέρι , σφάζοντας τους Τούρκους . Τρεις Μωραίταις , ερχάμενοι κρυφά στο Γαλαξείδι , αφηγηθήκασι τα τρεχάμενα και τους ελέγασι να σηκώσουνε σεφέρι , και οι Γαλαξειδιώταις εστείλασι γοργόν τη νύχτα στο Λοιδορίκι , στην Βιτρινίτζα και στο Σάλονα παραγγέλνοντας στους συντρόφους τους τα μαντάτα , και ήρθασιν οι Λοιδορικιώταις , Βιτρινιτζιώταις στο Γαλαξείδι , και αποφασίσασι να σηκώσουνε σεφέρι , και να σκοτώσουσι τους Τούρκους , θαρρώντας και στη βοήθεια των Φραγγών , και εμαζωχθήκασι τρεις χιλιάδες και επήγασι καταπάνου στο Σάλονα , στέλνοντας μαντατοφόρους να σηκωθούνε και οι άλλοι από το Βενέτικο , και απόξω από το Σάλονα ηύρασι το Τούρκικο ασκέρι, που μαθαίνοντας τα μαντάτα εβγήκε να τους βαρέση . Εκεί ήρθασι οι μαντατοφόροι , το πως από το Βενέτικο κανένας δεν σηκόνει άρματα , και οι Φράγκοι πουθενέ δεν φαίνονται , και πως τους εγελάσασι και βοήθεια δεν στέλνουνε . Ακούοντας αυτά τα μαντάτα , άλλοι εδειλιάσασι και εφύγασι , και το ασκέρι των Ρωμαίων εδιαλύθηκε άτακτα . Περνώντας δύο ημέραις , ήρθασι στο Γαλαξείδι γράμματα από τον μπέη , το πως τους συμπαθάει , και να έρθουσι στο Σάλονα οι κεφαλάδες γιά να ειπούσι στον μπέη το πως γίνηκε αυτό το πράγμα , και να μην έχουνε κανένα φόβο , και τους έβαλλε όρκο το σπαθί και το κεφάλι του . Οι γουν Γαλαξειδιώταις εμπήκασι σε μεγάλη έννοια και εκεί ήρθασι και οι Λοιδορικιώταις και τους αφηγηθήκασι τα ίδια . Ετότες αποφασίσασι να πηγαίνουσι στο Σάλονα , ελπίζοντας στους όρκους του μπέη πως δε θα τους πειράξη . Εξεκινήσασι γουν εικοσιτείς οι πρώτοι νοικοκυραίοι Γαλαξειδιώταις , μαζή με τους Βιτρινιτζιώταις και Λοιδορικιώταις και επήγασι στο Σάλονα , και ο μπέης τους εδέχτηκε με τιμαίς και χαρά ψεύτικη και αφηγώντας το πως εγελασθήκασι από τους Φράγκους και εσηκώσανε άρματα , μα κανένα κακό δεν εκάμασι , ο μπέης τους ευχώρησε και εσυμβούλεψε να ήνε πάντα φρόνιμοι και να τηράγουν τη δουλειά τους , και το πουρνό σύνταχα να μισέψουσι . Ακούσατε γουν το τρομερό γέλασμα που τους έκαμε ο μπέης , και το μαρτυρικό τους θάνατο , το βράδυ εδιάταξε και τους επιάσασι ένα ένα , και τους εδέσασι με σίδερα , και τους εβάλασι σε ένα σκοτεινό μπουντρούμι και εκεί με τα σπαθιά τους εσφάξασι όλους , ογδοήντα χωρίς να λείπη κανένας , και ένας μονάχα από χωριό Βουνοχώρα , που τον ελέγασι Δημήτρη Λυκοθανάση , έστωντας ανδρειωμένος άνθρωπος , έσπασε τα σίδερα , και αρπάζωντας το σπαθί ενός τζελάτη , έσφαξε δυ'ο Τπύρκους και τον πορτιέρη και τρέχωντας ωσάν ελάφι , έγλυσε από το μακελειό , και ύστερα από πέντε ημέραις , ερχάμενος στο χωριό του επέθανε . Εσκοτωθήκασι γουν με χίλια βασανιστήρια οι άλλοι ογδοήντα , οι πρώτοι κεφαλάδες και τα ανδρειότερα παλληκάρια , με απιστιά μεγάλη . Ακούσατε , είκοσι δύο Γλαξειδιώταις , τρεις Βουνοχωρίταις , δύο Πεντεορίταις , τρεις Αγαθυμιώταις , δέκα Βιτρινιτζιώταις , τρεις Κισελίταις , δύο Βιδαβίταις , είκοσι Λοιδορικιώταις και δέκα τέςσσερες Σαλονίταις , όλοι γιά την πατρίδα και την θρησκεία , συμπαθημένοι από όλαις ταις αμαρτίαις !

      1580 Μ.Χ .

   Το έτος αφπ ' ( 1580 ) , σεισμός μεγάλος και τρομερός εγκρέμνισε πολλά σπήτια στο Γαλαξείδι , Σάλονα , Λοιδορίκι και Έπαχτο .Ετότες γουν επέσασι ούλα τα κελλία του Μοναστηρίου του Σωτήρος , και ως εκ θαύματος η εκκλησία δεν έπεσε , ούτε και εσείστηκεν , αλλά ούτε και πέτρα ερραγίστη , επλακώθήκασι γουν τρεις μοναχοί μέσα εις τα κελλία τους , και ύστερα εχτίσασι άλλα κελλία με πέτραις προσωρινά , οπού και τώρα είναι ακόμα τριγύρω , ετότε γουν σύρριζα εχάλασε ένα χωριό , που το ελέγασι Μ υ ν ι ά , και οι εγκάτοικοι που εγλύσασι , επήρασι τα βουνά κλαίοντας και εκεί εφανερώθηκε ο άγιος Ευθύμιος , και τους παρηγόρησε και τους είπε να πηγαίνουσι πίσω στο χωριό , και να καθήσουνε , και να μη φοβώνται τίποτες , και αυτός τους διαφεντεύει , και ακούωντας εκείνα τα λόγια , εγυρίσασι και εξαναχτίσασι πίσω τα πεσμένα σπήτια , και το χωρίον Αγίαν Ευθυμίαν , προς δόξαν και τιμήν του Αγίου , που τους εγκαρδίωσε , και τους είπε το πως θα τους διαφεντεύη .Επάθασι στο σεισμό εκείνο και τα χωρία Καλοπετρίτζα , και Βουνοχώρα και Πέντε Όρνια και τα άλλα του Σαλόνου .
   Την παλικαριά των κατοίκων της Δωρίδας θα υπογραμμίσει ο καλόγερος του μοναστηριού του Σωτήρα και στην περίοδο , πριν από την Τουρκοκρατία , όταν άλλοι ξενόφερτοι επιβουλεύονταν τη λευτεριά τους . Και τότε Λιδορικιώτες και Γαλαξειδιώτες πολέμησαν μαζί ενάντια στον δυνάστη . Σε μιά από τις συγκρούσεις αυτές κάπου πενήντα Λοιδορικιώτες πλήρωσαν με την ίδια τη ζωή τους την αμετακίνητη πίστη τους στη λευτεριά .
   Από δω και πέρα ο Ευθύμιος , αναφέρεται σε πειρατικές επιδρομές στο Γαλαξείδι και κυρίως του Νουρατζίμπεη ( 1660 ) , τις φοβερές σφαγές που ακολούθησαν την είσοδό τους στη μικροπολιτεία , την φυγή των κατοίκων , που γλίτωσαν σε κοντινές περιοχές , όπου έμειναν δεκατρία χρόνια , την επιστροφή τους κοντά στο Γαλαξείδι όπου δίνουν και τ' όνομα Πενταγιοί , μιά που χτίσανε πέντε εκκλησίες και την τελική επανεγκατάστασή τους στο Γαλαξείδι . Και τελειώνει με τα εξής λόγια :
   " Αυτή γουν είνε η αληθινή ιστορία αυτού του τόπου , έστωντας πατρίδα μου , και γιά χατίρι της εκοπίασα πολλαίς νύχταις διαβάζωντας παλαιά βιβλία , που είνε και σώζονται στο μοναστήρι του Σωτήρος , που άλλαις φοραίς ήτανε δοξασμένο και πολλαίς χάραις πλουτισμένο , και την σήμερο ημέρα είνε έρημο , έχοντας μονάχα πέντε ασκητάδες , τον αδελφό Νικόλαο , τον αδελφό Ιωάννη , τον αδελφό Μήτρο τον Χατζη-Βαρνάβα , που παραπάνω αφηγήθηκα , τον πάτερ Σωφρόνιο , και ελόγου μου , όλοι από χώρα Γαλαξείδι .
Κύριε , φύλαττε τους δούλους σου , συγχωρών αυτών πάντα τα αμαρτήματα , ότι σου εστίν η δόξα , νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων . Αμήν .
Κύριε δόξα σοι ,
Αμήν ."
   Βγαλμένο μέσα από παλιά κιτάπια , από την ίδια λαική ποιητική αύρα του Ευθύμιου , το "Χρονικό " , αποτελεί ιστορικό , γλωσσικό και λογοτεχνικό μνημείο από τα σημαντικότερα της δημοτικής πεζογραφίας μας . Η ιδιομορφία του ύφους , η πιστή και συναρπαστική αναπαράσταση των γεγονότων μ η φιλαλήθεια και η πίστη , συχνά η πρόσμιξη του γεγονότος με μύθο , η πραγματικότητα με τη διόγκωση του παραδοσιακού στοιχείου , που φτάνει ως την άκρη του θρύλου , κι' ο εκλεκτισμός που αποσκοπεί μέσα από την τραγική περιγραφή στην ανυψωτική κάθαρση , εθνική και θρησκευτική , καθιστούν το έργο πρόσβαση στο ιστορικό και μυθολογικό στοιχείο του λαού και των δοκιμασιών του .Σημειώνει ο Γ.Βαλέτας :
   " Ο φυσικός λόγος του Χρονικού παίρνει στους χαλασμένους καιρούς μας καλλιτεχνική λειτουργία κι' είναι ο ίδιος μιά ζηλευτή δημιουργία . Μικρό - το βλέπουμε - δεν ήταν το βάρος που σήκωσε στον ώμο του , ο λαικός τεχνίτης , γιά ν' ανεβάσει τη λέξη στην περιοχή του οργανωμένου λόγου και να της δώσει υπόσταση και αξία . Η προσφορά του , προσφορά κλασσικού , γίνεται διπλά πολύτιμη και μεγάλη , πιάνοντας την πένα του συγγραφέα .  

   Αλλά περπάτησε με σπαθί στο χέρι σα λυτρωτή , σα μεγάλος ποιητής , που σώζει το έθνος του απ' την πνευματική και γλωσσική σκλαβιά . Ο Πενταγιώτης ψυχικά έχει πολλές αναλογίες με το μεγάλο Ρώσσο χρονογράφο Νέστορα . Έχει το επικό μεγαλείο και την ποιητική έξαρση του πατέρα της Ρούσσικης φιλολογίας . Γλωσσικά όμως είναι ανώτερός του . Η γλώσσα του Νέστορα είναι ανακάτωμα εκκλησιαστικής και λαικής γλώσσας . Ο Πενταγιώτης είναι λογοκράτορας . Δίνει μορφή στη γλώσσα βτου . Και ψυχή....
   Η συνολική εντύπωση απ' το λόγο του Πενταγιώτη επαληθεύει τον καλλιτεχνικό χαρακτήρα του έργου . Μας διηγήθηκε την ιστορία του τόπου του σα δική του ιστορία , σαν κάτι που έζησε και έπαθε . Με τη ζεστή του ανάσα μαλάκωσε τη σκληρή ύλη της απολιθωμένης ιστορικής μνήμης , την έπλασε σαν κερί στα χέρια του , και τη ζωντάνεψε με τα πιό δικά του μέσα " .
   Εδώ τελείωσε η δημοσίευση περικοπών του " Χρονικού " που αφορούν στο χωριό μας , και οπωσδήποτε , θα σας έχουν , όπως και σε μας , μείνει ερωτηματικά και ... απορίες , τις οποίες όμως μπορούμε να τις συζητήσουμε , ν' ανταλλάξουμε απόψεις και να βρούμε...κάποια άκρη , με πρώτο-πρώτο το θέμα της ονομασίας του χωριού μας .
Εμείς στις επόμενες μέρες θα... καταθέσουμε τις απόψεις μας , και θα εκφράσουμε τις απορίες και τους προβληματισμούς μας , κι' από...κοινού..μαζί...αντάμα...μαζί , που λένε κι' οι...εγγράμματοι , θα μελετήσουμε τα θέματα και όλο και κάτι...θα προκύψει , μέχρι τότε όμως ..καλό...βράδυ , να είστε όλοι καλά...


Απ' το χωριό μας με πολλή-πολλή...αγάπη......Κ.-

No comments: