Στο ΛΙΔΩΡΙΚΙΩΤΗ , στην πρώτη σελίδα παρακαλώ , μιά ...φιλολογική , ναι όπως το διαβάζετε , φιλολογική βραδυά παρουσίασης του βιβλίου " Παναγία Προυσιώτισσα '' της κ. Πιπερίγκου - Κυριαζή ( Ιστορικού - Αρχαιολόγου ) κλπ. κλπ.με τις , αναμενόμενες ... φωτογραφίες των ομιλητριών και φυσικά του... παρουσιαστή της βραδυάς , αλλά δεν μπορέσαμε να καταλάβουμε τη σχέση της Γκιώνας , και των Λιδορικιωτών κυρίως , με την Παναγία την Προυσιώτισσα, μεγάλη η χάρη της , που βρίσκεται στην Ευρυτανία και με την κυρία Πιπερίγκου, που μπορεί να υπηρέτησε στο Γυμνάσιο του χωριού μας , νεαρή καθηγήτρια ούσα , στη δεκαετία του 50 , αν θυμόμαστε καλά , αλλά δεν κατάγεται όμως απ' τα μέρη μας κι'ούτε και έχει και καμία σχέση με αυτά . Η μόνη σχέση που έχει με το χωριό μας είναι ότι παντρεύτηκε τον χωριανό μας γιατρό κ. Αθ. Κυριαζή .
Αυτή όμως η εξ.... αγχιστείας σχέση , με το χωριό μας , υπάρχει ; είναι ισχυρή ; γιατί δεν είδαμε ποτέ την αξιόλογη , κατά τα άλλα , κ.Πιπερίγκου ΠΟΤΕ στο Λιδορίκι , τα τελευταία...50 χρόνια , τόσο μεγάλη είναι λοιπόν η αγάπη της γι'αυτό ; που δεν αντέχει ούτε να..το βλέπει ;
Φοβόμαστε , αγαπητοί μας φίλοι της Γκιώνας , ότι με τη φόρα που έχετε πάρει στις ...πλακέτες , τις βραβεύσεις , τις φωτογραφίσεις κ.δ.σ ( και δεν συμμαζεύεται ) τώρα ξεπεράσατε και τον ίδιο ...τον εαυτό σας , εκτός εάν αναλάβατε πλέον τις ...βραβεύσεις σε Πανελλαδικό...επίπεδο , εργολαβικά , τότε αλλάζει το πράγμα....έχουμε όμως μιά απορία , πριν απ'τη..λογοτεχνική βραδυά , γνώριζε κανείς από σας η είχατε ακούσει ποτέ κάτι γιά την κ.Πιπερίγκου ; σίγουρα όχι , τότε πως προέκυψε ; απορίας....άξιον !!!!
Αντίθετα , υπάρχουν πάρα πολλοί και πολλές , που χωρίς να έχουν καμιά ( ούτε εξ..αγχιστείας ) σχέση με το χωριό μας , το επισκέπτονται συχνά , το αγαπάνε , το πονάνε και δηλώνουν Λιδορικιώτες , τι να πούμε γι'αυτούς....
Με την κ. Πιπερίγκου δεν έχουμε τίποτα , προς θεού , ούτε μπορούμε να κρίνουμε το έργο της που δεν είναι γνωστό , και πιστεύουμε ότι τέτοιες προσπάθειες θα πρέπει , αν είναι πράγματι αξιόλογες ,να προβάλλονται , αλλά απο αυτούς που πρέπει π.χ , απ'τους Προυσιώτες , τους Ευρυτάνες γενικά , η απ' τους πατριώτες της Αιτωλοακαρνάνες , αν δεν κάνουμε λάθος , η κι'απ' την Ακαδημία , γιατί οχι ; το Λιδορίκι , στην προκειμένη περίπτωση , που κολλάει ; υπάρχουν τόοοσοι αξιόλογοι χωριανοί μας ...αγνοημένοι....
Πάντως καιρός ήταν η Ελλάδα μας να αποκτήσει και δεύτερο....φιλολογικό Σύλλογο , έτσι μετά τον Παρνασσό αποκτήσαμε και τη...Γκιώνα....καλορίζικος.....
Α...να μην το ξεχάσουμε..η παρουσίαση ενός βιβλίου δεν είναι κατ'ανάγκην ...λογοτεχνική βραδυά , αλλά απλή παρουσίαση , όπως επίσης οι λογοτεχνικές βραδυές δεν έχουν...παρουσιαστή ( αλλά μεγάλο...παζάρι ) αλλά ..συντονιστή , έτσι για την...ιστορία....
Κατά τα άλλα ο ΛΙΔΩΡΙΚΙΩΤΗΣ , παραμένει ανθηρό ..περιβόλι , πλήρες φωτογραφιών ( Πολιτικών , Πολιτευτών , Προέδρων , Παρέδρων , Γ. Γραμματέων κλπ ) , χρωμάτων και ... λιβανωτού , πολυ λιβάνι σύντροφοι , θα...πνιγούμε...
Ξαφνιαστήκαμε όμως ευχάριστα , επί τέλους , από ένα υπέροχο , πραγματικά υπέροχο κομμάτι που αφορά στον αξέχαστο Λιδορικιώτη Γιατρό τον Βασίλη Παπαβασίλη , έτσι τον ήξεραν , και τον έλεγαν οι χωριανοί μας , που τον λάτρευαν κυριολεκτικά .
Μας ξένισε , πραγματικά , η ομορφιά του κειμένου αυτού , διατί να το κρύψωμεν άλλωστε , ο ΛΙΔΩΡΙΚΙΩΤΗΣ δεν μας έχει συνηθίσει σε τέτοιες ...ευχάριστες εκπλήξεις , το ..μυστήριο όμως έχει τη λύση του , απλούστατα το κείμενο είναι γραμμένο απ' την αγαπημένη κόρη του αείμνηστου Γιατρού , την υπέροχη Λιδορικιώτισσα Αλκμήνη Παπαβασιλείου - Γιαμαρέλου , Γνήσιας και Πανάξιας κόρης των αξέχαστων Βασίλη και Ευθυμίας Παπαβασιλείου , το λέμε με απόλυτη γνώση των λεγομένων μας.....
Ο αξέχαστος Παπαβασίλης ήταν όμως , εκτός από ένας , πραγματικά , υπέροχος άνθρωπος και Γιατρός , πραγματικός λειτουργός , με ατέλειωτη αγάπη για τον άνθρωπο και κυρίως για τα παιδιά , και κάτι ακόμα , ήταν ένα αξιαγάπητο , υπέροχο...πειραχτήρι , ναι , χιουμορίστας και ..ανεξάντλητο πειραχτήρι , έχουμε...ιδίαν αντίληψιν και θα δημοσιεύσουμε κάτι σχετικό λίαν προσεχώς......υπομονή....ύστερα οι φίλοι - αναγνώστες μας , έχουν πάρει μιά ..ελαφρά πρόγευση των... μελλούμενων απ'την Λιδορικιώτικη Ιστορία μας , με τον μπάρμπα Γιώργο τον Μαντά .
Εκτός όμως απ' το ΛΙΔΩΡΙΚΙΩΤΗ , διαβάσαμε στα... πεταχτά και τη ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΠΕΝΤΑΠΟΛΗΣ , ίδια...γεύση , φωτογραφίες , ευχαριστήρια , σε πολιτικούς , κ.δ.σ , και αναρωτιέται , εύλογα κανείς , καλά βρέ κοντογείτονες , το χωριό σας δεν έχει ΚΑΝΕΝΑ , μα κανένα πρόβλημα ; τα έχετε λύσει όλα ; δεν διάβασα στην εφημερίδα σας κάποια ενέργεια , κάποια προσπάθεια γιά την επίλυση κάποιου προβλήματος του χωριού σας , εκτός αν η ζωή στο χωριό σας είναι τέλεια , παραδεισένια τότε...αλλάζει το πράγμα ....
Βέβαια εκτός απ'τα.. ευχαριστήρια , είδαμε πως αρχίζετε κι'εσείς τις...βραβεύσεις , των ποδοσφαιριστών γιατί απλά. ..παίζουν μπάλα και τον κ .Υφαντή ( είναι ο Αντιδήμαρχος ; ) γιά την οικονομική ενίσχυση του Αετού ; καλοί μας φίλοι , ένα ευχαριστήριο γράμμα απ' τον ... Αετό έφτανε , προς τι τόση πρεμούρα , τόση..υπερβολή , τόσο...λιβάνι ....
Α...και κάτι ακόμα , όταν φίλοι μας ο μονόλογος γίνεται...αργολαβία...κουράζει , κουράζει αφάνταστα , αφήστε να γράψει και κανένας άλλος κάτι , που ξέρετε μπορεί νάχει περισσότερο ενδιαφέρον απ' τα βουερά ..χρονογραφήματα και τις πολιτικοκοινωνικοοικονομικοεθνικοπαιδαγωγικοθρησκευτικές αναλύσεις του , έχοντος άποψιν επί παντός του επιστητού, κ . Δ/ντού του ΟΤΕ , επίσης στον κατάλογο των χωριανών σας επιχειρηματιών μη βάζετε και..Λιδορικιώτες...κρίμα δεν είναι....
31.3.07
ΕΝΑΣ ΛΙΔΟΡΙΚΙΩΤΗΣ.....ΒΑΣΙΛΙΑΣ....
Μισόν , κι’ακόμα , αιώνα ( 1645 – 1700 ) , περίπου , τα Ελληνικά πέλαγα κόχλαζαν . Στο κατακομματιασμένο, σαπισμένο κορμί του νεκρού , πιά , Βυζάντιου , καινούργιες δυνάμεις , δυό λαοί πλημμυρισμένοι ζωή – η Βενετιά κι’ η Τουρκία – χτυπιόνταν – στην παντοτινή σύγκρουση Ανατολής και Δύσης – κι’ ο αντίβουος της πάλης τους , συγκλόνιζε τις φοβισμένες ακτές και σκόρπαγε τον τρόμο στους πολύπαθους κατοίκους .
Η φωτιά πρωτάναψε στην Κρήτη . Η πύρα της , όμως , δεν ήταν τόση , όση γύρευαν οι αντιμαχόμενοι , δεν μπορούσε να κάψει αποτελεσματικά . Γιά το δυνάμωμά της , οι Ενετοί – ύπουλοι και πανούργοι – επεδίωξαν να πάρουν τους Έλληνες με το μέρος τους , σ’ αυτούς , ως τα πιό απομακρυσμένα χωριά , έστειλαν πρέκτορες που τους παρακίναγαν στον ξεσηκωμό κι’ έπεισαν πολλούς να πιάσουν τα όπλα . Ο λαός – που μ’ απόγνωση προσπαθούσε να συμβιβαστεί με το δυνάστη του – κάτι επείγον κι’απαραίτητο – αναταράχτηκε .
Στη Ρούμελη και το Μοριά , πλάτυναν τα στήθια κι’ αναφτερώθηκαν οι ελπίδες γιά λευτεριά .
Η Πόλη κι’ η μεγαλοσύνη , πούχαν χαθεί , ξανάστραψαν κι’ ο πόθος γιά εθνική αποκατάσταση φούσκωσε τις πλακωμένες καρδιές . Στη Δύση ,στους αδελφούς χριστιανούς , έβλεπαν οι σκλάβοι τη σωτηρία τους .
Στη στεργιά και τη θάλασσα , ξαναζβντάνεψαν ηρωισμοί , άδικα όμως , μιά κι’ οι σύμμαχοι αποδείχτηκαν κακοί .
Τις τύχες της Φωκίδας – τότε – κράταγαν στα χέρια τους , ο αρματωλός Λιδορικίου και Ναυπάκτου Κούρμας , ο πάμπλουτος Δωριέας κτηματίας Τσακμάκης κι’ ο Γιαννάκης Λουδορέκας , συνταγματάρχης των Βενετών , ο μεθοδικός ηγέτης που έκανε τ’ άταχτα παλικάρια του Κούρμα : Καλογυμνασμένους στρατιώτες , κανονικούς . Πάνω απ’ αυτούς βρισκόταν ο θερμός μαχητής Επίσκοπος Σαλώνων , Φιλόθεος Χαρίτου , ορκισμένος εχθρός των Τούρκων .
Συνεννοημένοι , δεμένοι κι’ οι τέσσερις , αγωνίστηκαν . Στην ψυχωμένη προσπάθειά τους , ο ανθός της Φωκικής νεολαίας χάθηκε , μάταια – δυστυχώς – χωρίς να κερδηθεί τίποτα .
Η άδοξη κατάληξη όλης της περιπέτειας – που σβύστηκε « εντός χειμάρρων αιμάτων » μετά την « αισχράν των Ενετών εγκατάλειψιν » - « υπήρξε το επισημότερον , μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων , διαζύγιον » , κατά τον Σάθα και – σαν σκληρό σχολειό – άνοιξε και των δυό τα μάτια . Ο παντοδύναμος , ο κυρίαρχος τύραννος βεβαιωνόταν πως δεν έπρεπε νάχει εμπιστοσύνη στη λυγισμένη φυλή , κι’ οι άτυχοι Έλληνες πως από πουθενά δεν θάπρεπε να περιμένουν βοήθεια .
Το χάος που κληρονόμησε η αποτυχία στη Ρούμελη,χρόνια πλανήθηκε πάνω της και τη σημάδεψε . Ο Κούρμας έπεσε , ο Λουδιρέκας – που άλλοτε θα πούμε γι’ αυτόν – διατάχτηκε να φύγει . Από κοντά , τον ακολούθησε ο Σπαθόγιαννος , συμπολεμιστής του τολμηρός , κι’ η άτυχη Δωρίδα – καρδιά του κινήματος – απορφάνεψε . Οι ράχες και τα περιγιάλια της , σίγασαν και λούφαξαν . Όσοι είχαν τον < τρόπο > τους , διάλεξαν το δρόμο της ξενητειάς . Θλιμμένοι , πικραμένοι , ξεσπιτώνονταν κι’ έσπρωχναν πίσω τους τη γη γιά την οποία τόσα ‘ονειρα είχαν πλάσει και τον κατάμαυρο , ερειπωμένο τόπο , όπου σε λίγο θα ξέσπαγε η οργή των άπιστων . Ο τελευταίος « μεγάλος », ο Τσακμάκης - πούχασε δυό γιούς στο μακελειό – μπάρκαρε με τους στενούς του στγγενείς γιά την Αγγλία , όπου ( κατά το Σάθα ) « μέχρι του νυν » ( 1865 ) « διεσώθησαν οι απόγονοί του ( Τσεκμέκ ) και κατά τον πλούτον και τα αξιώματα εκείσε διακρινόμενοι », ενώ από υο σόι του έμειναν μερικοί εδώ κι’απ’ αυτή τη ρίζα πρέπει νάναι κι’ οΕυαγγέλης Τσακμάκης , από τη Στύλια , που διακρίθηκε το 1821 .
Άλλοι καπεταναίοι , από κείνους που αναμείχτηκαν στα γεγονότα , σκόρπιοι κι’ ανοργάνωτοι όμως , ρίχτηκαν στη θάλασσα , κάτι ανάμεσα σε κοινούς ληστοπειρατές και απόστολους της Εθνικής ανεξαρτησίας . Ο Κορινθιακός και τα παράλια της Δυτικής Ελλάδας , και πότε – πότε πιό μακρυνά – συνταράζονταν από συγκρούσεις και περιστατικά γεμάτα λεβεντιά και θάρρος . Ο Γράμμος , απ’ τη Βόνιτσα , έχασε τη ζωή του έξω απ’ την Κρήτη , μετά από πολύωρο αγώνα με Τουρκικά πλοία . Ο Πίσπιρης , απ’ τον Έπαχτο , έκαψε τα παράλια του Αιγίου και απείλησε την Πάτρα . Οι Μεσολογγίτες αδελφοί Λουκαίτη κι’ ο Καρλόγιαννος , απ’ τ’ Αγγελόκαστρο , κούρσευαν καιρό , μέχρι που πέσανε σε παγίδα στ’ ανοιχτά της Καλαμάτας , και κρεμάστηκαν στα ψηλά κατάρτια της Τούρκικης ναυαρχίδας . Οι άντρες του Γαλαξειδιώτη Κουρέβελη – που του πλήρωναν ταχτικό φόρο πολλά χωριά του Σαρωνικού – και του συμπατριώτη του Γεωργούλη , μπόρεσαν ως και την Πάτρα να κυριέψουν , γιά λίγο , να την πυρπολήσουν και να τρομοκρατήσουν την περιοχή , ως ότου – ύστερα από προδοσία ενός Μανιάτη συντρόφου τους – πιάστηκαν οι περισσότεροι , κι’ ο Κουρεβέλης σκοτώθηκε .
Ακόμα ο Μαλαματένιος ( Βιτρινιτσιώτης ) , ο Τουφεξής ( Αιτωλικιώτης ) κι’ ο Τσάρδας απ’ τα Ντοβραινοχώρια , μετά από απανωτές νικηφόρες μάχες , αιχμαλωτίστηκαν από Αλγερίνους πειρατές και θανατώθηκαν με φριχτά βασανιστήρια – οι πρώτοι – ενώ ο τρίτος – ντροπιασμένος κι’ανήμπορος – πουλήθηκε σε κάποιον Ναπολιτάνο !
Εκείνη την ταραγμένη περίοδο έδρασε κι’ ο Λιδορικιώτης Γιάννης Κάψης , με τ’αδέλφια του Νίκο Κάψη και Καπετάν Τρομάρα .
Οι τρεις τους , με υπολογίσιμο σώμα από σκληροπελεκημένους Δωριείς , χάραξαν δρόμο μέσα στο χαλασμό – μοιράζοντας θάνατο και καταστροφή – κι’ έφτασαν στον Ακαρνανικό Μύτικα , που τον έκαναν ορμητήριο απ’ όπου « ..ως κεραυνός επέπιπτον κατά παντός συναπαντωμένου πλοίου , υπό οιανδήποτε σημαίαν , μέχρις αυτού του Ελλησπόντου επεκτείναντες τας πειρατικάς εκδρομάς των ». Αποφασιστικοί και αδίστακτοι ξεχώρισαν , και από τους τρεις ο Γιάννης , που γρήγορα έγινε ο αρχηγός .
Με το μικρό του στόλο – δυό γαλέρες , στην αρχή – κατάρα πραγματική , υψώθηκε θρύλος και – κατά τον Δ.Πασχάλη , στο δημοσίευμά του « ο Βασιλεύς της μήλου » :
« Τάχιστα το όνομά του διεβοήθη καθ’όλον το Αιγαίον , και πας βράχος , παν ,
Άντρον , πάσα ακτή του αρχιπελάγπυς έψαλλε τα ανδραγαθήματά του . Τρόμος
και φρίκη κατελάμβανε τους ναυσιπορούντες , οσάκις και απλώς ήλουον το όνο-
μά του. Είχε καταστεί ο δαίμων της θαλάσσης και απανταχού , όπου πλοίον
ετόλμα να διαπλεύση το Αιγαίον , ενεφανίζετο ενώπιόν του ερυθρά ως αίμα η
υπερήφανος σημαία του αλαζόνος πειρατού . Αλλοίμονο εις το σκάφος εκείνον,
που ηρνείτο να κλίνη δουλικώς τον αυχένα ενώπιον της σημαίας ταύτης .
Το πλήρωμα εν τω άμα κατεσφάζετο από του πλοιάρχου μέχρι του ναυτόπαιδος
Και το πλοίον λεηλατούμενον αφίνετο έρμαιον των κυμάτων » .
Αλλοιώτικη , πάντως , ήταν η συμπεριφορά του σ’ όσους υποτάσσονταν , μεταχείριση που φανερώνει πραγματικόν ηγέτη , άνθρωπο που ξέρει πότε πρέπει να δείχνει πυγμή και πότε καλοσύνη , γιά ν’αγγίζει τους στόχους του :
« Ο τρομερός πειρατής της Μήλου » - συνεχίζει ο Πασχάλης – « δεν ήτο αιμοχαρής . Οι περιπίπτοντες εις χείρας του διηγούντο θαυμάσια περί του χαρακτήρος του . Εις πολλάς περιστάσεις , πειρατής αυτός , εδείκνυε καρδίαν αρνίου . Kαιόμως οι τολμηροί σύντροφοί του , τέκνα των κινδύνων και της θαλάσσης , έτρεμον ενώπιόν του και υπήκουον εις αυτόν τυφλώς , ως εις υπερφυσικόν τι ον . Ουαί δ’ εις εκείνον , όστις ετόλμα να μη εκτελέση πιστώς τας διαταγάς του . Υπέπιπτεν εν τω άμα εις την οργήν του, οργήν τρομεράν , κεραυνοβόλον . Αλλά και τοιούτον όντα τον ελάτρευον οι θηριώδεις εκείνοι κουρσάροι και ωρκίζοντο εις το όνομά του . Οσάκις τους ωδήγει , η νίκη ουδέποτε διέφυγε των χειρών των , και μόνη δ’ η φωνή του εν μέσω της μάχης επλήρου αυτούς θάρρους και τόλμης » .
Η κατάσταση στο Αιγαίο ήταν απελπιστική . Τούρκοι , Βενετοί , πειρατές αλλόφωνοι – κάθε καρυδιάς καρύδι – αλώνιζαν και ρήμαζαν . Τα πάντα υποφέραν .
Σ’ αυτόν τον ανεξέλεγκτο κατατρεγμό της μοίρας οι < πολιτισμένοι > Βενετοί , πρωτο – στατούσαν . Στο ποιημά του « Κρητικός Πόλεμος », ο Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής , ζωγραφίζει την άθλια κατάντια των νησιών . Περιγράφοντας πως Κυκλαδίτες αντιπρόσωποι των κατοίκων παρουσιάστηκαν στον Καπουδάν – Πασά « ξεσχισμένοι , ανεγνώριστοι και ξετραχηλισμένοι » , λέει :
« επήγανε και τούπανε τα βάρη δεν μπορούμε
οπού’χουνε καθημερινό και στέκουν να χαθούνε ,
τους Φράγκους από μιά μεριά , τους μπέηδες απ’άλλη ,
ώστε να δώσωμε ‘κεινών έρχονται ακόμα κι’ άλλοι
και θέλουσι κι’άλλα σολντιά και πούχουν να τα βρούνε
και τόσα πάθη των Φραγκών νάχουνε δεν μπορούνε ,
γιά ταύτως εις το βασιλειό ήλθανε να τα πούσι ,
ανάπαυσιν αλλούς ποθές να τους ελευθερούσι
να πάνε ταίς γυναίκες τως και τα παιδιά να σώσουν
και τα νησιά ν’αφήσουνε και σπίτια να εημώσουν » .
Εκτός όμως από τα δοσίματα και τους φόρους , η αιχμαλωσία – κακός εφιάλτης – πλανιόταν στα κεφάλια όλων , κι’οι περιπέτειές της ήταν οδυνηρές . Οι Τούρκοι – κυρίως – χρησιμοποιούσαν όσους έπιαναν στα κάτεργα και τους « εξασφάλιζαν » μιά ζωή , πικρή γεύση της οποίας μας δίνει το παρακάτω δημοτικό τραγούδι :
« Ερχόμαστ’ απ’ Ανατολή σε μιά χρυσή γαλιότα ,
πέντε πασάδες είχαμε ωμορφοστολισμένους
κι’είχαμε σκλάβους εκατό στα σίδερα δεμένους ,
στα σίδερα , στις άλυσες και στες βαρειές καδένες .
Ο σκλάβος ανεστέναξεν απ’της καρδιάς τα φύλλα
Δίνει και άλλο στεναγμό κι’εστάθηκ’ η γαλιότα .
Κι’ ο μπέης το κατάλαβε κ’εφώναξ’απ’την πρύμη :
Αν είναι από τους ναύτες μου , ανάθεμά τους όλους
Κι’αν είναι από τους σκλάβους μου , να τον ελευθερώσω .
Σκλάβε πεινάς ; Σκλάβε διψάς ; Σκλάβε μου ρούχα θέλεις ;
Μήτε πεινώ , μήτε διψώ , μήτε και ρούχα θέλω ,
Θυμήθηκα τη μάνα μου , τη δόλια μου γυναίκα ,
Πούμουνα δυό ‘μερών γαμπρός , δώδεκα χρόνους σκλάβος .
Τραγούδησέ μου σκλάβε μου , γιά να σ’ελευθερώσω .
Πόσες φορές τραγούδησα κ’ελευθεριά δεν είδα .
Μ’αν είναι γιά τη λευτεριά να ματατραγουδήσω .
Φέρτε μου το λαγούτο μου με τ’ασημένια τέλια ,
Να τραγουδήσω και να πω γιά της σκλαβιάς τα πάθη .
Δώδεκα χρόνους έκαμα στης Μπαρμπαριάς την άμμο ,
Κι’εννηά καριές εφύτεψα στης φυλακής την πόρτα ,
Κι’απ’τις εννηά καρπώφαγα κ’ελευθεριά δεν είδα .
Αν έχεις μάνα και παιδιά , πασά , ‘λευθέρωσέ με » .
Τους φόβους και τις δυστυχίες αυτές εκμεταταλλεύτηκε – λοιπόν – ο Κάψης κι’ απόσπασε την εμπιστοσύνη – η την ανοχή – των Κυκλαδιτών , οι περισσότερες κοινότητες των οποίων εξαγόραζαν την ησυχία τους .Ο Γιώργος Κούκας – στο περιοδικό « Ιστορία Εικο – νογραφημένη » , τεύχος 26 – γράφει πως : « ο Κάψης , γνώριζε το Αιγαίο όπως την παλάμη του . Χτυπούσε , με την ίδια μανία , Ενετούς και Τούρκους . Κι’ο Καπουδάν – Πασάς είχε δώσει εντολές στο Οθωμανικό στόλο να προσέχει : « Διάσωσις με τις λιγώτερες απώλειες , αν εμφανισθή ο Κάψης ».
Αλλά και στις στεργιανές « εμφανίσεις » του , ο ανήμερος πολέμαρχος , είχε επιτυχίες .
Σε μιά τέτοια , γνώρισε την όμορφη κόρη του άρχοντα της Μήλου Αρμένη και την παντρεύτηκε . Αλλαγμένος , γιά λίγο , παράτησε τα κύματα και τις συγκινήσεις τους κι’ εγκαταστάθηκε στα κτήματα του πεθερού του , που ήταν τόσο πλούσιος ώστε χάριζε ,
« διά ψυχικόν », « το μοναστηράκι της Παναγίας της λεγόμενης Μισοσπορίτισσας » κι’ είχε δικιά του εκκλησιά , την « Παναγία Αρμένη ».
Το όργωμα της θάλασσας – το ίδιο δυνατά – συνέχισε ο Τρομάρας . Παλικάρι διαλεχτό και του λόγου του , κατάφερνε σοβαρά χτυπήματα , μέχρι που πιάστηκε από Φράγκικο πολεμικό και παραδόθηκε στον Καπουδάν – Πασά , που τον βασάνισε και τον αποκεφάλισε .
Βαρύ το κακό , προσβλητικό , φούντωσε το θυμό του Κάψη . Η εκδίκηση έγινε σύνθημά του . Με τον άλλο αδελφό του , το Νίκο – που τον είχε κοντά του – αρμάτωσαν καλοδουλεμένα καράβια κι’ανοίχτηκαν , πάλι , στα γνώριμα νερά . Το ξαναγύρισμά τους , ήταν πιό βίαιο , τόσο πολύ , που οι Τούρκοι μαζεύτηκαν και δεν τους καταδίωκαν πλέον . Ακόμα είχε και στόχο , τούτη τη φορά . Ο Δ.Πασχάλης – που αντιγράφει τον Σάθα – τον φανερώνει : « Εις τας φλέβας του Κάψη , εκυκλοφόρει , ως φαίνεται , το ευγενές των παλαιών Δωριέων αίμα και μη αρκεσθείς εις το βασίλειον της θαλάσσης ήρχισε να ονειρεύεται την λαμπρότητα του βασιλικού φρόνου εν τη ξηρά ! ». Γι’αυτόν τον σκοπό , ένα σκοτεινό βράδυ άραξε σ’απόμερη , αφύλακτη ακτή της Μήλου και – χωρίς να τον καταλάβη κανένας – έβγαλα στη στεργιά εκατοντάδες ένοπλους ναύτες . Το θαμποχάραμα τον βρήκε Κύριο του νησιού ! Ήταν το έτος 1677 .
« Οι κάτοικοι της Μήλου » - γράφει ο Σάθας – « ήταν Έλληνες ως επί το πλείστον , διοικούμενοι υπό τριών επιτρόπων κατ’έτος εκλεγομένων , μόνον εις καδής Τούρκος εστάθμευε και αυτός δε ο βοιβόντας ήτο ως επί το πλείστον Έλλην , εισπράττων το χαράτζιον , και δυνάμενος να ραβδίζη , ως ο αγάς των γιανιτσάρων . Εν έτει 1700 το από της Μήλου πληρωνόμενον χαράτζιον ανέβαινε εις πέντε χιλιάδας σκούδα , υπολογιζομένων πέντε σκούδων επί εκάστου ατόμου . Ένεκα των πειρατών σπάνίως επλησίαζον εκεί Τούρκοι , ο έχων διαφοράν Μήλιος ανεφέρετο πρωτοδίκως εις τους επιτρόπους και τους προεστούς , οίτινες , αν ήθελον , επεκαλούντο και την δικαιοσύνην του καδή , παρευρισκόμενοι και ούτοι και απειλούντες , ότι αν δεν απονείμη δικαιοσύνην θα τον αποπέμψωσι , και ζητήσωσι τον αντικαταστάτην του από του μεγάλου καδή της Χιου .
Ο εναγόμενος , προσήρχετο , και άνευ πολλών διατυπώσεων , προσεκαλείτο να ορκισθή επί του Ευαγγελίου , αν οφείλη η όχι τα ζητούμενα . Άμα ωρκίζετο , έστω και ψευδώς , όπερ σπανιώτατον, έμενε ακαταζήτητος , και ουδείς ηδύνατο να τον τιμωρήση , αν και απεδεικνύετο η ψευδορκία , διότι οι απλοικοί εκείνοι χριστιανοί επίστευον , ότι ηδύνατό τις χάριν των επιγείων ν’αρνηθή τον Χριστόν ».
Αυτούς « υπέταξεν » ο Κάψης ! « κατέλυσε » τις αχνές , χαλαρωμένες Τούρκικες αρχές και ανακηρύχτηκε – μόνος του – « Βασιλεύς της Μήλου » ( S’erigea en petit roy de Milo ) κατά τον Γάλλο περιηγητή Τουρνεφόρ .
Στην πρεξικοπηματική αναγόρευσή του , όμως , ήθελε να δώση λαμπρότητα . Του χρειαζό- ταν μιά στέψη και τούτο αποφάσισε να το κάνη ο ένας απ’τους δυό Επισκόπους του νησιού , ο Λατίνος . Ο Δον Καμίλο , έτσι τον λέγανε , ήταν απ’τους πολλούς ξενοφερμένους φραγκοπαπάδες που είχαν απλωθή στο αρχιπέλαγος . Τύπος τυχοδιωκτικός τον κατηγορούσαν πως κατείχε – άγνωστο πως – πολλά κτήματα στη Σίφνο και πως τοποθετούσε , με το αζημείωτο βέβαια , ανίκανους κληρικούς σε σπουδαίες θέσεις , όπως διώρισε τον δον Γεώργιο Βαφτισμένο – που μόνο τις γυναίκες σκεπτόταν – ιεραπόστολο στην Κίμωλο και , ακόμα , πως – παρά τις επιχειρήσεις του – δημιούργησε αβάσταχτα χρέη που γιά να τα ξεπληρώσει , έκανε δικά του τα σκεύη και τα άμφια της εκκλησίας του Αγίου Αντωνίου της Πάδουας , που βρισκόταν στη Σίφνο . Τούτος ο Ιεράρχης φόρεσε το στέμμα στον Κάψη .
Ο Γάλλος ιησουίτης μοναχός Σωζέ , που ζούσε την εποχή εκείνη στη Νάξο , περιγράφει έτσι το γεγονός :
< Οι Μήλιοι , φύσει ανδρείοι μη ανεχόμενοι τον Τουρκικόν ζυγόν , και θαυμασταί των κατορθωμάτων του Κάψη , ουδόλως επηρρεασθέντες από το άσημον της καταγωγής του , παραχρήμα τον ανεγνώρισαν ως Βασιλέα , έστεψεν δε αυτόν ως τοιούτον εν τω Μητρο – πολιτικώ ναώ των Ελλήνων ( την Βυζαντινή Παναγία Πορταίτισσα ) ο λατίνος επίσκοπος δον Αντώνιος Καμίλο , όστις ανήρτησεν από του λαιμού αυτού χρυσήν άλυσιν , του λαού αναφωνήσαντος τρις : Ζήτω ο Κάψης >.
Η επιθυμιτή αναγνώριση , έγινε – πανηγυρικά – απ’όλους , ορθόδοξους και καθολικούς .
Οι Τούρκοι – καιροσκόποι – απλώς , δεν μιλούσαν .
Ο νέος αφέντης , απολυταρχικός , ‘οπως ήξερε απ’τα καράβια , έκανε το αρχοντικό του πεθερού του διοικητήριο και δόθηκε ολόκληρος στην αναδιοργάνωση του < Κράτους > .
Συνετός , ήταν « ανδρείος και μη εστερημένος ουδενός των προς το κυβερνάν προτερήματος και αληθής κυρίαρχος », όπως τον περιγράφει ο Τουρνεφόρ που επισκέφτηκε την Μήλο γύρω στα 1700 και βρήκε ζωντανές και θεριεμένες διηγήσεις γιά τον Κάψη , που είχε θανατωθεί πειν 20 χρόνια .
Καθαρό μυαλό , χωρίς να θαμπωθεί απ’τις τιμές και τ’αξιώματα , ζήτησε την αγάπη και τον σεβασμό των « υπηκόων » του .
Προνοητικός και καχύποπτος , έφτιαξε αστυνομία , < ενεκατέστησε μόνιμον φρουράν εξ 25 στρατιωτών > , στο σπίτι του και εξήρχετο συνοδευόμενος υπό σωματοφυλακής εκ 50 ανδρών . Ακόμα , < εδίκαζε καθ’ωρισμένας ημέρας , και πάντοτε απένεμε το εις έκαστον ανήκον , δικαίως και αμερολήπτως > .
Με τον δικό του τρόπο , εδραίωσε την τάξη κι’ανέβασε τη Μήλο σε ζηλευτή θέση .
Οι επιτυχίες του – στις οποίες η φαντασία έδινε διαστάσεις « τερατώδεις » - διαδίδονταν , στόμα με στόμα , και κίνησαν τον φθόνο των ντόπιων προυχόντων αλλά και – περισσό - τερο – τον αργό , ανατολίτικο και ασφαλή μηχανισμό εκδικήσεως των Τούρκων , που έβλεπαν πως στα κοντινά νησιά ( Νάξος , Σίφνος , Μύκονος ) , υπήρχαν ραγιάδες πρόθυμοι ν’ακολουθήσουν το παράδειγμα του Κάψη , ν’ανεξαρτητοποιηθούν .
Στη Μύκονο , μάλιστα , ξεπεράστηκε κάθε όριο , αφού έφτασαν να πιάσουν αιχμαλώτους Τούρκους και να τους πουλήσουν σκλάβους !
Έπρεπε λοιπόν , το ταχύτερο , να ξεκαθαριστούν οι λογαριασμοί , κάτι που δεν ήταν και ντόσο εύκολο , μιά και την συντριπτική υπεροχή της αρμάδας του Σουλτάνου την εξουδε- τέρωναν η υποστήρηξη του λαού – στον Κάψη – κι’οιγνώσεις του τελευταίου γιά το Αιγαίο , που το ήξερε βράχο – βράχο .
Ο μόνος τρόπος που απόμενε , ήταν καθαρά ασιατικός : Η πονηριά . Το τέχνασμα που εφαρμόστηκε και τ’αποτελέσματά του , ιστορούνται έτσι απ’ το Γιώργο Κούκα , στο περι- οδικό που είπαμε πιό πάνω :
« Μιά μικρή μοίρα του Τουρκικού στόλου απέπλευσε από την Πόλη . Έφτασε στην Μήλο και οι τρεις γαλέρες της έδεσαν στο ξακουστό λιμάνι . Με δώρα , υποσχέσεις και μεγάλη , λαμπρή συνοδεία , ο διοικητής της μοίρας βγήκε στην « Πρώτη θάλασσα » όπου τον υποδέχτηκαν οΒασιλεύς , η Βασίλισσα , η ακολουθία τους και φυσικά η απαραίτητη σωματοφυλακή . Ο διοικητής της Τουρκικής μοίρας διαβεβαίωσε τον Κάψη για την εύνοια που τρέφει ο Σουλτάνος προς τον ίδιο .
Ο Κάψης έδωσε πίστι σε όλα αυτά και δέχτηκε την πρότασι του Τούρκου ναυάρχου , η οποία έγινε δήθεν αφελώς κατά το τ’ελος της συνομιλίας των δύο ανδρών , να επισκεφθή , αν ήθελε , την ναυαρχίδα γιά να ανταποδώσει έτσι και αυτός τη φιλοξενία που του επεφύλαξε ο Βασιλεύς . Ο Κάψης τόσο πολύ πίστεψε τον Οθωμανό ναύαρχο , που παρ’όλες τις αντιρρήσεις των παλληκαριών του αρνήθηκε να πάρει μαζί του σωματοφύλακες , γιά να μη δώσει λαβή σε υποψίες . Ντυμένος στα επίσημά του και με τη χρυσή αλυσσίδα στο λαιμό , μπήκε σε μιά βάρκα και ανοίχτηκε πρός τη ναυαρχίδα που ναυλοχούσε σε αρκετή απόσταση. Καθώς ανέβαινε στο τουρκικό καράβι είδε τη Μήλο , αλλά γιά τελευταία , δυστυχώς , φορά . Πριν προλάβει να αντιληφθεί ότι δεν υπήρχε κανένας να τον υποδεχθεί και να καταλάβει την πλεκτάνη , δεκάδες Οθωμανοί έπεσαν επάνω του και τον αλυσσόδεσαν στη στιγμή . Τόν χτυπούσαν και οι αξιωματούχοι , με επικεφαλής τον διοικητή , τον εχλεύαζαν . Σε αυτή την κατάσταση , αλυσσοδεμένο , τον οδήγησαν στα κάτεργα της ναυαρχίδος , με τριπλοσκοπιές γύρω του .
Όταν έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη τον φυλάκισαν στο Επταπύργιο και μετά από λίγες μέρες τον κρέμασαν από ένα δέντρο στην Πύλη του Μπανίου ».Αυτό ήταν – φριχτό κι’ηρωικό – το τέλος του λεβέντη Λιδορικιώτη Βασιλιά , πρώτου και...μοναδικού στην Ιστορία .-
Η φωτιά πρωτάναψε στην Κρήτη . Η πύρα της , όμως , δεν ήταν τόση , όση γύρευαν οι αντιμαχόμενοι , δεν μπορούσε να κάψει αποτελεσματικά . Γιά το δυνάμωμά της , οι Ενετοί – ύπουλοι και πανούργοι – επεδίωξαν να πάρουν τους Έλληνες με το μέρος τους , σ’ αυτούς , ως τα πιό απομακρυσμένα χωριά , έστειλαν πρέκτορες που τους παρακίναγαν στον ξεσηκωμό κι’ έπεισαν πολλούς να πιάσουν τα όπλα . Ο λαός – που μ’ απόγνωση προσπαθούσε να συμβιβαστεί με το δυνάστη του – κάτι επείγον κι’απαραίτητο – αναταράχτηκε .
Στη Ρούμελη και το Μοριά , πλάτυναν τα στήθια κι’ αναφτερώθηκαν οι ελπίδες γιά λευτεριά .
Η Πόλη κι’ η μεγαλοσύνη , πούχαν χαθεί , ξανάστραψαν κι’ ο πόθος γιά εθνική αποκατάσταση φούσκωσε τις πλακωμένες καρδιές . Στη Δύση ,στους αδελφούς χριστιανούς , έβλεπαν οι σκλάβοι τη σωτηρία τους .
Στη στεργιά και τη θάλασσα , ξαναζβντάνεψαν ηρωισμοί , άδικα όμως , μιά κι’ οι σύμμαχοι αποδείχτηκαν κακοί .
Τις τύχες της Φωκίδας – τότε – κράταγαν στα χέρια τους , ο αρματωλός Λιδορικίου και Ναυπάκτου Κούρμας , ο πάμπλουτος Δωριέας κτηματίας Τσακμάκης κι’ ο Γιαννάκης Λουδορέκας , συνταγματάρχης των Βενετών , ο μεθοδικός ηγέτης που έκανε τ’ άταχτα παλικάρια του Κούρμα : Καλογυμνασμένους στρατιώτες , κανονικούς . Πάνω απ’ αυτούς βρισκόταν ο θερμός μαχητής Επίσκοπος Σαλώνων , Φιλόθεος Χαρίτου , ορκισμένος εχθρός των Τούρκων .
Συνεννοημένοι , δεμένοι κι’ οι τέσσερις , αγωνίστηκαν . Στην ψυχωμένη προσπάθειά τους , ο ανθός της Φωκικής νεολαίας χάθηκε , μάταια – δυστυχώς – χωρίς να κερδηθεί τίποτα .
Η άδοξη κατάληξη όλης της περιπέτειας – που σβύστηκε « εντός χειμάρρων αιμάτων » μετά την « αισχράν των Ενετών εγκατάλειψιν » - « υπήρξε το επισημότερον , μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων , διαζύγιον » , κατά τον Σάθα και – σαν σκληρό σχολειό – άνοιξε και των δυό τα μάτια . Ο παντοδύναμος , ο κυρίαρχος τύραννος βεβαιωνόταν πως δεν έπρεπε νάχει εμπιστοσύνη στη λυγισμένη φυλή , κι’ οι άτυχοι Έλληνες πως από πουθενά δεν θάπρεπε να περιμένουν βοήθεια .
Το χάος που κληρονόμησε η αποτυχία στη Ρούμελη,χρόνια πλανήθηκε πάνω της και τη σημάδεψε . Ο Κούρμας έπεσε , ο Λουδιρέκας – που άλλοτε θα πούμε γι’ αυτόν – διατάχτηκε να φύγει . Από κοντά , τον ακολούθησε ο Σπαθόγιαννος , συμπολεμιστής του τολμηρός , κι’ η άτυχη Δωρίδα – καρδιά του κινήματος – απορφάνεψε . Οι ράχες και τα περιγιάλια της , σίγασαν και λούφαξαν . Όσοι είχαν τον < τρόπο > τους , διάλεξαν το δρόμο της ξενητειάς . Θλιμμένοι , πικραμένοι , ξεσπιτώνονταν κι’ έσπρωχναν πίσω τους τη γη γιά την οποία τόσα ‘ονειρα είχαν πλάσει και τον κατάμαυρο , ερειπωμένο τόπο , όπου σε λίγο θα ξέσπαγε η οργή των άπιστων . Ο τελευταίος « μεγάλος », ο Τσακμάκης - πούχασε δυό γιούς στο μακελειό – μπάρκαρε με τους στενούς του στγγενείς γιά την Αγγλία , όπου ( κατά το Σάθα ) « μέχρι του νυν » ( 1865 ) « διεσώθησαν οι απόγονοί του ( Τσεκμέκ ) και κατά τον πλούτον και τα αξιώματα εκείσε διακρινόμενοι », ενώ από υο σόι του έμειναν μερικοί εδώ κι’απ’ αυτή τη ρίζα πρέπει νάναι κι’ οΕυαγγέλης Τσακμάκης , από τη Στύλια , που διακρίθηκε το 1821 .
Άλλοι καπεταναίοι , από κείνους που αναμείχτηκαν στα γεγονότα , σκόρπιοι κι’ ανοργάνωτοι όμως , ρίχτηκαν στη θάλασσα , κάτι ανάμεσα σε κοινούς ληστοπειρατές και απόστολους της Εθνικής ανεξαρτησίας . Ο Κορινθιακός και τα παράλια της Δυτικής Ελλάδας , και πότε – πότε πιό μακρυνά – συνταράζονταν από συγκρούσεις και περιστατικά γεμάτα λεβεντιά και θάρρος . Ο Γράμμος , απ’ τη Βόνιτσα , έχασε τη ζωή του έξω απ’ την Κρήτη , μετά από πολύωρο αγώνα με Τουρκικά πλοία . Ο Πίσπιρης , απ’ τον Έπαχτο , έκαψε τα παράλια του Αιγίου και απείλησε την Πάτρα . Οι Μεσολογγίτες αδελφοί Λουκαίτη κι’ ο Καρλόγιαννος , απ’ τ’ Αγγελόκαστρο , κούρσευαν καιρό , μέχρι που πέσανε σε παγίδα στ’ ανοιχτά της Καλαμάτας , και κρεμάστηκαν στα ψηλά κατάρτια της Τούρκικης ναυαρχίδας . Οι άντρες του Γαλαξειδιώτη Κουρέβελη – που του πλήρωναν ταχτικό φόρο πολλά χωριά του Σαρωνικού – και του συμπατριώτη του Γεωργούλη , μπόρεσαν ως και την Πάτρα να κυριέψουν , γιά λίγο , να την πυρπολήσουν και να τρομοκρατήσουν την περιοχή , ως ότου – ύστερα από προδοσία ενός Μανιάτη συντρόφου τους – πιάστηκαν οι περισσότεροι , κι’ ο Κουρεβέλης σκοτώθηκε .
Ακόμα ο Μαλαματένιος ( Βιτρινιτσιώτης ) , ο Τουφεξής ( Αιτωλικιώτης ) κι’ ο Τσάρδας απ’ τα Ντοβραινοχώρια , μετά από απανωτές νικηφόρες μάχες , αιχμαλωτίστηκαν από Αλγερίνους πειρατές και θανατώθηκαν με φριχτά βασανιστήρια – οι πρώτοι – ενώ ο τρίτος – ντροπιασμένος κι’ανήμπορος – πουλήθηκε σε κάποιον Ναπολιτάνο !
Εκείνη την ταραγμένη περίοδο έδρασε κι’ ο Λιδορικιώτης Γιάννης Κάψης , με τ’αδέλφια του Νίκο Κάψη και Καπετάν Τρομάρα .
Οι τρεις τους , με υπολογίσιμο σώμα από σκληροπελεκημένους Δωριείς , χάραξαν δρόμο μέσα στο χαλασμό – μοιράζοντας θάνατο και καταστροφή – κι’ έφτασαν στον Ακαρνανικό Μύτικα , που τον έκαναν ορμητήριο απ’ όπου « ..ως κεραυνός επέπιπτον κατά παντός συναπαντωμένου πλοίου , υπό οιανδήποτε σημαίαν , μέχρις αυτού του Ελλησπόντου επεκτείναντες τας πειρατικάς εκδρομάς των ». Αποφασιστικοί και αδίστακτοι ξεχώρισαν , και από τους τρεις ο Γιάννης , που γρήγορα έγινε ο αρχηγός .
Με το μικρό του στόλο – δυό γαλέρες , στην αρχή – κατάρα πραγματική , υψώθηκε θρύλος και – κατά τον Δ.Πασχάλη , στο δημοσίευμά του « ο Βασιλεύς της μήλου » :
« Τάχιστα το όνομά του διεβοήθη καθ’όλον το Αιγαίον , και πας βράχος , παν ,
Άντρον , πάσα ακτή του αρχιπελάγπυς έψαλλε τα ανδραγαθήματά του . Τρόμος
και φρίκη κατελάμβανε τους ναυσιπορούντες , οσάκις και απλώς ήλουον το όνο-
μά του. Είχε καταστεί ο δαίμων της θαλάσσης και απανταχού , όπου πλοίον
ετόλμα να διαπλεύση το Αιγαίον , ενεφανίζετο ενώπιόν του ερυθρά ως αίμα η
υπερήφανος σημαία του αλαζόνος πειρατού . Αλλοίμονο εις το σκάφος εκείνον,
που ηρνείτο να κλίνη δουλικώς τον αυχένα ενώπιον της σημαίας ταύτης .
Το πλήρωμα εν τω άμα κατεσφάζετο από του πλοιάρχου μέχρι του ναυτόπαιδος
Και το πλοίον λεηλατούμενον αφίνετο έρμαιον των κυμάτων » .
Αλλοιώτικη , πάντως , ήταν η συμπεριφορά του σ’ όσους υποτάσσονταν , μεταχείριση που φανερώνει πραγματικόν ηγέτη , άνθρωπο που ξέρει πότε πρέπει να δείχνει πυγμή και πότε καλοσύνη , γιά ν’αγγίζει τους στόχους του :
« Ο τρομερός πειρατής της Μήλου » - συνεχίζει ο Πασχάλης – « δεν ήτο αιμοχαρής . Οι περιπίπτοντες εις χείρας του διηγούντο θαυμάσια περί του χαρακτήρος του . Εις πολλάς περιστάσεις , πειρατής αυτός , εδείκνυε καρδίαν αρνίου . Kαιόμως οι τολμηροί σύντροφοί του , τέκνα των κινδύνων και της θαλάσσης , έτρεμον ενώπιόν του και υπήκουον εις αυτόν τυφλώς , ως εις υπερφυσικόν τι ον . Ουαί δ’ εις εκείνον , όστις ετόλμα να μη εκτελέση πιστώς τας διαταγάς του . Υπέπιπτεν εν τω άμα εις την οργήν του, οργήν τρομεράν , κεραυνοβόλον . Αλλά και τοιούτον όντα τον ελάτρευον οι θηριώδεις εκείνοι κουρσάροι και ωρκίζοντο εις το όνομά του . Οσάκις τους ωδήγει , η νίκη ουδέποτε διέφυγε των χειρών των , και μόνη δ’ η φωνή του εν μέσω της μάχης επλήρου αυτούς θάρρους και τόλμης » .
Η κατάσταση στο Αιγαίο ήταν απελπιστική . Τούρκοι , Βενετοί , πειρατές αλλόφωνοι – κάθε καρυδιάς καρύδι – αλώνιζαν και ρήμαζαν . Τα πάντα υποφέραν .
Σ’ αυτόν τον ανεξέλεγκτο κατατρεγμό της μοίρας οι < πολιτισμένοι > Βενετοί , πρωτο – στατούσαν . Στο ποιημά του « Κρητικός Πόλεμος », ο Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής , ζωγραφίζει την άθλια κατάντια των νησιών . Περιγράφοντας πως Κυκλαδίτες αντιπρόσωποι των κατοίκων παρουσιάστηκαν στον Καπουδάν – Πασά « ξεσχισμένοι , ανεγνώριστοι και ξετραχηλισμένοι » , λέει :
« επήγανε και τούπανε τα βάρη δεν μπορούμε
οπού’χουνε καθημερινό και στέκουν να χαθούνε ,
τους Φράγκους από μιά μεριά , τους μπέηδες απ’άλλη ,
ώστε να δώσωμε ‘κεινών έρχονται ακόμα κι’ άλλοι
και θέλουσι κι’άλλα σολντιά και πούχουν να τα βρούνε
και τόσα πάθη των Φραγκών νάχουνε δεν μπορούνε ,
γιά ταύτως εις το βασιλειό ήλθανε να τα πούσι ,
ανάπαυσιν αλλούς ποθές να τους ελευθερούσι
να πάνε ταίς γυναίκες τως και τα παιδιά να σώσουν
και τα νησιά ν’αφήσουνε και σπίτια να εημώσουν » .
Εκτός όμως από τα δοσίματα και τους φόρους , η αιχμαλωσία – κακός εφιάλτης – πλανιόταν στα κεφάλια όλων , κι’οι περιπέτειές της ήταν οδυνηρές . Οι Τούρκοι – κυρίως – χρησιμοποιούσαν όσους έπιαναν στα κάτεργα και τους « εξασφάλιζαν » μιά ζωή , πικρή γεύση της οποίας μας δίνει το παρακάτω δημοτικό τραγούδι :
« Ερχόμαστ’ απ’ Ανατολή σε μιά χρυσή γαλιότα ,
πέντε πασάδες είχαμε ωμορφοστολισμένους
κι’είχαμε σκλάβους εκατό στα σίδερα δεμένους ,
στα σίδερα , στις άλυσες και στες βαρειές καδένες .
Ο σκλάβος ανεστέναξεν απ’της καρδιάς τα φύλλα
Δίνει και άλλο στεναγμό κι’εστάθηκ’ η γαλιότα .
Κι’ ο μπέης το κατάλαβε κ’εφώναξ’απ’την πρύμη :
Αν είναι από τους ναύτες μου , ανάθεμά τους όλους
Κι’αν είναι από τους σκλάβους μου , να τον ελευθερώσω .
Σκλάβε πεινάς ; Σκλάβε διψάς ; Σκλάβε μου ρούχα θέλεις ;
Μήτε πεινώ , μήτε διψώ , μήτε και ρούχα θέλω ,
Θυμήθηκα τη μάνα μου , τη δόλια μου γυναίκα ,
Πούμουνα δυό ‘μερών γαμπρός , δώδεκα χρόνους σκλάβος .
Τραγούδησέ μου σκλάβε μου , γιά να σ’ελευθερώσω .
Πόσες φορές τραγούδησα κ’ελευθεριά δεν είδα .
Μ’αν είναι γιά τη λευτεριά να ματατραγουδήσω .
Φέρτε μου το λαγούτο μου με τ’ασημένια τέλια ,
Να τραγουδήσω και να πω γιά της σκλαβιάς τα πάθη .
Δώδεκα χρόνους έκαμα στης Μπαρμπαριάς την άμμο ,
Κι’εννηά καριές εφύτεψα στης φυλακής την πόρτα ,
Κι’απ’τις εννηά καρπώφαγα κ’ελευθεριά δεν είδα .
Αν έχεις μάνα και παιδιά , πασά , ‘λευθέρωσέ με » .
Τους φόβους και τις δυστυχίες αυτές εκμεταταλλεύτηκε – λοιπόν – ο Κάψης κι’ απόσπασε την εμπιστοσύνη – η την ανοχή – των Κυκλαδιτών , οι περισσότερες κοινότητες των οποίων εξαγόραζαν την ησυχία τους .Ο Γιώργος Κούκας – στο περιοδικό « Ιστορία Εικο – νογραφημένη » , τεύχος 26 – γράφει πως : « ο Κάψης , γνώριζε το Αιγαίο όπως την παλάμη του . Χτυπούσε , με την ίδια μανία , Ενετούς και Τούρκους . Κι’ο Καπουδάν – Πασάς είχε δώσει εντολές στο Οθωμανικό στόλο να προσέχει : « Διάσωσις με τις λιγώτερες απώλειες , αν εμφανισθή ο Κάψης ».
Αλλά και στις στεργιανές « εμφανίσεις » του , ο ανήμερος πολέμαρχος , είχε επιτυχίες .
Σε μιά τέτοια , γνώρισε την όμορφη κόρη του άρχοντα της Μήλου Αρμένη και την παντρεύτηκε . Αλλαγμένος , γιά λίγο , παράτησε τα κύματα και τις συγκινήσεις τους κι’ εγκαταστάθηκε στα κτήματα του πεθερού του , που ήταν τόσο πλούσιος ώστε χάριζε ,
« διά ψυχικόν », « το μοναστηράκι της Παναγίας της λεγόμενης Μισοσπορίτισσας » κι’ είχε δικιά του εκκλησιά , την « Παναγία Αρμένη ».
Το όργωμα της θάλασσας – το ίδιο δυνατά – συνέχισε ο Τρομάρας . Παλικάρι διαλεχτό και του λόγου του , κατάφερνε σοβαρά χτυπήματα , μέχρι που πιάστηκε από Φράγκικο πολεμικό και παραδόθηκε στον Καπουδάν – Πασά , που τον βασάνισε και τον αποκεφάλισε .
Βαρύ το κακό , προσβλητικό , φούντωσε το θυμό του Κάψη . Η εκδίκηση έγινε σύνθημά του . Με τον άλλο αδελφό του , το Νίκο – που τον είχε κοντά του – αρμάτωσαν καλοδουλεμένα καράβια κι’ανοίχτηκαν , πάλι , στα γνώριμα νερά . Το ξαναγύρισμά τους , ήταν πιό βίαιο , τόσο πολύ , που οι Τούρκοι μαζεύτηκαν και δεν τους καταδίωκαν πλέον . Ακόμα είχε και στόχο , τούτη τη φορά . Ο Δ.Πασχάλης – που αντιγράφει τον Σάθα – τον φανερώνει : « Εις τας φλέβας του Κάψη , εκυκλοφόρει , ως φαίνεται , το ευγενές των παλαιών Δωριέων αίμα και μη αρκεσθείς εις το βασίλειον της θαλάσσης ήρχισε να ονειρεύεται την λαμπρότητα του βασιλικού φρόνου εν τη ξηρά ! ». Γι’αυτόν τον σκοπό , ένα σκοτεινό βράδυ άραξε σ’απόμερη , αφύλακτη ακτή της Μήλου και – χωρίς να τον καταλάβη κανένας – έβγαλα στη στεργιά εκατοντάδες ένοπλους ναύτες . Το θαμποχάραμα τον βρήκε Κύριο του νησιού ! Ήταν το έτος 1677 .
« Οι κάτοικοι της Μήλου » - γράφει ο Σάθας – « ήταν Έλληνες ως επί το πλείστον , διοικούμενοι υπό τριών επιτρόπων κατ’έτος εκλεγομένων , μόνον εις καδής Τούρκος εστάθμευε και αυτός δε ο βοιβόντας ήτο ως επί το πλείστον Έλλην , εισπράττων το χαράτζιον , και δυνάμενος να ραβδίζη , ως ο αγάς των γιανιτσάρων . Εν έτει 1700 το από της Μήλου πληρωνόμενον χαράτζιον ανέβαινε εις πέντε χιλιάδας σκούδα , υπολογιζομένων πέντε σκούδων επί εκάστου ατόμου . Ένεκα των πειρατών σπάνίως επλησίαζον εκεί Τούρκοι , ο έχων διαφοράν Μήλιος ανεφέρετο πρωτοδίκως εις τους επιτρόπους και τους προεστούς , οίτινες , αν ήθελον , επεκαλούντο και την δικαιοσύνην του καδή , παρευρισκόμενοι και ούτοι και απειλούντες , ότι αν δεν απονείμη δικαιοσύνην θα τον αποπέμψωσι , και ζητήσωσι τον αντικαταστάτην του από του μεγάλου καδή της Χιου .
Ο εναγόμενος , προσήρχετο , και άνευ πολλών διατυπώσεων , προσεκαλείτο να ορκισθή επί του Ευαγγελίου , αν οφείλη η όχι τα ζητούμενα . Άμα ωρκίζετο , έστω και ψευδώς , όπερ σπανιώτατον, έμενε ακαταζήτητος , και ουδείς ηδύνατο να τον τιμωρήση , αν και απεδεικνύετο η ψευδορκία , διότι οι απλοικοί εκείνοι χριστιανοί επίστευον , ότι ηδύνατό τις χάριν των επιγείων ν’αρνηθή τον Χριστόν ».
Αυτούς « υπέταξεν » ο Κάψης ! « κατέλυσε » τις αχνές , χαλαρωμένες Τούρκικες αρχές και ανακηρύχτηκε – μόνος του – « Βασιλεύς της Μήλου » ( S’erigea en petit roy de Milo ) κατά τον Γάλλο περιηγητή Τουρνεφόρ .
Στην πρεξικοπηματική αναγόρευσή του , όμως , ήθελε να δώση λαμπρότητα . Του χρειαζό- ταν μιά στέψη και τούτο αποφάσισε να το κάνη ο ένας απ’τους δυό Επισκόπους του νησιού , ο Λατίνος . Ο Δον Καμίλο , έτσι τον λέγανε , ήταν απ’τους πολλούς ξενοφερμένους φραγκοπαπάδες που είχαν απλωθή στο αρχιπέλαγος . Τύπος τυχοδιωκτικός τον κατηγορούσαν πως κατείχε – άγνωστο πως – πολλά κτήματα στη Σίφνο και πως τοποθετούσε , με το αζημείωτο βέβαια , ανίκανους κληρικούς σε σπουδαίες θέσεις , όπως διώρισε τον δον Γεώργιο Βαφτισμένο – που μόνο τις γυναίκες σκεπτόταν – ιεραπόστολο στην Κίμωλο και , ακόμα , πως – παρά τις επιχειρήσεις του – δημιούργησε αβάσταχτα χρέη που γιά να τα ξεπληρώσει , έκανε δικά του τα σκεύη και τα άμφια της εκκλησίας του Αγίου Αντωνίου της Πάδουας , που βρισκόταν στη Σίφνο . Τούτος ο Ιεράρχης φόρεσε το στέμμα στον Κάψη .
Ο Γάλλος ιησουίτης μοναχός Σωζέ , που ζούσε την εποχή εκείνη στη Νάξο , περιγράφει έτσι το γεγονός :
< Οι Μήλιοι , φύσει ανδρείοι μη ανεχόμενοι τον Τουρκικόν ζυγόν , και θαυμασταί των κατορθωμάτων του Κάψη , ουδόλως επηρρεασθέντες από το άσημον της καταγωγής του , παραχρήμα τον ανεγνώρισαν ως Βασιλέα , έστεψεν δε αυτόν ως τοιούτον εν τω Μητρο – πολιτικώ ναώ των Ελλήνων ( την Βυζαντινή Παναγία Πορταίτισσα ) ο λατίνος επίσκοπος δον Αντώνιος Καμίλο , όστις ανήρτησεν από του λαιμού αυτού χρυσήν άλυσιν , του λαού αναφωνήσαντος τρις : Ζήτω ο Κάψης >.
Η επιθυμιτή αναγνώριση , έγινε – πανηγυρικά – απ’όλους , ορθόδοξους και καθολικούς .
Οι Τούρκοι – καιροσκόποι – απλώς , δεν μιλούσαν .
Ο νέος αφέντης , απολυταρχικός , ‘οπως ήξερε απ’τα καράβια , έκανε το αρχοντικό του πεθερού του διοικητήριο και δόθηκε ολόκληρος στην αναδιοργάνωση του < Κράτους > .
Συνετός , ήταν « ανδρείος και μη εστερημένος ουδενός των προς το κυβερνάν προτερήματος και αληθής κυρίαρχος », όπως τον περιγράφει ο Τουρνεφόρ που επισκέφτηκε την Μήλο γύρω στα 1700 και βρήκε ζωντανές και θεριεμένες διηγήσεις γιά τον Κάψη , που είχε θανατωθεί πειν 20 χρόνια .
Καθαρό μυαλό , χωρίς να θαμπωθεί απ’τις τιμές και τ’αξιώματα , ζήτησε την αγάπη και τον σεβασμό των « υπηκόων » του .
Προνοητικός και καχύποπτος , έφτιαξε αστυνομία , < ενεκατέστησε μόνιμον φρουράν εξ 25 στρατιωτών > , στο σπίτι του και εξήρχετο συνοδευόμενος υπό σωματοφυλακής εκ 50 ανδρών . Ακόμα , < εδίκαζε καθ’ωρισμένας ημέρας , και πάντοτε απένεμε το εις έκαστον ανήκον , δικαίως και αμερολήπτως > .
Με τον δικό του τρόπο , εδραίωσε την τάξη κι’ανέβασε τη Μήλο σε ζηλευτή θέση .
Οι επιτυχίες του – στις οποίες η φαντασία έδινε διαστάσεις « τερατώδεις » - διαδίδονταν , στόμα με στόμα , και κίνησαν τον φθόνο των ντόπιων προυχόντων αλλά και – περισσό - τερο – τον αργό , ανατολίτικο και ασφαλή μηχανισμό εκδικήσεως των Τούρκων , που έβλεπαν πως στα κοντινά νησιά ( Νάξος , Σίφνος , Μύκονος ) , υπήρχαν ραγιάδες πρόθυμοι ν’ακολουθήσουν το παράδειγμα του Κάψη , ν’ανεξαρτητοποιηθούν .
Στη Μύκονο , μάλιστα , ξεπεράστηκε κάθε όριο , αφού έφτασαν να πιάσουν αιχμαλώτους Τούρκους και να τους πουλήσουν σκλάβους !
Έπρεπε λοιπόν , το ταχύτερο , να ξεκαθαριστούν οι λογαριασμοί , κάτι που δεν ήταν και ντόσο εύκολο , μιά και την συντριπτική υπεροχή της αρμάδας του Σουλτάνου την εξουδε- τέρωναν η υποστήρηξη του λαού – στον Κάψη – κι’οιγνώσεις του τελευταίου γιά το Αιγαίο , που το ήξερε βράχο – βράχο .
Ο μόνος τρόπος που απόμενε , ήταν καθαρά ασιατικός : Η πονηριά . Το τέχνασμα που εφαρμόστηκε και τ’αποτελέσματά του , ιστορούνται έτσι απ’ το Γιώργο Κούκα , στο περι- οδικό που είπαμε πιό πάνω :
« Μιά μικρή μοίρα του Τουρκικού στόλου απέπλευσε από την Πόλη . Έφτασε στην Μήλο και οι τρεις γαλέρες της έδεσαν στο ξακουστό λιμάνι . Με δώρα , υποσχέσεις και μεγάλη , λαμπρή συνοδεία , ο διοικητής της μοίρας βγήκε στην « Πρώτη θάλασσα » όπου τον υποδέχτηκαν οΒασιλεύς , η Βασίλισσα , η ακολουθία τους και φυσικά η απαραίτητη σωματοφυλακή . Ο διοικητής της Τουρκικής μοίρας διαβεβαίωσε τον Κάψη για την εύνοια που τρέφει ο Σουλτάνος προς τον ίδιο .
Ο Κάψης έδωσε πίστι σε όλα αυτά και δέχτηκε την πρότασι του Τούρκου ναυάρχου , η οποία έγινε δήθεν αφελώς κατά το τ’ελος της συνομιλίας των δύο ανδρών , να επισκεφθή , αν ήθελε , την ναυαρχίδα γιά να ανταποδώσει έτσι και αυτός τη φιλοξενία που του επεφύλαξε ο Βασιλεύς . Ο Κάψης τόσο πολύ πίστεψε τον Οθωμανό ναύαρχο , που παρ’όλες τις αντιρρήσεις των παλληκαριών του αρνήθηκε να πάρει μαζί του σωματοφύλακες , γιά να μη δώσει λαβή σε υποψίες . Ντυμένος στα επίσημά του και με τη χρυσή αλυσσίδα στο λαιμό , μπήκε σε μιά βάρκα και ανοίχτηκε πρός τη ναυαρχίδα που ναυλοχούσε σε αρκετή απόσταση. Καθώς ανέβαινε στο τουρκικό καράβι είδε τη Μήλο , αλλά γιά τελευταία , δυστυχώς , φορά . Πριν προλάβει να αντιληφθεί ότι δεν υπήρχε κανένας να τον υποδεχθεί και να καταλάβει την πλεκτάνη , δεκάδες Οθωμανοί έπεσαν επάνω του και τον αλυσσόδεσαν στη στιγμή . Τόν χτυπούσαν και οι αξιωματούχοι , με επικεφαλής τον διοικητή , τον εχλεύαζαν . Σε αυτή την κατάσταση , αλυσσοδεμένο , τον οδήγησαν στα κάτεργα της ναυαρχίδος , με τριπλοσκοπιές γύρω του .
Όταν έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη τον φυλάκισαν στο Επταπύργιο και μετά από λίγες μέρες τον κρέμασαν από ένα δέντρο στην Πύλη του Μπανίου ».Αυτό ήταν – φριχτό κι’ηρωικό – το τέλος του λεβέντη Λιδορικιώτη Βασιλιά , πρώτου και...μοναδικού στην Ιστορία .-
29.3.07
ΣΤΑ....ΠΕΤΑΧΤΑ.....
Δυστυχώς , αγαπητέ μας φίλε Νοσταλγέ , η εκδήλωση - συναυλία δεν θα πραγματοποιηθεί , η καθυστερημένη - κατά 15 μέρες - καταφατική , κατά τα...άλλα , απάντηση του Δήμου μας ( γιά την παραχώρηση της αίθουσας ) εξανέμισε τον απαραίτητο , γιά τις απαιτούμενες προετοιμασίες , χρόνο , κι'έτσι ούτε γάτα ...ούτε ζημιά , τι να κάνουμε ...ας όψεται ο ...Καποδίστριας.....
Η περίπτωσή μας , μοιάζει με ένα περιστατικό που είδαμε , πρόσφατα στην τηλεόραση , όπου ένας ταλαίπωρος ασφαλισμένος του Ι.Κ.Α , που έπασχε από κάποια σπάνια αρρώστια , περίμενε την έγκριση για να πάει στο εξωτερικό , γιά να σωθεί ο άνθρωπος , ε..λοιπόν του πήγε η έγκριση γιά την επέμβαση , αλλά λίγες μέρες μετά τα....σαράντα του , η έγκριση όμως ...έγκριση , τα πάντα γιά τον πολίτη , γιά τον δημότη...και να σκεφτείς , καλέ μας φίλε , 'οτι τους γνωρίσαμε ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΑ , ότι ο Δήμος δεν θα πλήρωνε ΟΥΤΕ ΕΝΑ ΛΕΠΤΟ , δωρεάν , τζάμπα όλα .
Λες να τους ενόχλησε αυτό ; μπα...δεν νομίζω...
Πολύ καλό το σύνθημά σου , < Το Λιδορίκι ανήκει στους Λιδορικιώτες > φίλε Κ.Γ. επαναστατικό , ηρωικό , και λίαν ...επίκαιρο , μόνο που θάπρεπε να χρησιμοποιήσεις άλλο...
χρόνο , μέλλοντα , όσο για το τετράστιχό σου.. τι να πω , το θέτω στην κρίση των αναγνωστών μας ...
Στη Στρούζα σφάζουνε αρνιά ,
στην Πλέσσα τα κριάρια ,
και μεσ' το Δήμο τ' Λιδορκιού
σφάζονται...παλληκάρια....
Κάτι θέλει να πει ο ποιητής , τι όμως ; εμάς τους Λιδορικιώτες , βέβαια , δεν μας...αφορά το θέμα αφού... στή Δημοτική Αρχή δεν υπάρχουν...Λιδορικιώτες , άστους να...σφάζονται....
Ο πάνσοφος λαός μας έχει πει : μεγάλη μπουκιά φάε , μεγάλο λόγο μη λές ..κι'έχει απόλυτο δίκιο , προχθέ γράφαμε ότι τέρμα η...πολυβράβευση του ...διεθνούς φήμης ...κλπ, έλα όμως που σήμερα ( 29-3-07 ) το μεσημέρι στο τρόλλευ , πέσαμε σ'ένα συμπαθέστατο ζευγάρι Λιδορικιωτών - συμπαθέστατο - που είχαν τους ίδιους , με όλους εμάς , προβληματισμούς ;
Το τι έγινε , δεν περιγράφεται , σημειωτέον ότι το ζευγάρι έμεινε και κάποια χρόνια στο....Αμέρικα και ήταν λίαν...ενημερωμένο και είχαν και μιά απίθανη ιδέα : τις πλακέτες που μοιράζει ο Συλλογος , να τις φτιάχνουν στα.... σιδεράδικα του χωριού μας , άσχημα θα είναι ;
Θα τονωθεί και η...εγχώρια οικονομία , γιατί γίνεται μεγάλη...ξόδεψη , και πούσαι ακόμα....
Κλείσαν βλέπεις και τα ...σαμαράδικα , είχαν κάτι...δούγες , γιά ..βρέξιμο...ένα κι'ένα .
Δυστυχώς , φίλε Γιάννη... , δεν υπάρχουν διαθέσιμα αντίτυπα απ' τα βιβλία : '' ΦΩΚΙΔΑ - ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ " και '' ΣΤΗ ΦΩΚΙΔΑ ΤΟΥ 1851 '', του αξέχαστου Λιδωρικιώτη Γιώργου Ε. Καψάλη , και είναι δύσκολο και δαπανηρό να γίνει επανέκδοση .
Πάντως θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να σωθούν και να γίνουν γνωστά σε όλους τους Λιδορικιώτες γιατί είναι , κυριολεκτικά , πολύτιμα μνημεία , τελειώνοντας σ' ευχαριστούμε για τα θερμά σου λόγια , περισσότερα το...Πάσχα στο ..χωριό .
Η επόμενη λησμονημένη...σελίδα , κύριε συνάδελφε , θα αφορά στον Λιδορικιώτη Βασιλιά της Μήλου , τον Γιάννη Καψή ,και πιστεύουμε αύριο να ...δημοσιευτεί , κράτησε λοιπόν την όρεξή σου....επίσης μέσα στο Σαββατοκύριακο θάχουμε ...φρέσκο πράμα απ' τη ζευζεκοπαρέα της Βαθειάς ( Σαψαρής - Διαμαντής - Γκομόζιας ) στις πραγματικά απίθανες Λιδορικιώτικες Ιστορίες τους ...
Η περίπτωσή μας , μοιάζει με ένα περιστατικό που είδαμε , πρόσφατα στην τηλεόραση , όπου ένας ταλαίπωρος ασφαλισμένος του Ι.Κ.Α , που έπασχε από κάποια σπάνια αρρώστια , περίμενε την έγκριση για να πάει στο εξωτερικό , γιά να σωθεί ο άνθρωπος , ε..λοιπόν του πήγε η έγκριση γιά την επέμβαση , αλλά λίγες μέρες μετά τα....σαράντα του , η έγκριση όμως ...έγκριση , τα πάντα γιά τον πολίτη , γιά τον δημότη...και να σκεφτείς , καλέ μας φίλε , 'οτι τους γνωρίσαμε ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΑ , ότι ο Δήμος δεν θα πλήρωνε ΟΥΤΕ ΕΝΑ ΛΕΠΤΟ , δωρεάν , τζάμπα όλα .
Λες να τους ενόχλησε αυτό ; μπα...δεν νομίζω...
Πολύ καλό το σύνθημά σου , < Το Λιδορίκι ανήκει στους Λιδορικιώτες > φίλε Κ.Γ. επαναστατικό , ηρωικό , και λίαν ...επίκαιρο , μόνο που θάπρεπε να χρησιμοποιήσεις άλλο...
χρόνο , μέλλοντα , όσο για το τετράστιχό σου.. τι να πω , το θέτω στην κρίση των αναγνωστών μας ...
Στη Στρούζα σφάζουνε αρνιά ,
στην Πλέσσα τα κριάρια ,
και μεσ' το Δήμο τ' Λιδορκιού
σφάζονται...παλληκάρια....
Κάτι θέλει να πει ο ποιητής , τι όμως ; εμάς τους Λιδορικιώτες , βέβαια , δεν μας...αφορά το θέμα αφού... στή Δημοτική Αρχή δεν υπάρχουν...Λιδορικιώτες , άστους να...σφάζονται....
Ο πάνσοφος λαός μας έχει πει : μεγάλη μπουκιά φάε , μεγάλο λόγο μη λές ..κι'έχει απόλυτο δίκιο , προχθέ γράφαμε ότι τέρμα η...πολυβράβευση του ...διεθνούς φήμης ...κλπ, έλα όμως που σήμερα ( 29-3-07 ) το μεσημέρι στο τρόλλευ , πέσαμε σ'ένα συμπαθέστατο ζευγάρι Λιδορικιωτών - συμπαθέστατο - που είχαν τους ίδιους , με όλους εμάς , προβληματισμούς ;
Το τι έγινε , δεν περιγράφεται , σημειωτέον ότι το ζευγάρι έμεινε και κάποια χρόνια στο....Αμέρικα και ήταν λίαν...ενημερωμένο και είχαν και μιά απίθανη ιδέα : τις πλακέτες που μοιράζει ο Συλλογος , να τις φτιάχνουν στα.... σιδεράδικα του χωριού μας , άσχημα θα είναι ;
Θα τονωθεί και η...εγχώρια οικονομία , γιατί γίνεται μεγάλη...ξόδεψη , και πούσαι ακόμα....
Κλείσαν βλέπεις και τα ...σαμαράδικα , είχαν κάτι...δούγες , γιά ..βρέξιμο...ένα κι'ένα .
Δυστυχώς , φίλε Γιάννη... , δεν υπάρχουν διαθέσιμα αντίτυπα απ' τα βιβλία : '' ΦΩΚΙΔΑ - ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ " και '' ΣΤΗ ΦΩΚΙΔΑ ΤΟΥ 1851 '', του αξέχαστου Λιδωρικιώτη Γιώργου Ε. Καψάλη , και είναι δύσκολο και δαπανηρό να γίνει επανέκδοση .
Πάντως θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να σωθούν και να γίνουν γνωστά σε όλους τους Λιδορικιώτες γιατί είναι , κυριολεκτικά , πολύτιμα μνημεία , τελειώνοντας σ' ευχαριστούμε για τα θερμά σου λόγια , περισσότερα το...Πάσχα στο ..χωριό .
Η επόμενη λησμονημένη...σελίδα , κύριε συνάδελφε , θα αφορά στον Λιδορικιώτη Βασιλιά της Μήλου , τον Γιάννη Καψή ,και πιστεύουμε αύριο να ...δημοσιευτεί , κράτησε λοιπόν την όρεξή σου....επίσης μέσα στο Σαββατοκύριακο θάχουμε ...φρέσκο πράμα απ' τη ζευζεκοπαρέα της Βαθειάς ( Σαψαρής - Διαμαντής - Γκομόζιας ) στις πραγματικά απίθανες Λιδορικιώτικες Ιστορίες τους ...
ΔΩΡΙΔΑ ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ...
H EΠΙΣΚΟΠΗ ΛΙΔΟΡΙΚΙΟΥ
Κατ’αρχήν , το « Λιδορίκι » - γιά τους χρόνους που θα εξετάσουμε – δεν έπιανε μονάχα τη σημερινή Δωρική κωμόπολη , αλλά όλο τον τόπο , απ’τα λιόφορτα σταχτιά Σάλωνα , ως την καστροστεφανωμένη νύφη της Στερεάς , τον Έπαχτο , και τα τραχειά Κραββαριτοχώρια – όσο αγκάλιαζε η γυμνόκορφη Γκιώνα και τα σκιερά Βαρδούσια και κλείνει ο φιδωτός Μόρνος . Η καρδιά , δηλαδή , της Ρούμελης .
Εκκλησιαστικά , απλωνόταν και πάρα πέρα : Εδώ ανήκε « το σεβάσμιον μοναστήριον , το τιμώμενον επ’ονόματι του Γενεσίου της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτίκου , εις χωρίον Δαδί....» !
Με το « Επισκοπή Λιδορικίου » , λοιπόν , αυτή τη γης θα δούμε και ξεχασμένους θρησκευτικούς ηγέτες της θα μνημονεύσουμε .
Οι Επίσκοποι , κληρικοί αξιωματούχοι , αναφέρονται από την εποχή των Αποστόλων , γνωστοί δε είναι – επιστολές Παύλου – οι Τίτος και Τιμόθεος .
Μέχρι τις μέρες του Διοκλητιανού ( 245 – 313 ) δεν χωρίζονταν σε ανώτερους και κατώτερους , όλοι θεωρούνταν ίσοι . Με την καινούργια , όμως , διαίρεση του Κράτους – τότε – αναγκάστηκε κι’η εκκλησία να προσαρμοστεί διοικητικά κι’έτσι , σιγά-σιγά , οι Επίσκοποι , πήραν διάφορους τίτλους και δικαιοδοσία , ανάλογα με τη σημασία πούχε η πόλη της έδρας τους .
Έτσι λοιπόν , Μητροπολίτης λεγόταν εκείνος πούμενε στην πρωτεύουσα της επαρχίας , Αρχιεπίσκοπος , ο ποιμενάρχης σπουδαίας περιοχής , Πατριάρχης , η κεφαλή ευρύτατης Χριστιανικής περιφέρειας και Πάπας , ο προκαθήμενος της Αλεξάνδρειας η της Ρώμης.
Απλός « Επίσκοπος » ήταν , πλέον , ο Αρχιερέας μικρού τμήματος , όπως Λιδορικίου , Βουδουνίτσας , Θαυμακού , Κερνίτσας , κλπ.
Γιά την Επισκοπή Λιδορικίου – οπωσδήποτε αρχαιότερης κατά πολύ της των Σαλώνων - μιά απ’τις παλιότερες πληροφορίες τη δίνει ο Αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄, Ο Σοφός ( 865- 912 ), ο οποίος στον κατάλογο των Επισκοπών που υπάγονταν στη Μητρόπολη της Λάρισας , τη βάζει μαζί με της Λαμίας , των Αγράφων , της Σκοπέλου και άλλες .
Η εξάρτηση απ’τη Θεσσαλική Μητρόπολη – που πότε διευθυνόταν απ’τη Λάρισα και πότε απ’τα Τρίκαλα – κράτησε ως και μετά την απελευθέρωση απ’τους Τούρκους ,αν βγάλουμε μικρή περίοδο που προιστάμενος του Λιδορικιώτη Δεσπότη βρέθηκε ο Μητροπολίτης της Νέας Πάτρας ( Υπάτης ) .
Τον καιρό που βασίλευε , στην Κωνσταντινούπολη , ο Ανδρόνικος Β’ Πλαιολόγος , ο Γέροντας ,( 1282 – 1328 ) , η Επισκοπή Λιδορικίου είχε την 6η θέση ανάμεσα στις 25 της Λαρισινής Μητρόπολης , σειρά πουβ κρατάει και το Σεπτέμβρη του 1371 , στο σιγίλιο γράμμα με το οποίο ο Πατριάρχης Φιλόθεος καθορίζει , κι’αυτός , τις Επισκοπές της Λάρισας .Αργότερα – τον Ι Η ΄ αιώνα – ο Χρύσανθος ο Ιεροσολυμων ,στο « Συνταγμά- τιό» του ,την σημειώνει 8η , στις δέκα που απόμειναν .
Η έδρα του Λιδορικιώτη Δεσπότη , εκτός απ’το Λιδορίκι , θα πρέπει ν’αναζητηθεί και στο Βελούχοβο ( Κάλλιο ) .Γιά το δεύτερο , συνηγορούν πιο πολλά , όπως η « πισκοπή »
στα χωράφια π’απλωνόταν η μαρτυρική Καλλίπολη – όπου ξεθάφτηκαν καλοδουλεμένες βάσεις τρανής εκκλησιάς – και το γεροφτιαγμένο κάστρο που φύλαγε τον τόπο , αυτό που γράφεται στον πίνακα των Καταλανικών Φρουρίων , σαν του « Λιδορικίου ».
Ακόμα , σε στιγμές αναταραχής , όταν ξεσηκωμοί λαμπάδιαζαν τη χώρα , τον μαθαίνουμε και στα γύρω χωριά – Γρανίτσα , Κλήμα , Βιτρινίτσα κλπ. – ανάλογα με το από πού ερχόταν ο κίνδυνος , ενώ – όπως λέει ο Πουκεβίλ – κάποτε , το 1815 , σκεπτόταν να μεταφέρει , μόνιμα , την έδρα στα Τριζόνια .
Τέλος , αν πιαστούμε από μια παράγραφο της αναφοράς , του Συνταγματάρχη των Ενετών Πέτρου Ντάντιτς , στον Γενικό Προβλεπτή ( 8.7.1692 )..- θα πρέπει και τα’αμάλαγα Αμφισσιώτικα τείχη να φιλοξένησαν – για πολύ η λίγο – τον Άγιο Λιδορι- κίου.
Το πρώτο όνομα Επισκόπου Λιδορικίου , του « Θεοφιλεστάτου Αρχιερέως Νικωλάου », μισιφαγώθηκε , χαραγμένο σ’εντοιχισμένη πλάκα του « Θείου κε Ιερού Σταβροπιγιωτικού μοναστηρίου….της Υπεραγίας Δεσπήνης ημών Θεοτόκου » - της «Αγίας Μονής », όπως το λεν τώρα – που χτίστηκε επί των ημερών του – Σεπτέμβριος του 1198 μ.χ – στον Κόκκινο ( Λούτσοβο ) .
Μετά απ’αυτόν , αργεί ν’ακουστεί άλλος ορθόδοξος .
Οι Φράγκοι , εκμεταλλευόμενοι τις αδυναμίες του ανάπηρου Βυζαντινού γίγαντα , μπαι – νόβγαιναν αναξέλεγκτα στην ηπειρωτική Ελλάδα ,κουβάλησαν παπάδες δικούς τους , έφτιαξαν – μάλιστα – και πολλές Λατινικές Μητροπόλεις , πούπιαναν τον ίδιο χώρο με τις ορθόδοξες .
Η καθολική Επισκοπή Λιδορικίου , ήταν – και πάλι – στην Αρχιεπισκοπή της Λάρισας – μαζί με τις Επισκοπές Γαρδικίου , Δομοκού , Δημητριάδος , Σιδονίας , Ζαγορίτσης , Καλυδώνος , Θηβών και Ζητουνίου – και διατηρήθηκε , τουλάχιστον , ως το 1410 , έτος που σημειώνει ο Wadding , αναφερόμενος σ’ένα δυτικό Επίσκοπο Λιδορικίου που έστειλε , αυτή τη χρονιά , ο Πάπας Ιωάννης .( Με γράμμα μου στο Βατικανό ζήτησα να μάθω περισσότερα για την Καθολική Επισκοπή , η απάντηση , όμως , ήταν απογοητευτική : Με πληροφόρησαν πως δεν έχουν κανένα στοιχείο κι’έδειξαν πως αγνοούν κι’αυτό που σημειώνεται παραπάνω ) .
Με το πάρσιμο της Πόλης ( 1453 ) , ο ρόλος του ιερωμένου πλάτυνε , κι’απ’το κουράγιο και την πνοή του ανάσαιναν οι δύστυχοι σκλάβοι . Σ’αυτόν οι Ρωμιοί αντίκρυζαν τον προστάτη τους , και στο σθένος του χρωστιέται τ’ότι το βάρος κι’η σκιά πέντε αιώνων , δεν έσπασε και δεν μάρανε την εθνική ψυχή του σκορπισμένου στους τέσσερις ανέμους τραγικού Ελληνισμού .
Ο λαός , αγνός και πικραμένος λαός , δέθηκε , συνύφανε τις τύχες του με τον κλήρο , τόσο , όσο σε κανένα άλλο σημείο της γης , σε καμιά ιστορική στιγμή . Και πρόθυμα , λιγόστευε και τη μπουκιά του , ακόμα , για να κρατηθούν ψηλά οι λειτουργοί , η απαντοχή του Γένους . Βοηθούσε , βοηθούσε , έστω κι’ αν – σ’ελάχιστες περιπτώσεις – προδινόταν .
«…..οι κατ’Επαρχίαν εσύναζον εισοδήματα , εξ ών τα μεν ελέγοντο τακτικά , τα δε τυχηρά . Τα τελευταία ταύτα ελαμβάνοντο από τους αγιασμούς , τας λειτουργίας , τας υπανδρείας , χειροτονίας κλπ,ηύξανον δε η ωλιγόστευαν κατά τας περιστάσεις , την κατάστασιν των χριστιανών και τον χαρακτήρα του Αρχιερέως .Ενίοτε , εις τινα μέρη της Ελλάδος , το ποσόν των τυχηρών εισοδημάτων εξισούτο , μάλιστα υπερέβαινε , το των τακτικών . Τα τελευταία ταύτα συνίσταντο εις τα παρά των χριστιανικών οικογενειών από Αρχιερείς , κατ’αρχαίαν συνήθειαν λαμβανόμενα ,ό εστίν 20 παράδες από την αρχηγόν έχουσαν οικογένεια , και 10 από την μη . Αλλά και τα δοσίματα ταύτα κατήντησαν άτακτα , καθότι οι κατά τόπον Αρχιερείς , θεωρούντες ότι αι πλειότεραι των χριστιανικών οικογενειών είχον γεωργικά εισοδήματα εισήξαν , διά το ίδιόν των συμφέρον , την συνήθειαν του να λαμβάνουν κατ’έτος μέρος τι διωρισμένον εκ των ει –σοδημάτων των οικογενειών αυτών .Αντί λοιπόν , 20 η 10 παράδες , ελάμβανον 11 η 12 οκάδας σίτου η ημίσειαν λίτραν μεταξίου η ποσότητα τινα λαδίου κλπ.
Την αποκάρπωσιν αυτήν ωνόμαζον Σιτείαν , η Ρόγαν , την οποίαν κατά καιρούς ελάμβανον οι Αρχιερείς εις χρήματα η εις είδη , κατά την θέλησίν των .Ενίοτε , ελάμβανον εν ταυτώ και τα χρήματα και τα είδη , κατά την επιρροήν την οποίαν είχον, και κατά την κατάστασιν των συνεισφερόντων .Διά τούτο , οι πλειότεροι εξ αυτών , εσύ – ναζον κατ’έτος τρία γρόσια το πολύ , η 40 περάδες τπυλάχιστον , από πάσαν οικογένειαν ».
Αν ταιριάσουμε το παραπάνω απόσπασμα του επίσημου '' Εγγράφου τής Ελληνικής Κυβερνήσεως πρός τούς Αντιπροσώπους τών Συμμάχων Αύλών , δι' ού διευθύνονται αί απαντήσεις είς τά 28 ερωτήματα ", στήν περιοχή Λιδωρικίου , μέ τίς 15-20.000 ψυχές
( 3 - 4.000 φαμελιές ) , τά όσα μάζευε ό Δεσπότης , πλησίαζαν τίς 10 - 12.000 γρόσια - από τά οποία , βέβαια , έδινε 7'500 στόν Μητροπολίτη της Λάρισας , που ήταν και Έξαρχος Θεσσαλίας - τη στιγμή που η τιμή των χωραφιών κυμαινόταν στα 10 - 60 γρόσια το στρέμμα .
Αλλά ....τόπαμε ! Σις φυλακισμένες καρδιές των ραγιάδων , φτερούγιζε ο Δικέφαλος και θυσίαζαν το κάθε τι να ξαναζωντανέψουν φευγάτες μέρες , σελίδες δόξας , επιβλητικές πα - ρουσίες τ'αστραποβόλου χτες , στο διαλυμένο , ανήμπορο σήμερα .
Ήθελαν όλα να μοιάζουν στο τότε , ανέπαφα , ανέγγιχτα , λες και η αλλαγή θάφερνε το κακό , θα τα γκρέμιζε . Όπως η εκλογή Αρχιερ'εων .
Κάθε φορά που χήρευε ένας θρόνος , '' προστάξει του Μητροπολίτου Λαρίσης ", συνάζονταν οι υπ'αυτόν Επίσκοποι - πότε στον Άγιο Στέφανο Τρικάλων , πότε στον Τίμιο Πρόδρομο Τυρνάβου η στον Λαρισινό Άγιο Αχίλιο - πρότειναν τρεις υποψήφιους κι' η αλάθητη κρίση του διάλεγε τον άριστο.
" Άριστοι " του Λιδωρικίου , όσοι στάθηκε εύκολο να βρεθούν μέχρι τώρα , από μιά όχι αποτε-λειωμένη έρευνα , ήταν - εκτός του Νικολάου - οι :
Δ ω ρ ό θ ε ο ς : Συναντιέται τ' όνομά του δίχως κανένα στοιχείο , ούτε καν γιά πότε ποιμένεψε .
Ζ α χ α ρ ί α ς : Η υπογραφή του - ως '' Επισκοπος Λεοδορικίου "- είναι μαζί με άλλων Μητροπολιτών , Αρχιεπισκόπων και Επισκόπων , σε βεβαιωτικό εκκλησιαστικό γράμμα του 1542 - όταν Μητροπολίτης Λάρισας ήταν ο Νεόφυτος - σχετικό με τα όρια της Επισκοπής Γαρδικίου .
Χ α ρ ί τ ω ν : Συνυπογράφει , ως " ο ταπεινός Επίσκοπος Λιδωρικίου " - το 1544 - την απόφαση , της "Ιεράς Συνάξεως του Αγίου Όρους " , γιά τη διάθεση μέρους του δάσους " Λειβαδογενίου " στη Μονή Σταυρονικήτου ".
Ι ά κ ω β ο ς : Είχε την < έδρα > στο τέλος του 1585 η τις αρχές του 1586 . Αναφέρεται στο συστατικό γράμμα που έδωσε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Θεόληπτος στον Λιδωρικιώτη παπά Μιχαήλ , που έφτασε - ζητώντας βοήθεια - ως τη Γερμανική Τυβίγγη , στις 15/5/1586 .
Ν ε ό φ υ τ ο ς : Σημειώνεται σαν Επίσκοπος Λιδωρικίου , γύρω στα 1650 . Σπουδασμένος διέτέλεσε και μαθητής του μεγάλου δάσκαλου Ευγένιου Γιαννούλη του Αιτωλού .
Ι ω σ ή φ : Άγνωστο από πότε είχε το θρόνο , < καθηρέθη > το 1647 .
Ά ν θ ι μ ο ς : Διάδοχος του Ιωσήφ ( 1647 ) , πέθανε το 1652 .
Σ υ μ ε ώ ν : Μετά τον παραπάνω . Η χειροτονία του έγινε στον Άγιο Αχίλλιο Λαρίσης το 1652
Είχε κι' αυτός την τύχη του Ιωσήφ και καθηρέθη το <> .
Π α γ κ ρ ά τ ι ο ς Α', Στον Άγιο Αχίλλιο έλαβε και τούτος το μήνυμα το 1663 , την ίδια μέρα με τον Θαυμακού Ιωάσαφ . < Παρητήθη >, το 1668 .
Π α γ κ ρ ά τ ι ο ς Β' : Διαδέχτηκε τον παραπάνω ( 1668 ) και < παρητήθη > - με τη σειρά του - το 1673 .
Γ ε ρ μ α ν ό ς : Πέθανε το 1681 . Είχε το θρόνο από το 1673 .
Μ η τ ρ ο φ ά ν η ς : Διάδοχος του Γερμανού ( 1681 ) , πέθανε το 1691 .
Ν ε ό φ υ τ ο ς : Χειροτονήθηκε στον Άγιο Αχίλλιο , το 1706 . < Παρητήθη > το 1732 .
Α θ α ν ά σ ι ο ς : Επίσκοπος Λιδωρικίου από το 1732 , άγνωστο πόσο έμεινε .
Θ ε ό κ λ η τ ο ς : Πιθανώτατα , διάδοχος του προηγούμενου. Τον Ιούνιο του 1749 , αναφέρεται σς Πατριαρχικό γράμμα σχετικό με το Μοναστήρι της Αμπελακιώτισσας ( Κοζίτσας ) , η <Κοίμησις της Θεοτόκου >, που υπαγόταν στη δικαιοδοσία του . < Παρητήθη > το 1758 .
Θ ε ο δ ό σ ι ο ς : Ύστερα απ' τον Θεόκλητο ( 1758 ) . Έμεινε πολύ λίγο .
Γ α β ρ ι ή λ : Διάδοχος του παραπάνω . Στις 13/2/1759 . προσυπογράφει < Σιγίλλιον > του Οικουμενικού Πατριάρχη Σεραφείμ , αναφερόμενο στη Μονή Θεοτόκου του Δαδιού , την επιλεγόμενη < Βερνικοβίτισσα > . Παρητήθη το 1793 .
Δ ι ο ν ύ σ ι ο ς : Διαδέχτηκε τον Γαβριήλ ( 1793 ) . τον Απρίλη του 1808 < κατόπιν αιτήσεως του Λαρίσης Γαβριήλ > παραιτήθηκε . Το 1817 , αναγράφεται στους συνδρομητές Βουκουρε - στίου , του βιβλίου < ΕΡΜΗΛΟΣ > η < ΔΗΜΟΚΡΙΘΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ > , σαν < ο πρώην Λιδωρικίου Διονύσιος > .
Ι ω α ν ν ί κ ι ο ς : Διάδοχος του πιό πάνω . Έμεινε μέχρι το 1830 , την τελευταία - μάλιστα - χρονιά ήταν και < Εφορεύων Μεδενίτσης > . Έζησε στη φωτιά της γιγάντιας πάλης , πήρε ενεργό μέρος στην Επανάσταση και αντιπροσώπευσε την επαρχία σε πολλά συνέδρια , και στη Συνέλευση των Σαλώνων , της Ανατολ. Ελλάδος . Η προσωπικότητά του ήταν τέτοια που, ενώ από πολλούς αναγνωρίζεται σαν πατριώτης θερμός κι' ο Κ.Βοβολίνης ( Η εκκλησία εις τον αγώνα της Ελευθερίας ) , τον χαρακτηρίζει < λαμπρό και φλογερό μαχητή > , άλλοι τον είδαν διαφορετικά .
Ένα έγγραφο της εποχής , μαρτυράει :
< Αριθ. 180 Περίοδ. Β' Αριθ. 1880 Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος Το Υπουργείον Πολεμικών Προς τον Γενναιότατον στρατηγόν κ. Ανδρίτσον Σαφάκαν . Η Σεβαστή Διοίκησις επληροφορήθη με αγανάκτησίν της , ότι ο Άγιος Λιδορικίου ευγαίνει έξω από τα αρχιερατικά χρέη του κάμνων μυρίας καταχρήσεις , επειδή και ζητεί φόρους και άλλα άτοπα δοσίματα , βιάζων τους εις την επαρ΄χίαν του χριστιανούς να πληρώσουν παραλόγως όσα θέλει με φρικτά επιτίμια . Ταύτας τας καταχρήσεις μη υποφέρουσα η Διοίκησις διέταξε το υπουργείον τούτο να σε διορίση εξεπίτηδες να είπης εις αυτόν τον αρχιερέα να παύση εις το εξής από τα παρόμοια και να μην ανακαλή τα Τούρκικα έθιμα εις καιρόν όπου οι Έλληνες χύνουν το αίμα τους διά νατα καταργήσουν , αλλά να φέρεται εις τον λαόν ως Πατήρ και αναλόγως του αρχιερατικού σχήματος οπού επαγγέλλεται , επειδή , επιμένων εις τα ίδια , θέλει μεταμεληθή ανωφελώς . Το υπουργειον , λοιπόν , τούτο σε ιδεάζει την θέλησιν ταύτην της Διοικήσεως διά να την αναφέρης εις τον ρηθέντα Άγιον του Λιδωρικίου , προς ακριβή εκτέλεσιν των χρεών του , είης υγιαίνων . Ναύπλιον τη 30 Ιουνίου 1824 Εις απουσίαν των Υπουργών ο Γενικός Γραμματεύς Δημήτρ . Τομαράς > .
Κι' ο ίδιος ο Δεσπότης , σ' επιστολή του στον Παπαντριά της Λομποτινάς - που θέλει να ξανα- παντρευτεί αφού πέθανε η παπαδιά του - αρχίζει <...σε ευχαριστούμεν και διά τα μηλοκάστανα οπού μας έστειλες , διά τους Καλαντζαίους οπού γράφεις , ήτον ντζερές να μας φέρουν γρόσια και να μην σας γράψωμεν ;...>
( ο Λουκόπουλος , σε τποσημείωση σχετική με τη λέξη ντζερές , λέει : < Βάσανον δυνατόν - τα γρόσια θα μας έκαναν ... > - όλο ειρωνεία ) .
Στο τέλος μάλιστα του γράμματος - όπως το παρουσιάζει ο Λουκόπουλος : Ο Ρουμελιώτης Καπετάνιος του 1821 , Ανδρίτσος Σαφάκας , σελ . 99 - προσθέτει , ανηψιός του Δεσπόυη - με τις ευλογίες του , ασφαλώς : < Καγώ ο Γεώργης ευλαβώς προσκυνώ . Σου είχα γράψει ένα τεσκερέν ( παραγγελία ) τες απερασμένες του Παπά - Θανάση και δεν μου έστειλεν έως τώρα τα μήλα . Να του ειπής να τα στείλη ότι θενά το μετανοήση . και να είναι διαλεχτά > .
Ο Ιωαννίκιος , ήταν ο τελευταίος .
Η ανεξάρτητη Ελληνική Πολιτεία σκεφτόταν την αναδιοργάνωση της εκκλησίας και μόνο γιά τοποτηρητή της Επισκοπής Λιδωρικίου μπορούσε να γίνη κουβέντα .
Τέτοιον , διώρισαν τον Επίσκοπο Καρύστου Νεόφυτο - αργότερα , 1833 , Μητροπολίτη Φωκίδας - αλλά εκείνος δεν δέχτηκε . Τη θέση του πήρε ένας ανηψιός του Ιωαννίκιου , ο Διονύσιος .
Αυτός έμεινε μόνο μέχρι το 1833 , όταν υπογράφτηκε το διάταγμα που ώριζε : < ο αριθμός των επισκοπών του βασιλείου , προσδιορίζεται εις δέκα . Κάθε νομός απαρτίζει μίαν επισκοπικήν περιφέρειαν . Επισκοπική καθέδρα είναι η Μητρόπολις του νομού > .
Ο ψυχρός ανθρώπινος νόμος έγινε βαθειά ταφόπετρα που ασφάλισε γιά πάντα την Επισκοπή Λιδωρικίου , μετά χιλίων χρόνων θερμή εθνική ζωή .
Κατ’αρχήν , το « Λιδορίκι » - γιά τους χρόνους που θα εξετάσουμε – δεν έπιανε μονάχα τη σημερινή Δωρική κωμόπολη , αλλά όλο τον τόπο , απ’τα λιόφορτα σταχτιά Σάλωνα , ως την καστροστεφανωμένη νύφη της Στερεάς , τον Έπαχτο , και τα τραχειά Κραββαριτοχώρια – όσο αγκάλιαζε η γυμνόκορφη Γκιώνα και τα σκιερά Βαρδούσια και κλείνει ο φιδωτός Μόρνος . Η καρδιά , δηλαδή , της Ρούμελης .
Εκκλησιαστικά , απλωνόταν και πάρα πέρα : Εδώ ανήκε « το σεβάσμιον μοναστήριον , το τιμώμενον επ’ονόματι του Γενεσίου της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτίκου , εις χωρίον Δαδί....» !
Με το « Επισκοπή Λιδορικίου » , λοιπόν , αυτή τη γης θα δούμε και ξεχασμένους θρησκευτικούς ηγέτες της θα μνημονεύσουμε .
Οι Επίσκοποι , κληρικοί αξιωματούχοι , αναφέρονται από την εποχή των Αποστόλων , γνωστοί δε είναι – επιστολές Παύλου – οι Τίτος και Τιμόθεος .
Μέχρι τις μέρες του Διοκλητιανού ( 245 – 313 ) δεν χωρίζονταν σε ανώτερους και κατώτερους , όλοι θεωρούνταν ίσοι . Με την καινούργια , όμως , διαίρεση του Κράτους – τότε – αναγκάστηκε κι’η εκκλησία να προσαρμοστεί διοικητικά κι’έτσι , σιγά-σιγά , οι Επίσκοποι , πήραν διάφορους τίτλους και δικαιοδοσία , ανάλογα με τη σημασία πούχε η πόλη της έδρας τους .
Έτσι λοιπόν , Μητροπολίτης λεγόταν εκείνος πούμενε στην πρωτεύουσα της επαρχίας , Αρχιεπίσκοπος , ο ποιμενάρχης σπουδαίας περιοχής , Πατριάρχης , η κεφαλή ευρύτατης Χριστιανικής περιφέρειας και Πάπας , ο προκαθήμενος της Αλεξάνδρειας η της Ρώμης.
Απλός « Επίσκοπος » ήταν , πλέον , ο Αρχιερέας μικρού τμήματος , όπως Λιδορικίου , Βουδουνίτσας , Θαυμακού , Κερνίτσας , κλπ.
Γιά την Επισκοπή Λιδορικίου – οπωσδήποτε αρχαιότερης κατά πολύ της των Σαλώνων - μιά απ’τις παλιότερες πληροφορίες τη δίνει ο Αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄, Ο Σοφός ( 865- 912 ), ο οποίος στον κατάλογο των Επισκοπών που υπάγονταν στη Μητρόπολη της Λάρισας , τη βάζει μαζί με της Λαμίας , των Αγράφων , της Σκοπέλου και άλλες .
Η εξάρτηση απ’τη Θεσσαλική Μητρόπολη – που πότε διευθυνόταν απ’τη Λάρισα και πότε απ’τα Τρίκαλα – κράτησε ως και μετά την απελευθέρωση απ’τους Τούρκους ,αν βγάλουμε μικρή περίοδο που προιστάμενος του Λιδορικιώτη Δεσπότη βρέθηκε ο Μητροπολίτης της Νέας Πάτρας ( Υπάτης ) .
Τον καιρό που βασίλευε , στην Κωνσταντινούπολη , ο Ανδρόνικος Β’ Πλαιολόγος , ο Γέροντας ,( 1282 – 1328 ) , η Επισκοπή Λιδορικίου είχε την 6η θέση ανάμεσα στις 25 της Λαρισινής Μητρόπολης , σειρά πουβ κρατάει και το Σεπτέμβρη του 1371 , στο σιγίλιο γράμμα με το οποίο ο Πατριάρχης Φιλόθεος καθορίζει , κι’αυτός , τις Επισκοπές της Λάρισας .Αργότερα – τον Ι Η ΄ αιώνα – ο Χρύσανθος ο Ιεροσολυμων ,στο « Συνταγμά- τιό» του ,την σημειώνει 8η , στις δέκα που απόμειναν .
Η έδρα του Λιδορικιώτη Δεσπότη , εκτός απ’το Λιδορίκι , θα πρέπει ν’αναζητηθεί και στο Βελούχοβο ( Κάλλιο ) .Γιά το δεύτερο , συνηγορούν πιο πολλά , όπως η « πισκοπή »
στα χωράφια π’απλωνόταν η μαρτυρική Καλλίπολη – όπου ξεθάφτηκαν καλοδουλεμένες βάσεις τρανής εκκλησιάς – και το γεροφτιαγμένο κάστρο που φύλαγε τον τόπο , αυτό που γράφεται στον πίνακα των Καταλανικών Φρουρίων , σαν του « Λιδορικίου ».
Ακόμα , σε στιγμές αναταραχής , όταν ξεσηκωμοί λαμπάδιαζαν τη χώρα , τον μαθαίνουμε και στα γύρω χωριά – Γρανίτσα , Κλήμα , Βιτρινίτσα κλπ. – ανάλογα με το από πού ερχόταν ο κίνδυνος , ενώ – όπως λέει ο Πουκεβίλ – κάποτε , το 1815 , σκεπτόταν να μεταφέρει , μόνιμα , την έδρα στα Τριζόνια .
Τέλος , αν πιαστούμε από μια παράγραφο της αναφοράς , του Συνταγματάρχη των Ενετών Πέτρου Ντάντιτς , στον Γενικό Προβλεπτή ( 8.7.1692 )..- θα πρέπει και τα’αμάλαγα Αμφισσιώτικα τείχη να φιλοξένησαν – για πολύ η λίγο – τον Άγιο Λιδορι- κίου.
Το πρώτο όνομα Επισκόπου Λιδορικίου , του « Θεοφιλεστάτου Αρχιερέως Νικωλάου », μισιφαγώθηκε , χαραγμένο σ’εντοιχισμένη πλάκα του « Θείου κε Ιερού Σταβροπιγιωτικού μοναστηρίου….της Υπεραγίας Δεσπήνης ημών Θεοτόκου » - της «Αγίας Μονής », όπως το λεν τώρα – που χτίστηκε επί των ημερών του – Σεπτέμβριος του 1198 μ.χ – στον Κόκκινο ( Λούτσοβο ) .
Μετά απ’αυτόν , αργεί ν’ακουστεί άλλος ορθόδοξος .
Οι Φράγκοι , εκμεταλλευόμενοι τις αδυναμίες του ανάπηρου Βυζαντινού γίγαντα , μπαι – νόβγαιναν αναξέλεγκτα στην ηπειρωτική Ελλάδα ,κουβάλησαν παπάδες δικούς τους , έφτιαξαν – μάλιστα – και πολλές Λατινικές Μητροπόλεις , πούπιαναν τον ίδιο χώρο με τις ορθόδοξες .
Η καθολική Επισκοπή Λιδορικίου , ήταν – και πάλι – στην Αρχιεπισκοπή της Λάρισας – μαζί με τις Επισκοπές Γαρδικίου , Δομοκού , Δημητριάδος , Σιδονίας , Ζαγορίτσης , Καλυδώνος , Θηβών και Ζητουνίου – και διατηρήθηκε , τουλάχιστον , ως το 1410 , έτος που σημειώνει ο Wadding , αναφερόμενος σ’ένα δυτικό Επίσκοπο Λιδορικίου που έστειλε , αυτή τη χρονιά , ο Πάπας Ιωάννης .( Με γράμμα μου στο Βατικανό ζήτησα να μάθω περισσότερα για την Καθολική Επισκοπή , η απάντηση , όμως , ήταν απογοητευτική : Με πληροφόρησαν πως δεν έχουν κανένα στοιχείο κι’έδειξαν πως αγνοούν κι’αυτό που σημειώνεται παραπάνω ) .
Με το πάρσιμο της Πόλης ( 1453 ) , ο ρόλος του ιερωμένου πλάτυνε , κι’απ’το κουράγιο και την πνοή του ανάσαιναν οι δύστυχοι σκλάβοι . Σ’αυτόν οι Ρωμιοί αντίκρυζαν τον προστάτη τους , και στο σθένος του χρωστιέται τ’ότι το βάρος κι’η σκιά πέντε αιώνων , δεν έσπασε και δεν μάρανε την εθνική ψυχή του σκορπισμένου στους τέσσερις ανέμους τραγικού Ελληνισμού .
Ο λαός , αγνός και πικραμένος λαός , δέθηκε , συνύφανε τις τύχες του με τον κλήρο , τόσο , όσο σε κανένα άλλο σημείο της γης , σε καμιά ιστορική στιγμή . Και πρόθυμα , λιγόστευε και τη μπουκιά του , ακόμα , για να κρατηθούν ψηλά οι λειτουργοί , η απαντοχή του Γένους . Βοηθούσε , βοηθούσε , έστω κι’ αν – σ’ελάχιστες περιπτώσεις – προδινόταν .
«…..οι κατ’Επαρχίαν εσύναζον εισοδήματα , εξ ών τα μεν ελέγοντο τακτικά , τα δε τυχηρά . Τα τελευταία ταύτα ελαμβάνοντο από τους αγιασμούς , τας λειτουργίας , τας υπανδρείας , χειροτονίας κλπ,ηύξανον δε η ωλιγόστευαν κατά τας περιστάσεις , την κατάστασιν των χριστιανών και τον χαρακτήρα του Αρχιερέως .Ενίοτε , εις τινα μέρη της Ελλάδος , το ποσόν των τυχηρών εισοδημάτων εξισούτο , μάλιστα υπερέβαινε , το των τακτικών . Τα τελευταία ταύτα συνίσταντο εις τα παρά των χριστιανικών οικογενειών από Αρχιερείς , κατ’αρχαίαν συνήθειαν λαμβανόμενα ,ό εστίν 20 παράδες από την αρχηγόν έχουσαν οικογένεια , και 10 από την μη . Αλλά και τα δοσίματα ταύτα κατήντησαν άτακτα , καθότι οι κατά τόπον Αρχιερείς , θεωρούντες ότι αι πλειότεραι των χριστιανικών οικογενειών είχον γεωργικά εισοδήματα εισήξαν , διά το ίδιόν των συμφέρον , την συνήθειαν του να λαμβάνουν κατ’έτος μέρος τι διωρισμένον εκ των ει –σοδημάτων των οικογενειών αυτών .Αντί λοιπόν , 20 η 10 παράδες , ελάμβανον 11 η 12 οκάδας σίτου η ημίσειαν λίτραν μεταξίου η ποσότητα τινα λαδίου κλπ.
Την αποκάρπωσιν αυτήν ωνόμαζον Σιτείαν , η Ρόγαν , την οποίαν κατά καιρούς ελάμβανον οι Αρχιερείς εις χρήματα η εις είδη , κατά την θέλησίν των .Ενίοτε , ελάμβανον εν ταυτώ και τα χρήματα και τα είδη , κατά την επιρροήν την οποίαν είχον, και κατά την κατάστασιν των συνεισφερόντων .Διά τούτο , οι πλειότεροι εξ αυτών , εσύ – ναζον κατ’έτος τρία γρόσια το πολύ , η 40 περάδες τπυλάχιστον , από πάσαν οικογένειαν ».
Αν ταιριάσουμε το παραπάνω απόσπασμα του επίσημου '' Εγγράφου τής Ελληνικής Κυβερνήσεως πρός τούς Αντιπροσώπους τών Συμμάχων Αύλών , δι' ού διευθύνονται αί απαντήσεις είς τά 28 ερωτήματα ", στήν περιοχή Λιδωρικίου , μέ τίς 15-20.000 ψυχές
( 3 - 4.000 φαμελιές ) , τά όσα μάζευε ό Δεσπότης , πλησίαζαν τίς 10 - 12.000 γρόσια - από τά οποία , βέβαια , έδινε 7'500 στόν Μητροπολίτη της Λάρισας , που ήταν και Έξαρχος Θεσσαλίας - τη στιγμή που η τιμή των χωραφιών κυμαινόταν στα 10 - 60 γρόσια το στρέμμα .
Αλλά ....τόπαμε ! Σις φυλακισμένες καρδιές των ραγιάδων , φτερούγιζε ο Δικέφαλος και θυσίαζαν το κάθε τι να ξαναζωντανέψουν φευγάτες μέρες , σελίδες δόξας , επιβλητικές πα - ρουσίες τ'αστραποβόλου χτες , στο διαλυμένο , ανήμπορο σήμερα .
Ήθελαν όλα να μοιάζουν στο τότε , ανέπαφα , ανέγγιχτα , λες και η αλλαγή θάφερνε το κακό , θα τα γκρέμιζε . Όπως η εκλογή Αρχιερ'εων .
Κάθε φορά που χήρευε ένας θρόνος , '' προστάξει του Μητροπολίτου Λαρίσης ", συνάζονταν οι υπ'αυτόν Επίσκοποι - πότε στον Άγιο Στέφανο Τρικάλων , πότε στον Τίμιο Πρόδρομο Τυρνάβου η στον Λαρισινό Άγιο Αχίλιο - πρότειναν τρεις υποψήφιους κι' η αλάθητη κρίση του διάλεγε τον άριστο.
" Άριστοι " του Λιδωρικίου , όσοι στάθηκε εύκολο να βρεθούν μέχρι τώρα , από μιά όχι αποτε-λειωμένη έρευνα , ήταν - εκτός του Νικολάου - οι :
Δ ω ρ ό θ ε ο ς : Συναντιέται τ' όνομά του δίχως κανένα στοιχείο , ούτε καν γιά πότε ποιμένεψε .
Ζ α χ α ρ ί α ς : Η υπογραφή του - ως '' Επισκοπος Λεοδορικίου "- είναι μαζί με άλλων Μητροπολιτών , Αρχιεπισκόπων και Επισκόπων , σε βεβαιωτικό εκκλησιαστικό γράμμα του 1542 - όταν Μητροπολίτης Λάρισας ήταν ο Νεόφυτος - σχετικό με τα όρια της Επισκοπής Γαρδικίου .
Χ α ρ ί τ ω ν : Συνυπογράφει , ως " ο ταπεινός Επίσκοπος Λιδωρικίου " - το 1544 - την απόφαση , της "Ιεράς Συνάξεως του Αγίου Όρους " , γιά τη διάθεση μέρους του δάσους " Λειβαδογενίου " στη Μονή Σταυρονικήτου ".
Ι ά κ ω β ο ς : Είχε την < έδρα > στο τέλος του 1585 η τις αρχές του 1586 . Αναφέρεται στο συστατικό γράμμα που έδωσε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Θεόληπτος στον Λιδωρικιώτη παπά Μιχαήλ , που έφτασε - ζητώντας βοήθεια - ως τη Γερμανική Τυβίγγη , στις 15/5/1586 .
Ν ε ό φ υ τ ο ς : Σημειώνεται σαν Επίσκοπος Λιδωρικίου , γύρω στα 1650 . Σπουδασμένος διέτέλεσε και μαθητής του μεγάλου δάσκαλου Ευγένιου Γιαννούλη του Αιτωλού .
Ι ω σ ή φ : Άγνωστο από πότε είχε το θρόνο , < καθηρέθη > το 1647 .
Ά ν θ ι μ ο ς : Διάδοχος του Ιωσήφ ( 1647 ) , πέθανε το 1652 .
Σ υ μ ε ώ ν : Μετά τον παραπάνω . Η χειροτονία του έγινε στον Άγιο Αχίλλιο Λαρίσης το 1652
Είχε κι' αυτός την τύχη του Ιωσήφ και καθηρέθη το <> .
Π α γ κ ρ ά τ ι ο ς Α', Στον Άγιο Αχίλλιο έλαβε και τούτος το μήνυμα το 1663 , την ίδια μέρα με τον Θαυμακού Ιωάσαφ . < Παρητήθη >, το 1668 .
Π α γ κ ρ ά τ ι ο ς Β' : Διαδέχτηκε τον παραπάνω ( 1668 ) και < παρητήθη > - με τη σειρά του - το 1673 .
Γ ε ρ μ α ν ό ς : Πέθανε το 1681 . Είχε το θρόνο από το 1673 .
Μ η τ ρ ο φ ά ν η ς : Διάδοχος του Γερμανού ( 1681 ) , πέθανε το 1691 .
Ν ε ό φ υ τ ο ς : Χειροτονήθηκε στον Άγιο Αχίλλιο , το 1706 . < Παρητήθη > το 1732 .
Α θ α ν ά σ ι ο ς : Επίσκοπος Λιδωρικίου από το 1732 , άγνωστο πόσο έμεινε .
Θ ε ό κ λ η τ ο ς : Πιθανώτατα , διάδοχος του προηγούμενου. Τον Ιούνιο του 1749 , αναφέρεται σς Πατριαρχικό γράμμα σχετικό με το Μοναστήρι της Αμπελακιώτισσας ( Κοζίτσας ) , η <Κοίμησις της Θεοτόκου >, που υπαγόταν στη δικαιοδοσία του . < Παρητήθη > το 1758 .
Θ ε ο δ ό σ ι ο ς : Ύστερα απ' τον Θεόκλητο ( 1758 ) . Έμεινε πολύ λίγο .
Γ α β ρ ι ή λ : Διάδοχος του παραπάνω . Στις 13/2/1759 . προσυπογράφει < Σιγίλλιον > του Οικουμενικού Πατριάρχη Σεραφείμ , αναφερόμενο στη Μονή Θεοτόκου του Δαδιού , την επιλεγόμενη < Βερνικοβίτισσα > . Παρητήθη το 1793 .
Δ ι ο ν ύ σ ι ο ς : Διαδέχτηκε τον Γαβριήλ ( 1793 ) . τον Απρίλη του 1808 < κατόπιν αιτήσεως του Λαρίσης Γαβριήλ > παραιτήθηκε . Το 1817 , αναγράφεται στους συνδρομητές Βουκουρε - στίου , του βιβλίου < ΕΡΜΗΛΟΣ > η < ΔΗΜΟΚΡΙΘΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ > , σαν < ο πρώην Λιδωρικίου Διονύσιος > .
Ι ω α ν ν ί κ ι ο ς : Διάδοχος του πιό πάνω . Έμεινε μέχρι το 1830 , την τελευταία - μάλιστα - χρονιά ήταν και < Εφορεύων Μεδενίτσης > . Έζησε στη φωτιά της γιγάντιας πάλης , πήρε ενεργό μέρος στην Επανάσταση και αντιπροσώπευσε την επαρχία σε πολλά συνέδρια , και στη Συνέλευση των Σαλώνων , της Ανατολ. Ελλάδος . Η προσωπικότητά του ήταν τέτοια που, ενώ από πολλούς αναγνωρίζεται σαν πατριώτης θερμός κι' ο Κ.Βοβολίνης ( Η εκκλησία εις τον αγώνα της Ελευθερίας ) , τον χαρακτηρίζει < λαμπρό και φλογερό μαχητή > , άλλοι τον είδαν διαφορετικά .
Ένα έγγραφο της εποχής , μαρτυράει :
< Αριθ. 180 Περίοδ. Β' Αριθ. 1880 Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος Το Υπουργείον Πολεμικών Προς τον Γενναιότατον στρατηγόν κ. Ανδρίτσον Σαφάκαν . Η Σεβαστή Διοίκησις επληροφορήθη με αγανάκτησίν της , ότι ο Άγιος Λιδορικίου ευγαίνει έξω από τα αρχιερατικά χρέη του κάμνων μυρίας καταχρήσεις , επειδή και ζητεί φόρους και άλλα άτοπα δοσίματα , βιάζων τους εις την επαρ΄χίαν του χριστιανούς να πληρώσουν παραλόγως όσα θέλει με φρικτά επιτίμια . Ταύτας τας καταχρήσεις μη υποφέρουσα η Διοίκησις διέταξε το υπουργείον τούτο να σε διορίση εξεπίτηδες να είπης εις αυτόν τον αρχιερέα να παύση εις το εξής από τα παρόμοια και να μην ανακαλή τα Τούρκικα έθιμα εις καιρόν όπου οι Έλληνες χύνουν το αίμα τους διά νατα καταργήσουν , αλλά να φέρεται εις τον λαόν ως Πατήρ και αναλόγως του αρχιερατικού σχήματος οπού επαγγέλλεται , επειδή , επιμένων εις τα ίδια , θέλει μεταμεληθή ανωφελώς . Το υπουργειον , λοιπόν , τούτο σε ιδεάζει την θέλησιν ταύτην της Διοικήσεως διά να την αναφέρης εις τον ρηθέντα Άγιον του Λιδωρικίου , προς ακριβή εκτέλεσιν των χρεών του , είης υγιαίνων . Ναύπλιον τη 30 Ιουνίου 1824 Εις απουσίαν των Υπουργών ο Γενικός Γραμματεύς Δημήτρ . Τομαράς > .
Κι' ο ίδιος ο Δεσπότης , σ' επιστολή του στον Παπαντριά της Λομποτινάς - που θέλει να ξανα- παντρευτεί αφού πέθανε η παπαδιά του - αρχίζει <...σε ευχαριστούμεν και διά τα μηλοκάστανα οπού μας έστειλες , διά τους Καλαντζαίους οπού γράφεις , ήτον ντζερές να μας φέρουν γρόσια και να μην σας γράψωμεν ;...>
( ο Λουκόπουλος , σε τποσημείωση σχετική με τη λέξη ντζερές , λέει : < Βάσανον δυνατόν - τα γρόσια θα μας έκαναν ... > - όλο ειρωνεία ) .
Στο τέλος μάλιστα του γράμματος - όπως το παρουσιάζει ο Λουκόπουλος : Ο Ρουμελιώτης Καπετάνιος του 1821 , Ανδρίτσος Σαφάκας , σελ . 99 - προσθέτει , ανηψιός του Δεσπόυη - με τις ευλογίες του , ασφαλώς : < Καγώ ο Γεώργης ευλαβώς προσκυνώ . Σου είχα γράψει ένα τεσκερέν ( παραγγελία ) τες απερασμένες του Παπά - Θανάση και δεν μου έστειλεν έως τώρα τα μήλα . Να του ειπής να τα στείλη ότι θενά το μετανοήση . και να είναι διαλεχτά > .
Ο Ιωαννίκιος , ήταν ο τελευταίος .
Η ανεξάρτητη Ελληνική Πολιτεία σκεφτόταν την αναδιοργάνωση της εκκλησίας και μόνο γιά τοποτηρητή της Επισκοπής Λιδωρικίου μπορούσε να γίνη κουβέντα .
Τέτοιον , διώρισαν τον Επίσκοπο Καρύστου Νεόφυτο - αργότερα , 1833 , Μητροπολίτη Φωκίδας - αλλά εκείνος δεν δέχτηκε . Τη θέση του πήρε ένας ανηψιός του Ιωαννίκιου , ο Διονύσιος .
Αυτός έμεινε μόνο μέχρι το 1833 , όταν υπογράφτηκε το διάταγμα που ώριζε : < ο αριθμός των επισκοπών του βασιλείου , προσδιορίζεται εις δέκα . Κάθε νομός απαρτίζει μίαν επισκοπικήν περιφέρειαν . Επισκοπική καθέδρα είναι η Μητρόπολις του νομού > .
Ο ψυχρός ανθρώπινος νόμος έγινε βαθειά ταφόπετρα που ασφάλισε γιά πάντα την Επισκοπή Λιδωρικίου , μετά χιλίων χρόνων θερμή εθνική ζωή .
28.3.07
ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΑΣ......ΣΥΝΕΧΕΙΑ.......
Αγαπητοί μας φίλοι , μετά την ολοκλήρωση της Ιστορικής περιπλάνησής μας στη '' ΔΩΡΙΔΑ ΤΟΥ 1851 '' και ανταποκρινόμενοι στο αίτημα πολλών , πάρα πολλών , αναγνωστών της σελίδας , συνεχίζουμε να...ρίχνουμε ματιές στην Ιστορία του χωριού μας , αλλά και της Δωρίδας γενικά , με βάση τα εκδοθέντα κατά καιρούς βιβλία του χωριανού μας Γιώργου Ε. Καψάλη .
Η καινούργια μας περιπλάνηση , θα είναι μιά γρήγορη ματιά , στο Δωρικό χώρο σε βάθος χρόνου 13 περίπου δύσκολων αιώνωνΕλληνικής Ιστορίας και θα σας δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσετε ξεχασμένα γεγονότα και ανθρώπους άγνωστους η λησμονημένους , που πρόσφεραν όμως πολλά , πάρα πολλά στην πατρίδα μας .
Η σειρά μας αυτή θα είναι ενταγμένη στην κατηγορία " ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ '' με τον Τίτλο '' ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ '' , όπως τιτλοφορείται και το σχετικό βιβλίο του Γ.Ε.Καψάλη που εκδόθηκε το 1972 .
Το πρώτο μέρος της σειράς μας αυτής είναι αφιερωμένο στην ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΛΙΔΟΡΙΚΙΟΥ , σας ευχόμαστε καλή....περιπλάνηση...
Η καινούργια μας περιπλάνηση , θα είναι μιά γρήγορη ματιά , στο Δωρικό χώρο σε βάθος χρόνου 13 περίπου δύσκολων αιώνωνΕλληνικής Ιστορίας και θα σας δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσετε ξεχασμένα γεγονότα και ανθρώπους άγνωστους η λησμονημένους , που πρόσφεραν όμως πολλά , πάρα πολλά στην πατρίδα μας .
Η σειρά μας αυτή θα είναι ενταγμένη στην κατηγορία " ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ '' με τον Τίτλο '' ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ '' , όπως τιτλοφορείται και το σχετικό βιβλίο του Γ.Ε.Καψάλη που εκδόθηκε το 1972 .
Το πρώτο μέρος της σειράς μας αυτής είναι αφιερωμένο στην ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΛΙΔΟΡΙΚΙΟΥ , σας ευχόμαστε καλή....περιπλάνηση...
27.3.07
Χ Ω Ρ Ι Ο Μ Ο Υ Λ Ι Δ Ο Ρ Ι Κ Ι
Στην αγκαλιά της Γκιώνας ριζωμένο , χωριό μου αγαπημένο ,
μοιάζεις , με σπάνια ζωγραφιά. .
Της πρώτης νειότης μου ταξείδι , ονειρεμένο , πετράδι φυλαγμένο
βαθειά , μεσ’την καρδιά. .
Χώμα λειψό , μ’ιδρώτα κι αίμα ζυμωμένο , προζύμι , ευλογημένο
στου μόχθου τη σοδειά .
Ανθίζει η πέτρα εδώ , και τ’αντρικό το χέρι , το τραχύ,το ροζιασμένο ,
λιμάνι γίνεται ,τη νύχτα , κι’αγκαλιά .
Στα βράχια , λες ,η ελπίδα φυτεμένη , απ τη βαθειά την πίστη ευλογημένη ,
καρπίζει , βγάζει ανθούς ,
κι αν το ψωμι’ ναι λιγοστό , έγνοια δεν μπαίνει,η φαμίλια πάντα αγαπημένη ,
ξορκίζει , με τραγούδι , τους καυμούς .
Στενά σοκάκια , γκαλντερίμια , ονειρεμένα , στην ευωδιά πνιγμένα
δυόσμου , βασιλικού ,
και κάτω κεί στη ρεματιά , τ’αηδόνια ερωτευμένα ,το λεν,ξετρελλαμένα ,
σου κλέβουνε το νου .
Μοσχοβολάει τ’αγιόκλημα , ανθισμένο , στις μάντρες κλαρωμένο ,
σε πάει στον ουρανό,
και παραδίπλα , το γεράνι μεθυσμένο,από ντροπη , θαρρείς , κοκκινισμένο ,
στέκει άλαλο , βουβό .
Μοσχομολόχες στις αυλές , τσετσέκια , μενεξέδες , πολύχρωμοι πανσέδες ,
παράδεισου ομορφιά ,
και στα χαγιάτια , τις βραδυές , στα παρασπόρια , κορίτσια με τ’αγόρια ,
ρωτεύονται κρυφά .
Στην ισκιωμένη ρεματιά , που ήλιος δεν περνάει , ο νους συχνογυρνάει ,
σε χρόνους μακρινούς ,
δίπλα , η βρυσούλα η Βουλωμένη , μουρμουράει , βάλσαμο δροσερό κερνάει ,
γιατρεύει τους... καυμούς .
Πλάνος ο νους , ταξειδευτής , σε πάει στα περασμένα , πουν’καταχωνιασμένα
στα βάθη της καρδιάς ,
φίλοι χαμένοι , έρωτες , όνειρα ξεχασμένα,στου χρόνου το ντουλάπι σκονισμένα,
θυμάσαι...θυμάσαι και πονάς .
Πόνος γλυκός ,που σαν το γέρικο κρασι μεθάει , αλλοίμονο , οικτρά σε ξεγελάει ,
σε παρασέρνει , πάντα αλλού ,
πότε σε δροσερά περβόλια ανθισμένα , πότε σε σκοτεινά δωμάτια σφαλισμένα ,
στα βάθη του μυαλού .
26.3.07
ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΛΙΔΟΡΙΚΙ....
Καμαρωμένη Λεβεντιά , όπου χορεύει στη ...Βαθειά.......Γ. Τσιάντας , Κ. Κρικέλας και Χ. Τσέλιος , ο τέταρτος.....
Λυγερόκορμες Λιδορικιωτοπούλες σέρνουν το χορό στη Βαθειά.... 
Η Λιδορικιώτικη Λεβεντιά ..εν δράσει , Τσολιάδες , Αμαλίες και Πρόσκοποι σέρνουν το χορό κάτω απ'τον γεροπλάτανο και.... το άγρυπνο βλέμμα του αξάχαστο Κ.Παπανδρέου .
Πρόσκοποι και λυκόπουλα αποδίδουν τιμές στους παρελαύνοντες , υπό...βροχήν , στο Αλωνάκι , όπως βλέπετε στο βάθος στο χωριό μας είχαμε τότε και...αλεξιβρόχια......
Η..εμπροσθοφυλακή παρελαύνουσα στο Αλωνάκι , κοιτάξτε πίσω τι γίνεται.....
Το προσκοπικό μας...άγημα έτοιμο γιά την παρέλαση , σε μιά πανέμορφη αναμνηστική φωτογραφία , διακρίνονται : Δ.Αποστολόπουλος , Γ.Ζόγκζας , Ι.Ανέστος , Η.Κωστοπαναγιώτου , Ε.Ξυλάγγουρας , Α.Κάππος , Γ.Καψάλης , Ι.Πίτσιος , Ι.Υφαντής , Ι.Καραχάλιος , Ασ.Πλιάνος , Α.Μποοβιάτσης , Χ.Ευσταθίου , Δ.Ανδρίτσος και Κ.Καψάλης .
Χορός..θηλέων στο Αλωνάκι , σε πρώτο πλάνο δυό...υπέροχες κοτσίδες με τα απαραίτητα κορδελλάκια τους....
Λεβεντοχορός στη Βαθειά , πρώτος στο χωρό ( μάλλον ) ο αείμνηστος Λιδορικιώτης αξιωματικός Μάρκου , στο βάθος αριστερά ο Χρήστος Ευσταθίου και ανάμεσα στους χορευτές διακρίνεται ο Γιώργος Πανάγος....κιθαρίζων...
Σ' ένα διάλειμμα του " ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ '' ο αξέχαστος φίλος Κώστας Κάππος ( Φούκας )με τον Κώστα Καψάλη . Στο βάθος φαίνεται λίγο και ο Παναγιώτης Γραφάκος .
Aπ' τη θεατρική παράσταση " ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ " : Κώστας Καψάλης , Γιάννης Πίτσιοςκαι Δημήτριος Ανδρίτσος .
25η Μαρτίου στο Λιδορίκι της 10ετίας του 50 , 'ολα είναι έτοιμα για τη θεατρική παράσταση και οι πρωταγωνιστές της βγάζουν την αναμνηστική φωτογραφία .
Από αριστερά διακρίνονται : Στάγιας ( μάλλον ) Αθανάσιος , Κάγκαλος Χαράλαμπος , Τσώρης Ξενοφών , Στάγιας Λεωνίδας , Βελλίας Αθανάσιος , Καψάλης Γεώργιος , Μολογιάννης Ιωάννης , απ' τους καθήμενους ο ...φεσοφόρος μας είναι άγνωστος , ο άλλος είναι ο Παλαιολόγου Αθανάσιος , που δυστυχώς όπως κι' ο Γ . Καψάλης δεν ζουν σήμερα .
Από αριστερά διακρίνονται : Στάγιας ( μάλλον ) Αθανάσιος , Κάγκαλος Χαράλαμπος , Τσώρης Ξενοφών , Στάγιας Λεωνίδας , Βελλίας Αθανάσιος , Καψάλης Γεώργιος , Μολογιάννης Ιωάννης , απ' τους καθήμενους ο ...φεσοφόρος μας είναι άγνωστος , ο άλλος είναι ο Παλαιολόγου Αθανάσιος , που δυστυχώς όπως κι' ο Γ . Καψάλης δεν ζουν σήμερα .
Ξεχωριστή θέση , στη Λιδορικιώτικη ζωή , είχαν πάντα οι γιορτές , Εθνικές , Σχολικές Θρησκευτικές , οικογενειακές , αλλά αυτές που ξεχώριζαν γιά τη λαμπρότητά τους ήταν , σίγουρα οι Εθνικές .
Η 28η Οκτωβρίου και του Ευαγγελισμού ήταν μέρες αξέχαστες , τα σπίτια όλα σημαιο – στολισμένα , τα πεζοδρόμια ασβεστωμένα και πεντακάθαρα , κι’οι αυλές λαμποκόπαγαν απ’την πάστρα ενώ η ευωδιά απ’τα λουλούδια ήταν διάχυτη στην ατμόσφαιρα , σε μέθαγε.... ονειρεμένη ζωή.... αξέχαστα χρόνια...
Οι ετοιμασίες γιά του Ευαγγελισμού άρχιζαν βδομάδες πριν , διπλή βλέπεις γιορτή , Εθνική αλλά και Θρησκευτική , και όλα έπρεπε νάναι στην εντέλεια , στα σχολεία οι προετοιμασίες για την παρέλαση και οι πρόβες γιά τη θεατρική παράσταση , που ήταν έθιμο πλέον , έδιναν κι’έπαιρναν .
Τα παιδιά , αγόρια – κορίτσια , είχαν , απο μέρες πριν , καπαρώσει τις στολές τους (τσολιάδες και Αμαλίες ) από συγγενείς και φίλους , τις σιδέρωναν , τις καθάριζαν και περίμεναν την μέρα να τις φορέσουν στην παρέλαση αλλά και στο χορό που επακολουθούσε στη Βαθειά .
Απ’την άλλη μεριά οι μανάδες , ετοίμαζαν από πριν τα ρούχα των παιδιών , χρονιάρα μέρα βλέπεις , που έπρεπε τις μέρες εκείνες να φορέσουν τα...καλά τους , μπορεί να ήταν βέβαια ..ντρίλινα , αλλά μοσχοβόλαγαν πάστρα και...πράσινο σαπούνι , άστραφταν από καθαριότητα , κι’η τσάκιση στα παντελόνια ...έσκιζε , κυριολεκτικά...σούκοβε το χέρι .
Οι πρόσκοποι και τα λυκοπουλάκια ετοίμαζαν τις στολές τους , μ’όλα τα συμπράγκαλα
( άλλος ..γλυκός μπελάς για τις μανάδες ) κι’ έφτιαχναν τα κονταράκια με τα τενεκεδάκια για τη λαμπαδοφορία , όλα έπρεπε νάναι στην ...εντέλεια....
Στα σχολεία , Γυμνάσιο και Δημοτικό , οι προεργασίες γιά τη γιορτή είχαν από καιρο ξεκινήσει , θεατρικό έργο , σκετσάκια , ποιήματα , τραγούδια , χοροί , παρέλαση , όλα προετοιμάζονταν με θρησκευτική ευλάβεια και αφοσίωση , κι’εκτός απ΄τις πρόβες που γίνονταν στο σχολείο , οι μανάδες στα σπίτια δίκην...υποβολέως βόηθαγαν τα παιδιά να μάθουν τα ποιήματα και τους ρόλους τους , χαμός στο...ίσιωμα που λένε .
Η ψυχή όμως των εκδηλώσεων ήταν ο καθηγητής μας της γυμναστικής , ο αξέχαστος Κώστας Παπανδρέου ( πόσα αλήθεια του χρωστάμε .. ) που νυχθημερόν πάσχιζε να μας ....συμμαζέψει και πάντα τα κατάφερνε , ψηλός γεροδεμένος , με καμπανάτη βροντερή φωνή γέμιζε τη Λιδορικιώτικη ατμόσφαιρα με τα παραγγέλματά του , ας είναι αναπαυμένος...ο αγαπημένος δάσκαλός μας , τον θυμόμαστε πάντα με αγάπη .
Αυτός είχε την ευθύνη της παρέλασης , των χορών , των τραγουδιών και των εμβατηρίων, κι’ακόμα συγκροτούσε ομάδες μαθητών , που κάθε μιά είχε και συγκεκριμένη αποστολή , είχε εκπληκτικές οργανωτικές ικανότητες , πέρα απ’ την άριστη επαγγελματική του κατάρτιση και πάντα , σ’ότι κι’αν έκανε , είχε άριστα αποτελέσματα .
Αφού λοιπόν όλα είχαν βρει το ρυθμό τους , 2-3 μέρες πριν τη γιορτή , άρχιζε ο στολισμός του σχολείου , μιά ομάδα μαθητών , επικεφαλής πάντα ο Γυμναστής μας , με τον Εθνικό...μας μεταφορέα τον μπάρμπα Θανάση το Ρέλλο , μακαρίτη πιά από χρόνια , με το κουτσομούρικο φορτηγό του ( με την μεταλλική ξεσκέπαστη καρότσα ) κατέβαινε στην Ερατεινή και γέμιζε τ’αμάξι με κλωνάρια φοίνικα , σκίνα και πικροδάφνες κι’άρχιζε το...πανηγύρι της διακόσμησης , πραγματικό πανηγύρι . Διακοσμητές , εκτός του Γυμναστού μας , κι’άλλοι καθηγητές αλλά κυρίως καθηγήτριες , κατά κανόνα φιλόλογοι , Μπάγια , Πλουμάκη , Λιαπίκου μηδέ εξαιρουμένης και της νεαράς θεολόγου , Λιναρδάκη , οι φιλόλογοι είχαν πάντα και την εν γένει...καλλιτεχνική επιμέλεια των θεατρικών παραστάσεων ( ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω το γιατί ) , αυτοί επέλεγαν τους ..ηθοποιούς , έκαναν τη διανομή των ρόλων και με τη σκηνοθετική τους...καθοδήγηση γίνονταν και οι πρόβες .
Τα κριτήρια για την επιλόγή ; μάλλον όχι...καλλιτεχνικά , έπρεπε νάσαι καλός μαθητής , φρόνιμος , αλλά κυρίως νάχεις βροντερή φωνή και φυσικά..παράστημα , αν συγκέντρωνες όλα αυτά τα προσόντα είχες ...εξασφαλισμένο πρωταγωνιστικό ρόλο και κάποιο , ίσως , καλύτερο βαθμό , σε αναγνώριση της προσφοράς σου .
Σε λίγες λοιπόν ώρες , όλα αλλαζαν όψη , το προαύλιο , η είσοδος με τα σκαλάκια , δίπλα στο Καραμητσέικο το σπίτι , και το Σχολείο , έμοιαζαν με καταπράσινο κήπο , κι’όλα πια ήταν έτοιμα για τη μεγάλη γιορτή , ενω παντού υπήρχαν ταινίες με στίχους απ’το θούριο του Ρήγα , πατριωτικά συνθήματα : Ζήτω το 1821 , Ελευθερία η Θάνατος , Ζήτω η Ελλάς , Ζήτω το Εθνος και προσωπογραφίες όλων των ηρώων του ’21 , Διάκου , Μακρυγιάννη , Κολοκοτρώνη, Παπαφλέσσα , Καραισκάκη , Μιαούλη , Κανάρη κ . α. το ..τοπίο συμπλήρωναν οι αναρίθμητες Ελληνικές σημαίες , σημαιούλες και σημαιάκια που κατείχαν φυσικά και την πρώτη και καλύτερη θέση .
Ανάλογος , βέβαια , στολισμός γινόταν και στις πλατείες , στα κτίρια των Δημοσίων Υπηρεσιών και φυσικά στα σπίτια μας , όλα τα σπίτια είχαν τη σημαία τους , κι'ένοιωθες πραγματικά ότι γιορτάζαμε κάποιο σημαντικό γεγονός , το κυριότερο όμως είναι ότι , όποιον κι'άν ρωτούσες γιατί γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου , θα σου απαντούσε σωστά , όχι όπως τώρα που όταν ρωτάς σου απαντούν ότι γιορτάζουμε το ΟΧΙ που είπαμε στους Ιταλούς....
Ξεχάσαμε όμως ν'αναφέρουμε ότι παράλληλα με τα Σχολεία και τις Υπηρεσίες έκαναν τα κουμάντα τους και οι καταστηματάρχες της Βαθειάς , κυρίως , μετακαλώντας για το 3ήμερο γλέντι τις..επιφανέστερες τοπικές ορχήστρες ( κομπανίες ) δημοτικής μουσικής .
Οι γνωστότεροι Δωριείς μουσικοί ( οργανοπαίχτες ) της εποχής ήταν : Πίτσιος Αθαν η Φαλιαμπάρας , απ'το Βελούχι , κλαρίνο , Πανάγος Γεωργ. Λιδορικιώτης , λαούτο-κιθάρα , Μπίρπος Ιωαν, απο Πλέσσα , βιολί , Κλώσσας Γεωργ, Λιδορικιώτης , κλαρίνο κι' ακόμα οι Κακοπουλαίοι , απ'τη Σκαλούλα , σαντούρι-κιθάρα , οι Καρμαίοι, απ'το Σεβεδίκο , κλαρίνο- κιθάρα και αργότερα προστέθηκε κι' ο Καφέτσης Δημ. ( Κοντoκράς ) , Λιδορικιώτης , κιθάρα .
Στις κομπανίες βέβαια είχαμε και τις απαραίτητες τραγουδίστριες , που ..μετακαλούνταν φυσικά απ'την Αθήνα , μαζί και με άλλους μουσικούς που συμπλήρωναν τις ορχήστρες , και το μόνο προσόν που δεν διέθεταν ήταν η ...φωνή , ποιός όμως νοιαζόταν γι'αυτή αφού ...διέθεταν τόσα...άλλα προσόντα , που οι Λιδορικιώτες τα ..εκτιμούσαν ιδιαίτερα...και το αποδείκνυαν...εμπράκτως , αφού , πολλές φορές , οι μετακαλούμενες ...αοιδοί παρέμεναν στο Λιδορίκι και μετά τη γιορτή προσφέροντας και άλλες , μη τραγουδιστικές υπηρεσίες ....
Όσο λοιπόν πλησίαζε η γιορτή , μεγάλωνε και η ένταση των προετοιμασιών , μιά-δυό μέρες πριν έφταναν μουσικοί και τραγουδίστριες και νοίκιαζαν δωμάτια στου Ανδρίτσου , του Γαρδίκη η του Παπαιωάννου ( του Νάυλον ) , και έρχονταν , συνήθως , και επισκέπτες - γονείς νεοδιορισμένων καθηγητών και καθηγητριών , κυρίως , γιά να δούνε τα παιδιά τους και να περάσουν αυτές τις δυό-τρεις μέρες μαζί τους , γιατί την εποχή εκείνη τα σχολεία λειτουργούσαν και τα Σάββατα αφ'ενός και αφ'ετέρου οι μετακινήσεις , ελλείψει ι.χ , ήταν και δύσκολες αλλά και δαπανηρές .
Έν τω μεταξύ , οι πρόβες γιά την παρέλαση ήταν στην κορύφωσή τους , Δημοτικό , Γυμνάσιο , πρόσκοποι , λυκόπουλα , τσολιάδες , Αμαλίες , όλοι ήταν πανέτοιμοι γιά τη μεγάλη στιγμή , τις τελευταίες δε μέρες , δεν άκουγες τίποτ'άλλο εκτός απο τύμπανα , σάλπιγγες , τραγούδια , εμβατήρια και φυσικά τη στεντόρεια φωνή του Γυμναστού μας , που έδινε τα παραγγέλματα , εκτός όμως απ'τις πρόβες , είχαμε κι'ένα σωρό άλλες δουλειές να κάνουμε , έπρεπε να κόψουμε κλαδιά βάγιας ( Μυρτιάς ) γιά τα στεφάνια του σχολείου αλλά και των προσκόπων και των λυκόπουλων , ευτυχώς ο μπάρμπα Θύμιος ο Πιττάς , ο φαναράς , στη στροφή στο παλιό μονοπώλειο , είχε στην αυλή του ένα μεγάλο δέντρο βάγιας και απο αυτό βολευόμασταν , και ακόμα είχαμε , οι περισσότεροι σχεδόν , να μάθουμε τους ρόλους και τα ποιήματά μας , αυτό που το πας , μας έβγαινε κυριολεκτικά η πίστη εκείνες τις μέρες , το ευχαριστιόμασταν όμως παρ'όλη την κούραση, ήταν αυτό που λέμε , μιά πολύ ευχάριστη...ταλαιπωρία...
Tην παραμονή , λοιπόν , όλα ήταν έτοιμα , γινόταν και η τελευταία δοκιμαστική παρέλαση και ταχτοποιούνταν οι μικρολεπτομέρειες , στο στολισμό , στη σκηνή του Θεάτρου , γινόταν και η τελευταία πρόβα και όλοι..ξεθεωμένοι αναμέναμε...
Τα όργανα , στα μαγαζιά , άρχιζαν απ΄την παραμονή , συνήθως υπήρχαν 3-4 κομπανίες , στου Γαρδίκη , του Κλώσσα , το Κουλοπουλέικο ( το είχαν τότε τα Δελενικάκια ) και καμιά φορά του Ευσταθίου και του Γούρα ( του Ανδρίτσου ) , και όλα τα μαγαζιά γέμιζαν , μέσα - έξω , ενώ υπήρχε πάντα άφθονη..μαρίδα , ολόγυρα , που παρακολουθούσε κρεμασμένη - συνήθως - στα παράθυρα των μαγαζιών , σπρώχνοντας ο ένας τον άλλο για να έχουν..καλή θέση .
Η μουσική..πανδαισία άρχιζε με το γνωστό και απαραίτητο..μαρσάκι , ένα κλασσικό εμβατήριο που είχε πλέον καθιερωθεί ως εναρκτήριο...λάκτισμα , σε μιά γωνιά των μαγαζιών είχε κατασκευαστεί , πρόχειρα , μιά αυτοσχέδια εξέδρα - πάλκο και εκεί πάνω ...στεγαζόταν η ορχήστρα που συνήθως είχε κλαρίνο , κιθάρα - λαούτο , βιολί , σαντούρι και σπανίως και ακκορντεόν , όλοι οι..σολίστες καθήμενοι στις παλιές ωραίες ψάθινες καρέκλες , και πάντα σύμφωνα με το...πρωτόκολλο , στο κέντρο της εξέδρας το κλαρίνο , αριστερά και δεξιά του κιθάρα και βιολί , πίσω το σαντούρι και μπροστά απ' όλους , εις θέσιν... περίοπτον το...αστέρι της κομπανίας , η τραγουδίστρια .
Αξίζει , νομίζουμε , τον κόπο να κάνουμε μιά βιαστική ενδυματολογικοκομωτικοαισθητικόσοβατολογική περιγραφή ( !!! ) της αοιδού που , κάθονταν σπάνια στην καρέκλα , κρατώντας το ντέφι τόνωνε το..ηθικό του ανδρικού..πληθυσμού , που κρεμόταν , κυριολεκτικά , απ' τα...πόδια της .
Το φόρεμα λοιπόν προκλητικό , άφηνε..ακάλυπτα ( συνήθως ) τα επίμαχα σημεία του γυναικείου σώματος , άνω και κάτω άκρων , ξεκινώντας απ' το παλιό φουρώ που σε κάθε , σκόπιμα γενόμενη , αυθόρμητη...περιστροφή οριζοντιωνόταν προκαλώντας τα σφυρίγματα του ..φιλοθεάμονος κοινού καθώς και τα θαυμαστικά επιφωνήματα , όλο...κι' άλλο..πάλι..οπα κλπ.
Θα πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι οι προνομιούχες θέσεις ( πρώτο τραπέζι..πίστα ) είχαν περισσότερες οπτικές..δυνατότητες και απολαύσεις ειδικά όταν η ντιζέζ μερακλωνόταν και στριφογύριζε χορεύοντας , τότε οι μπροστινοί...παρατηρητές έβαζαν μέχρι και..στοιχήματα για το χρώμα των..εσωρούχων ενώ συχνά-πυκνά άκουγες άσπροοο η κόκκινοοο , μαύρο κλπ.( ο νοών...) .
Το ρεπερτόριο κλασσικό , η Λιδορικιώτισσα , η Ιτιά κλπ δημοτικά με προεξάρχοντα τα ηρωικά δημώδη άσματα , Εθνικής εορτής ένεκεν , και περνώντας βέβαια η ώρα μπαίναμε σιγά -σιγά και στον χώρο των..παραγγελιών , όπου - οι μερακλήδες χορευταράδες - 'εκλεβαν , κυτιολεκτικά , την παράσταση με τα τσαλίμια , τις κολοκαθιές και τις κάθε λογίς φιγούρες , προκαλώντας τον θαυμασμό και τις επευφημίες των θεατών ενώ δεν έλειπαν και οι περιπτώσεις που η ασχετοσύνη των..χορευτών έκανε το κοινό να ξελιγώνεται στα γέλια .
Προιόντος του..χρόνου η..περιρρέουσα (sic) ατμόσφαιρα γινόταν όλο και πιό ζεστή και όλοι , σχεδόν , γίνονταν μιά παρέα ενώ παράλληλα ο...Διευθυντής της ορχήστρας , ανάλογα με το λαικό...αίσθημα , τροποποιούσε και τη ροή του προγράμματος . Αργά , τις μικρές ώρες , η ορχήστρα έπαιζε και κανένα ζειμπέκικο -ένας μάγκας στο Βοτανικό συνήθως - για τους πολύ βαρείς και ασήκωτους , εκτελώντας...κυριολεκτικά το έρμο το τραγούδι , που αν δεν σου λέγαν ποιό είναι..δύσκολα το καταλάβαινες .
Τα τραπέζια όλα ήταν γεμάτα και στις αίθουσες δεν έπεφτε ούτε..καρφίτσα , οι παρέες με την κοινωνικοταξική τους ( συνήθως ) διάκριση , οι καθηγητές ( πάντα ) μαζί , οι τραπεζικοί κλπ σιγά-σιγα έσμιγαν κι' όλο πιά το μαγαζί ήταν μιά απέραντη παρέα , μιά ωραία..ατμόσφαιρα που έλεγε κι' ο αξέχαστος ο Ηλιόπουλος....
Ξεχάσαμε να πούμε ότι είχαμε εμβόλιμα..και ευρωπαικούς...αγκαλιαστούς , ναι , αγκαλιαστούς χορούς , ταγκό και βαλς , σε ..ελευθέριες..συγγνώμη , ελεύθερες εκτελέσεις ανεπανάληπτες , κάτι κομπαρσίτες και κύματα..Δουνάβεως που μόνο σε συναυλίες γιά...κωφαλάλους μπορείς ν' ακούσεις , αλλά εμείς εκεί..όσο γιά την ποιότητα του ήχου , είναι πολύ-πολύ δύσκολο να την περιγράψουμε , άθλια , μικρομεγαφωνικές εγκαταστάσεις πρωτόγονες , και η ένταση ; στη διαπασών , σωστό βασανιστήριο , τι να κάνουμε όμως...το τράβαγε , βλέπεις ο...οργανισμός μας...
Έτσι λοιπόν πέρναγε κι' η παραμονή , τα χαράματα όλοι ξεθεωμένοι , απ'το ξενύχτι και με το κεφάλι κουδούνι απ' το κρασί και τη φασαρία πηγαίναμε γιά ύπνο , αφού σε λίγες ώρες είχαμε παρελάσεις και πανηγύρια στην πλατεία κι' έπρεπε να είμαστε σε..φόρμα .
Θα πρέπει όμως ν' αναφέρουμε εδώ ότι οι μέρες αυτές οι γιορτινές που ήταν κι' ανοιξιάτικες βοηθούσαν πολύ και στην δημιουργία..ειδυλλίων , θες το κλίμα των ημερών , η γιορτινή ατμόσφαιρα και η γενικότερη..χαλαρότητα , έδιναν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων , κάτι που οι νέοι και οι νέες της εποχής δεν το άφηναν...ανεκμετάλλευτο .
Κι' έφτανε , επί τέλους , η μεγάλη μέρα , το χωριό είχε βάλει τα γιορτινά του , οι δρόμοι πεντακάθαροι , τα πεζοδρόμια φρεσκοασβεστωμένα , οι αυλές παστρεμένες και περιποιημένες και τα μπαλκόνια , με τις σημαίες και τις ευωδιαστές γλάστρες , αρμένιζαν σαν ολοστόλιστα καράβια στον καταγάλανο , ανοιξιάτικο Λιδορικιώτικο ουρανό , όλα μοσχοβολούσαν ασβέστη κι' άνοιξη και μαζί με την..ευωδιά της σκορδαλιάς , που ήταν έτοιμη αποβραδίς , δημιουργούσαν μιά υπέροχη πανδαισία..αρωμάτων , χαρά Θεού.....
Ανήμερα , το χωριό ήταν στο πόδι απ' τα χαράματα , και νάθελες να κοιμηθείς ήταν αδύνατο , οι πρόσκοποι και τα λυκόπουλα άνοιγαν το πρόγραμμα το γιορταστικό με τον εωθινό , κι' ολο το χωριό αντιβοούσε τα τραγούδια των παιδιών , ενώ παράλληλα οι μανάδες ήταν απο νωρίς ξεσηκωμένες , είχαν να ετοιμάσουν τα παιδιά , να μαγειρέψουν , να περιποιηθούν το σπίτι , χρονιάρα μέρα βλέπεις , διπλογιορτή , και νάναι έτοιμες γιά την εκκλησία , τη δοξολογία και μετά η παρέλαση , να καμαρώσουν τα βλαστάρια τους , και ο χορός στη Βαθειά , οπότε πάει η μέρα δεν έμενε καιρός γιά τίποτα άλλο . Βέβαια υπήρχαν και οι εορτάζοντες , οι Βαγγέληδες και οι Βαγγελίες , στην Πελοπόννησο γιορτάζουν και οι Άγγελοι κι' οι Αγγελικές αυτή τη μέρα , σε μας όμως όχι και άν θυμάμαι και καλά δυό ήταν όλοι κι' όλοι οι Βαγγέληδες , του Μανετοθύμιου και του Ανδρέα του Υφαντή , άλλους δεν μπορώ να θυμηθώ .
Περνώντα η ώρα , οι δρόμοι άρχιζαν να γεμίζουν , τσολιάδες , Αμαλίες , προσκόπους , λυκόπουλα και παιδιά του Δημοτικού και του Γυμνασίου που πηγαινορχόντουσαν παρέες - παρέες μέχρι να συγκεντρωθούν γιά τον εκκλησιασμό και την παρέλαση , οι σαλπιγκτές με τους τυμπανιστές , έκαναν τις τελευταίες πρόβες τους , σηκώνοντας το χωριό στο πόδι και λίγο αργότερα , η στεντόρεια φωνή του γυμναστού μας του αξέχαστου Κώστα Παπανδρέου αντιλαλούσε απ' άκρης σ' άκρη στο χωριό , δίνοντας τα παραγγέλματα στους μαθητές που ήταν ακόμα σκόρπιοι . Κορίτσια κι' αγόρια , όλα στολισμένα , με τις καλές τους φορεσιές , φρεσκοσιδερωμένες , άστραφταν από χαρά και καθαριότητα , τόνοιωθαν το ζούσαν και το φχαριστιόνταν , όχι όπως τώρα , τότε τόχαμε τιμή και καμάρι να πάρουμε μέρος στις παρελάσεις , τώρα....
Όταν όλα ήταν έτοιμα , τα παιδιά κατά σχολείο , Δημοτικό και Γυμνάσιο παρατάσσονταν καθώς και τα υπόλοιπα παρελαύνοντα τμήματα , πρόσκοποι κλπ. η πομπή άρχιζε κάπου απ' το τότε Δημοτικό , σήμερα Μουσείο , και έφτανε σχεδόν μέχρι τις λάκες , ενώ στο Αλωνάκι , αριστερά και δεξιά στο δρόμο , οι Λιδορικιώτες είχαν αρχίσει να παίρνουν θέσεις γιά την παρέλαση , που γινόταν αμέσως μετα την δοξολογία και οι φωτογράφοι μας , ο αείμνηστος ο Νίκος ο Κολοκύθας ( Πανουργιάς ) κι' ο Σωτήρης ο Γιαλαμάς είχαν ήδη κάνει χρυσές δουλειές φωτογραφίζοντας τη νεολαία που πηγαινορχόταν βγάζοντας αναμνηστικές φωτογραφίες .
Δεν απόμενε παρά το παράγγελμα του γυμναστού μας , κι' ή καλοκουρδισμένη μηχανή έπαιρνε μπροστά , πρόσκοποι , λυκόπουλα , σχολεία , όλα τα παιδιά άψογα , καλογυμνασμένα πέρναγαν μπροστά στον κόσμο που τα χειροκροτούσε ασταμάτητα , κουνώντας τις σημαιούλες που κρατούσαν , και ζητοκραυγάζοντας....
Μετά τον εκκλησιασμό ακολουθούσε η τελετή κατάθεσης στεφάνων στο μνημείο των ηρώων στο Αλωνάκι όπου , από νωρίς οι Λιδορικιώτες , αλλά και γονείς των μαθητών απ' όλα τα χωριά, είχαν πιάσει θέσεις γιά να παρακολουθήσουν της εντυπωσιακή , πράγματι , παρέλαση και να καμαρώσουν τα παιδιά τους . Η τελετή της κατάθεσης των στεφανιών είχε τη δική της μεγαλοπρέπεια και ομορφιά , οι απαγγελίες των ηρωικών ποιημάτων και η όλη παράσταση των παιδιών σκόρπαγαν συγκίνηση στους παρευρισκόμενους που είχαν κατακλύσει την πλατεία αλλά και τους γύρω χώρους , ενώ ήταν ολοφάνερη σε κάθε κίνηση , σε κάθε στιγμή , η εξαίρετη δουλειά του αξέχαστου γυμναστού μας , στον οποίο πολλά οφείλουμε όλοι μας .
Τελειώνοντας και η κατάθεση των στεφανιών τα τμήματα παρατάσσονταν πάλι στην αρχική θέση, στο παλιό Δημοτικό και άρχιζε πλέον η παρέλαση , που με τόση αγωνία όλοι περίμεναν , άρχοντας , κυριολεκτικά , της παρέλασης αλλά και ψυχή της , ήταν φυσικά ο Κώστας Παπανδρέου , επιβλητικός , σοβαρός με Ολύμπια ηρεμία και μεγαλοπρέπεια καθοδηγούσε , σαν Δ/ντής ορχήστρας , την όλη τελετή με άριστα πάντα αποτελέσματα .
Το πέρασμα των παιδιών γινόταν μέσα σε πανδαιμόνιο , εμβατηρίων ( που ακούγονταν απ' τα μεγάφωνα ) , ήχων σαλπίγγων και τυμπάνων και της βοής απ' τις φωνές του κόσμου που κυριολεκτικά παραληρούσε από ενθουσιασμό .
Τελειώνοντας η παρέλαση , όλος ο κόσμος πήγαινε στη Βαθειά όπου , θα χόρευαν στην αρχή τα παιδιά και στη συνέχεια μέχρι αργά το μεσημέρι γινόταν τρικούβερτο γλέντι , βούλιαζε κυριολεκτικά απ' τον κόσμο η πλατεία , ενώ ο υπέροχος ήχος του κλαρίνου αντιλαλούσε απ'άκρη σ' άκρη στο χωριό μας που γιόρταζε πραγματικά τη λαμπρή αυτή γιορτή .
Το μεσημέρι , στα σπίτια , επακολουθούσε γερό τσιμπούσι και φυσικά κρασοπότι , μπακαλιάρου και σκορδαλιάς ένεκεν , χωρίς να λειπουν βέβαια και οι λαχταριστές τυρόπιτες και το αρνάκι με πατάτες στο φούρνο , συγγενείς και φίλοι , μαζεύονταν παρέες - παρέες και το γλεντούσαν μέχρι αργά .
Το απόγευμα είχαμε , πάντα , την απαραίτητη θεατρική παράσταση στο Γυμνάσιο , το σούρουπο την φαντασμαγορική μας λαμπαδοφορία και το βράδυ γλεντοκόπι στα μαγαζιά μέχρι τελικής... πτώσεως , μέχρι πρωίας.....
Χρόνια μετά , βρέθηκα στο χωριό του Ευαγγελισμού γεμάτος νοσταλγία , να ξαναζήσω ( έτσι πίστευα ) τις όμορφες εκείνες στιγμές , να νοιώσω την ίδια ζεστασιά , την ίδια συγγενική ατμόσφαιρα του τότε , αλλοίμονο....με περίμενε μιά πολύ δυσάρεστη έκπληξη , πίκρα , απογοήτευση , θλίψη αλλά και οργή με πλημμύρισαν , δεν γνώρισα το χωριό μας , δεν είχε καμιά σχέση με το Λιδορίκι που είχα στην ψυχή και τα όνειρά μου , έννοιωσα σαν σε ξένο τόπο , καμιά εικοσαριά άνθρωποι σκόρπιοι στ' Αλωνάκι στην κατάθεση των στεφανιών και μιά ομάδα μαθητών που υποτίθεται ότι έκανε ...παρέλαση , τραγική εμφάνιση που δυστυχώς απεικονίζει μιά θλιβερή , πολύ θλιβερή πραγματικότητα , εάλω η πόλις αδέρφια...δυστυχώς....
Γιά τους νοσταλγούς παραθέσαμε μερικές παλιές φωτογραφίες , έτσι γιά ...βάλσαμο....γιά... παρηγοριά.....
Η 28η Οκτωβρίου και του Ευαγγελισμού ήταν μέρες αξέχαστες , τα σπίτια όλα σημαιο – στολισμένα , τα πεζοδρόμια ασβεστωμένα και πεντακάθαρα , κι’οι αυλές λαμποκόπαγαν απ’την πάστρα ενώ η ευωδιά απ’τα λουλούδια ήταν διάχυτη στην ατμόσφαιρα , σε μέθαγε.... ονειρεμένη ζωή.... αξέχαστα χρόνια...
Οι ετοιμασίες γιά του Ευαγγελισμού άρχιζαν βδομάδες πριν , διπλή βλέπεις γιορτή , Εθνική αλλά και Θρησκευτική , και όλα έπρεπε νάναι στην εντέλεια , στα σχολεία οι προετοιμασίες για την παρέλαση και οι πρόβες γιά τη θεατρική παράσταση , που ήταν έθιμο πλέον , έδιναν κι’έπαιρναν .
Τα παιδιά , αγόρια – κορίτσια , είχαν , απο μέρες πριν , καπαρώσει τις στολές τους (τσολιάδες και Αμαλίες ) από συγγενείς και φίλους , τις σιδέρωναν , τις καθάριζαν και περίμεναν την μέρα να τις φορέσουν στην παρέλαση αλλά και στο χορό που επακολουθούσε στη Βαθειά .
Απ’την άλλη μεριά οι μανάδες , ετοίμαζαν από πριν τα ρούχα των παιδιών , χρονιάρα μέρα βλέπεις , που έπρεπε τις μέρες εκείνες να φορέσουν τα...καλά τους , μπορεί να ήταν βέβαια ..ντρίλινα , αλλά μοσχοβόλαγαν πάστρα και...πράσινο σαπούνι , άστραφταν από καθαριότητα , κι’η τσάκιση στα παντελόνια ...έσκιζε , κυριολεκτικά...σούκοβε το χέρι .
Οι πρόσκοποι και τα λυκοπουλάκια ετοίμαζαν τις στολές τους , μ’όλα τα συμπράγκαλα
( άλλος ..γλυκός μπελάς για τις μανάδες ) κι’ έφτιαχναν τα κονταράκια με τα τενεκεδάκια για τη λαμπαδοφορία , όλα έπρεπε νάναι στην ...εντέλεια....
Στα σχολεία , Γυμνάσιο και Δημοτικό , οι προεργασίες γιά τη γιορτή είχαν από καιρο ξεκινήσει , θεατρικό έργο , σκετσάκια , ποιήματα , τραγούδια , χοροί , παρέλαση , όλα προετοιμάζονταν με θρησκευτική ευλάβεια και αφοσίωση , κι’εκτός απ΄τις πρόβες που γίνονταν στο σχολείο , οι μανάδες στα σπίτια δίκην...υποβολέως βόηθαγαν τα παιδιά να μάθουν τα ποιήματα και τους ρόλους τους , χαμός στο...ίσιωμα που λένε .
Η ψυχή όμως των εκδηλώσεων ήταν ο καθηγητής μας της γυμναστικής , ο αξέχαστος Κώστας Παπανδρέου ( πόσα αλήθεια του χρωστάμε .. ) που νυχθημερόν πάσχιζε να μας ....συμμαζέψει και πάντα τα κατάφερνε , ψηλός γεροδεμένος , με καμπανάτη βροντερή φωνή γέμιζε τη Λιδορικιώτικη ατμόσφαιρα με τα παραγγέλματά του , ας είναι αναπαυμένος...ο αγαπημένος δάσκαλός μας , τον θυμόμαστε πάντα με αγάπη .
Αυτός είχε την ευθύνη της παρέλασης , των χορών , των τραγουδιών και των εμβατηρίων, κι’ακόμα συγκροτούσε ομάδες μαθητών , που κάθε μιά είχε και συγκεκριμένη αποστολή , είχε εκπληκτικές οργανωτικές ικανότητες , πέρα απ’ την άριστη επαγγελματική του κατάρτιση και πάντα , σ’ότι κι’αν έκανε , είχε άριστα αποτελέσματα .
Αφού λοιπόν όλα είχαν βρει το ρυθμό τους , 2-3 μέρες πριν τη γιορτή , άρχιζε ο στολισμός του σχολείου , μιά ομάδα μαθητών , επικεφαλής πάντα ο Γυμναστής μας , με τον Εθνικό...μας μεταφορέα τον μπάρμπα Θανάση το Ρέλλο , μακαρίτη πιά από χρόνια , με το κουτσομούρικο φορτηγό του ( με την μεταλλική ξεσκέπαστη καρότσα ) κατέβαινε στην Ερατεινή και γέμιζε τ’αμάξι με κλωνάρια φοίνικα , σκίνα και πικροδάφνες κι’άρχιζε το...πανηγύρι της διακόσμησης , πραγματικό πανηγύρι . Διακοσμητές , εκτός του Γυμναστού μας , κι’άλλοι καθηγητές αλλά κυρίως καθηγήτριες , κατά κανόνα φιλόλογοι , Μπάγια , Πλουμάκη , Λιαπίκου μηδέ εξαιρουμένης και της νεαράς θεολόγου , Λιναρδάκη , οι φιλόλογοι είχαν πάντα και την εν γένει...καλλιτεχνική επιμέλεια των θεατρικών παραστάσεων ( ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω το γιατί ) , αυτοί επέλεγαν τους ..ηθοποιούς , έκαναν τη διανομή των ρόλων και με τη σκηνοθετική τους...καθοδήγηση γίνονταν και οι πρόβες .
Τα κριτήρια για την επιλόγή ; μάλλον όχι...καλλιτεχνικά , έπρεπε νάσαι καλός μαθητής , φρόνιμος , αλλά κυρίως νάχεις βροντερή φωνή και φυσικά..παράστημα , αν συγκέντρωνες όλα αυτά τα προσόντα είχες ...εξασφαλισμένο πρωταγωνιστικό ρόλο και κάποιο , ίσως , καλύτερο βαθμό , σε αναγνώριση της προσφοράς σου .
Σε λίγες λοιπόν ώρες , όλα αλλαζαν όψη , το προαύλιο , η είσοδος με τα σκαλάκια , δίπλα στο Καραμητσέικο το σπίτι , και το Σχολείο , έμοιαζαν με καταπράσινο κήπο , κι’όλα πια ήταν έτοιμα για τη μεγάλη γιορτή , ενω παντού υπήρχαν ταινίες με στίχους απ’το θούριο του Ρήγα , πατριωτικά συνθήματα : Ζήτω το 1821 , Ελευθερία η Θάνατος , Ζήτω η Ελλάς , Ζήτω το Εθνος και προσωπογραφίες όλων των ηρώων του ’21 , Διάκου , Μακρυγιάννη , Κολοκοτρώνη, Παπαφλέσσα , Καραισκάκη , Μιαούλη , Κανάρη κ . α. το ..τοπίο συμπλήρωναν οι αναρίθμητες Ελληνικές σημαίες , σημαιούλες και σημαιάκια που κατείχαν φυσικά και την πρώτη και καλύτερη θέση .
Ανάλογος , βέβαια , στολισμός γινόταν και στις πλατείες , στα κτίρια των Δημοσίων Υπηρεσιών και φυσικά στα σπίτια μας , όλα τα σπίτια είχαν τη σημαία τους , κι'ένοιωθες πραγματικά ότι γιορτάζαμε κάποιο σημαντικό γεγονός , το κυριότερο όμως είναι ότι , όποιον κι'άν ρωτούσες γιατί γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου , θα σου απαντούσε σωστά , όχι όπως τώρα που όταν ρωτάς σου απαντούν ότι γιορτάζουμε το ΟΧΙ που είπαμε στους Ιταλούς....
Ξεχάσαμε όμως ν'αναφέρουμε ότι παράλληλα με τα Σχολεία και τις Υπηρεσίες έκαναν τα κουμάντα τους και οι καταστηματάρχες της Βαθειάς , κυρίως , μετακαλώντας για το 3ήμερο γλέντι τις..επιφανέστερες τοπικές ορχήστρες ( κομπανίες ) δημοτικής μουσικής .
Οι γνωστότεροι Δωριείς μουσικοί ( οργανοπαίχτες ) της εποχής ήταν : Πίτσιος Αθαν η Φαλιαμπάρας , απ'το Βελούχι , κλαρίνο , Πανάγος Γεωργ. Λιδορικιώτης , λαούτο-κιθάρα , Μπίρπος Ιωαν, απο Πλέσσα , βιολί , Κλώσσας Γεωργ, Λιδορικιώτης , κλαρίνο κι' ακόμα οι Κακοπουλαίοι , απ'τη Σκαλούλα , σαντούρι-κιθάρα , οι Καρμαίοι, απ'το Σεβεδίκο , κλαρίνο- κιθάρα και αργότερα προστέθηκε κι' ο Καφέτσης Δημ. ( Κοντoκράς ) , Λιδορικιώτης , κιθάρα .
Στις κομπανίες βέβαια είχαμε και τις απαραίτητες τραγουδίστριες , που ..μετακαλούνταν φυσικά απ'την Αθήνα , μαζί και με άλλους μουσικούς που συμπλήρωναν τις ορχήστρες , και το μόνο προσόν που δεν διέθεταν ήταν η ...φωνή , ποιός όμως νοιαζόταν γι'αυτή αφού ...διέθεταν τόσα...άλλα προσόντα , που οι Λιδορικιώτες τα ..εκτιμούσαν ιδιαίτερα...και το αποδείκνυαν...εμπράκτως , αφού , πολλές φορές , οι μετακαλούμενες ...αοιδοί παρέμεναν στο Λιδορίκι και μετά τη γιορτή προσφέροντας και άλλες , μη τραγουδιστικές υπηρεσίες ....
Όσο λοιπόν πλησίαζε η γιορτή , μεγάλωνε και η ένταση των προετοιμασιών , μιά-δυό μέρες πριν έφταναν μουσικοί και τραγουδίστριες και νοίκιαζαν δωμάτια στου Ανδρίτσου , του Γαρδίκη η του Παπαιωάννου ( του Νάυλον ) , και έρχονταν , συνήθως , και επισκέπτες - γονείς νεοδιορισμένων καθηγητών και καθηγητριών , κυρίως , γιά να δούνε τα παιδιά τους και να περάσουν αυτές τις δυό-τρεις μέρες μαζί τους , γιατί την εποχή εκείνη τα σχολεία λειτουργούσαν και τα Σάββατα αφ'ενός και αφ'ετέρου οι μετακινήσεις , ελλείψει ι.χ , ήταν και δύσκολες αλλά και δαπανηρές .
Έν τω μεταξύ , οι πρόβες γιά την παρέλαση ήταν στην κορύφωσή τους , Δημοτικό , Γυμνάσιο , πρόσκοποι , λυκόπουλα , τσολιάδες , Αμαλίες , όλοι ήταν πανέτοιμοι γιά τη μεγάλη στιγμή , τις τελευταίες δε μέρες , δεν άκουγες τίποτ'άλλο εκτός απο τύμπανα , σάλπιγγες , τραγούδια , εμβατήρια και φυσικά τη στεντόρεια φωνή του Γυμναστού μας , που έδινε τα παραγγέλματα , εκτός όμως απ'τις πρόβες , είχαμε κι'ένα σωρό άλλες δουλειές να κάνουμε , έπρεπε να κόψουμε κλαδιά βάγιας ( Μυρτιάς ) γιά τα στεφάνια του σχολείου αλλά και των προσκόπων και των λυκόπουλων , ευτυχώς ο μπάρμπα Θύμιος ο Πιττάς , ο φαναράς , στη στροφή στο παλιό μονοπώλειο , είχε στην αυλή του ένα μεγάλο δέντρο βάγιας και απο αυτό βολευόμασταν , και ακόμα είχαμε , οι περισσότεροι σχεδόν , να μάθουμε τους ρόλους και τα ποιήματά μας , αυτό που το πας , μας έβγαινε κυριολεκτικά η πίστη εκείνες τις μέρες , το ευχαριστιόμασταν όμως παρ'όλη την κούραση, ήταν αυτό που λέμε , μιά πολύ ευχάριστη...ταλαιπωρία...
Tην παραμονή , λοιπόν , όλα ήταν έτοιμα , γινόταν και η τελευταία δοκιμαστική παρέλαση και ταχτοποιούνταν οι μικρολεπτομέρειες , στο στολισμό , στη σκηνή του Θεάτρου , γινόταν και η τελευταία πρόβα και όλοι..ξεθεωμένοι αναμέναμε...
Τα όργανα , στα μαγαζιά , άρχιζαν απ΄την παραμονή , συνήθως υπήρχαν 3-4 κομπανίες , στου Γαρδίκη , του Κλώσσα , το Κουλοπουλέικο ( το είχαν τότε τα Δελενικάκια ) και καμιά φορά του Ευσταθίου και του Γούρα ( του Ανδρίτσου ) , και όλα τα μαγαζιά γέμιζαν , μέσα - έξω , ενώ υπήρχε πάντα άφθονη..μαρίδα , ολόγυρα , που παρακολουθούσε κρεμασμένη - συνήθως - στα παράθυρα των μαγαζιών , σπρώχνοντας ο ένας τον άλλο για να έχουν..καλή θέση .
Η μουσική..πανδαισία άρχιζε με το γνωστό και απαραίτητο..μαρσάκι , ένα κλασσικό εμβατήριο που είχε πλέον καθιερωθεί ως εναρκτήριο...λάκτισμα , σε μιά γωνιά των μαγαζιών είχε κατασκευαστεί , πρόχειρα , μιά αυτοσχέδια εξέδρα - πάλκο και εκεί πάνω ...στεγαζόταν η ορχήστρα που συνήθως είχε κλαρίνο , κιθάρα - λαούτο , βιολί , σαντούρι και σπανίως και ακκορντεόν , όλοι οι..σολίστες καθήμενοι στις παλιές ωραίες ψάθινες καρέκλες , και πάντα σύμφωνα με το...πρωτόκολλο , στο κέντρο της εξέδρας το κλαρίνο , αριστερά και δεξιά του κιθάρα και βιολί , πίσω το σαντούρι και μπροστά απ' όλους , εις θέσιν... περίοπτον το...αστέρι της κομπανίας , η τραγουδίστρια .
Αξίζει , νομίζουμε , τον κόπο να κάνουμε μιά βιαστική ενδυματολογικοκομωτικοαισθητικόσοβατολογική περιγραφή ( !!! ) της αοιδού που , κάθονταν σπάνια στην καρέκλα , κρατώντας το ντέφι τόνωνε το..ηθικό του ανδρικού..πληθυσμού , που κρεμόταν , κυριολεκτικά , απ' τα...πόδια της .
Το φόρεμα λοιπόν προκλητικό , άφηνε..ακάλυπτα ( συνήθως ) τα επίμαχα σημεία του γυναικείου σώματος , άνω και κάτω άκρων , ξεκινώντας απ' το παλιό φουρώ που σε κάθε , σκόπιμα γενόμενη , αυθόρμητη...περιστροφή οριζοντιωνόταν προκαλώντας τα σφυρίγματα του ..φιλοθεάμονος κοινού καθώς και τα θαυμαστικά επιφωνήματα , όλο...κι' άλλο..πάλι..οπα κλπ.
Θα πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι οι προνομιούχες θέσεις ( πρώτο τραπέζι..πίστα ) είχαν περισσότερες οπτικές..δυνατότητες και απολαύσεις ειδικά όταν η ντιζέζ μερακλωνόταν και στριφογύριζε χορεύοντας , τότε οι μπροστινοί...παρατηρητές έβαζαν μέχρι και..στοιχήματα για το χρώμα των..εσωρούχων ενώ συχνά-πυκνά άκουγες άσπροοο η κόκκινοοο , μαύρο κλπ.( ο νοών...) .
Το ρεπερτόριο κλασσικό , η Λιδορικιώτισσα , η Ιτιά κλπ δημοτικά με προεξάρχοντα τα ηρωικά δημώδη άσματα , Εθνικής εορτής ένεκεν , και περνώντας βέβαια η ώρα μπαίναμε σιγά -σιγά και στον χώρο των..παραγγελιών , όπου - οι μερακλήδες χορευταράδες - 'εκλεβαν , κυτιολεκτικά , την παράσταση με τα τσαλίμια , τις κολοκαθιές και τις κάθε λογίς φιγούρες , προκαλώντας τον θαυμασμό και τις επευφημίες των θεατών ενώ δεν έλειπαν και οι περιπτώσεις που η ασχετοσύνη των..χορευτών έκανε το κοινό να ξελιγώνεται στα γέλια .
Προιόντος του..χρόνου η..περιρρέουσα (sic) ατμόσφαιρα γινόταν όλο και πιό ζεστή και όλοι , σχεδόν , γίνονταν μιά παρέα ενώ παράλληλα ο...Διευθυντής της ορχήστρας , ανάλογα με το λαικό...αίσθημα , τροποποιούσε και τη ροή του προγράμματος . Αργά , τις μικρές ώρες , η ορχήστρα έπαιζε και κανένα ζειμπέκικο -ένας μάγκας στο Βοτανικό συνήθως - για τους πολύ βαρείς και ασήκωτους , εκτελώντας...κυριολεκτικά το έρμο το τραγούδι , που αν δεν σου λέγαν ποιό είναι..δύσκολα το καταλάβαινες .
Τα τραπέζια όλα ήταν γεμάτα και στις αίθουσες δεν έπεφτε ούτε..καρφίτσα , οι παρέες με την κοινωνικοταξική τους ( συνήθως ) διάκριση , οι καθηγητές ( πάντα ) μαζί , οι τραπεζικοί κλπ σιγά-σιγα έσμιγαν κι' όλο πιά το μαγαζί ήταν μιά απέραντη παρέα , μιά ωραία..ατμόσφαιρα που έλεγε κι' ο αξέχαστος ο Ηλιόπουλος....
Ξεχάσαμε να πούμε ότι είχαμε εμβόλιμα..και ευρωπαικούς...αγκαλιαστούς , ναι , αγκαλιαστούς χορούς , ταγκό και βαλς , σε ..ελευθέριες..συγγνώμη , ελεύθερες εκτελέσεις ανεπανάληπτες , κάτι κομπαρσίτες και κύματα..Δουνάβεως που μόνο σε συναυλίες γιά...κωφαλάλους μπορείς ν' ακούσεις , αλλά εμείς εκεί..όσο γιά την ποιότητα του ήχου , είναι πολύ-πολύ δύσκολο να την περιγράψουμε , άθλια , μικρομεγαφωνικές εγκαταστάσεις πρωτόγονες , και η ένταση ; στη διαπασών , σωστό βασανιστήριο , τι να κάνουμε όμως...το τράβαγε , βλέπεις ο...οργανισμός μας...
Έτσι λοιπόν πέρναγε κι' η παραμονή , τα χαράματα όλοι ξεθεωμένοι , απ'το ξενύχτι και με το κεφάλι κουδούνι απ' το κρασί και τη φασαρία πηγαίναμε γιά ύπνο , αφού σε λίγες ώρες είχαμε παρελάσεις και πανηγύρια στην πλατεία κι' έπρεπε να είμαστε σε..φόρμα .
Θα πρέπει όμως ν' αναφέρουμε εδώ ότι οι μέρες αυτές οι γιορτινές που ήταν κι' ανοιξιάτικες βοηθούσαν πολύ και στην δημιουργία..ειδυλλίων , θες το κλίμα των ημερών , η γιορτινή ατμόσφαιρα και η γενικότερη..χαλαρότητα , έδιναν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων , κάτι που οι νέοι και οι νέες της εποχής δεν το άφηναν...ανεκμετάλλευτο .
Κι' έφτανε , επί τέλους , η μεγάλη μέρα , το χωριό είχε βάλει τα γιορτινά του , οι δρόμοι πεντακάθαροι , τα πεζοδρόμια φρεσκοασβεστωμένα , οι αυλές παστρεμένες και περιποιημένες και τα μπαλκόνια , με τις σημαίες και τις ευωδιαστές γλάστρες , αρμένιζαν σαν ολοστόλιστα καράβια στον καταγάλανο , ανοιξιάτικο Λιδορικιώτικο ουρανό , όλα μοσχοβολούσαν ασβέστη κι' άνοιξη και μαζί με την..ευωδιά της σκορδαλιάς , που ήταν έτοιμη αποβραδίς , δημιουργούσαν μιά υπέροχη πανδαισία..αρωμάτων , χαρά Θεού.....
Ανήμερα , το χωριό ήταν στο πόδι απ' τα χαράματα , και νάθελες να κοιμηθείς ήταν αδύνατο , οι πρόσκοποι και τα λυκόπουλα άνοιγαν το πρόγραμμα το γιορταστικό με τον εωθινό , κι' ολο το χωριό αντιβοούσε τα τραγούδια των παιδιών , ενώ παράλληλα οι μανάδες ήταν απο νωρίς ξεσηκωμένες , είχαν να ετοιμάσουν τα παιδιά , να μαγειρέψουν , να περιποιηθούν το σπίτι , χρονιάρα μέρα βλέπεις , διπλογιορτή , και νάναι έτοιμες γιά την εκκλησία , τη δοξολογία και μετά η παρέλαση , να καμαρώσουν τα βλαστάρια τους , και ο χορός στη Βαθειά , οπότε πάει η μέρα δεν έμενε καιρός γιά τίποτα άλλο . Βέβαια υπήρχαν και οι εορτάζοντες , οι Βαγγέληδες και οι Βαγγελίες , στην Πελοπόννησο γιορτάζουν και οι Άγγελοι κι' οι Αγγελικές αυτή τη μέρα , σε μας όμως όχι και άν θυμάμαι και καλά δυό ήταν όλοι κι' όλοι οι Βαγγέληδες , του Μανετοθύμιου και του Ανδρέα του Υφαντή , άλλους δεν μπορώ να θυμηθώ .
Περνώντα η ώρα , οι δρόμοι άρχιζαν να γεμίζουν , τσολιάδες , Αμαλίες , προσκόπους , λυκόπουλα και παιδιά του Δημοτικού και του Γυμνασίου που πηγαινορχόντουσαν παρέες - παρέες μέχρι να συγκεντρωθούν γιά τον εκκλησιασμό και την παρέλαση , οι σαλπιγκτές με τους τυμπανιστές , έκαναν τις τελευταίες πρόβες τους , σηκώνοντας το χωριό στο πόδι και λίγο αργότερα , η στεντόρεια φωνή του γυμναστού μας του αξέχαστου Κώστα Παπανδρέου αντιλαλούσε απ' άκρης σ' άκρη στο χωριό , δίνοντας τα παραγγέλματα στους μαθητές που ήταν ακόμα σκόρπιοι . Κορίτσια κι' αγόρια , όλα στολισμένα , με τις καλές τους φορεσιές , φρεσκοσιδερωμένες , άστραφταν από χαρά και καθαριότητα , τόνοιωθαν το ζούσαν και το φχαριστιόνταν , όχι όπως τώρα , τότε τόχαμε τιμή και καμάρι να πάρουμε μέρος στις παρελάσεις , τώρα....
Όταν όλα ήταν έτοιμα , τα παιδιά κατά σχολείο , Δημοτικό και Γυμνάσιο παρατάσσονταν καθώς και τα υπόλοιπα παρελαύνοντα τμήματα , πρόσκοποι κλπ. η πομπή άρχιζε κάπου απ' το τότε Δημοτικό , σήμερα Μουσείο , και έφτανε σχεδόν μέχρι τις λάκες , ενώ στο Αλωνάκι , αριστερά και δεξιά στο δρόμο , οι Λιδορικιώτες είχαν αρχίσει να παίρνουν θέσεις γιά την παρέλαση , που γινόταν αμέσως μετα την δοξολογία και οι φωτογράφοι μας , ο αείμνηστος ο Νίκος ο Κολοκύθας ( Πανουργιάς ) κι' ο Σωτήρης ο Γιαλαμάς είχαν ήδη κάνει χρυσές δουλειές φωτογραφίζοντας τη νεολαία που πηγαινορχόταν βγάζοντας αναμνηστικές φωτογραφίες .
Δεν απόμενε παρά το παράγγελμα του γυμναστού μας , κι' ή καλοκουρδισμένη μηχανή έπαιρνε μπροστά , πρόσκοποι , λυκόπουλα , σχολεία , όλα τα παιδιά άψογα , καλογυμνασμένα πέρναγαν μπροστά στον κόσμο που τα χειροκροτούσε ασταμάτητα , κουνώντας τις σημαιούλες που κρατούσαν , και ζητοκραυγάζοντας....
Μετά τον εκκλησιασμό ακολουθούσε η τελετή κατάθεσης στεφάνων στο μνημείο των ηρώων στο Αλωνάκι όπου , από νωρίς οι Λιδορικιώτες , αλλά και γονείς των μαθητών απ' όλα τα χωριά, είχαν πιάσει θέσεις γιά να παρακολουθήσουν της εντυπωσιακή , πράγματι , παρέλαση και να καμαρώσουν τα παιδιά τους . Η τελετή της κατάθεσης των στεφανιών είχε τη δική της μεγαλοπρέπεια και ομορφιά , οι απαγγελίες των ηρωικών ποιημάτων και η όλη παράσταση των παιδιών σκόρπαγαν συγκίνηση στους παρευρισκόμενους που είχαν κατακλύσει την πλατεία αλλά και τους γύρω χώρους , ενώ ήταν ολοφάνερη σε κάθε κίνηση , σε κάθε στιγμή , η εξαίρετη δουλειά του αξέχαστου γυμναστού μας , στον οποίο πολλά οφείλουμε όλοι μας .
Τελειώνοντας και η κατάθεση των στεφανιών τα τμήματα παρατάσσονταν πάλι στην αρχική θέση, στο παλιό Δημοτικό και άρχιζε πλέον η παρέλαση , που με τόση αγωνία όλοι περίμεναν , άρχοντας , κυριολεκτικά , της παρέλασης αλλά και ψυχή της , ήταν φυσικά ο Κώστας Παπανδρέου , επιβλητικός , σοβαρός με Ολύμπια ηρεμία και μεγαλοπρέπεια καθοδηγούσε , σαν Δ/ντής ορχήστρας , την όλη τελετή με άριστα πάντα αποτελέσματα .
Το πέρασμα των παιδιών γινόταν μέσα σε πανδαιμόνιο , εμβατηρίων ( που ακούγονταν απ' τα μεγάφωνα ) , ήχων σαλπίγγων και τυμπάνων και της βοής απ' τις φωνές του κόσμου που κυριολεκτικά παραληρούσε από ενθουσιασμό .
Τελειώνοντας η παρέλαση , όλος ο κόσμος πήγαινε στη Βαθειά όπου , θα χόρευαν στην αρχή τα παιδιά και στη συνέχεια μέχρι αργά το μεσημέρι γινόταν τρικούβερτο γλέντι , βούλιαζε κυριολεκτικά απ' τον κόσμο η πλατεία , ενώ ο υπέροχος ήχος του κλαρίνου αντιλαλούσε απ'άκρη σ' άκρη στο χωριό μας που γιόρταζε πραγματικά τη λαμπρή αυτή γιορτή .
Το μεσημέρι , στα σπίτια , επακολουθούσε γερό τσιμπούσι και φυσικά κρασοπότι , μπακαλιάρου και σκορδαλιάς ένεκεν , χωρίς να λειπουν βέβαια και οι λαχταριστές τυρόπιτες και το αρνάκι με πατάτες στο φούρνο , συγγενείς και φίλοι , μαζεύονταν παρέες - παρέες και το γλεντούσαν μέχρι αργά .
Το απόγευμα είχαμε , πάντα , την απαραίτητη θεατρική παράσταση στο Γυμνάσιο , το σούρουπο την φαντασμαγορική μας λαμπαδοφορία και το βράδυ γλεντοκόπι στα μαγαζιά μέχρι τελικής... πτώσεως , μέχρι πρωίας.....
Χρόνια μετά , βρέθηκα στο χωριό του Ευαγγελισμού γεμάτος νοσταλγία , να ξαναζήσω ( έτσι πίστευα ) τις όμορφες εκείνες στιγμές , να νοιώσω την ίδια ζεστασιά , την ίδια συγγενική ατμόσφαιρα του τότε , αλλοίμονο....με περίμενε μιά πολύ δυσάρεστη έκπληξη , πίκρα , απογοήτευση , θλίψη αλλά και οργή με πλημμύρισαν , δεν γνώρισα το χωριό μας , δεν είχε καμιά σχέση με το Λιδορίκι που είχα στην ψυχή και τα όνειρά μου , έννοιωσα σαν σε ξένο τόπο , καμιά εικοσαριά άνθρωποι σκόρπιοι στ' Αλωνάκι στην κατάθεση των στεφανιών και μιά ομάδα μαθητών που υποτίθεται ότι έκανε ...παρέλαση , τραγική εμφάνιση που δυστυχώς απεικονίζει μιά θλιβερή , πολύ θλιβερή πραγματικότητα , εάλω η πόλις αδέρφια...δυστυχώς....
Γιά τους νοσταλγούς παραθέσαμε μερικές παλιές φωτογραφίες , έτσι γιά ...βάλσαμο....γιά... παρηγοριά.....
ΤΟ...ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΜΑΣ.....
Βρεθήκαμε , αγαπητοί μας φίλοι , ένα Σαββατοκύριακο στα Λαγκάδια , γυναικοχώρι βλέπεις , άγρια ομορφιά της φύσης , σαν το χωριό μας περίπου , αλλά άλλες συνθήκες , άλλη νοοτροπία και άλλη η αγάπη των Λαγκαδινών για την πατρίδα τους .
Μάλιστα , αγάπη έμπρακτη όχι μόνο...προφορική, μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι κάθε Σαββατοκύριακο , ναι ΚΑΘΕ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ , ένα , δύο και τρία λεωφορεία μεταφέρουν εκδρομείς - Λαγκαδινούς στο χωριό τους , κι'αυτό γίνεται ΟΛΟ ΤΟ ΧΡΟΝΟ χειμώνα καλοκαίρι , ναι , εκδρομές κάθε Σαββατοκύριακο οργανωμένες απ' το Σύλλογό τους που , απ' ότι μάθαμε , τις περισσότερες εκδηλώσεις τους τις κάνουν στο χωριό τους .
Βέβαια έχουν κάθε εξυπηρέτηση και περιποίηση , βρίσκουν να φάνε ( και τα μεσημέρια....) και γενικά τα μαγαζιά τους ,τα κάθε είδους , έχουν αυτό που σε κάνει αμέσως να τα αγαπήσεις , ζεστασιά και...επαγγελματισμό , σπάνιο είδος για την ...εποχή μας , πολύ σπάνιο .
Αυτό όμως που πραγματικά ζηλέψαμε ήταν η ...απόλυτη καθαριότητα παντού , ναι παντού , δρόμοι, αυλές , σοκάκια , πλατείες , πεζοδρόμια , μαγαζιά , όλα άστραφταν από καθαριότητα , χαρτάκι , σκουπίδι , πουθενά , χαλάλι τους...είναι πραγματικά αξιοζήλευτοι....
Άθελά μας γυρίσαμε το χρόνο πίσω και μελαγχολήσαμε , θυμηθήκαμε παλιότερες εποχές με ασβεστωμένα , κάθε Σαββατοκύριακο και γιορτές , πεζοδρόμια και αυλές γεμάτες γλάστρες και λουλούδια , καλοσυνάτους χωριανούς που σούδιναν την ψυχή τους μ'ένα χαμόγελο , τι κι'αν φόραγαν ντρίλινα ρούχα , είχαν καρδιά..βελούδινη , τόβλεπες , τόνοιωθες....
Γιατί , άραγε , αλλάξαμε τόσο , που είναι η κοινωνική μας συνοχή ; γιατί χάθηκε , και κυρίως τι φταίει γι' αυτό ; μη τα ρίξουμε πάλι στην παγκοσμιοποίηση , εμείς και μόνο εμείς φταίμε που την απλή την όμορφη ζωή μας την κάναμε ΜΟΝΟΙ μας....ποδήλατο και μάλιστα σε..... ανηφόρα, και τώρα το ...πληρώνουμε , και πολύ ακριβά μαλιστα .
Γιά να κάνουμε όμως μιά προσπάθεια , να κάνουμε πιό όμορφο το χωριό μας , πιό καθαρό , πιό ανθρώπινο , πιό ζεστό και σίγουρα θ'αλλάξει κι'η ζωή μας , θα γίνει σίγουρα καλύτερη , πιό όμορφη και πιό απλή , ύστερα δεν θα ζήσουμε και...χίλια χρόνια , θυμάστε παλιότερα που υπήρχε ο θεσμός της προσωπικής εργασίας ; τότε όλοι προσφέραμε το κάτι τις στο χωριό μας , γιατί όχι και τώρα ;σοφά τα λόγια του αξέχαστου του Κένεντι : μη κοιτάς τι κάνει η πατρίδα σου γιά σένα , αλλά τι κάνεις εσύ γι'αυτή....έχετε αντιρρηση ;
Μάλιστα , αγάπη έμπρακτη όχι μόνο...προφορική, μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι κάθε Σαββατοκύριακο , ναι ΚΑΘΕ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ , ένα , δύο και τρία λεωφορεία μεταφέρουν εκδρομείς - Λαγκαδινούς στο χωριό τους , κι'αυτό γίνεται ΟΛΟ ΤΟ ΧΡΟΝΟ χειμώνα καλοκαίρι , ναι , εκδρομές κάθε Σαββατοκύριακο οργανωμένες απ' το Σύλλογό τους που , απ' ότι μάθαμε , τις περισσότερες εκδηλώσεις τους τις κάνουν στο χωριό τους .
Βέβαια έχουν κάθε εξυπηρέτηση και περιποίηση , βρίσκουν να φάνε ( και τα μεσημέρια....) και γενικά τα μαγαζιά τους ,τα κάθε είδους , έχουν αυτό που σε κάνει αμέσως να τα αγαπήσεις , ζεστασιά και...επαγγελματισμό , σπάνιο είδος για την ...εποχή μας , πολύ σπάνιο .
Αυτό όμως που πραγματικά ζηλέψαμε ήταν η ...απόλυτη καθαριότητα παντού , ναι παντού , δρόμοι, αυλές , σοκάκια , πλατείες , πεζοδρόμια , μαγαζιά , όλα άστραφταν από καθαριότητα , χαρτάκι , σκουπίδι , πουθενά , χαλάλι τους...είναι πραγματικά αξιοζήλευτοι....
Άθελά μας γυρίσαμε το χρόνο πίσω και μελαγχολήσαμε , θυμηθήκαμε παλιότερες εποχές με ασβεστωμένα , κάθε Σαββατοκύριακο και γιορτές , πεζοδρόμια και αυλές γεμάτες γλάστρες και λουλούδια , καλοσυνάτους χωριανούς που σούδιναν την ψυχή τους μ'ένα χαμόγελο , τι κι'αν φόραγαν ντρίλινα ρούχα , είχαν καρδιά..βελούδινη , τόβλεπες , τόνοιωθες....
Γιατί , άραγε , αλλάξαμε τόσο , που είναι η κοινωνική μας συνοχή ; γιατί χάθηκε , και κυρίως τι φταίει γι' αυτό ; μη τα ρίξουμε πάλι στην παγκοσμιοποίηση , εμείς και μόνο εμείς φταίμε που την απλή την όμορφη ζωή μας την κάναμε ΜΟΝΟΙ μας....ποδήλατο και μάλιστα σε..... ανηφόρα, και τώρα το ...πληρώνουμε , και πολύ ακριβά μαλιστα .
Γιά να κάνουμε όμως μιά προσπάθεια , να κάνουμε πιό όμορφο το χωριό μας , πιό καθαρό , πιό ανθρώπινο , πιό ζεστό και σίγουρα θ'αλλάξει κι'η ζωή μας , θα γίνει σίγουρα καλύτερη , πιό όμορφη και πιό απλή , ύστερα δεν θα ζήσουμε και...χίλια χρόνια , θυμάστε παλιότερα που υπήρχε ο θεσμός της προσωπικής εργασίας ; τότε όλοι προσφέραμε το κάτι τις στο χωριό μας , γιατί όχι και τώρα ;σοφά τα λόγια του αξέχαστου του Κένεντι : μη κοιτάς τι κάνει η πατρίδα σου γιά σένα , αλλά τι κάνεις εσύ γι'αυτή....έχετε αντιρρηση ;
ΠΑΣΧΑΛΙΝΟΣ....ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ....
Το πάσχα έφτασε αδέρφια Λιδορικιώτες , μην περιμένετε να φτάσει Μεγάλη Παρασκευή γιά να ανεβείτε στο χωριό , σκάστε το νωρίτερα , κακά τα ψέματα , άλλη ομορφιά έχει το Μεγαλοβδόμαδο στο Λιδορίκι , πως να το πούμε , νοιώθεις..'αλλος άνθρωπος , ύστερα ....για να συνεδριάσει και να πάρει αποφάσεις η..Βουλή της ...Βαθειάς πρέπει νάχει απαρτία , πως να το κάνουμε , θα αναγκαστούμε να πάρουμε....απουσίες , γιά προσέξτε παρακαλώ...
Α...να μη το ξεχάσουμε , φέρτε και φίλους σας , πολλούς φίλους σας , να γνωρίσουν το πανέμορφο χωριό μας και να γίνουν....ισόβιοι φίλοι του , όσο πιο πολλοί μαζευόμαστε τόσο καλύτερα θα περνάμε...ελήφθη το μήνυμα ;
Α...να μη το ξεχάσουμε , φέρτε και φίλους σας , πολλούς φίλους σας , να γνωρίσουν το πανέμορφο χωριό μας και να γίνουν....ισόβιοι φίλοι του , όσο πιο πολλοί μαζευόμαστε τόσο καλύτερα θα περνάμε...ελήφθη το μήνυμα ;
Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΟ 1851 ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ...
Με το σημερινό ΕΚΤΟ ΜΕΡΟΣ της , τελείωσε η ιστορική αφήγηση γύρω απ'την επικρατούσα κατάσταση στην περιοχή μας το 1851 . Προσπαθήσαμε να σας μεταφέρουμε τα βασικά στοιχεία της Δωρικής , τότε , ζωής χωρίς να ξεφύγουμε απ'τα όρια που χάραξε στο πολύτιμο έργο του - Η ΦΩΚΙΔΑ ΣΤΟ 1851 - ο Γιώργος Ε.Καψάλης και ελπίζουμε να το πετύχαμε , σεις θα το κρίνετε .
Πολλά πράγματα ίσως σας παραξενέψουν , ίσως σας ξενίσουν , θα πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη ότι η όλη αφήγηση έχει όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία της τότε εποχής , γραφή ,ύφος , ορθογραφία ονόματα και τοπονύμια , ακόμα και τρόπο σκέψης , για να γίνει περισσότερο κατανοητή .
Εμείς απ'τη μεριά μας , για την καλύτερη ενημέρωσή σας , ολοκληρώνουμε ένα πλήρη πίνακα που θα περιέχει όλα τα ονόματα των χωριών και οικισμών , της τότε εποχής , με τα αντίστοιχα σημερινά , καθώς και 'ολες τις αλλαγές που έγιναν σ'αυτά απ'το 1851 μέχρι σήμερα.
Τέλος συγκεντρώνουμε τα απαραίτητα στοιχεία , καθώς και φωτογραφικό υλικό , για να συνεχίσουμε την περιγραφή από τότε ( 1851 ) μέχρι σήμερα , με σταθμούς το 1900 και το 1950 , θα προσπαθήσουμε δηλαδή να καλύψουμε όλη τη διαδρομή των 155 χρόνων , χωρίς όμως αναφορές σε γεγονότα της περιόδου 1940-1950 .
Επίσης σας πληροφορούμε ότι στη σελίδα μας και στην κατηγορία - ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ - θα υπάρχει ενοποιημένη ολόκληρη η αφήγηση - Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΟ 1851 - που γιά ... τεχνικούς λόγους , γράφτηκε και παρουσιάστηκε κομματιαστά , σε 6 τμήματα .
Τελειώνοντας θέλουμε να παρακαλέσουμε τους Λιδορικιώτες αναγνώστες μας , να μας βοηθήσουν στην προσπάθειά μας αυτή , με πληροφορίες , φωτογραφίες και όποιο άλλο σχετικό στοιχείο έχουν , ευχαριστούμε εκ των προτερων..
Πολλά πράγματα ίσως σας παραξενέψουν , ίσως σας ξενίσουν , θα πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη ότι η όλη αφήγηση έχει όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία της τότε εποχής , γραφή ,ύφος , ορθογραφία ονόματα και τοπονύμια , ακόμα και τρόπο σκέψης , για να γίνει περισσότερο κατανοητή .
Εμείς απ'τη μεριά μας , για την καλύτερη ενημέρωσή σας , ολοκληρώνουμε ένα πλήρη πίνακα που θα περιέχει όλα τα ονόματα των χωριών και οικισμών , της τότε εποχής , με τα αντίστοιχα σημερινά , καθώς και 'ολες τις αλλαγές που έγιναν σ'αυτά απ'το 1851 μέχρι σήμερα.
Τέλος συγκεντρώνουμε τα απαραίτητα στοιχεία , καθώς και φωτογραφικό υλικό , για να συνεχίσουμε την περιγραφή από τότε ( 1851 ) μέχρι σήμερα , με σταθμούς το 1900 και το 1950 , θα προσπαθήσουμε δηλαδή να καλύψουμε όλη τη διαδρομή των 155 χρόνων , χωρίς όμως αναφορές σε γεγονότα της περιόδου 1940-1950 .
Επίσης σας πληροφορούμε ότι στη σελίδα μας και στην κατηγορία - ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ - θα υπάρχει ενοποιημένη ολόκληρη η αφήγηση - Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΟ 1851 - που γιά ... τεχνικούς λόγους , γράφτηκε και παρουσιάστηκε κομματιαστά , σε 6 τμήματα .
Τελειώνοντας θέλουμε να παρακαλέσουμε τους Λιδορικιώτες αναγνώστες μας , να μας βοηθήσουν στην προσπάθειά μας αυτή , με πληροφορίες , φωτογραφίες και όποιο άλλο σχετικό στοιχείο έχουν , ευχαριστούμε εκ των προτερων..
25.3.07
H ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΟ 1851 - ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ
Ο ΔΗΜΟΣ ΤΟΛΟΦΩΝΟΣ
Για να κλείσει η Δωρίδα , μένει ο Δήμος Τολοφώνος , που πιάνει όλη την παραλία από το Γαλαξείδι ως κοντά τη Ναύπακτο . Παλιά , απλωνόταν ο Καζάς Μαλαντρίνου στα ίδια όρια .
Η ΒΙΤΡΙΝΙΤΣΑ
Πρωτεύουσα του Δήμου , η Βιτρινίτσα – κοντά στην αρχαία Τολοφώνα – απέχει τέσσερις ώρες απ’ το Λοιδωρίκι , προς το νότο .
Ριζωμένη σε θέση καλή , μ’ένα άχρηστο ρέμα , έχει μπροστά την καρπερή πεδιάδα που γεννάει στάρι , όσπρια , μπαμπάκι , λάδι , κρασί , σταφίδα .
Γερό χωριό , με Δημοτικό Σχολείο Β’ τάξεως και τελωνειακό σταθμό στην παραλία της – τα Χάνια – βαστάει 531 κατοίκους ( 125 οικογένειες ) , ενώ προπολεμικί είχε 300 .
Αστυνόμος είναι ο Λ ά μ π ρ ο ς Γ ι α ν ν α κ ο ύ και παπάδες οι Αγωνιστές Π α π α δ η- μ ή τα ρ η ς Κ ο λ α ν τ ζ ή ς , 65 χρονών , και Π α π α σ π ύ ρ ο ς Σ χ ο ι ν ά ς , 60 χρονών .
Για ένορκοι έχουν προταθή οι :
Γ ε ω ρ γ ί ο υ η Κ ο ν τ ο γ ι ω ρ γ ό π ο υ λ ο ς η Β ι τ ρ ι ν ί τ σ α ς Δ ρ ό σ ο ς , κτηματίας , 61 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ .το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Γ κ ί κ α ς Γιώργος , κτηματίας , 41 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ.
Δ ρ α γ ώ τ η ς Θανάσης , κτηματίας , 59 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο .
« Γιάννης , κτηματίας , 50 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .
Κ α ρ ά μ π ε λ α ς Γιώργος , κτηματίας , 48 χρονών , με εισόδημα 1.000 δρχ. το χρόνο.
Κ α τ σ ο ύ λ η ς Γιάννης , κτηματίας , 47 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ το χρόνο
( Αγωνιστής ) .
Κ ο ν τ ό ς Λουκάς , έμπορας , 59 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ . το χρόνο .
Π ο λ ί τ η ς Αντρέας του Δρόσου , κτηματίας , 48 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .
Χ λ ω ρ ό ς Αντρέας , κτηματίας , 51 χρονών ,με εισόδημα 1.000 δρχ. το χρόνο .
Σημαντικοί Βιτρινιτσιώτες είναι ακόμα και οι :
Β ο ρ γ ι ά ς Κώστας , κτηματίας , 33 χρονών .
Γ ε ω ρ γ α κ ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , κτηματίας , 31 χρονών .
Κ α τ σ ι κ α π ή ς Θόδωρος του Α . κτηματίας , 20 χρονών .
« Γιάννης , κτηματίας , 51 χρονών .
Κ ο λ α ν τ ζ ή ς Δρόσος , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο ν τ ο λ ά τη ς Αναγνώστης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο ν τ ό π ο υ λ ο ς Χαραλάμπης του Λ. κτηματίας , 20 χρονών .
Π α π α δ η μ η τ ρ ί ο υ η Κ α ρ ν α β ό ς Γ . έμπορας , 36 χρονών .
Π ο λ ί τ η ς Γιώργος του Π., κτηματίας ,40 χρονών .
Σ τ α μ α τ ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , κτηματίας .
« Δ. κτηματίας , 45 χρονών .
Σ τ α ύ ρ ο υ Στάθης , έμπορας ,47 χρονών .
« Θόδωρος , έμπορας , 33 χρονών .
Χ λ ω ρ ό ς Γιώργος , κτηματίας , 47 χρονών .
« Θωμάς , κτηματίας , 21 χρονών .
Η ΞΥΛΟΓΑΙΔΑΡΑ
Μιάμιση ώρα βορειοδυτικά της Βιτρινίτσας , σαν νάναι κρεμασμένη ψηλά , με θέα προς τη θάλασσα , όπου ανοίγονται τέσσερα λιμάνια , είναι η Ξυλογαιδάρα ,με 55 φαμελιές και 254 κατοίκους .( Πριν τον πόλεμο μέτραγε 150 νομάτους ) . Στις γύρω ράχες τρέφονται γιδοπρόβατα και στις άπλες της παράγονται καλαμπόκι , στάρι , κρασί και λάδι υπέροχο .
Υποψήφιοι ένορκοι γράφτηκαν οι :
Γ ρ ι λ ά ν ο ς η Γ κ ι ρ λ ά ν ο ς Αναγνώστης , ειρηνοδικειακός πάρεδρος , 55 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Δ ά ρ α ς η Γ ι α ν ν α κ ό π ο υ λ ο ς Δημήτρης του Ιωάννου , κτηματίας , 49 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Ζ ω ι τ ός η Κα ρ α μ π ί ν η ς Δημήτρης , κτηματίας , 60 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ. το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Κ α θ α ρ ά κ η ς Γιάννης , κτηματίας , 69 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ . το χρόνο .
( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ τ ρ ο ύ κ η ς Γιαννάκης , δημοτικός σύμβουλος – κτηματίας , 63 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ .το χρόνο . ( Αγωνιστής από τους ξακουστούς ) .
Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ η Κ ω ν σ τ α ν τ έ λ λ ο ς Ηλίας , κτηματίας , 40 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο .
Γνωστοί είναι , επίσης , και οι :
Β α β ά τ σ ι κ ο ς Θανάσης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Κο υ τ ο ύ τ ζ α ς η Κο υ τ ά τ ζ η ς Αναγνώστης , κτηματίας ,51 χρονών . ( Αγωνιστής)
Κ ο υ τ ρ ο ύ κ η ς Δημήτρης του Ιωάννου , έμπορας , 30 χρονών .
« Παναγιώτης του Ιωάννου , κτηματίας , 22 χρονών .
Ο ΒΕΛΕΝΙΚΟΣ
Κοντά στην Ξυλογαιδάρα , δυό ώρες βορειοδυτικά της Βιτρινίτσας , βρίσκεται ο Βελενίκος .
Ριζωμένος κι’αυτός μέσα , αγγίζει τον Κορινθιακό με δυό λιμάνια . Το χώμα του το καρπερό δίνει στάρι , καλαμπόκι , κρασί και λάδι , αρκετά για να ζήσουν οι 132 ψυχές του – 28 οικογένειες .Πριν το ’21 υπαγόταν στον Καζά Λοιδωρικίου – είχε 75 κατοίκους.
Για ένορκοι έχουν προταθή οι :
Σ τ α μ α τ ο γ ι ά ν ν η ς Γιάννης του Α., δημοτικός σύμβουλος , 50 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Τ σ ά μ η ς Δημήτρης , κτηματίας , 69 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο .
Άξιοι είναι και οι:
Γ ε ω ρ γ α κ ό π ο υ λ ο ς Αντρέας , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ τ σ ο υ μ π ά κ η ς η Κ ο υ τ σ ο υ μ π ά ν η ς Γιώργος , κτηματίας , 50 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ η Μ α χ α ί ρ α ς Δημήτρης του Κωνσταντίνου , κτηματίας .
( Αγωνιστής ) .
Σ ι δ ε ρ ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , κτηματίας , 30 χρονών .
Σ τ α μ α τ ο γ ι ά ν ν η ς Γιώργος , κτηματίας , 58 χρονών. ( Αγωνιστής ) .
« Θύμιος του Α , κτηματίας , 39 χρονών .
TA MAΡΑΖΙΑ
Τα Μαραζιά απέχουν δυόμιση ώρες από τη Βιτρινίτσα , βορειοδυτικά , και παράγουν τα ίδια με τα γύρω : στάρι , καλαμπόκι , κρασί , λάδι .
Σήμερα , οι κάτοικοί τους φτάνουν τους 232 – 45 οικογένειες – ενώ προπολεμικά είχαν 135 , από τους οποίους οι 35 μέναν στ’απάνω Μαραζιά .
Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :
Μ π ί τ η ς Α. Αξιωματικός , 64 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο .
Π α π α θ ε ο χ ά ρ η ς Α ν α γ ν ώ σ τ η ς , κτηματίας , 59 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ . το χρόνο .
Ξεχωρίζουν , πάλι , και οι :
Κ α τ ή ς Αντώνης , κτηματίας .( Αγωνιστής ) .
Κ α ψ ό κ ο λ ο ς Νίκος , κτηματίας , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΤΑ ΤΡΟΙΖΩΝΙΑ
Αγκαλιασμένα απ’ τη θάλασσα τα Τροιζώνια , νησί με σπίτια και νεκροταφείο , που βρίσκονται θαμμένοι πολλοί Αγωνιστές του ’21 , που έπεσαν στις άγριες μάχες τις περιοχής .
Εδώ , στο τέλος του περασμένου αιώνα , ήθελε να μεταφέρει την έδρα του ο Δεσπότης του Λοιδωρικίου .
Η ΜΑΚΡΥΣΗ
Μιάμιση ώρα βορειοδυτικά της Βιτρινίτσας , είναι η Μάκρυση , μ’ένα ρέμα μικρό και κομμάτι δάσους .
Με 24 φαμελιές και 111 νομάτους – προπολεμικά είχε 150 – παράγει κρασί , όσπρια , καλαμπόκι και λίγο στάρι .
Για ένορκοι έχουν προταθή οι :
Γ κ ί κ α ς Αναγνώστης , κτηματίας , 49 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο.
Δ ρ ο σ ό π ο υ λ ο ς Α ν τ ρ έ α ς , κτηματίας , 54 χρονών με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο .
Από δω επίσης είναι και ο Μ π έ σ κ ο ς Γιώργος , κτηματίας , 33 χρονών .
Η ΜΗΛΙΑ
« Μηλίτσα πούσαι στον γκρεμνό » , λέει το τργούδι , κι’η Μηλιά μέσα σε γκρεμούς και σάρες είναι , μ’ένα δασάκι , 36 οικογένειες , 178 κατοίκους – προπολεμικά είχε 150 – και τα φτηνά αμπελοχώραφα .
Υποψήφιος ένορκος είναι ο Κ ο υ μ ο τ ός η Κ ο κ μ ο τ ό ς Δημήτρης ,δημοτικός σύμβουλος , 42 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ . το χρόνο .
Στους σημαντικούς Μηλιώτες περιλαμβάνονται και οι :
Β α σ ι λ ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Δημήτρης του Κ., κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ π ο τ ί ν η ς Γιάννης , κτηματίας ,56 χρονών .( Αγωνιστής ) .
« Κώστας , κτηματίας , 48 χρονών .( Αγωνιστής ) .
Ν τ α λ ά κ α ς η Μ α ρ γ α ρ ί τ η ς Γιάννης , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Π α π α δ η μ η τ ρ ί ο υ Κώστας , κτηματίας , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Χαραλάμπης , κτηματίας , 33 χρονών .
Τ α μ π ρ α τ ζ ή ς Γιώργος , κτηματίας , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
H ΣΩΤΑΙΝΑ
Σε δυόμιση ώρες δρόμο , βορειδυτικά ,της Βιτρινίτσας , συναντιέται η Σώταινα , με 71 κατοίκους – 15 οικογένειες – που ζουν απ’ό,τι δίνουν τα γιδοπρόβατα που τρέφουν και λίγα καλαμπόκια , στάρια και κριθάρια .
Γνωστός Σωταινιώτης είναι ο Συλλάνταβος Θανάσης , κτηματίας .( Αγωνιστής ) .
Η ΝΤΟΒΡΟΒΙΤΣΑ
Η Ντοβροβίτσα , ρημαγμένη τώρα , είχε προπολεμικά , 25 νομάτους .
Η ΠΛΕΣΙΑ
Τριπλασιασμένη , σχεδόν ,μετά την απελευθέρωση , η Πλέσια , έφτασε τους 423 κατοίκους – 75 οικογένειες – ενώ πριν είχε 175 .
Μιάμιση ώρα βορεινά της Βιτρινίτσας , βγάζει στάρι , κριθάρι , καλαμπόκι και τυρί υπέροχο .
Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι :
Γ ε ω ρ γ ί ο υ Γιάννης , δημοτικός σύμβουλος , 59 χρονών , με εισόδημα 2,000 δρχ . το χρόνο .
Κ α ρ α ν ά σ ι ο ς Κώστας , κτηνοτρόφος , 58 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .
Μ α ν έ τ α ς Αν , ειρηνοδικειακός πάρεδρος , 49 χρονών , με εισόδημα 2000 δρχ το χρόνο .
Μ α ν έ τ α ς Π., κτηματίας , 43 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ το χρόνο .
Σημαντικοί είναι επίσης και οι :
Ι ω ά ν ν ο υ Γιώργος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α μ ο υ τ σ ή ς Σταύρος , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α ν ι ό ς Παναγιώτης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Κ α ρ α μ ά ν τ ζ α λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο κ μ ο τ ό ς Μίχος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο τ ρ ό τ σ ο ς η Κο ρ δ ε λ ά ς η Κο ρ δ α λ ά ς Αντρέας , κτηματίας , 50 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ τ σ ο μ ί χ ο ς Χρήστος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ π ο ύ ν ο ς η Π λ έ σ ι α ς Γιάννης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Χ ρ υ σ α ν θ ά κ η ς Κώστας , κτηματίας , 32 χρονών .
ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΚΟΥΤΣΟΥΡΟΥ
Σε κορφή βράχου κοφτερού το Μοναστήρι του Κουτσουρού , αγναντεύει κι’ αφεντεύει τον Κορινθιακό .
Εδώ , στα χρόνια του πολέμου έγινε μάχη αποφασιστική .
Να πως την περιγράφει ο Αρτοτινός Συνταγματάρχης Γιάννης Ρούκης .
« Συναθροισθέντος άπαντος του Ελληνικού στρατού εις Σαλαμίνα ,ο τακτικός , υπό τας διαταγάς του Φαβιέ , ανεχώρησεν διά την Μεθώνην , οι δε λοιποί οπλαρχηγοί μετέβησαν μέρος αυτ΄βμ εις Κόρινθον , Τζαβέλλας , Χατζηπέτρος , Πανουργιάς , Δυοβουνιώτης , Χριστόφορος Περραιβός , και άλλα διάφορα σώματα κατέκαβον το φρούριον της Κορίνθου , όθεν εσύστησαν επιτροπήν τινα υπό το όνομα το πρώτον σώμα της Στερεάς Ελλάδος και της Ακροκορίνθου . Οι δε λοιποί οπλαρχηγοί , Ρούκης , Κριεζώτης , Μαμούρης , Διον .Ευμορφόπουλος και Ευστάθιος Κατζικογιάννης έμειναν εις Σαλαμίνα...Διατρίβοντες , λοιπόν , οι άνω οπλαρχηγοί καθ΄’ολον το θέρος εις διαφόρους θέσεις , τον Οκτώβριον διετάχθησαν , παρά της τότε Κυβερνήσεως , ίνα εκστρατεύσωσιν εις την Στερεάν Ελλάδα και τα μεν σώματα υπό τους Ρούκην , Μαμούρην , Δυοβουνιώτην , Πανουργιάν , Ν.Κοντογιάννην διετάχθησαν και επέρασαν εις την Ανα – τολικήν Ελλάδα , όπου και μετέβησαν εις Τριζόνια της Επαρχίας του Λοιδωρικίου , τα δε σώματα υπό τον Ν.Κριεζώτην , Βάσον Μαυροβουνιώτην να μεταβώσιν εις το Τρίκερι μετά των Καρατασαίων όπου και μετέβησαν . Τα δε σώματα τα μεταβαίνοντα εις Τριζόνια διηυθύνθησας προς το Λοιδωρίκιον , οπόθεν σώμα τι ασθενές Τουρκικόν ετράπη διά Λαμίαν και ενώ εισήλθον εις το Λοιδωρίκιον κατέκαβον αυτό , ευρόντες και τας αποθήκας πλήρεις διαφόρων καρπών .
Εντεύθεν δε διεμοιράσθησαν ούτως : ο μεν Δυοβουνιώτης , Μαμούρης και Πανουργιάς προς οχύρωσιν της ποταμιάς του Λοιδωρικίου , όπως εμποδίσωσι την εισβολήν του εχθρού από το μέρος της Λαμίας , όπου ο Σετραζίμης Κιούταγιας είχε το γενικόν στρατόπεδον , ο δε στρατηγός Ρούκης να καταλάβη την θέσιν της μονής του Κουτζουρού
Ίνα εμποδίση την εισβολήν του εχθρού εκ Σαλώνων, άτινα ο Μεχμέτ Ντιβόρης κατείχεν .
Ενώ ωχυρώθη εις το ειρημένον μονίδριον Κουτζουρού , εφοδιάσθη καλώς με τροφάς από τας εχθρικάς αποθήκας .
Μετά παρέλευσιν δε ημερών διέταξεν ο Σατρεζίμης εν σώμα τουρκικόν ,συγκείμενον υπέρ τας 3.000 , υπό τας διαταγάς του Χατζηνατάρη αυτού Τζέλο Πίτζαρη και διαφόρων άλλων Μπιμπασίδων και καπεταναρέων Σταμούλη Γάτζου εξ Αγράφων , Μητζοκοντογιάννη εξ Υπάτης , του Σαφάκα εκ Λοιδωρικίου , Ι .Ζελιανέου εκ Λεβαδείας
Κομνά Τράκα , Σαλωνίτου , και ομού πάντες εστρατοπέδευσαν εις το χωρίο Μαυρολιθάρι .Ιδόντες λοιπόν την συρροήν των Τούρκων και των ματ’ αυτών άνω Ελλήνων οι έχοντες ωχυρωμένον το στόμιον του Λοιδωρικίου , Μαμούρης , Δυοβουνιώτης και λοιποί και μη δυνάμενοι εμποδίσαι την ορμήν αυτών , οπισθοδρόμησαν και λαβόντες όσα ποίμνια ευρέθησαν πέριξ , κατεβίβασαν εις τα Τριζόνια , όπου ο Γ. Δυοβουνιώτης έγραψεν τω στρατηγώ Ρούκη εις Κουτζουρόν , όντος οκυώ ώρας μακράν , εξηγήσας αυτώ την οπισθοχώρησιν , διαβεβαιών οτι δεν ηδύναντο να στείλωσι ουδεμίαν βοήθειαν εις την θέσιν Κουτζουρού .Tότε τα Τουρκικά στρατεύματα κατέλαβαν την πρωτεύουσαν του Λοιδωρικίου και μετά τρεις ημέρας εξεστράτευσαν και κατέλαβον το χωρίον Πλέσσα , εν τέταρτον της θέσεως Κουτζουρού , όπου ην ο Ι. Ρούκης .Ενώ δε συνεκεντρώθησαν άπαντα τα σώματα τα υπό τον Τζέλο Πίτζαρην εις το άνω χωρίον , υπέρ τους 4.000 , δεν ετόλμησαν να επιπέσουν κατά των εν τή μονή Κουτζουρού , ούσης καλώς ωχυρωμένης , αλλά έμειναν άπρακτοι πλέον των 10 ημερών. Ο δε στρατηγός Ρούκης μη γνωρίζων τα κινήματα αυτών πανταχόθεν στερούμενος ειδήσεων περί των κινημάτων αυτών , διέταξεν δύο σωματάρχας , τον Ευστάθιον Γαβριήλ και Ι. Φαρμάκην να καταλάβωσι τα δύο Ντερβένια , το προς τα Σάλωνα και το προς το Λοιδωρίκι και ούτως οι σωματάρχαι συνέλαβον πλέον των 15 πεζοδρόμων εκ τε της Λαμίας , Αμφίσσης και διαφόρων άλλων μερών , την επαύριον δε μετήνεγκον αυτούς εις το στρατόπεδον του Κουτζουρού και μάλιστα ένα τούτων από το χωρίον Σεγδίτζα θεωρητικός και μακρομύστακα , οι δε στρατιώται ακούσαντες τούτο τον εξετέλεσαν πάραυτα και αμέσως τον παρουσίασαν με το εν μέρος του μύστακος . Ο δε στρατηγός επιπλήξας τους στρατιώτας διά τούτο , ακολούθως ωμίλησε του ειρημένου πεζού, αν και πηγαίνη εις τα Τριζόνια με εν γράμμα προς τους οπλαρχηγούς με την επιστροφήν του δε , θέλει δώσει αυτώ την ελευθερίαν και την φοράδα να επιστρέψη εις την πατρίδα του . Ο άνω πεζός τρέξας μετέβη εις Τριζονια και επέστρεψεν φέρων την απάντησιν από τους οπλαρχηγούς Δυοβουνιώτην , Μαμούρην , Πανουργιάν παρ’οις είχεν έλθη , τότε ο στρατηγός Ανδρέας Λόντος μετά σώματος Πελοποννησίων , οίτινες έλεγον εις απάντησιν ότι δεν δύνανται να δώσωσι βοήθειαν ουδεμίαν .
Σκεφθείς λοιπόν ο στρατηγός Ρούκης τίνι τρόπω να φέρει τους Τούρκους εις μάχην προς εμψλυχωσιν των υπό την οδηγίαν του Ελλήνων συνήθροισεν πάντας τους υπ’ αυτόν σωματάρχας και ενεθάρρυνεν αυτούς όπως αποφασίσωσιν να έλθωσιν εις μάχην με τους εχθρούς , συνεσκέφθη μετ’αυτών και έγραψεν επιστολήν τινα προς τους Τούρκους , διά να τους ερεθίση , έχουσαν ούτως : « Προς τους Μπιμπασήδες των Οθωμανών και αφορισμένους καπεταναρέους τους διαμένοντας εις το χωρίον Πλέσσα .
Είδον τον ερχομόν σας εις αυτό και εχάρην .Απορώ τα κινήματά σας , όπου οι Έλληνες σας περιμένουν με τας αγκάλας ανοικτάς διά να αλλάξωμεν από ένα τουφέκι , και αν ούτως έλθετε καλώς , ει δε μη χαράμι να σας γίνη το ψωμί του Σουλτάνου Μαχμούτη .
Ο στρατιώτης του Ιησού Χριστού Ι.Ρούκης εκ του στρατοπέδου του Κουτζουρού ».
Άμα έλαβαν οι Τούρκοι την ειρημένην επιστολήν με τον πεζόν της Σεγδίτζης , τον μονομύστακα , την επαύριον ήλθον εις μάχην , εις θέσιν Κουτζουρός , οι δε Έλληνες ήσαν καλώς ωχυρωμένοι εις 3 θέσεις , ο μεν Ευστ.Γαβριήλ ήτο εις Πηγάδι , δεξιόθεν του Ι.Φαρμάκη και Ι.Μπασδέκη , άνωθεν και αριστερά ο Τζατζαρώνης ΚΑΙ χΙΝΌΠΩΡΟς , εις δε το κέντρον ο στρατηγός Ρούκης μετ’επικουρίας , όπως δώση βοήθειαν όπου η χρεία το καλέσει .Ούτω και οι Τούρκοι διηρημένοι εις τρία επέπεσαν κατ’αυτών , και ενώ η μάχη από τα διάφορα μέρη εξηκολούθει πεισματώδεις μρτά τέσσαρας ήμισυ ώρας επέπεσαν οι Έλληνες εναντίον των Τούρκων , ούτως ώστε οι τούρκοι μη δυνηθέντες να κρατήσουν την ορμήν των Ελλήνων ετράπησαν εις φυγήν , τους οποίους κατεδίωξαν οι Έλληνες μέχρι του Πλέσσα , ούτω δε οι μεν Έλληνες ενεψυχώθησαν , οι δε εδειλίασαν να έλθουν εκ δευτέρου εις μάχην και επομένως έμειναν μετέωρα αμφότερα τα μέρη .
Επειδή δε οι Έλληνες είχον έλλειψιν κρέατος , διέταξεν ο Ρούκης τον Γαβριήλ μετά 40 στρατιωτών διά να προμηθεύση όθεν και αν εύρισκε πρόβατα προς τροφήν του στρατοπέδου .Ούτος έφθασεν εις την Σκάλαν των Σαλώνων , πλέον των 4 ωρών μακράν , εις τα μέρη τα κατεχόμενα υπό των Οθωμανών και όσα ποίμνια εύρεν εμπρός , μέγαν αριθμόν , τα ωδήγησε εις το στρατόπεδον . Οι δε Τούρκοι ερεθισθέντες από το συμβάν ήλθον και πάλιν εις την μάχην . Οι Έλληνες ορμήσαντες τους κατεδίωξαν άχρι των οχυρωμάτων των . Και εύθις δεν επανήλθον εις μάχην και πάλιν άπρακτοι εδιώχθησαν ώστε η θέσις αύτη εκρατήθη υπό του στρατηγού Ρούκη δύο σχεδόν μήνας , χωρίς να φθάση αυτώ η ελαχίστη επικουρία , μετά διαφόρους δε ακροβολισμούς και αψιμαχίας ετελείωσαν τα πολεμοφόδια και εκ τούτου βιαζόμενοι ηναγκάσθησαν και κατήλθον εις Τριζόνια....».
Η ΒΙΔΑΒΗ
Ανατολικά της Βιτρινίτσας , δυό ώρες , είναι η Βίδαβη με 423 κατοίκους – πριν το ’21 είχε 75 . Ακουμπισμένη ως τη θάλασσα , ανοίγει δυό καλά λιμάνια και παράγει κρασί , λάδι , στάρι και κριθάρι .
Υποψήφιοι ένορκοι έχουν προταθή οι :
Γ α λ ά ν η ς Νίκος , κτηματίας , 64 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ.το χρόνο .
(Αγωνιστής ) .
Μ α ν τ ζ ό ρ ο ς Νίκος , ειρηνοδικειακός πάρεδρος , 33 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ το χρόνο .
Η ΚΙΣΕΛΗ
Τελευταίο χωριό του Δήμου Τολοφώνος η Κίσελη , που απέχει μιά ώρα απ’τη Βιτρινίτσα και βγάζει στάρι , καλαμπόκι , κριθάρι , σίκαλη , όσπρια , μπαμπάκι , σταφίδα .
Σε πλαγιά χτισμένη , έχει δυό θαυμάσια λιμάνια , 47 φαμελιές και 216 κατοίκους – προπολεμικά είχς 150 .
Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι:
Δ ε σ π ο τ ό π ο υ λ ο ς Γ. Αξιωματικός , 63 χρονών , με εισόδημα 2.000 χρχ το χρόνο .
Λ έ κ ο ς Θανάσης , αξιωματικός , 56 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ , το χρόνο .
« Αντώνης , κτηματίας , 53 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ. το χρόνο .
« Γιώργος , κτηματίας , 59 χρονών , με εισόδημα 1.800 δρχ. το χρόνο .
Άξιοι ακόμα Κισελιώτες είναι οι :
Α θ α ν α σ ι ά δ η ς Αναγνώστης , κτηματίας , 29 χρονών .
Δ ρ ο μ ά ζ ο ς Θύμιος , έμπορας , 31 χρονών .
« Παναγιώτης , κτηματίας , 30 χρονών .
Κ ρ ί κ ο ς Λουκάς του Π. Κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Λ έ κ ο ς Νίκος , κτηματίας , 20 χρονών .
.
Για να κλείσει η Δωρίδα , μένει ο Δήμος Τολοφώνος , που πιάνει όλη την παραλία από το Γαλαξείδι ως κοντά τη Ναύπακτο . Παλιά , απλωνόταν ο Καζάς Μαλαντρίνου στα ίδια όρια .
Η ΒΙΤΡΙΝΙΤΣΑ
Πρωτεύουσα του Δήμου , η Βιτρινίτσα – κοντά στην αρχαία Τολοφώνα – απέχει τέσσερις ώρες απ’ το Λοιδωρίκι , προς το νότο .
Ριζωμένη σε θέση καλή , μ’ένα άχρηστο ρέμα , έχει μπροστά την καρπερή πεδιάδα που γεννάει στάρι , όσπρια , μπαμπάκι , λάδι , κρασί , σταφίδα .
Γερό χωριό , με Δημοτικό Σχολείο Β’ τάξεως και τελωνειακό σταθμό στην παραλία της – τα Χάνια – βαστάει 531 κατοίκους ( 125 οικογένειες ) , ενώ προπολεμικί είχε 300 .
Αστυνόμος είναι ο Λ ά μ π ρ ο ς Γ ι α ν ν α κ ο ύ και παπάδες οι Αγωνιστές Π α π α δ η- μ ή τα ρ η ς Κ ο λ α ν τ ζ ή ς , 65 χρονών , και Π α π α σ π ύ ρ ο ς Σ χ ο ι ν ά ς , 60 χρονών .
Για ένορκοι έχουν προταθή οι :
Γ ε ω ρ γ ί ο υ η Κ ο ν τ ο γ ι ω ρ γ ό π ο υ λ ο ς η Β ι τ ρ ι ν ί τ σ α ς Δ ρ ό σ ο ς , κτηματίας , 61 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ .το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Γ κ ί κ α ς Γιώργος , κτηματίας , 41 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ.
Δ ρ α γ ώ τ η ς Θανάσης , κτηματίας , 59 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο .
« Γιάννης , κτηματίας , 50 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .
Κ α ρ ά μ π ε λ α ς Γιώργος , κτηματίας , 48 χρονών , με εισόδημα 1.000 δρχ. το χρόνο.
Κ α τ σ ο ύ λ η ς Γιάννης , κτηματίας , 47 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ το χρόνο
( Αγωνιστής ) .
Κ ο ν τ ό ς Λουκάς , έμπορας , 59 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ . το χρόνο .
Π ο λ ί τ η ς Αντρέας του Δρόσου , κτηματίας , 48 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .
Χ λ ω ρ ό ς Αντρέας , κτηματίας , 51 χρονών ,με εισόδημα 1.000 δρχ. το χρόνο .
Σημαντικοί Βιτρινιτσιώτες είναι ακόμα και οι :
Β ο ρ γ ι ά ς Κώστας , κτηματίας , 33 χρονών .
Γ ε ω ρ γ α κ ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , κτηματίας , 31 χρονών .
Κ α τ σ ι κ α π ή ς Θόδωρος του Α . κτηματίας , 20 χρονών .
« Γιάννης , κτηματίας , 51 χρονών .
Κ ο λ α ν τ ζ ή ς Δρόσος , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο ν τ ο λ ά τη ς Αναγνώστης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο ν τ ό π ο υ λ ο ς Χαραλάμπης του Λ. κτηματίας , 20 χρονών .
Π α π α δ η μ η τ ρ ί ο υ η Κ α ρ ν α β ό ς Γ . έμπορας , 36 χρονών .
Π ο λ ί τ η ς Γιώργος του Π., κτηματίας ,40 χρονών .
Σ τ α μ α τ ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , κτηματίας .
« Δ. κτηματίας , 45 χρονών .
Σ τ α ύ ρ ο υ Στάθης , έμπορας ,47 χρονών .
« Θόδωρος , έμπορας , 33 χρονών .
Χ λ ω ρ ό ς Γιώργος , κτηματίας , 47 χρονών .
« Θωμάς , κτηματίας , 21 χρονών .
Η ΞΥΛΟΓΑΙΔΑΡΑ
Μιάμιση ώρα βορειοδυτικά της Βιτρινίτσας , σαν νάναι κρεμασμένη ψηλά , με θέα προς τη θάλασσα , όπου ανοίγονται τέσσερα λιμάνια , είναι η Ξυλογαιδάρα ,με 55 φαμελιές και 254 κατοίκους .( Πριν τον πόλεμο μέτραγε 150 νομάτους ) . Στις γύρω ράχες τρέφονται γιδοπρόβατα και στις άπλες της παράγονται καλαμπόκι , στάρι , κρασί και λάδι υπέροχο .
Υποψήφιοι ένορκοι γράφτηκαν οι :
Γ ρ ι λ ά ν ο ς η Γ κ ι ρ λ ά ν ο ς Αναγνώστης , ειρηνοδικειακός πάρεδρος , 55 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Δ ά ρ α ς η Γ ι α ν ν α κ ό π ο υ λ ο ς Δημήτρης του Ιωάννου , κτηματίας , 49 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Ζ ω ι τ ός η Κα ρ α μ π ί ν η ς Δημήτρης , κτηματίας , 60 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ. το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Κ α θ α ρ ά κ η ς Γιάννης , κτηματίας , 69 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ . το χρόνο .
( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ τ ρ ο ύ κ η ς Γιαννάκης , δημοτικός σύμβουλος – κτηματίας , 63 χρονών , με εισόδημα 2.500 δρχ .το χρόνο . ( Αγωνιστής από τους ξακουστούς ) .
Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ η Κ ω ν σ τ α ν τ έ λ λ ο ς Ηλίας , κτηματίας , 40 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο .
Γνωστοί είναι , επίσης , και οι :
Β α β ά τ σ ι κ ο ς Θανάσης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Κο υ τ ο ύ τ ζ α ς η Κο υ τ ά τ ζ η ς Αναγνώστης , κτηματίας ,51 χρονών . ( Αγωνιστής)
Κ ο υ τ ρ ο ύ κ η ς Δημήτρης του Ιωάννου , έμπορας , 30 χρονών .
« Παναγιώτης του Ιωάννου , κτηματίας , 22 χρονών .
Ο ΒΕΛΕΝΙΚΟΣ
Κοντά στην Ξυλογαιδάρα , δυό ώρες βορειοδυτικά της Βιτρινίτσας , βρίσκεται ο Βελενίκος .
Ριζωμένος κι’αυτός μέσα , αγγίζει τον Κορινθιακό με δυό λιμάνια . Το χώμα του το καρπερό δίνει στάρι , καλαμπόκι , κρασί και λάδι , αρκετά για να ζήσουν οι 132 ψυχές του – 28 οικογένειες .Πριν το ’21 υπαγόταν στον Καζά Λοιδωρικίου – είχε 75 κατοίκους.
Για ένορκοι έχουν προταθή οι :
Σ τ α μ α τ ο γ ι ά ν ν η ς Γιάννης του Α., δημοτικός σύμβουλος , 50 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Τ σ ά μ η ς Δημήτρης , κτηματίας , 69 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο .
Άξιοι είναι και οι:
Γ ε ω ρ γ α κ ό π ο υ λ ο ς Αντρέας , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ τ σ ο υ μ π ά κ η ς η Κ ο υ τ σ ο υ μ π ά ν η ς Γιώργος , κτηματίας , 50 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ η Μ α χ α ί ρ α ς Δημήτρης του Κωνσταντίνου , κτηματίας .
( Αγωνιστής ) .
Σ ι δ ε ρ ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , κτηματίας , 30 χρονών .
Σ τ α μ α τ ο γ ι ά ν ν η ς Γιώργος , κτηματίας , 58 χρονών. ( Αγωνιστής ) .
« Θύμιος του Α , κτηματίας , 39 χρονών .
TA MAΡΑΖΙΑ
Τα Μαραζιά απέχουν δυόμιση ώρες από τη Βιτρινίτσα , βορειοδυτικά , και παράγουν τα ίδια με τα γύρω : στάρι , καλαμπόκι , κρασί , λάδι .
Σήμερα , οι κάτοικοί τους φτάνουν τους 232 – 45 οικογένειες – ενώ προπολεμικά είχαν 135 , από τους οποίους οι 35 μέναν στ’απάνω Μαραζιά .
Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :
Μ π ί τ η ς Α. Αξιωματικός , 64 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο .
Π α π α θ ε ο χ ά ρ η ς Α ν α γ ν ώ σ τ η ς , κτηματίας , 59 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ . το χρόνο .
Ξεχωρίζουν , πάλι , και οι :
Κ α τ ή ς Αντώνης , κτηματίας .( Αγωνιστής ) .
Κ α ψ ό κ ο λ ο ς Νίκος , κτηματίας , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΤΑ ΤΡΟΙΖΩΝΙΑ
Αγκαλιασμένα απ’ τη θάλασσα τα Τροιζώνια , νησί με σπίτια και νεκροταφείο , που βρίσκονται θαμμένοι πολλοί Αγωνιστές του ’21 , που έπεσαν στις άγριες μάχες τις περιοχής .
Εδώ , στο τέλος του περασμένου αιώνα , ήθελε να μεταφέρει την έδρα του ο Δεσπότης του Λοιδωρικίου .
Η ΜΑΚΡΥΣΗ
Μιάμιση ώρα βορειοδυτικά της Βιτρινίτσας , είναι η Μάκρυση , μ’ένα ρέμα μικρό και κομμάτι δάσους .
Με 24 φαμελιές και 111 νομάτους – προπολεμικά είχε 150 – παράγει κρασί , όσπρια , καλαμπόκι και λίγο στάρι .
Για ένορκοι έχουν προταθή οι :
Γ κ ί κ α ς Αναγνώστης , κτηματίας , 49 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ. το χρόνο.
Δ ρ ο σ ό π ο υ λ ο ς Α ν τ ρ έ α ς , κτηματίας , 54 χρονών με εισόδημα 1.500 δρχ . το χρόνο .
Από δω επίσης είναι και ο Μ π έ σ κ ο ς Γιώργος , κτηματίας , 33 χρονών .
Η ΜΗΛΙΑ
« Μηλίτσα πούσαι στον γκρεμνό » , λέει το τργούδι , κι’η Μηλιά μέσα σε γκρεμούς και σάρες είναι , μ’ένα δασάκι , 36 οικογένειες , 178 κατοίκους – προπολεμικά είχε 150 – και τα φτηνά αμπελοχώραφα .
Υποψήφιος ένορκος είναι ο Κ ο υ μ ο τ ός η Κ ο κ μ ο τ ό ς Δημήτρης ,δημοτικός σύμβουλος , 42 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ . το χρόνο .
Στους σημαντικούς Μηλιώτες περιλαμβάνονται και οι :
Β α σ ι λ ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Δημήτρης του Κ., κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ π ο τ ί ν η ς Γιάννης , κτηματίας ,56 χρονών .( Αγωνιστής ) .
« Κώστας , κτηματίας , 48 χρονών .( Αγωνιστής ) .
Ν τ α λ ά κ α ς η Μ α ρ γ α ρ ί τ η ς Γιάννης , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Π α π α δ η μ η τ ρ ί ο υ Κώστας , κτηματίας , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Χαραλάμπης , κτηματίας , 33 χρονών .
Τ α μ π ρ α τ ζ ή ς Γιώργος , κτηματίας , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
H ΣΩΤΑΙΝΑ
Σε δυόμιση ώρες δρόμο , βορειδυτικά ,της Βιτρινίτσας , συναντιέται η Σώταινα , με 71 κατοίκους – 15 οικογένειες – που ζουν απ’ό,τι δίνουν τα γιδοπρόβατα που τρέφουν και λίγα καλαμπόκια , στάρια και κριθάρια .
Γνωστός Σωταινιώτης είναι ο Συλλάνταβος Θανάσης , κτηματίας .( Αγωνιστής ) .
Η ΝΤΟΒΡΟΒΙΤΣΑ
Η Ντοβροβίτσα , ρημαγμένη τώρα , είχε προπολεμικά , 25 νομάτους .
Η ΠΛΕΣΙΑ
Τριπλασιασμένη , σχεδόν ,μετά την απελευθέρωση , η Πλέσια , έφτασε τους 423 κατοίκους – 75 οικογένειες – ενώ πριν είχε 175 .
Μιάμιση ώρα βορεινά της Βιτρινίτσας , βγάζει στάρι , κριθάρι , καλαμπόκι και τυρί υπέροχο .
Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι :
Γ ε ω ρ γ ί ο υ Γιάννης , δημοτικός σύμβουλος , 59 χρονών , με εισόδημα 2,000 δρχ . το χρόνο .
Κ α ρ α ν ά σ ι ο ς Κώστας , κτηνοτρόφος , 58 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .
Μ α ν έ τ α ς Αν , ειρηνοδικειακός πάρεδρος , 49 χρονών , με εισόδημα 2000 δρχ το χρόνο .
Μ α ν έ τ α ς Π., κτηματίας , 43 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ το χρόνο .
Σημαντικοί είναι επίσης και οι :
Ι ω ά ν ν ο υ Γιώργος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α μ ο υ τ σ ή ς Σταύρος , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α ν ι ό ς Παναγιώτης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Κ α ρ α μ ά ν τ ζ α λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο κ μ ο τ ό ς Μίχος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο τ ρ ό τ σ ο ς η Κο ρ δ ε λ ά ς η Κο ρ δ α λ ά ς Αντρέας , κτηματίας , 50 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ τ σ ο μ ί χ ο ς Χρήστος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ π ο ύ ν ο ς η Π λ έ σ ι α ς Γιάννης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Χ ρ υ σ α ν θ ά κ η ς Κώστας , κτηματίας , 32 χρονών .
ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΚΟΥΤΣΟΥΡΟΥ
Σε κορφή βράχου κοφτερού το Μοναστήρι του Κουτσουρού , αγναντεύει κι’ αφεντεύει τον Κορινθιακό .
Εδώ , στα χρόνια του πολέμου έγινε μάχη αποφασιστική .
Να πως την περιγράφει ο Αρτοτινός Συνταγματάρχης Γιάννης Ρούκης .
« Συναθροισθέντος άπαντος του Ελληνικού στρατού εις Σαλαμίνα ,ο τακτικός , υπό τας διαταγάς του Φαβιέ , ανεχώρησεν διά την Μεθώνην , οι δε λοιποί οπλαρχηγοί μετέβησαν μέρος αυτ΄βμ εις Κόρινθον , Τζαβέλλας , Χατζηπέτρος , Πανουργιάς , Δυοβουνιώτης , Χριστόφορος Περραιβός , και άλλα διάφορα σώματα κατέκαβον το φρούριον της Κορίνθου , όθεν εσύστησαν επιτροπήν τινα υπό το όνομα το πρώτον σώμα της Στερεάς Ελλάδος και της Ακροκορίνθου . Οι δε λοιποί οπλαρχηγοί , Ρούκης , Κριεζώτης , Μαμούρης , Διον .Ευμορφόπουλος και Ευστάθιος Κατζικογιάννης έμειναν εις Σαλαμίνα...Διατρίβοντες , λοιπόν , οι άνω οπλαρχηγοί καθ΄’ολον το θέρος εις διαφόρους θέσεις , τον Οκτώβριον διετάχθησαν , παρά της τότε Κυβερνήσεως , ίνα εκστρατεύσωσιν εις την Στερεάν Ελλάδα και τα μεν σώματα υπό τους Ρούκην , Μαμούρην , Δυοβουνιώτην , Πανουργιάν , Ν.Κοντογιάννην διετάχθησαν και επέρασαν εις την Ανα – τολικήν Ελλάδα , όπου και μετέβησαν εις Τριζόνια της Επαρχίας του Λοιδωρικίου , τα δε σώματα υπό τον Ν.Κριεζώτην , Βάσον Μαυροβουνιώτην να μεταβώσιν εις το Τρίκερι μετά των Καρατασαίων όπου και μετέβησαν . Τα δε σώματα τα μεταβαίνοντα εις Τριζόνια διηυθύνθησας προς το Λοιδωρίκιον , οπόθεν σώμα τι ασθενές Τουρκικόν ετράπη διά Λαμίαν και ενώ εισήλθον εις το Λοιδωρίκιον κατέκαβον αυτό , ευρόντες και τας αποθήκας πλήρεις διαφόρων καρπών .
Εντεύθεν δε διεμοιράσθησαν ούτως : ο μεν Δυοβουνιώτης , Μαμούρης και Πανουργιάς προς οχύρωσιν της ποταμιάς του Λοιδωρικίου , όπως εμποδίσωσι την εισβολήν του εχθρού από το μέρος της Λαμίας , όπου ο Σετραζίμης Κιούταγιας είχε το γενικόν στρατόπεδον , ο δε στρατηγός Ρούκης να καταλάβη την θέσιν της μονής του Κουτζουρού
Ίνα εμποδίση την εισβολήν του εχθρού εκ Σαλώνων, άτινα ο Μεχμέτ Ντιβόρης κατείχεν .
Ενώ ωχυρώθη εις το ειρημένον μονίδριον Κουτζουρού , εφοδιάσθη καλώς με τροφάς από τας εχθρικάς αποθήκας .
Μετά παρέλευσιν δε ημερών διέταξεν ο Σατρεζίμης εν σώμα τουρκικόν ,συγκείμενον υπέρ τας 3.000 , υπό τας διαταγάς του Χατζηνατάρη αυτού Τζέλο Πίτζαρη και διαφόρων άλλων Μπιμπασίδων και καπεταναρέων Σταμούλη Γάτζου εξ Αγράφων , Μητζοκοντογιάννη εξ Υπάτης , του Σαφάκα εκ Λοιδωρικίου , Ι .Ζελιανέου εκ Λεβαδείας
Κομνά Τράκα , Σαλωνίτου , και ομού πάντες εστρατοπέδευσαν εις το χωρίο Μαυρολιθάρι .Ιδόντες λοιπόν την συρροήν των Τούρκων και των ματ’ αυτών άνω Ελλήνων οι έχοντες ωχυρωμένον το στόμιον του Λοιδωρικίου , Μαμούρης , Δυοβουνιώτης και λοιποί και μη δυνάμενοι εμποδίσαι την ορμήν αυτών , οπισθοδρόμησαν και λαβόντες όσα ποίμνια ευρέθησαν πέριξ , κατεβίβασαν εις τα Τριζόνια , όπου ο Γ. Δυοβουνιώτης έγραψεν τω στρατηγώ Ρούκη εις Κουτζουρόν , όντος οκυώ ώρας μακράν , εξηγήσας αυτώ την οπισθοχώρησιν , διαβεβαιών οτι δεν ηδύναντο να στείλωσι ουδεμίαν βοήθειαν εις την θέσιν Κουτζουρού .Tότε τα Τουρκικά στρατεύματα κατέλαβαν την πρωτεύουσαν του Λοιδωρικίου και μετά τρεις ημέρας εξεστράτευσαν και κατέλαβον το χωρίον Πλέσσα , εν τέταρτον της θέσεως Κουτζουρού , όπου ην ο Ι. Ρούκης .Ενώ δε συνεκεντρώθησαν άπαντα τα σώματα τα υπό τον Τζέλο Πίτζαρην εις το άνω χωρίον , υπέρ τους 4.000 , δεν ετόλμησαν να επιπέσουν κατά των εν τή μονή Κουτζουρού , ούσης καλώς ωχυρωμένης , αλλά έμειναν άπρακτοι πλέον των 10 ημερών. Ο δε στρατηγός Ρούκης μη γνωρίζων τα κινήματα αυτών πανταχόθεν στερούμενος ειδήσεων περί των κινημάτων αυτών , διέταξεν δύο σωματάρχας , τον Ευστάθιον Γαβριήλ και Ι. Φαρμάκην να καταλάβωσι τα δύο Ντερβένια , το προς τα Σάλωνα και το προς το Λοιδωρίκι και ούτως οι σωματάρχαι συνέλαβον πλέον των 15 πεζοδρόμων εκ τε της Λαμίας , Αμφίσσης και διαφόρων άλλων μερών , την επαύριον δε μετήνεγκον αυτούς εις το στρατόπεδον του Κουτζουρού και μάλιστα ένα τούτων από το χωρίον Σεγδίτζα θεωρητικός και μακρομύστακα , οι δε στρατιώται ακούσαντες τούτο τον εξετέλεσαν πάραυτα και αμέσως τον παρουσίασαν με το εν μέρος του μύστακος . Ο δε στρατηγός επιπλήξας τους στρατιώτας διά τούτο , ακολούθως ωμίλησε του ειρημένου πεζού, αν και πηγαίνη εις τα Τριζόνια με εν γράμμα προς τους οπλαρχηγούς με την επιστροφήν του δε , θέλει δώσει αυτώ την ελευθερίαν και την φοράδα να επιστρέψη εις την πατρίδα του . Ο άνω πεζός τρέξας μετέβη εις Τριζονια και επέστρεψεν φέρων την απάντησιν από τους οπλαρχηγούς Δυοβουνιώτην , Μαμούρην , Πανουργιάν παρ’οις είχεν έλθη , τότε ο στρατηγός Ανδρέας Λόντος μετά σώματος Πελοποννησίων , οίτινες έλεγον εις απάντησιν ότι δεν δύνανται να δώσωσι βοήθειαν ουδεμίαν .
Σκεφθείς λοιπόν ο στρατηγός Ρούκης τίνι τρόπω να φέρει τους Τούρκους εις μάχην προς εμψλυχωσιν των υπό την οδηγίαν του Ελλήνων συνήθροισεν πάντας τους υπ’ αυτόν σωματάρχας και ενεθάρρυνεν αυτούς όπως αποφασίσωσιν να έλθωσιν εις μάχην με τους εχθρούς , συνεσκέφθη μετ’αυτών και έγραψεν επιστολήν τινα προς τους Τούρκους , διά να τους ερεθίση , έχουσαν ούτως : « Προς τους Μπιμπασήδες των Οθωμανών και αφορισμένους καπεταναρέους τους διαμένοντας εις το χωρίον Πλέσσα .
Είδον τον ερχομόν σας εις αυτό και εχάρην .Απορώ τα κινήματά σας , όπου οι Έλληνες σας περιμένουν με τας αγκάλας ανοικτάς διά να αλλάξωμεν από ένα τουφέκι , και αν ούτως έλθετε καλώς , ει δε μη χαράμι να σας γίνη το ψωμί του Σουλτάνου Μαχμούτη .
Ο στρατιώτης του Ιησού Χριστού Ι.Ρούκης εκ του στρατοπέδου του Κουτζουρού ».
Άμα έλαβαν οι Τούρκοι την ειρημένην επιστολήν με τον πεζόν της Σεγδίτζης , τον μονομύστακα , την επαύριον ήλθον εις μάχην , εις θέσιν Κουτζουρός , οι δε Έλληνες ήσαν καλώς ωχυρωμένοι εις 3 θέσεις , ο μεν Ευστ.Γαβριήλ ήτο εις Πηγάδι , δεξιόθεν του Ι.Φαρμάκη και Ι.Μπασδέκη , άνωθεν και αριστερά ο Τζατζαρώνης ΚΑΙ χΙΝΌΠΩΡΟς , εις δε το κέντρον ο στρατηγός Ρούκης μετ’επικουρίας , όπως δώση βοήθειαν όπου η χρεία το καλέσει .Ούτω και οι Τούρκοι διηρημένοι εις τρία επέπεσαν κατ’αυτών , και ενώ η μάχη από τα διάφορα μέρη εξηκολούθει πεισματώδεις μρτά τέσσαρας ήμισυ ώρας επέπεσαν οι Έλληνες εναντίον των Τούρκων , ούτως ώστε οι τούρκοι μη δυνηθέντες να κρατήσουν την ορμήν των Ελλήνων ετράπησαν εις φυγήν , τους οποίους κατεδίωξαν οι Έλληνες μέχρι του Πλέσσα , ούτω δε οι μεν Έλληνες ενεψυχώθησαν , οι δε εδειλίασαν να έλθουν εκ δευτέρου εις μάχην και επομένως έμειναν μετέωρα αμφότερα τα μέρη .
Επειδή δε οι Έλληνες είχον έλλειψιν κρέατος , διέταξεν ο Ρούκης τον Γαβριήλ μετά 40 στρατιωτών διά να προμηθεύση όθεν και αν εύρισκε πρόβατα προς τροφήν του στρατοπέδου .Ούτος έφθασεν εις την Σκάλαν των Σαλώνων , πλέον των 4 ωρών μακράν , εις τα μέρη τα κατεχόμενα υπό των Οθωμανών και όσα ποίμνια εύρεν εμπρός , μέγαν αριθμόν , τα ωδήγησε εις το στρατόπεδον . Οι δε Τούρκοι ερεθισθέντες από το συμβάν ήλθον και πάλιν εις την μάχην . Οι Έλληνες ορμήσαντες τους κατεδίωξαν άχρι των οχυρωμάτων των . Και εύθις δεν επανήλθον εις μάχην και πάλιν άπρακτοι εδιώχθησαν ώστε η θέσις αύτη εκρατήθη υπό του στρατηγού Ρούκη δύο σχεδόν μήνας , χωρίς να φθάση αυτώ η ελαχίστη επικουρία , μετά διαφόρους δε ακροβολισμούς και αψιμαχίας ετελείωσαν τα πολεμοφόδια και εκ τούτου βιαζόμενοι ηναγκάσθησαν και κατήλθον εις Τριζόνια....».
Η ΒΙΔΑΒΗ
Ανατολικά της Βιτρινίτσας , δυό ώρες , είναι η Βίδαβη με 423 κατοίκους – πριν το ’21 είχε 75 . Ακουμπισμένη ως τη θάλασσα , ανοίγει δυό καλά λιμάνια και παράγει κρασί , λάδι , στάρι και κριθάρι .
Υποψήφιοι ένορκοι έχουν προταθή οι :
Γ α λ ά ν η ς Νίκος , κτηματίας , 64 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ.το χρόνο .
(Αγωνιστής ) .
Μ α ν τ ζ ό ρ ο ς Νίκος , ειρηνοδικειακός πάρεδρος , 33 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ το χρόνο .
Η ΚΙΣΕΛΗ
Τελευταίο χωριό του Δήμου Τολοφώνος η Κίσελη , που απέχει μιά ώρα απ’τη Βιτρινίτσα και βγάζει στάρι , καλαμπόκι , κριθάρι , σίκαλη , όσπρια , μπαμπάκι , σταφίδα .
Σε πλαγιά χτισμένη , έχει δυό θαυμάσια λιμάνια , 47 φαμελιές και 216 κατοίκους – προπολεμικά είχς 150 .
Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι:
Δ ε σ π ο τ ό π ο υ λ ο ς Γ. Αξιωματικός , 63 χρονών , με εισόδημα 2.000 χρχ το χρόνο .
Λ έ κ ο ς Θανάσης , αξιωματικός , 56 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ , το χρόνο .
« Αντώνης , κτηματίας , 53 χρονών , με εισόδημα 2.000 δρχ. το χρόνο .
« Γιώργος , κτηματίας , 59 χρονών , με εισόδημα 1.800 δρχ. το χρόνο .
Άξιοι ακόμα Κισελιώτες είναι οι :
Α θ α ν α σ ι ά δ η ς Αναγνώστης , κτηματίας , 29 χρονών .
Δ ρ ο μ ά ζ ο ς Θύμιος , έμπορας , 31 χρονών .
« Παναγιώτης , κτηματίας , 30 χρονών .
Κ ρ ί κ ο ς Λουκάς του Π. Κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Λ έ κ ο ς Νίκος , κτηματίας , 20 χρονών .
.
Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΟ 1851 - ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΤΟ
Ο ΔΗΜΟΣ ΠΟΤΙΔΑΝΕΙΑΣ
ΤΟ ΑΠΑΝΩ η ΑΝΩ ΠΑΛΙΟΞΑΡΙ
Σε έξη ώρες απ’ το Λοιδωρίκι , καταπράσινο , είναι το Απάνω η Άνω Παλιοξάρι , λεβεντο χώρι , έδρα του Δήμου . Μ’ ένα ποτάμι κι’ένα ρέμα χρήσιμα , βρύσες και πυκνά δάση σ’ όλη την περιοχή του , βγάζει στάρι , καλαμπόκι , όσπρια , καρύδια και ξυλεία .
Mε 116 οικογένειες και 631 κατοίκους – πριν το ’21 ίσια που έπιανε τους 200 – έχει Δημοτικό Σχολείο Β’ τάξεως και Ειρηνοδικείο .
Στις εκκλησιές του λειτουργούν δυό παπάδες , αγωνιστές και ήρωες , οι Παπανικόλας Μηλιώνης και Παπανικόλας Παπαιωάννου , 65 χρονών .
Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :
Γ κ έ κ α ς Θανάσης , Αξιωματικός – ιατροχειρουργός , 52 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο ν δ ύ λ η ς Γιώργος του Παναγιώτου , κτηματίας , 45 χρονών , με περιουσία 9.000 δρχ. ( Αγωνιστής ) .
Π α π α θ α ν α σ ί ο υ Αναγνώστης η Αναγνωσταράς , κτηματίας – Βουλευτής , 53 χρονών , με περιουσία 7.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Π α π ο υ τ σ ή ς Αναστάσης , κτηματίας , 53 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ .
( Αγωνιστής ) .
Σημαντικοί ακόμα Πανωπαλιοξαρίτες είναι οι :
Δ η μ η τ ρ έ λ λ ο ς Θανάσης , γεωργοκυηνοτρόφος , 50 χρονών .( Αγωνιστής ).
Η λ ι ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , έμπορας , 46 χρονών .
Κ ο σ κ ι ν ά ς Παναγιώτης , γεωργός , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Λ α γ ι α ν δ ρ έ ο υ Γιώργος , γεωργός , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Λ α γ ι ο θ ε ο δ ω ρ ό π ο υ λ ο ς η Ζ υ γ ο ύ ρ η ς Δημήτρης , γεωργός , 52 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Μ έ ν τ ζ α ς Θανάσης , γεωργός , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ π ά μ π ο ς Ηλίας , γεωργός , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Π α π ο υ τ σ ή ς Βαγγέλης , Αξιωματικός , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ ρ ι α ν τ α φ ύ λ λ ο υ Αναγνώστης , γεωργός , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΚΑΤΩ ΠΑΛΙΟΞΑΡΙ
Μισή ώρα από την πρωτεύουσα του Δήμου , στολισμένο το Κάτω Παλιοξάρι , πνιγμένο , κι’αυτό στα δέντρα , μ’ένα ποτάμι κι’ έξη χρήσιμα ρέματα , περιμένει .
Τα προιόντα του είναι τα ίδια με το Απάνω κι’ απ’ αυτά ζούνε οι 352 νομάτοι του – 70 φαμελιές .( Προπολεμικά είχε 150 κατοίκους ) .
Παπάδες του χωριού είναι οι αγωνιστές Παπαθανάσης Νικολάου , 70 χρονών και Παπα-γιάννης Παπαποστόλου , 65 χρονών .
Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι :
Α σ η μ ά κ η ς Θανάσης , κτηματίας , 60 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ .
( Αγωνιστής ) .
Α σ η μ ά κ η ς Γιάννης , κτηματίας , 63 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ, ( Αγωνιστής )
Άξιοι να σημειωθούν είναι και οι :
Α ν δ ρ ε ό π ο υ λ ο ς Χαραλάμπης , γεωργός , 43 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Γ ι α ν ν έ λ ο ς Ζήσιμος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α μ π έ ρ η ς Δημήτριος , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ό κ κ ι ν ο ς Κώστας του Νικ. Κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο σ σ ί δ α ς Παναγιώτης , κτηματίας , 65 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ γ ι ο ύ φ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο ύ ρ τ η ς Γιάννης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ α ν ι ώ τ η ς Διαμαντής του Θανάση , κτηματίας , 44 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ρ ό κ ο ς η Δ ι α μ α ν τ ό π ο υ λ ο ς Παναγιώτης , κτηματίας , 55 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΛΥΚΟΧΩΡΙ
Μιάμιση ώρα απέχει το Λυκοχώρι , απ’ το Πάνω Παλιοξάρι , δυτικά . Σε βουνό χωμένο , με ένα ποτάμι κι’ έξη άχρηστα ρέματα , βγάζει στάρι , καλαμπόκι , όσπρια , καρύδια και ξυλεία απ’ τ’απέραντα δάση του .
Σήμερα έχει 299 κατοίκους – 41 φαμελιές – πριν τον πόλεμο είχε 125 . Παπάδες είναι οι αγωνιστές Παπαποστόλης Παναγιώτου , 74 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ . και Παπα-γιάννης Παπαποστόλου , 48 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ υποψήφιοι ένορκοι και οι δυό . Ακόμα έχουν προταθή γιά ένορκοι και οι :
Π α π α π ο σ τ ό λ ο υ Βασίλης , κτηματίας , 49 χρονών , με εισόδημα 1.200 δρχ .το χρόνο .
Π α π α π ο σ τ ό λ ο υ Κώστας , Αξιωματικός , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ).
Άλλοι άξιοι Λυκοχωρίτες είναι οι :
Α ν α σ τ α σ ί ο υ Γιώργος , γεωργός , 48 χρονών .( Αγωνιστής ) .
Δ η μ η τ ρ ί ο υ Στάθης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Ι ω ά ν ν ο υ Αλέξης , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α λ ί γ α ς Νίκος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α τ έ λ η ς Κώστας , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Ρ ο ύ μ π α ς Γιάννης , κτηματίας , 56 χρονών .( Αγωνιστής ) .
Σ μ α ί λ η ς Κώστας , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΟΙ ΓΚΟΥΜΑΙΟΙ
Νοτιοδυτικά απο τ’ Απάνω Παλιοξάρι , σε τρεις ώρες δρόμο , συναντιώνται οι Γκουμαίοι με 27 οικογένειες και 135 κατοίκους , λίγο περισσότερους από προπολεμικά ( 90 ) .
Μ’ ένα ρέμα άχρηστο και δάση αρκετά , παράγουν στάρι , καλαμπόκι και όσπρια .
Γιά ένορκος έχει προταθή ο Ν ι κ ο λέ τ ο ς Αποστόλης , γεωργός , 60 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Σημαντικοί είναι και οι :
Γ α λ α ν ό π ο υ λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , γεωργός , 53 χρονών .( Αγωνιστής ) .
Ζ ω γ ρ ά φ ο ς Νίκος , γεωργοκτηνοτρόφος , 59 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Θ ε ο χ α ρ ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ ί χ ο ς η Π α λ ά σ κ α ς Θανάσης , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ν ι κ ο λ ά ο υ Σπύρος , κτηματίας , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Π λ ο ύ μ η ς Δημήτρης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ ρ ι α ν τ α φ ύ λ λ ο υ η Π ι π ι ρ ί γ κ ο ς Κώστας , κτηματίας , 66 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Η ΚΑΡΔΑΡΑ
Σε ξέφωτο , σε γυμνό λόφο , τρεις ώρες κι’ένα τέταρτο απ’το Απάνω Παλιοξάρι , νοτιο-δυτικά , απαντιέται η Καρδάρα , μ’ένα ρεματάκι άχρηστο κι’ αριά δέντρα παραέξω .
Φτωχοχώρι , σταροκαλάμποκα και όσπρια δίνει η γης της και μ’ αυτά , μαζί με λίγο τυρί, κρέας και μαλλιά , συντηρούνται οι 76 νομάτοι της – 14 φαμελιές .( Πριν το ’21 είχε 50 νομάτους ) .
Παπάς είναι ο Παπαγιάννης Νικολάου , 63 χρονών ( Αγωνιστής ) , και υποψήφιος ένορκος ο Μ ε ι ν τ ά σ η ς η Μ π ε ι ν τ ά σ η ς Κώστας , γεωργός , 45 χρονών με περιουσία 5.000 δρχ. ( Αγωνιστής ) .
Άλλοι άξιοι Καρδαριώτες είναι και οι :
Γ ι α ν ν α κ ο ύ ρ η ς Παναγιώτης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α ρ δ ά ρ α ς η Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ Θανάσης , κτηματίας , 49 χρονών .(Αγωνιστής)
Η ΚΑΡΥΑ
Η Καρυά – στα νοτιοδυτικά – απέχει τρισήμιση ώρες απ’ το Απάνω Παλιοξάρι .
Το χωριό ζει απ’τα σταροκαλάμποκα και τα όσπρια που χαρίζει το χώμα του , ενώ βοηθάνε κάπως και τα μικροδάση του . Δυό - τρία ρέματα που κυλάνε στην περιφέρειά του είναι άχρηστα .
Κατοίκους έχει 256 , όσους και προπολεμικά που η Κάτω Καρυά μετρούσε 150 και η Απάνω 100 .
Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι :
Ζ έ ρ β α ς Δημήτρης του Γεωργίου , Αξιωματικός , 55 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ
( Αγωνιστής ) .
Σ τ α υ ρ ά κ η ς Αναστάσης η Αναγνώστης , γεωργός , 55 χρονών , με εισόδημα 1.000 δρχ , το χρόνο . (Αγωνιστής ) .
Τ ζ ε λ α λ ή ς Γιάννης , γεωργός , 42 χρονών , με εισόδημα 1.000 δρχ το χρόνο.
Σημαντικοί Καρυώτες είναι και οι :
Α λ ε ξ α ν δ ρ ή ς Χρήστος , γεωργός , 44 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Α λ ε ξ ί ο υ Παναγιώτης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Γ ε ρ έ α ς η Ι ε ρ έ α ς Τάσιος , γεωργός , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Δ η μ η τ ρ ί ο υ Βασίλης , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Δ ρ ο ύ γ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ρ ε μ α σ μ έ ν ο ς Σπύρος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ ω τ η ρ ό π ο υ λ ο ς Αποστόλης , γεωργός , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ ζ ε λ α λ ή ς Δημήτρης , κτηνοτρόφος , 37 χρονών .
Τ σ ί ρ η ς Δημήτρης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ο ΣΟΥΛΕΣ
Ο Σουλές είναι μικρό χωριό , δίπλα σ’ ένα ποτάμι , στο οποίο υπάρχουν δυό μύλοι που εξυπηρετούν τα γύρω . Κοντά ξαπλώνονται τα ερείπια του Μοναστηριού τ’ Αι Γιάννη , που λένε πως ανήκουν στην παλιά πόλη Ευπάλιο .
ΤΟ ΒΛΑΧΟΚΑΤΟΥΝΟ
Σε τέσσερις ώρες από το Πάνω Παλιοξάρι καρτερεί το Βλαχοκάτουνο με 228 κατοίκους – 38 οικογένειες – ενώ προπολεμικά είχε 75 .
Με κουτσοδάση , τρέφει γιδοπρόβατα και παράγει καλαμπόκι και όσπρια .
Ξεχωρίζουν εδώ οι :
Α π ο σ τ ό λ ο υ Δημήτρης , κτηματίας , 42 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ π ί τ ζ ο ς Αναστάσης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Ν ι κ ο λ ά ο υ η Τα σ ό λ κ α ς Παναγιώτης , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ν ι κ ο λ ά ο υ Χαραλάμπης , κτηματίας , 44 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Π α π α ι ω ά ν ν ο υ Σ ω τ ή ρ η ς , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ α ί τα ς Κώστας , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ ά γ κ α λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 47 ετών . ( Αγωνιστής ) .
Τ σ ό λ κ α ς Γιώργος του Ν . κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Χ ο λ έ β α ς Γιώργος , κτηματίας .( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΟΜΕΡ ΕΦΕΝΤΗ η ΜΕΡΑΦΕΝΤΗ
Στα νοτιοδυτικά του Πάνω Παλιοξαριού – τρεις ώρες και τρία τέταρτα – στην πλούσια πεδιάδα του Μόρνου , κρύβεται μέσα στις καλαμιές και βρωμόνερα το Ομέρ Εφέντη η Μεραφέντη .
Μ’ ένα ποτάμι κι’ ένα ρέμα άχρηστα , διπλασίασε σχεδόν τους κατοίκους του – 228 τώρα ( 38 φαμελιές ) 125 πριν το ’21 .
Υποψήφιος ένορκος είναι ο Α λ ε ξ ί ο υ Μήτσος , κτηματίας , 61 χρονών , με εισόδημα 1.200 δρχ.το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Άξιοι ακόμα είναι οι :
Μ α ν τα ζ ά ρ α ς Γιάννης ( Από το Λυκοχώρι ) , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Π α γ ω μ έ ν ο ς Γιωργάκης , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ σ α γ κ α ρ έ λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ο ΛΟΓΓΟΣ
Αδειασμένος απ’ τον πόλεμο ο Λόγγος – μονάχα 9 φαμελιές και 26 κατοίκους έχει , ενώ , πριν ο Απάνω Λόγγος έφτανε τους 125 – γλύφεται από ένα ποτάμι κι’ ένα ρέμα άχρηστο και προσπαθή να ζήση με τα λίγα καλαμπόκια και όσπρια που βγάζει .
Η ΜΑΝΑΓΟΥΛΗ
Στον κάμπο κι’ αυτή – 4 ώρες νοτιοδυτικά του Παλιοξαριού – βουλιάζει σ’ ένα μεγάλο βάλτο και σχίζεται από ζωογόνο ποτάμι . Μικροχώρι – 74 ψυχές , 17 οικογένειες – έναν έχει να δείξη για ένορκο , το Μ π ε ρ ε τ ά ν ο Θανάση , γεωργό , 53 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ.
Από δω είναι και οι :
Κ α π ο τ ό π ο υ λ ο ς η Σ π α ν ό ς Χρήστος , κτηματίας . ( Αγωνιστής ).
Κ α ρ κ α β ί τ σ α ς Κώστας του Π. κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΧΑΣΑΝΑΓΑ
Το Χασάναγα γειτονεύει με τη Μανάγουλη – τεσσερεσήμιση ώρες νοτιοδυτικά απ’ το Απάνω Παλιοξάρι – κι’ έχει κι’ αυτό ένα βάλτο απέραντο κι’ ένα χρήσιμο ποτάμι .
Οι κάτοικοί του φτάνουν δε φτάνουν τους 100 .
Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :
Κ α ρ δ ά ρ α ς Αν , γεωργός , 49 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ το χρόνο .
Κ α ρ δ ά ρ α ς Παναγής , γεωργός , 43 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ.( Αγωνιστής ) .
Λ ο υ κ ό π ο υ λ ο ς Δ , γεωργός , 43 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .
Μ α κ ρ υ γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς η Μ α κ ρ υ γ ι ά ν ν η ς Αντ , γεωργός , 39 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .
Σημαντικοί ακόμα είναι και οι :
Κ α τ σ ώ ν η ς Αναστάσης , κτηματίας , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ ρ έ ν τ η ς Κώστας του Α , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
ΜΑΛΑΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΗΛΑΛΑ
Στο βάλτο και τα Μαλάματα , με βάσανα και θέρμες , δεν μπορούν να μεγαλώσουν πολύ. Μαλάματα και Πηλάλα 75 κατοίκους έχουν – 22 οικογένειες – με μοναδικό υποψήφιο για ένορκο τον Μ α λ ά Ανδριανό , κτηματία , 50 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .
‘Αξιος ακόμα να ο είναι και ο Β ο ύ λ γ α ρ η ς η Ζ έ ρ β α ς Νίκος , γεωργός , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΚΛΗΜΑ
Με απότομους κι’ επικίνδυνους γκρεμούς προς τη θάλασσα , καλά σφαλισμένο είναι το Κλήμα η Κάτω Κλήμα , τρεις ώρες νοτιοδυτικά απ’ τ’Απάνω Παλιοξάρι .
Άγριος τόπος αλλά φωλιά καλή , έχει ένα ποτάμι χρήσιμο – που κυλάει μέχρι το λιμάνι του Αγίου Νικολάου , που στην αρχαιότητα λεγόταν Ερυθραί – δυό ρέματα άχρηστα , μιά λίμνη και δάση σ’όλη την περιοχή του .
Προπολεμικά , είχ3ε 275 κατοίκους , ενώ τώρα , μετριούνται 401 – 86 φαμελιές .
Γιά ένορκοι προτάθηκαν οι :
Α λ ε ξ ί ο υ Γιώργος , Αξιωματικός , 44 χρονών , με περιουσία 5.200 δρχ.
Δ α σ κ α λ ό π ο υ λ ο ς Παπαδ., Αξιωματικός , 59 χρονών , με εισόδημς 1.400 δρχ . το χρόνο .
Π α π α δ η μ η τ ρ ί ο υ Θεοδόσης , κτηματίας , 50 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .
( Αγωνιστής ) .
Σ κ α λ τ σ ά ς Δημήτρης του Ιωάννου , Αξιωματικός , με περιουσία 6.500 .(Αγωνιστής )
Ξεχωρίζουν ακόμα , και οι :
Α θ α ν α σ ί ο υ Γιώργος , γεωργός , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Α θ α ν α σ ί ο υ η Β λ ά χ ο ς Δημήτρης , κτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .
Γ ε ω ρ γ ί ο υ η Κ ο ν τ ό ς Δημήτρης , κτηματίας , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« η Κο υ ρ ε ν τ ί ν η ς Δημήτρης του Γεωργίου , κτηματίας , 52 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Κ ό κ κ ι ν ο ς Γιώργος , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής .
Κ ο λ ο κ ο ύ σ η ς Κώστας ,κτηματίας , 47 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο τ σ ι λ ι ά ρ η ς Θόδωρος , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ο ΚΑΜΠΟΣ
Μιάμιση ώρα νοτιοδυτικά του Παλιοξαριού , με 32 φαμελιές και 160 νομάτους , απαντιέται ο Κάμπος , που παράγει στάρι , καλαμπόκι και όσπρια .
Υποψήφιος ένορκος από δω είναι ο Τ σ ο υ ρ ά κ η ς Αναστάσης , κτηματίας , 53 χρονών, με περιουσία 6.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Άξιοι ακόμα χωριανοί είναι και οι :
Α ν α δ ι ώ τ η ς Γιώργος , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
« Χαραλάμπης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Β ι λ β ι τ ζ ά ν ο ς Αντρέας , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Γ λ υ ν τ ζ ή ς Νικολός , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Δ η μ ό π ο υ λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής )
Κ ω σ τ α ρ ά ς Μήτρος , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Λ ι α κ ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .
Μ ω ρ α ί τ η ς Θανάσης , γεωργός , 46 χρονών . ( Αγωνιστής )
Π α ν τ ε λ ή ς Γιώργος , γεωργός , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ο ΠΑΛΙΟΜΥΛΟΣ
Προς τον Κάμπο κι’ο Παλιόμυλος , με δάση και ένα ρέμα άχρηστο , μιάμιση ώρα νοτιοδυτικά του Παλιοξαριού .
Μικροχώρι , βγάζει δημητριακά και όσπρια κι’ έχει 65 κατοίκους – 16 οικογένειες .
Στον πίνακα των υποψηφίων ενόρκων γράφτηκε , ο Τ ζ ε ρ ε μέ γ λ η ς Γιώργος η Αναγνώστης , κτηματίας , 65 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .( Αγωνιστής ) .
Διαλεχτοί Παλιομυλιώτες είναι και οι :
Κ α ρ α γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α τ σ ώ ν η ς Γιάννης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ ζ ε ρ ε μ έ γ λ η ς Γιώργος , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΤΑ ΚΑΡΟΥΤΙΑ
Προς την ίδια κατεύθυνση – Ν.Δ – τρεις ώρες απ’ το Παλιοξάρι , με ίδια προιόντα της περιοχής – σταροκαλαμποκα , όσπρια – ανασαίνουν τα Καρούτια , πενταπλασιασμένα μετά την απελευθέρωση – τώρα 126 νομάτοι ( 33 φαμελιές ) – πριν 30 .
Καρουτιανός υποψήφιος ένορκος , είναι ο Π α γ ώ ν η ς Γεώργιος , γεωργός ,49 χρονών ,
με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Σημαντικός ακόμα χωριανός είναι και ο Μ ο υ ρ λ ό ς η Ν ι κ ο λ ά ο υ Στάθης , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Η ΣΕΡΓΟΥΛΑ
Στα νότια του Παλιοξαριού – τρισήμιση ώρες – βρίσκεται η Σεργούλα , που βγάζει στάρι, καλαμπόκι και όσπρια κι’ έχει 155 κατοίκους – με 35 οικογέ νειες – όσους είχε σχεδόν και προν το ’21 ( 150 ) .
Γιά ένορκος , έχει προταθή ο Π α π α π ο λ ί τ η ς Χαραλάμπης , γερουσιαστής , 63 χρονών , με περιουσία 15.000 δρχ .( Αγωνιστής και πασίγνωστος πολιτικός ) .
Ξεχωρίζουν επίσης και οι :
Α ν δ ρ ί τ σ ο υ Αντρέας του Γεωργίου , γεωργός , 41 χρονών .( Αγωνιστής ) .
K α ρ μ α ν ι ό λ α ς η Σ κ α ν τ ζ ή ς Κώστας , γεωργός , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Λ ε β έ ν τ η ς Παναγιώτης , γεωργός , 57 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ ε π ε ν τ ζ ή ς Γιάννης , γεωργός , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ ε π ε ν τ ζ ή ς η Δ η μ η τ ρ ί ο υ Παναγιώτης , κτηματίας , 48 χρονών . ( Αγωνιστής )
Σ κ α ν τ ζ ή ς Δημήτρης η Γιώργος , Αξιωματικός , 64 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ κ ο ύ ρ α ς Κωσταντέλλος , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ
Και η Δωρίδα – όπως και η Παρνασσίδα – έχει Παλιοχώρι , τρεις ώρες νότια του Παλιοξαριού μ’ένα ξεροπόταμο και 431 κατοίκους .
Υποψήφιος Παλιοχωρίτης ένορκος είναι ο Μ π ο υ ζ ν έ κ η ς Γιάννης , Αξιωματικός , 63 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Σημαντικοί ακόμα Παλιοχωρίτες είναι οι :
Γ κ έ κ α ς η Μ α κ ρ υ α ν ν ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .
Ζ ά χ α ρ η ς Κώστας , γεωργός , 57 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ζ α χ α ρ ο γ έ ρ ο ν τ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α ρ δ α μ ή ς η Γ κ α ρ δ α μ ή ς Γιώργος , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ α κ ρ α ν δ ρ έ α ς Γιώργος , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ ο υ τ σ ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , Αξιωματικός , 59 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Η ΣΤΥΛΙΑ
Δυόμιση ώρες νοτιοανατολικά του Παλιοξαριού , συναντάς τη Στύλια , 49 φαμελιές και 339 νομάτους , με ένα ρέμα άχρηστο , σταροκαλαμποκοχώραφα και περιβόλια .
Γιά ένορκοι , από δω , έχουν προταθή οι :
Κ ο τ σ α ύ τ η ς Γιώργος του Θ . γεωργός , 53 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .
( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ ρ ε μ έ ν ο ς Γιάννης του Π , έμπορας , 53 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .
( Αγωνιστής ) .
Τ σ α κ ο υ μ ά κ η ς η Τ σ α κ μ ά κ η ς Ευαγγέλης , γεωργός , 50 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Άξιοι Στυλιώτες ακόμα είναι οι :
Γ κ α β έ ρ α ς Θανάσης , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Γιώργος , κτηματίας , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Γιάννης του Δημ., κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Κωσταντής του Δημ , κτηματίας , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Παναγιώτης του Δημ , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ζ α γ κ α ν ά ς η Π α ν α γ ι ώ τ ο υ Θόδωρος , κτηματίας , 52 χρονών .( Αγωνιστής ) .
Κ ο τ σ α ύ τ η ς Δημήτρης , γεωργός , 51 χρονών .
Κ ο τ υ κ έ τ α ς Γ , γεωργός , 68 χρονών .
Κ ο υ ρ ε μ έ ν ο ς Κωσταντής του Π , έμπορας , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Π α π α ν α κ λ ή ς Γιώργος , γεωργός , 50 χρονών .
Η ΠΕΡΙΘΙΩΤΙΣΣΑ η ΠΕΡΘΙΩΤΙΣΣΑ
Η Περθιώτισσα ανταμώνεται σε τρισήμιση ώρες δρόμο , βορειοανατολικά του Παλιοξαριού .
Νεροφαγωμένο το χώμα της , έχει δέκα ρυάκια – ένα μόναχά χρήσιμο – και λίγα δάση .
Οι κάτοικοί της – 307 – καλλιεργούν στάρι , καλαμπόκι και όσπρια και τρέφουν γιδοπρό-βατα. Απ’ αυτά ζούνε .
Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :
Μ π ε ζ α ί τ η ς η Α ν δ ρ ε ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , γεωργός , 60 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Μ π ε ζ α ί τ η ς η Ε υ σ τ α θ ί ο υ Αντρέας του Ευστ . κτηματίας ,56 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Άξιοι να αναφερθούν είναι και οι :
Α ν α γ ν ω σ τ ό π ο υ λ ο ς η Α ν ά γ ν ο ς Θανάσης , γεωργός , 60 χρονών , ( Αγωνιστής ).
Γ ε ω ρ γ α κ ό π ο υ λ ο ς η Γ ε ω ρ γ ί ο υ Σπύρος , γεωργός , 45 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Κ α λ α ν τ ζ ή ς Αποστόλης , γεωργός , 69 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α ν α β ό ς Θανάσης , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο κ κ α λ ι ά ρ η ς Παναγιώτης , γεωργός , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ τ σ ο γ ε ω ρ γ ό π ο υ λ ο ς Θοδωρής , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .
Μ ε λ έ τ η ς Αποστόλης , γεωργός , 59 χρονών .( Αγωνιστής )
ΤΑ ΖΑΜΠΙΑ
Τα ζαμπιά είναι το ζευγολατειό του Μοναστηριού της Βαρνακοβας . Απέχει τρεις ώρες απ’ το Παλιοξάρι κι’ έχει 115 κατοίκους , 18 οικογένειες .Από δω είναι οι :
Μ π ι σ μ π ί κ η ς Αναστάσιος , γεωργός ,61 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ τ έ φ ο ς η Σ τ ε φ α ν ή ς η Π α ν α γ ι ώ τ ο υ Νίκος , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .
Η ΒΑΡΝΑΚΟΒΑ
Το τρισένδοξο κι’ άγιο Μοναστήρι της Βαρνάκοβας , με τάφους Βυζαντινών Αυτοκτατό- ρων στο περιαύλι του, καραούλι σ’ένα πέλαγος από δάση, ρήμωσε μετά τον πόλεμο και τις καταστροφές που έπαθε , ιδίως στη μεγάλη μάχη που ακολούθησε την πτώση του Μεσολογγιού .
Με λίγους καλογέρους τώρα , πριν το ’21 μέτραγε 150 ψυχές .
Ηγούμενος – από το 1838 – είναι ο αγωνιστής Χρύσανθος Γεωργιου , 60 χρονών .
Ο ΑΜΠΛΑΣ
Στο Δήμο Ποτιδάνειας υπάγεται και ο Άμπλας , ερειπωμένος σήμερα , με πηγή , όπως μαρτυράει και τα’όνομά του .
ΤΟ ΑΠΑΝΩ η ΑΝΩ ΠΑΛΙΟΞΑΡΙ
Σε έξη ώρες απ’ το Λοιδωρίκι , καταπράσινο , είναι το Απάνω η Άνω Παλιοξάρι , λεβεντο χώρι , έδρα του Δήμου . Μ’ ένα ποτάμι κι’ένα ρέμα χρήσιμα , βρύσες και πυκνά δάση σ’ όλη την περιοχή του , βγάζει στάρι , καλαμπόκι , όσπρια , καρύδια και ξυλεία .
Mε 116 οικογένειες και 631 κατοίκους – πριν το ’21 ίσια που έπιανε τους 200 – έχει Δημοτικό Σχολείο Β’ τάξεως και Ειρηνοδικείο .
Στις εκκλησιές του λειτουργούν δυό παπάδες , αγωνιστές και ήρωες , οι Παπανικόλας Μηλιώνης και Παπανικόλας Παπαιωάννου , 65 χρονών .
Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :
Γ κ έ κ α ς Θανάσης , Αξιωματικός – ιατροχειρουργός , 52 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο ν δ ύ λ η ς Γιώργος του Παναγιώτου , κτηματίας , 45 χρονών , με περιουσία 9.000 δρχ. ( Αγωνιστής ) .
Π α π α θ α ν α σ ί ο υ Αναγνώστης η Αναγνωσταράς , κτηματίας – Βουλευτής , 53 χρονών , με περιουσία 7.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Π α π ο υ τ σ ή ς Αναστάσης , κτηματίας , 53 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ .
( Αγωνιστής ) .
Σημαντικοί ακόμα Πανωπαλιοξαρίτες είναι οι :
Δ η μ η τ ρ έ λ λ ο ς Θανάσης , γεωργοκυηνοτρόφος , 50 χρονών .( Αγωνιστής ).
Η λ ι ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , έμπορας , 46 χρονών .
Κ ο σ κ ι ν ά ς Παναγιώτης , γεωργός , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Λ α γ ι α ν δ ρ έ ο υ Γιώργος , γεωργός , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Λ α γ ι ο θ ε ο δ ω ρ ό π ο υ λ ο ς η Ζ υ γ ο ύ ρ η ς Δημήτρης , γεωργός , 52 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Μ έ ν τ ζ α ς Θανάσης , γεωργός , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ π ά μ π ο ς Ηλίας , γεωργός , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Π α π ο υ τ σ ή ς Βαγγέλης , Αξιωματικός , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ ρ ι α ν τ α φ ύ λ λ ο υ Αναγνώστης , γεωργός , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΚΑΤΩ ΠΑΛΙΟΞΑΡΙ
Μισή ώρα από την πρωτεύουσα του Δήμου , στολισμένο το Κάτω Παλιοξάρι , πνιγμένο , κι’αυτό στα δέντρα , μ’ένα ποτάμι κι’ έξη χρήσιμα ρέματα , περιμένει .
Τα προιόντα του είναι τα ίδια με το Απάνω κι’ απ’ αυτά ζούνε οι 352 νομάτοι του – 70 φαμελιές .( Προπολεμικά είχε 150 κατοίκους ) .
Παπάδες του χωριού είναι οι αγωνιστές Παπαθανάσης Νικολάου , 70 χρονών και Παπα-γιάννης Παπαποστόλου , 65 χρονών .
Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι :
Α σ η μ ά κ η ς Θανάσης , κτηματίας , 60 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ .
( Αγωνιστής ) .
Α σ η μ ά κ η ς Γιάννης , κτηματίας , 63 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ, ( Αγωνιστής )
Άξιοι να σημειωθούν είναι και οι :
Α ν δ ρ ε ό π ο υ λ ο ς Χαραλάμπης , γεωργός , 43 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Γ ι α ν ν έ λ ο ς Ζήσιμος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α μ π έ ρ η ς Δημήτριος , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ό κ κ ι ν ο ς Κώστας του Νικ. Κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο σ σ ί δ α ς Παναγιώτης , κτηματίας , 65 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ γ ι ο ύ φ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο ύ ρ τ η ς Γιάννης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ α ν ι ώ τ η ς Διαμαντής του Θανάση , κτηματίας , 44 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ρ ό κ ο ς η Δ ι α μ α ν τ ό π ο υ λ ο ς Παναγιώτης , κτηματίας , 55 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΛΥΚΟΧΩΡΙ
Μιάμιση ώρα απέχει το Λυκοχώρι , απ’ το Πάνω Παλιοξάρι , δυτικά . Σε βουνό χωμένο , με ένα ποτάμι κι’ έξη άχρηστα ρέματα , βγάζει στάρι , καλαμπόκι , όσπρια , καρύδια και ξυλεία απ’ τ’απέραντα δάση του .
Σήμερα έχει 299 κατοίκους – 41 φαμελιές – πριν τον πόλεμο είχε 125 . Παπάδες είναι οι αγωνιστές Παπαποστόλης Παναγιώτου , 74 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ . και Παπα-γιάννης Παπαποστόλου , 48 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ υποψήφιοι ένορκοι και οι δυό . Ακόμα έχουν προταθή γιά ένορκοι και οι :
Π α π α π ο σ τ ό λ ο υ Βασίλης , κτηματίας , 49 χρονών , με εισόδημα 1.200 δρχ .το χρόνο .
Π α π α π ο σ τ ό λ ο υ Κώστας , Αξιωματικός , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ).
Άλλοι άξιοι Λυκοχωρίτες είναι οι :
Α ν α σ τ α σ ί ο υ Γιώργος , γεωργός , 48 χρονών .( Αγωνιστής ) .
Δ η μ η τ ρ ί ο υ Στάθης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Ι ω ά ν ν ο υ Αλέξης , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α λ ί γ α ς Νίκος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α τ έ λ η ς Κώστας , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Ρ ο ύ μ π α ς Γιάννης , κτηματίας , 56 χρονών .( Αγωνιστής ) .
Σ μ α ί λ η ς Κώστας , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΟΙ ΓΚΟΥΜΑΙΟΙ
Νοτιοδυτικά απο τ’ Απάνω Παλιοξάρι , σε τρεις ώρες δρόμο , συναντιώνται οι Γκουμαίοι με 27 οικογένειες και 135 κατοίκους , λίγο περισσότερους από προπολεμικά ( 90 ) .
Μ’ ένα ρέμα άχρηστο και δάση αρκετά , παράγουν στάρι , καλαμπόκι και όσπρια .
Γιά ένορκος έχει προταθή ο Ν ι κ ο λέ τ ο ς Αποστόλης , γεωργός , 60 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Σημαντικοί είναι και οι :
Γ α λ α ν ό π ο υ λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , γεωργός , 53 χρονών .( Αγωνιστής ) .
Ζ ω γ ρ ά φ ο ς Νίκος , γεωργοκτηνοτρόφος , 59 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Θ ε ο χ α ρ ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ ί χ ο ς η Π α λ ά σ κ α ς Θανάσης , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ν ι κ ο λ ά ο υ Σπύρος , κτηματίας , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Π λ ο ύ μ η ς Δημήτρης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ ρ ι α ν τ α φ ύ λ λ ο υ η Π ι π ι ρ ί γ κ ο ς Κώστας , κτηματίας , 66 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Η ΚΑΡΔΑΡΑ
Σε ξέφωτο , σε γυμνό λόφο , τρεις ώρες κι’ένα τέταρτο απ’το Απάνω Παλιοξάρι , νοτιο-δυτικά , απαντιέται η Καρδάρα , μ’ένα ρεματάκι άχρηστο κι’ αριά δέντρα παραέξω .
Φτωχοχώρι , σταροκαλάμποκα και όσπρια δίνει η γης της και μ’ αυτά , μαζί με λίγο τυρί, κρέας και μαλλιά , συντηρούνται οι 76 νομάτοι της – 14 φαμελιές .( Πριν το ’21 είχε 50 νομάτους ) .
Παπάς είναι ο Παπαγιάννης Νικολάου , 63 χρονών ( Αγωνιστής ) , και υποψήφιος ένορκος ο Μ ε ι ν τ ά σ η ς η Μ π ε ι ν τ ά σ η ς Κώστας , γεωργός , 45 χρονών με περιουσία 5.000 δρχ. ( Αγωνιστής ) .
Άλλοι άξιοι Καρδαριώτες είναι και οι :
Γ ι α ν ν α κ ο ύ ρ η ς Παναγιώτης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α ρ δ ά ρ α ς η Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ Θανάσης , κτηματίας , 49 χρονών .(Αγωνιστής)
Η ΚΑΡΥΑ
Η Καρυά – στα νοτιοδυτικά – απέχει τρισήμιση ώρες απ’ το Απάνω Παλιοξάρι .
Το χωριό ζει απ’τα σταροκαλάμποκα και τα όσπρια που χαρίζει το χώμα του , ενώ βοηθάνε κάπως και τα μικροδάση του . Δυό - τρία ρέματα που κυλάνε στην περιφέρειά του είναι άχρηστα .
Κατοίκους έχει 256 , όσους και προπολεμικά που η Κάτω Καρυά μετρούσε 150 και η Απάνω 100 .
Γιά ένορκοι έχουν προταθή οι :
Ζ έ ρ β α ς Δημήτρης του Γεωργίου , Αξιωματικός , 55 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ
( Αγωνιστής ) .
Σ τ α υ ρ ά κ η ς Αναστάσης η Αναγνώστης , γεωργός , 55 χρονών , με εισόδημα 1.000 δρχ , το χρόνο . (Αγωνιστής ) .
Τ ζ ε λ α λ ή ς Γιάννης , γεωργός , 42 χρονών , με εισόδημα 1.000 δρχ το χρόνο.
Σημαντικοί Καρυώτες είναι και οι :
Α λ ε ξ α ν δ ρ ή ς Χρήστος , γεωργός , 44 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Α λ ε ξ ί ο υ Παναγιώτης , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Γ ε ρ έ α ς η Ι ε ρ έ α ς Τάσιος , γεωργός , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Δ η μ η τ ρ ί ο υ Βασίλης , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Δ ρ ο ύ γ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ρ ε μ α σ μ έ ν ο ς Σπύρος , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ ω τ η ρ ό π ο υ λ ο ς Αποστόλης , γεωργός , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ ζ ε λ α λ ή ς Δημήτρης , κτηνοτρόφος , 37 χρονών .
Τ σ ί ρ η ς Δημήτρης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ο ΣΟΥΛΕΣ
Ο Σουλές είναι μικρό χωριό , δίπλα σ’ ένα ποτάμι , στο οποίο υπάρχουν δυό μύλοι που εξυπηρετούν τα γύρω . Κοντά ξαπλώνονται τα ερείπια του Μοναστηριού τ’ Αι Γιάννη , που λένε πως ανήκουν στην παλιά πόλη Ευπάλιο .
ΤΟ ΒΛΑΧΟΚΑΤΟΥΝΟ
Σε τέσσερις ώρες από το Πάνω Παλιοξάρι καρτερεί το Βλαχοκάτουνο με 228 κατοίκους – 38 οικογένειες – ενώ προπολεμικά είχε 75 .
Με κουτσοδάση , τρέφει γιδοπρόβατα και παράγει καλαμπόκι και όσπρια .
Ξεχωρίζουν εδώ οι :
Α π ο σ τ ό λ ο υ Δημήτρης , κτηματίας , 42 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ π ί τ ζ ο ς Αναστάσης , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Ν ι κ ο λ ά ο υ η Τα σ ό λ κ α ς Παναγιώτης , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ν ι κ ο λ ά ο υ Χαραλάμπης , κτηματίας , 44 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Π α π α ι ω ά ν ν ο υ Σ ω τ ή ρ η ς , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ α ί τα ς Κώστας , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ ά γ κ α λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 47 ετών . ( Αγωνιστής ) .
Τ σ ό λ κ α ς Γιώργος του Ν . κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Χ ο λ έ β α ς Γιώργος , κτηματίας .( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΟΜΕΡ ΕΦΕΝΤΗ η ΜΕΡΑΦΕΝΤΗ
Στα νοτιοδυτικά του Πάνω Παλιοξαριού – τρεις ώρες και τρία τέταρτα – στην πλούσια πεδιάδα του Μόρνου , κρύβεται μέσα στις καλαμιές και βρωμόνερα το Ομέρ Εφέντη η Μεραφέντη .
Μ’ ένα ποτάμι κι’ ένα ρέμα άχρηστα , διπλασίασε σχεδόν τους κατοίκους του – 228 τώρα ( 38 φαμελιές ) 125 πριν το ’21 .
Υποψήφιος ένορκος είναι ο Α λ ε ξ ί ο υ Μήτσος , κτηματίας , 61 χρονών , με εισόδημα 1.200 δρχ.το χρόνο . ( Αγωνιστής ) .
Άξιοι ακόμα είναι οι :
Μ α ν τα ζ ά ρ α ς Γιάννης ( Από το Λυκοχώρι ) , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
Π α γ ω μ έ ν ο ς Γιωργάκης , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ σ α γ κ α ρ έ λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 55 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ο ΛΟΓΓΟΣ
Αδειασμένος απ’ τον πόλεμο ο Λόγγος – μονάχα 9 φαμελιές και 26 κατοίκους έχει , ενώ , πριν ο Απάνω Λόγγος έφτανε τους 125 – γλύφεται από ένα ποτάμι κι’ ένα ρέμα άχρηστο και προσπαθή να ζήση με τα λίγα καλαμπόκια και όσπρια που βγάζει .
Η ΜΑΝΑΓΟΥΛΗ
Στον κάμπο κι’ αυτή – 4 ώρες νοτιοδυτικά του Παλιοξαριού – βουλιάζει σ’ ένα μεγάλο βάλτο και σχίζεται από ζωογόνο ποτάμι . Μικροχώρι – 74 ψυχές , 17 οικογένειες – έναν έχει να δείξη για ένορκο , το Μ π ε ρ ε τ ά ν ο Θανάση , γεωργό , 53 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ.
Από δω είναι και οι :
Κ α π ο τ ό π ο υ λ ο ς η Σ π α ν ό ς Χρήστος , κτηματίας . ( Αγωνιστής ).
Κ α ρ κ α β ί τ σ α ς Κώστας του Π. κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΧΑΣΑΝΑΓΑ
Το Χασάναγα γειτονεύει με τη Μανάγουλη – τεσσερεσήμιση ώρες νοτιοδυτικά απ’ το Απάνω Παλιοξάρι – κι’ έχει κι’ αυτό ένα βάλτο απέραντο κι’ ένα χρήσιμο ποτάμι .
Οι κάτοικοί του φτάνουν δε φτάνουν τους 100 .
Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :
Κ α ρ δ ά ρ α ς Αν , γεωργός , 49 χρονών , με εισόδημα 1.500 δρχ το χρόνο .
Κ α ρ δ ά ρ α ς Παναγής , γεωργός , 43 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ.( Αγωνιστής ) .
Λ ο υ κ ό π ο υ λ ο ς Δ , γεωργός , 43 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .
Μ α κ ρ υ γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς η Μ α κ ρ υ γ ι ά ν ν η ς Αντ , γεωργός , 39 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .
Σημαντικοί ακόμα είναι και οι :
Κ α τ σ ώ ν η ς Αναστάσης , κτηματίας , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ ρ έ ν τ η ς Κώστας του Α , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
ΜΑΛΑΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΗΛΑΛΑ
Στο βάλτο και τα Μαλάματα , με βάσανα και θέρμες , δεν μπορούν να μεγαλώσουν πολύ. Μαλάματα και Πηλάλα 75 κατοίκους έχουν – 22 οικογένειες – με μοναδικό υποψήφιο για ένορκο τον Μ α λ ά Ανδριανό , κτηματία , 50 χρονών , με περιουσία 6.000 δρχ .
‘Αξιος ακόμα να ο είναι και ο Β ο ύ λ γ α ρ η ς η Ζ έ ρ β α ς Νίκος , γεωργός , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΚΛΗΜΑ
Με απότομους κι’ επικίνδυνους γκρεμούς προς τη θάλασσα , καλά σφαλισμένο είναι το Κλήμα η Κάτω Κλήμα , τρεις ώρες νοτιοδυτικά απ’ τ’Απάνω Παλιοξάρι .
Άγριος τόπος αλλά φωλιά καλή , έχει ένα ποτάμι χρήσιμο – που κυλάει μέχρι το λιμάνι του Αγίου Νικολάου , που στην αρχαιότητα λεγόταν Ερυθραί – δυό ρέματα άχρηστα , μιά λίμνη και δάση σ’όλη την περιοχή του .
Προπολεμικά , είχ3ε 275 κατοίκους , ενώ τώρα , μετριούνται 401 – 86 φαμελιές .
Γιά ένορκοι προτάθηκαν οι :
Α λ ε ξ ί ο υ Γιώργος , Αξιωματικός , 44 χρονών , με περιουσία 5.200 δρχ.
Δ α σ κ α λ ό π ο υ λ ο ς Παπαδ., Αξιωματικός , 59 χρονών , με εισόδημς 1.400 δρχ . το χρόνο .
Π α π α δ η μ η τ ρ ί ο υ Θεοδόσης , κτηματίας , 50 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .
( Αγωνιστής ) .
Σ κ α λ τ σ ά ς Δημήτρης του Ιωάννου , Αξιωματικός , με περιουσία 6.500 .(Αγωνιστής )
Ξεχωρίζουν ακόμα , και οι :
Α θ α ν α σ ί ο υ Γιώργος , γεωργός , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Α θ α ν α σ ί ο υ η Β λ ά χ ο ς Δημήτρης , κτηνοτρόφος . ( Αγωνιστής ) .
Γ ε ω ρ γ ί ο υ η Κ ο ν τ ό ς Δημήτρης , κτηματίας , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« η Κο υ ρ ε ν τ ί ν η ς Δημήτρης του Γεωργίου , κτηματίας , 52 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Κ ό κ κ ι ν ο ς Γιώργος , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής .
Κ ο λ ο κ ο ύ σ η ς Κώστας ,κτηματίας , 47 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο τ σ ι λ ι ά ρ η ς Θόδωρος , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ο ΚΑΜΠΟΣ
Μιάμιση ώρα νοτιοδυτικά του Παλιοξαριού , με 32 φαμελιές και 160 νομάτους , απαντιέται ο Κάμπος , που παράγει στάρι , καλαμπόκι και όσπρια .
Υποψήφιος ένορκος από δω είναι ο Τ σ ο υ ρ ά κ η ς Αναστάσης , κτηματίας , 53 χρονών, με περιουσία 6.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Άξιοι ακόμα χωριανοί είναι και οι :
Α ν α δ ι ώ τ η ς Γιώργος , κτηματίας . ( Αγωνιστής ) .
« Χαραλάμπης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Β ι λ β ι τ ζ ά ν ο ς Αντρέας , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Γ λ υ ν τ ζ ή ς Νικολός , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Δ η μ ό π ο υ λ ο ς Κώστας , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής )
Κ ω σ τ α ρ ά ς Μήτρος , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Λ ι α κ ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .
Μ ω ρ α ί τ η ς Θανάσης , γεωργός , 46 χρονών . ( Αγωνιστής )
Π α ν τ ε λ ή ς Γιώργος , γεωργός , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ο ΠΑΛΙΟΜΥΛΟΣ
Προς τον Κάμπο κι’ο Παλιόμυλος , με δάση και ένα ρέμα άχρηστο , μιάμιση ώρα νοτιοδυτικά του Παλιοξαριού .
Μικροχώρι , βγάζει δημητριακά και όσπρια κι’ έχει 65 κατοίκους – 16 οικογένειες .
Στον πίνακα των υποψηφίων ενόρκων γράφτηκε , ο Τ ζ ε ρ ε μέ γ λ η ς Γιώργος η Αναγνώστης , κτηματίας , 65 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .( Αγωνιστής ) .
Διαλεχτοί Παλιομυλιώτες είναι και οι :
Κ α ρ α γ ι α ν ν ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , κτηματίας , 45 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α τ σ ώ ν η ς Γιάννης , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Τ ζ ε ρ ε μ έ γ λ η ς Γιώργος , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΤΑ ΚΑΡΟΥΤΙΑ
Προς την ίδια κατεύθυνση – Ν.Δ – τρεις ώρες απ’ το Παλιοξάρι , με ίδια προιόντα της περιοχής – σταροκαλαμποκα , όσπρια – ανασαίνουν τα Καρούτια , πενταπλασιασμένα μετά την απελευθέρωση – τώρα 126 νομάτοι ( 33 φαμελιές ) – πριν 30 .
Καρουτιανός υποψήφιος ένορκος , είναι ο Π α γ ώ ν η ς Γεώργιος , γεωργός ,49 χρονών ,
με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Σημαντικός ακόμα χωριανός είναι και ο Μ ο υ ρ λ ό ς η Ν ι κ ο λ ά ο υ Στάθης , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Η ΣΕΡΓΟΥΛΑ
Στα νότια του Παλιοξαριού – τρισήμιση ώρες – βρίσκεται η Σεργούλα , που βγάζει στάρι, καλαμπόκι και όσπρια κι’ έχει 155 κατοίκους – με 35 οικογέ νειες – όσους είχε σχεδόν και προν το ’21 ( 150 ) .
Γιά ένορκος , έχει προταθή ο Π α π α π ο λ ί τ η ς Χαραλάμπης , γερουσιαστής , 63 χρονών , με περιουσία 15.000 δρχ .( Αγωνιστής και πασίγνωστος πολιτικός ) .
Ξεχωρίζουν επίσης και οι :
Α ν δ ρ ί τ σ ο υ Αντρέας του Γεωργίου , γεωργός , 41 χρονών .( Αγωνιστής ) .
K α ρ μ α ν ι ό λ α ς η Σ κ α ν τ ζ ή ς Κώστας , γεωργός , 52 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Λ ε β έ ν τ η ς Παναγιώτης , γεωργός , 57 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ ε π ε ν τ ζ ή ς Γιάννης , γεωργός , 46 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ ε π ε ν τ ζ ή ς η Δ η μ η τ ρ ί ο υ Παναγιώτης , κτηματίας , 48 χρονών . ( Αγωνιστής )
Σ κ α ν τ ζ ή ς Δημήτρης η Γιώργος , Αξιωματικός , 64 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ κ ο ύ ρ α ς Κωσταντέλλος , κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
ΤΟ ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ
Και η Δωρίδα – όπως και η Παρνασσίδα – έχει Παλιοχώρι , τρεις ώρες νότια του Παλιοξαριού μ’ένα ξεροπόταμο και 431 κατοίκους .
Υποψήφιος Παλιοχωρίτης ένορκος είναι ο Μ π ο υ ζ ν έ κ η ς Γιάννης , Αξιωματικός , 63 χρονών , με περιουσία 5.500 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Σημαντικοί ακόμα Παλιοχωρίτες είναι οι :
Γ κ έ κ α ς η Μ α κ ρ υ α ν ν ό π ο υ λ ο ς Γιώργος , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .
Ζ ά χ α ρ η ς Κώστας , γεωργός , 57 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ζ α χ α ρ ο γ έ ρ ο ν τ α ς Δημήτρης , κτηματίας , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α ρ δ α μ ή ς η Γ κ α ρ δ α μ ή ς Γιώργος , κτηματίας , 51 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ α κ ρ α ν δ ρ έ α ς Γιώργος , κτηματίας , 56 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Μ ο υ τ σ ό π ο υ λ ο ς Γιάννης , Αξιωματικός , 59 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Η ΣΤΥΛΙΑ
Δυόμιση ώρες νοτιοανατολικά του Παλιοξαριού , συναντάς τη Στύλια , 49 φαμελιές και 339 νομάτους , με ένα ρέμα άχρηστο , σταροκαλαμποκοχώραφα και περιβόλια .
Γιά ένορκοι , από δω , έχουν προταθή οι :
Κ ο τ σ α ύ τ η ς Γιώργος του Θ . γεωργός , 53 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .
( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ ρ ε μ έ ν ο ς Γιάννης του Π , έμπορας , 53 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ .
( Αγωνιστής ) .
Τ σ α κ ο υ μ ά κ η ς η Τ σ α κ μ ά κ η ς Ευαγγέλης , γεωργός , 50 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Άξιοι Στυλιώτες ακόμα είναι οι :
Γ κ α β έ ρ α ς Θανάσης , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Γιώργος , κτηματίας , 54 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Γιάννης του Δημ., κτηματίας , 53 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Κωσταντής του Δημ , κτηματίας , 48 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
« Παναγιώτης του Δημ , κτηματίας , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Ζ α γ κ α ν ά ς η Π α ν α γ ι ώ τ ο υ Θόδωρος , κτηματίας , 52 χρονών .( Αγωνιστής ) .
Κ ο τ σ α ύ τ η ς Δημήτρης , γεωργός , 51 χρονών .
Κ ο τ υ κ έ τ α ς Γ , γεωργός , 68 χρονών .
Κ ο υ ρ ε μ έ ν ο ς Κωσταντής του Π , έμπορας , 49 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Π α π α ν α κ λ ή ς Γιώργος , γεωργός , 50 χρονών .
Η ΠΕΡΙΘΙΩΤΙΣΣΑ η ΠΕΡΘΙΩΤΙΣΣΑ
Η Περθιώτισσα ανταμώνεται σε τρισήμιση ώρες δρόμο , βορειοανατολικά του Παλιοξαριού .
Νεροφαγωμένο το χώμα της , έχει δέκα ρυάκια – ένα μόναχά χρήσιμο – και λίγα δάση .
Οι κάτοικοί της – 307 – καλλιεργούν στάρι , καλαμπόκι και όσπρια και τρέφουν γιδοπρό-βατα. Απ’ αυτά ζούνε .
Υποψήφιοι ένορκοι είναι οι :
Μ π ε ζ α ί τ η ς η Α ν δ ρ ε ό π ο υ λ ο ς Θανάσης , γεωργός , 60 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Μ π ε ζ α ί τ η ς η Ε υ σ τ α θ ί ο υ Αντρέας του Ευστ . κτηματίας ,56 χρονών , με περιουσία 5.000 δρχ . ( Αγωνιστής ) .
Άξιοι να αναφερθούν είναι και οι :
Α ν α γ ν ω σ τ ό π ο υ λ ο ς η Α ν ά γ ν ο ς Θανάσης , γεωργός , 60 χρονών , ( Αγωνιστής ).
Γ ε ω ρ γ α κ ό π ο υ λ ο ς η Γ ε ω ρ γ ί ο υ Σπύρος , γεωργός , 45 χρονών .
( Αγωνιστής ) .
Κ α λ α ν τ ζ ή ς Αποστόλης , γεωργός , 69 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ α ν α β ό ς Θανάσης , γεωργός , 60 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο κ κ α λ ι ά ρ η ς Παναγιώτης , γεωργός , 50 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Κ ο υ τ σ ο γ ε ω ρ γ ό π ο υ λ ο ς Θοδωρής , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .
Μ ε λ έ τ η ς Αποστόλης , γεωργός , 59 χρονών .( Αγωνιστής )
ΤΑ ΖΑΜΠΙΑ
Τα ζαμπιά είναι το ζευγολατειό του Μοναστηριού της Βαρνακοβας . Απέχει τρεις ώρες απ’ το Παλιοξάρι κι’ έχει 115 κατοίκους , 18 οικογένειες .Από δω είναι οι :
Μ π ι σ μ π ί κ η ς Αναστάσιος , γεωργός ,61 χρονών . ( Αγωνιστής ) .
Σ τ έ φ ο ς η Σ τ ε φ α ν ή ς η Π α ν α γ ι ώ τ ο υ Νίκος , γεωργός . ( Αγωνιστής ) .
Η ΒΑΡΝΑΚΟΒΑ
Το τρισένδοξο κι’ άγιο Μοναστήρι της Βαρνάκοβας , με τάφους Βυζαντινών Αυτοκτατό- ρων στο περιαύλι του, καραούλι σ’ένα πέλαγος από δάση, ρήμωσε μετά τον πόλεμο και τις καταστροφές που έπαθε , ιδίως στη μεγάλη μάχη που ακολούθησε την πτώση του Μεσολογγιού .
Με λίγους καλογέρους τώρα , πριν το ’21 μέτραγε 150 ψυχές .
Ηγούμενος – από το 1838 – είναι ο αγωνιστής Χρύσανθος Γεωργιου , 60 χρονών .
Ο ΑΜΠΛΑΣ
Στο Δήμο Ποτιδάνειας υπάγεται και ο Άμπλας , ερειπωμένος σήμερα , με πηγή , όπως μαρτυράει και τα’όνομά του .
Subscribe to:
Posts (Atom)
