Βρισκόμαστε στον ένατο μήνα του χρόνου. Ωστόσο , την εποχή που το ρωμαϊκό έτος άρχιζε το Μάρτη , ο Σεπτέμβριος κατείχε την έβδομη θέση στη σειρά των μηνών , όπως δείχνει και τ' όνομά του . Γιατί septem στα λατινικά σημαίνει εφτά. Όταν πρώτος μήνας καθιερώθηκε από το Νουμά Πομπίλιο ο Γενάρης , τότε ο Σεπτέμβρης έγινε ένατος .
Η 1η Σεπτέμβρη ήταν κι αυτή για τους Ρωμαίους ένα είδος πρωτοχρονιάς . Την ονόμαζαν indictio ( ινδικτιώνα ) , που σημαίνει κατανομή φόρων ( " επινέμηση " ) . Γιατί το μήνα Σεπτέμβριο έχουν πια συγκεντρωθεί όλα τα εισοδήματα , και το κράτος όριζε τότε στον κάθε νοικοκύρη τι φόρο πρέπει να πληρώσει απ' την παραγωγή του . 'Ηταν σαν να λέμε ένα είδος αρχής του οικονομικού έτους . Η συνήθεια αυτή διατηρήθηκε και στους Βυζαντινούς , που το 313 μ.Χ. καθιέρωσαν την 1η Σεπτεμβρίου ως αρχή του εκκλησιαστικού έτους . Για τον αγροτικό πληθυσμό , με την 1η Σεπτεμβρίου αρχίζει το γεωργικό έτος , αφού τότε ξεκινούν όλες οι προετοιμασίες για το όργωμα και τη σπορά , που είναι η αρχή μιας μακριάς σειράς εργασιών στην ύπαιθρο . Στην ουσία , λοιπόν , ο λαός μας γιορτάζει τρεις πρωτοχρονιές , πράγμα που φαίνεται μέσα απ' τις δοξασίες και τα έθιμά του .
Η αριθμητική σειρά του μήνα δεν παίζει , όπως δείχνουν τα πράγματα , κανένα σπουδαίο ρόλο στην ψυχολογία του λαού μας .Αυτό ταίριαζε περισσότερο στους Ρωμαίους , που αγαπούσαν υπερβολικά την τάξη και τη σειρά . Ακόμη και στα παιδιά τους έδιναν αριθμητικά ονόματα , όπως Οκτάβιος ( απ' το οκτώ ) , Σεπτέμβριος ( απ' το επτά ) , Σίξτος ( απ' το έξι ) κ.ο.κ.
Γιά τους Έλληνες σημασία έχει ποιές είναι οι πιό σημαντικές ασχολίες κι οι μεγαλύτερες γιορτές του μήνα . Τον λένε λοιπόν , Τ ρ υ γ η τ ή η Τ ρ υ γ ο μ η ν ά η Π ε τ μ ε ζ ά ( Ήπειρος ) , γιατί τότε ο τρύγος βρίσκεται στις φούριες του , τον λένε και μήνα του Σ τ α υ ρ ο ύ η Σ τ α υ ρ ί τ η , γιατί γιορτάζεται η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού . Κατά τόπους έχει κι' άλλα ονόματα . Ο τρύγος σε μερικά μέρη έχει αρχίσει απ' τα τέλη Αυγούστου , αλλά το Σ τ έ μ π ρ η , όπως τον λένε στη Μάνη , βρίσκεται στη μεγάλη του ώρα . Ας θυμηθούμε αυτό που γράψαμε στο θερισμό : " θέρος , τρύγος , πόλεμος ", που δείχνει πόσο γρήγορα πρέπει να τελειώσει κι αυτή η δουλειά και πόσο κοπιαστική είναι . Πως να μην είναι , αφού δουλεύουν μέσα στη λαύρα του ήλιου ! Ίσως αυτός να είναι κι' ο λόγος που δεν υπάρχουν πολλά έθιμα την εποχή του τρυγητού . Οι τρυγητάδες ξεκινούν χαράματα για τ' αμπέλια συν γυναιξί και..τέκνοις , πολλές φορές έρχονται φίλοι και γείτονες να βοηθήσουν , καλεσμένοι και ακάλεστοι .
Πολύ προσέχουν βέβαια αυτό το διάστημα να μη..βασκαθούν τα σταφύλια , αποφεύγουν να τρυγήσουν Τρίτη και Παρασκευή και προσέχουν να μην τελειώσουν Σάββατο . Στα Βούρβουρα της Κυνουρίας , όταν αποτρυγήσουν , αφήνουν ένα κλήμα άτρυγο . Ένας τρυγητής πηγαίνει και φέρνει ένα κανάτι αμίλητο νερό κι όλοι πλένονται πάνω στο κλήμα . Τα σταφύλια τα μεταφέρουν στα πατητήρια , τον αρχαίο λ η ν ό , κι οι πατητάδες , μέσα σε μια χαρούμενη ατμόσφαιρα , με γέλια και πειράγματα , πατούν ξυπόλυτοι τα τσαμπιά γιά να τα΄λιώσουν , να τρέξει ο μούστος , το γ λ ε ύ κ ος , στο λ ι μ π ί η π ο δ ό χ ι ( μικρή δεξαμενή ). Αυτό φυσικά ισχύει όπου δεν έχουν μπει μηχανές .
Από κει θα τον μεταφέρουν στα καλοκαθαρισμένα βαρέλια , για να γίνει το κρασί . Κι' οι βαγενάδες , οι βαρελάδες δηλαδή , το μήνα Σεπτέμβριο έχουν μεγάλες φούριες , κι' η παροιμία λέει :
Βαγενάδες και γαϊδάροι
ένα μήνα έχουν τη χάρη .
Οι καλές παλιές ποικιλίες σταφυλιών , που κοντεύουμε πιά να τις ξεχάσουμε , έδιναν σταφύλια νόστιμα , γλυκά , ζουμερά , για φάγωμα και για μούστο και έδιναν ευωδιαστό κρασί , όπως : αυγουλάτα , σαββατιανά , ροδίτης , κουντούρα , αητονύχι , μαυρούδι , όπως και μερικά με παράξενα ονόματα , όπως αλεπού , σκυλοπνίχτης , εφτάκοιλο βοϊδομάτι κ.α .
Στην περιοχή μας , οι πιο συνηθισμένες ποικιλίες σταφυλιών , όταν υπήρχαν αμπέλια , γιατί μετά τη δημιουργία της λίμνης το Λιδορίκι δεν έχει πιά αμπέλια , ήταν , τα μαυρούδια , μαύρα γλυκόστιφα , σκληρόπετσα σταφύλια , με ασύμμετρο σχήμα και περίεργη γεύση , οι ασπρούδες η ασπρούδια , άσπρα γευστικά και ζουμερά , οι κοκκινάρες , ροδοκόκκινα , πολύ γλυκά , γευστικά και αρωματικά , και ελάχιστα κλήματα σε κάθε αμπέλι , από μια ποικιλία άσπρων σταφυλιών , πολύ νόστιμων και γλυκών , που επί πλέον ήταν οι ρόγες τους τραγανές και δεν είχαν κουκούτσια , τα λέγαμε α γ ρ ι π ι ώ τ ι κ α , και όταν ήμασταν παιδιά , και πηγαίναμε στ' αμπέλια , ψάχναμε να βρούμε αγριπιώτικα σταφύλια , και όπως καταλαβαίνετε , τους αλλάζαμε τα..φώτα , υπήρχαν ακόμα οι κληματαριές με τους σιδερίτες , τα αητονύχια , αλλά περισσότερα θα πούμε γι αυτά σε άλλο σημείωμά μας όταν θα αναφερθούμε ειδικά στο Λιδορικιώτικο τρύγο .
Στις Σ α ρ ά ν τ α Ε κ κ λ η σ ι έ ς , τότε που ζούσαν πολλοί Έλληνες εκεί , καλλιεργούσαν πολλά αμπέλια , την πρώτη μέρα δε του τρύγου , αχολογούσε ο τόπος απ' τα τραγούδια και τους ήχους των τυμπάνων , σωστό πανηγύρι . Μερικούς αιώνες πιο πίσω , στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας , ο τρυγητός , ο τρύγος , εκτός απ' τις λαικές εκδηλώσεις έπαιρνε κι ένα επίσημο χαρακτήρα . Στην Κωνσταντινούπολη , στα τέλη Αυγούστου , γινόταν τελετή όπου έπαιρνε μέρος ο αυτοκράτορας με την αυλή κι ο πατριάρχης . Ο τελευταίος ευλογούσε πρώτα τα σταφύλια , ύστερα τα δοκίμαζε ο αυτοκράτορας και μοίραζε με τη σειρά σ' όλους τους αυλικούς από ένα τσαμπί , ενώ ολαός τριγύρω ζητωκραύγαζε και φώναζε διάφορες ευχές
Μέσα στις ..γενικές συνήθειες του Σεπτέμβρη δεν πρέπει να παραλείψουμε μια καθαρά αστική συνήθεια , που είναι πολύ χαρακτηριστική . Οι Πειραιώτες και Οι Αθηναίοι , που δεν είχαν ιδιόκτητα σπίτια και έμεναν με ενοίκιο , μόλις γύριζαν απ' την εξοχή , απ' τις καλοκαιρινές διακοπές τους , φρόντιζαν ν' αλλάξουν σπίτι , έτσι συνηθιζόταν . Έβλεπες , λοιπόν , στους δρόμους ένα ασταμάτητο πηγαινέλα από κάρα , σούστες , καρότσια γεμάτα απ' τα υπάρχοντα των νοικοκυραίων που μετακόμιζαν .
Μετά τον πόλεμο του 40 η συνήθεια αυτή κάπως περιορίστηκε , γιατί και οι μετακομίσεις ήταν δύσκολες και δαπανηρές , αλλά και γιατί καθιερώθηκε ο θεσμός του ενοικιοστασίου , που προστάτευε τους νοικάρηδες για πολλά χρόνια …..Κ.-
No comments:
Post a Comment