Χθες βράδυ , αργά , σ’ένα συρτάρι , ξεχασμένο ,
βρήκα ενα γράμμα σου , παλιό , κιτρινισμένο ,
διαβάζοντάς το εξαγρύπνησα , ως να φέξει ,
κι’έγραφε πάνω : καλοκαίρι εξήντα εξι .
Κάθε σου λέξη , ένα κομμάτι απ’τη ζωή μου ,
τάραξε τα ήσυχα νερά , μεσ’την ψυχή μου ,
με μιάς , ζωντάνεψαν στο νου τα περασμένα ,
στιγμές , αξέχαστες , πού έζησα με σένα .
Χρόνια , στα βάθη της καρδιάς φυλακισμένες ,
φλόγες , στη στάχτη την παλιά παραχωμένες ,
κάποτε πότε 'ομως , σιωπηλά , ξαναγυρίζουν
κοιτάζοντάς με σαν αστέρια που... δακρύζουν .
Χθες βράδυ , αργά , σ'ένα συρτάρι , σκονισμένο ,
βρήκα το πιό 'μορφο κομμάτι της ζωής μου ξεχασμένο ,
σκόρπιες σελίδες , πού 'χουν στον καιρό αντέξει ,
κι' όλες τους , γράφουν πάνω : καλοκαίρι εξήντα έξι.....
29.4.07
Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ - ΜΕΡΟΣ Η ΄.
ΑΤΟΜΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ , ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ .
Η ατομική ιδιοκτησία στη Δωρίδα ήταν δυσανάλογα χωρισμένη . Οι καλύτερες και αποδοτικότερες εκτάσεις ( καλλιεργησιμες και βοσκότοποι ) βρίσκονταν στα χέρια προυχόντων , Τούρκων και μοναστηριών .Τα πιό πολλά κτήματα διέθετε το μοναστήρι της Βαρνάκοβας , πολλά απ' τα οποία ήταν ιδιόκτητα , κυρίως από αφιερώματα πιστών , πριν από την Τουρκοκρατία . Οι περισσότεροι κάτοικοι η δεν διέθεταν καθόλου ιδιοκτησία , πέρα απ' το φτωχόσπιτο που έμεναν , αναγκασμένοι έτσι να δουλεύουν , με ελάχιστη ανταμοιβή , στους Τούρκους , τους κοτσαμπάσηδες και στα μοναστηριακά κτήματα , η ασκούσαν το επάγγελμα του κτηνοτρόφου , νοικιάζοντας βοσκότοπους και πληρώνοντας μεγάλους φόρους στον ιδιοκτήτη τους . Λιγοστοί είχαν κάποια μικρά περιουσιακά στοιχεία , ένα μικροχώραφο , κάποιο κήπο , ένα περιβολάκι κοντά στο σπίτι τους .
Ωστόσο , ποτέ ο μικροιδιοκτήτης , ακόμα κι' ο κοτσάμπασης δεν ήταν διασφαλισμένοι γιά την περιουσία τους . Οι Τούρκοι είχαν τη δυνατότητα να την κάνουν κτήμα τους , κάτω απ' την ανοχή της Τούρκικης διοίκησης , που σε ορισμένες περιπτώσεις προσπαθούσε να δείξει αμεροληψία και παρέμβαινε στις αρπαγές αυτές . Εκεί όπου η ιδιοκτησία ήταν σεβαστή , με διατάγματα που οι σουλτάνοι έστελναν στους αρχηγούς των δύο καζάδων η και στα ίδια τα μοναστήρια , ήταν εκείνη των μοναστηριών που διασφαλιζόταν απο παρεμβάσεις Ελλήνων και Τούρκων .
Όπως και σε πολλές άλλες περιοχές , οι εκτάσεις γης ήταν χωρισμένες σε κληρονομικές η ολοκληρωτικής κυριότητας , η ιδιωτικές η μούλκια , σε βακούφικες η βακούφια και δημόσιες .
Οι υπόδουλοι ευρύτερα που δεν είχαν προσωπική ιδιοκτησία δούλευαν στις Τούρκικες ιδιοκτησίες η των προυχόντων , με κάποια σχέση εργασίας όπου δεν διέφερε και από εκείνη της Βυζαντινής περιόδου .
Άλλωστε το < Τουρκικό Κράτος > , σαν διάδοχο του Βυζαντινού , πήρε απ' αυτό πολλούς θεσμούς γύρω από την αγροτική ιδιοκτησία , την πείρα των Βυζαντινών στους διάφορους κλάδους της κρατικής δικαιοδοσίας , που την προσάμοσαν στις δικές τους ανάγκες > .
Οι μικρές ιδιοκτησίες διατηρήθηκαν σ' ένα μικρό βαθμό στις ορεινές περιοχές , και πάντα κάτω από την παρακολούθηση της τούρκικης διοίκησης . Σύμφωνα μ' ένα υπόμνημα του Καποδίστρια του 1828 προς τις τρεις προστάτιδες Δυνάμεις ( Αγγλία , Γαλλία , Ρωσία ) στη Δυτική Ελλάδα ( όπου και η Δωρίδα ) , υπήρχαν στο τέλος της Επανάστασης 1.636.730 ιδιοκτησίες Ελληνικές και 1.285.730 Τούρκικες , ενώ συην Ανατολική 5.178.440 Ελληνικές και 2.082.990 Τούρκικες . Αν λογαριάσουμε τη διαφορά , ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική Ελλάδα και το γεγονός πως πολλές από τις περιουσίες αυτές ανήκαν σε μεγαλοιδιοκτήτες η μοναστήρια της περιοχής , μπορούμε να υπολογίσουμε τις μικρές ιδιοκτησίες που διέθεταν οι περισσότεροι κάτοικοι της Δωρίδας . Το αρχοντολόι με την Τουρκιά από τη μιά μεριά , η φτωχολογιά από την άλλη , με καθόλου η ελάχιστη ιδιοκτησία . Ενδιάμεσα η Κοινότητα που διέθετε κάποια ιδιόκτητη περιουσία , που την παραχωρούσε γιά αξιοποίηση στους ακτήμονες , με την απόφαση των προεστών η δημογερόντων , που τους είχαν δοθεί ορισμένες δικαιοδοσίες από τους Τούρκους .
Σε ό,τι αφορά το δίκαιο , φαίνεται πως διαγράφεται περισσότερο εθιμικό και άγραφο , σαν συνέχεια του Βυζαντινού και αρχαιοελληνικού , όπου η παράδοση επιβιώνει , με αλλαγές στις συνθήκες που ενυπάρχουν στην Τουρκοκρατία . Οι συναλλαγές , οι ανθρώπινες και κοινωνικές σχέσεις βασίζονταν περισσότερο στο λόγο , στην άγραφη υπόσχεση , και λιγότερο στο γραπτό κείμενο , έγγραφο . Στις διαδικασίες που αναφέρονται στο δίκαιο μεσολαβούν η τούρκικη διοίκηση και ιδιαίτερα ο καδής ( ο ιεροδικαστής ) , αλλά και οι προύχοντες και οι δημογέροντες .
Ο Βαυαρός καθηγητής Γκεόργκ Λούντβιχ φον Μάουρερ ( 1790-1872 ) , που κατάγραψε στοιχεία δικαίου κατά την Εθνεγερσία και τα πρώτα χρόνια μετά την Επανάσταση , ενώ βρισκόταν στην Ελλάδα , στοιχεία που θα προυπήρχαν τουλάχιστον στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας , γράφει πως < στην Πελοπόννησο και στην Στερεά Ελλάδα οι γονείς παντρεύουν τα κορίτσια τους από δεκατριών μέχρι και δεκαπέντε ετών , και τα αγόρια από δεκαοχτώ μέχρι είκοσι > , πως < ούτε ο νόμος , ούτε το εθιμικό δίκαιο αναγνωρίζει τα εξώγαμα παιδιά , καθώς και τις παλλακίδες και θεωρείται μεγάλη ντροπή να συζείς παράνομα με μιά γυναίκα... Η υιοθεσία είναι κάτι που συνηθίζεται ,σ' όλη την Ελλάδα . Υιοθετούνται συνήθως παιδιά πάρα πολύ φτωχά , η ορφανά , η εγκαταλειμμένα απ' τους γονείς τους...η κοπέλλα που παντρεύεται πρέπει να προικίζεται από τους γονείς της , οι οποίοι της παραχωρούν ακίνητα , χρήματα , καθώς και ρουχισμό . Ο σύζυγος που χωρίζει τη γυναίκα του είναι υποχρεωμένος να επιστρέψει την προίκα , καθώς και τα δώρα του γάμου . Πρέπει ακόμα να παραλάβει τα παιδιά που γεννήθηκαν απ' αυτό το γάμο , και αν θελήσει να τα αφήσει στη μητέρα τους , οφείλει να πληρώνει τα έξοδα της διατροφής τους . Κάθε άντρας είτε γυναίκα που έχει κλείσει τα εικοσιπέντε , έχει δικαίωμα να κάνει διαθήκη και να διαθέτει όπως θέλει την περιουσία του. Αν κάποιος πεθάνει χωρίς να αφήσει διαθήκη , οι κληρονόμοι οφείλουν προτού μοιράσουν την περιουσία να ξεχωρίζουν ένα ποσό , γιά τη σωτηρία της ψυχής του πεθαμένου , που μοιράζεται συνήθως σε φτωχούς η δίδεται στον παπά γιά να κάνει μνημόσυνα . Σύμφωνα με τον τουρκικό νόμο , το παιδί που έχει αποκληρωθεί από το γονιό η έχει πάρει τη μικρότερη μερίδα , έχει δικαίωμα να προσβάλει τη διαθήκη και να την ακυρώσει . Ωστόσο κάθε διαθήκη , είτε είναι γραπτή , είτε έχει γίνει μπροστά στους συγγενείς και εκφράζει την τελευταία επιθυμία , θεωρείται ιερή και απαραβίαστη . Και το παιδί εκείνο , που, σύμφωνα με τον τουρκικό νόμο , θα την προσβάλει , αποχτά μιά πολύ κακή φήμη και περιφρονείται απ' όλους τους γνωστούς του . Αν και γενικά οι Έλληνες πολύ σπάνια κατέφευγαν στην τουρκική δικαιοσύνη γιά τις διαφορέςπου είχαν μεταξύ τους , πρώτον διότι απεχθάνονταν τους Τούρκους , έπειτα επειδή δεν ήθελαν να τους δίνουν λεπτομέρειες γιά την περιουσιακή τους κατάσταση από φόβο μη την βάλουν στο μάτι , και τέλος γιατί ήσαν υποχρεωμένοι να καταβάλουν το δέκα τοις εκατό γιά κάθε υπόθεση που ερχόταν σε τουρκικό δικαστήριο . Προτιμούσαν λοιπόν να δικάζονται από τους επισκόπους και τους προύχοντες του τόπου τους , μιά που οι αποφάσεις τους ήταν σεβαστές και από τις τουρκικές αρχές . Εξ'αλλου , οι καδήδες και οι βοιβόδες όταν διορίζονταν έπαιρναν γραπτή εντολή ότι , προκειμένου να δικάσουν ραγιάδες , οφείλουν να σεβαστούν τα έθιμα του τόπου . Και γι' αυτό πολλές φορές οι καδήδες όταν δίκαζαν αστικές υποθέσεις μεταξύ ραγιάδων , ρωτούσαν πρώτα τον επίσκοπο η κάποιον πρόκριτο τι συνηθίζεται στον τόπο τους στην προκειμένη περίπτωση . Ο τουρκικός νόμος ορίζει ότι οι άνδρες κατιόντες συγγενείς δικαιούνται τα δύο τρίτα της κληρονομιάς , ενώ οι γυναίκες μόνο το ένα τρίτο . Η χήρα κληρονομεί από τον άνδρα της το ποσό που εκείνος έχει υποσχεθεί στον καδή ότι θα της αφήσει και επιπλέον ολόκληρη την προίκα της . Σύμφωνα με το ελληνικό αστικό δίκαιο που διατηρήθηκε μέσψ της Εκκλησίας , τα παιδιά κληρονομούν εξίσου την πατρική περιουσία , αλλά σε περίπτωση που ο γονιός θέλει να κάνει διάκριση ανάμεσα στα παιδιά του η τελευταία θέληση του πεθαμένου γίνεται πάντοτε σεβαστή , και είναι πολύ σπάνιες οι περιπτώσεις που τα παιδιά θα αντιδράσουν.. Ένα έθιμο που επικρατεί στην Ελλάδα και είναι αρκετά εντυπωσιακό , είναι ότι όταν υπάρχουν ανύπαντρα κορίτσια και ο πατέρας έχει πεθάνει , τα αγόρια είναι υποχρεωμένα να εξασφαλίσουν τις αδερφάδες τους με τα χρήματα που βγάζουν οι ίδιοι απ' τη δουλειά τους , εφ' οσον δεν επαρκεί η κληρονομιά . Το καθήκον αυτό είναι ιερό και κανείς δεν εκτιμά τον αδερφό που δεν θα το εκπληρώσει . Είναι πολύ σπάνια τα παραδείγματα νέων ανδρών που παντρεύτηκαν χωρίς να έχουν αποκαταστήσει τις αδερφές τους ...... Πολλά μαγαζιά , σπίτια , αλευρόμυλοι και οικόπεδα ήσαν παλιά βακούφια , που κάτω από διάφορες συνθήκες πουλήθηκαν σε ιδιώτες . Βασικός όρος σ' αυτές τις πωλήσεις ήταν να πληρώνει ο αγοραστής κάθε χρόνο ένα ορισμένο ποσό στο δημόσιο ίδρυμα όπου το ακίνητο ήταν αφιερωμένο . Τα ακίνητα αυτά που πουλήθηκαν κάτω από τέτοιους όρους ονομάζονταν < γεδίκια > , και σ' αυτές τις περιπτώσεις μόνο το κτίσμα ανήκε στον αγοραστή , ενώ το οικόπεδο όπου ήταν χτισμένο ανήκε στο δημόσιο ίδρυμα η σε άλλον ιδιοκτήτη .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι...........
Η ατομική ιδιοκτησία στη Δωρίδα ήταν δυσανάλογα χωρισμένη . Οι καλύτερες και αποδοτικότερες εκτάσεις ( καλλιεργησιμες και βοσκότοποι ) βρίσκονταν στα χέρια προυχόντων , Τούρκων και μοναστηριών .Τα πιό πολλά κτήματα διέθετε το μοναστήρι της Βαρνάκοβας , πολλά απ' τα οποία ήταν ιδιόκτητα , κυρίως από αφιερώματα πιστών , πριν από την Τουρκοκρατία . Οι περισσότεροι κάτοικοι η δεν διέθεταν καθόλου ιδιοκτησία , πέρα απ' το φτωχόσπιτο που έμεναν , αναγκασμένοι έτσι να δουλεύουν , με ελάχιστη ανταμοιβή , στους Τούρκους , τους κοτσαμπάσηδες και στα μοναστηριακά κτήματα , η ασκούσαν το επάγγελμα του κτηνοτρόφου , νοικιάζοντας βοσκότοπους και πληρώνοντας μεγάλους φόρους στον ιδιοκτήτη τους . Λιγοστοί είχαν κάποια μικρά περιουσιακά στοιχεία , ένα μικροχώραφο , κάποιο κήπο , ένα περιβολάκι κοντά στο σπίτι τους .
Ωστόσο , ποτέ ο μικροιδιοκτήτης , ακόμα κι' ο κοτσάμπασης δεν ήταν διασφαλισμένοι γιά την περιουσία τους . Οι Τούρκοι είχαν τη δυνατότητα να την κάνουν κτήμα τους , κάτω απ' την ανοχή της Τούρκικης διοίκησης , που σε ορισμένες περιπτώσεις προσπαθούσε να δείξει αμεροληψία και παρέμβαινε στις αρπαγές αυτές . Εκεί όπου η ιδιοκτησία ήταν σεβαστή , με διατάγματα που οι σουλτάνοι έστελναν στους αρχηγούς των δύο καζάδων η και στα ίδια τα μοναστήρια , ήταν εκείνη των μοναστηριών που διασφαλιζόταν απο παρεμβάσεις Ελλήνων και Τούρκων .
Όπως και σε πολλές άλλες περιοχές , οι εκτάσεις γης ήταν χωρισμένες σε κληρονομικές η ολοκληρωτικής κυριότητας , η ιδιωτικές η μούλκια , σε βακούφικες η βακούφια και δημόσιες .
Οι υπόδουλοι ευρύτερα που δεν είχαν προσωπική ιδιοκτησία δούλευαν στις Τούρκικες ιδιοκτησίες η των προυχόντων , με κάποια σχέση εργασίας όπου δεν διέφερε και από εκείνη της Βυζαντινής περιόδου .
Άλλωστε το < Τουρκικό Κράτος > , σαν διάδοχο του Βυζαντινού , πήρε απ' αυτό πολλούς θεσμούς γύρω από την αγροτική ιδιοκτησία , την πείρα των Βυζαντινών στους διάφορους κλάδους της κρατικής δικαιοδοσίας , που την προσάμοσαν στις δικές τους ανάγκες > .
Οι μικρές ιδιοκτησίες διατηρήθηκαν σ' ένα μικρό βαθμό στις ορεινές περιοχές , και πάντα κάτω από την παρακολούθηση της τούρκικης διοίκησης . Σύμφωνα μ' ένα υπόμνημα του Καποδίστρια του 1828 προς τις τρεις προστάτιδες Δυνάμεις ( Αγγλία , Γαλλία , Ρωσία ) στη Δυτική Ελλάδα ( όπου και η Δωρίδα ) , υπήρχαν στο τέλος της Επανάστασης 1.636.730 ιδιοκτησίες Ελληνικές και 1.285.730 Τούρκικες , ενώ συην Ανατολική 5.178.440 Ελληνικές και 2.082.990 Τούρκικες . Αν λογαριάσουμε τη διαφορά , ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική Ελλάδα και το γεγονός πως πολλές από τις περιουσίες αυτές ανήκαν σε μεγαλοιδιοκτήτες η μοναστήρια της περιοχής , μπορούμε να υπολογίσουμε τις μικρές ιδιοκτησίες που διέθεταν οι περισσότεροι κάτοικοι της Δωρίδας . Το αρχοντολόι με την Τουρκιά από τη μιά μεριά , η φτωχολογιά από την άλλη , με καθόλου η ελάχιστη ιδιοκτησία . Ενδιάμεσα η Κοινότητα που διέθετε κάποια ιδιόκτητη περιουσία , που την παραχωρούσε γιά αξιοποίηση στους ακτήμονες , με την απόφαση των προεστών η δημογερόντων , που τους είχαν δοθεί ορισμένες δικαιοδοσίες από τους Τούρκους .
Σε ό,τι αφορά το δίκαιο , φαίνεται πως διαγράφεται περισσότερο εθιμικό και άγραφο , σαν συνέχεια του Βυζαντινού και αρχαιοελληνικού , όπου η παράδοση επιβιώνει , με αλλαγές στις συνθήκες που ενυπάρχουν στην Τουρκοκρατία . Οι συναλλαγές , οι ανθρώπινες και κοινωνικές σχέσεις βασίζονταν περισσότερο στο λόγο , στην άγραφη υπόσχεση , και λιγότερο στο γραπτό κείμενο , έγγραφο . Στις διαδικασίες που αναφέρονται στο δίκαιο μεσολαβούν η τούρκικη διοίκηση και ιδιαίτερα ο καδής ( ο ιεροδικαστής ) , αλλά και οι προύχοντες και οι δημογέροντες .
Ο Βαυαρός καθηγητής Γκεόργκ Λούντβιχ φον Μάουρερ ( 1790-1872 ) , που κατάγραψε στοιχεία δικαίου κατά την Εθνεγερσία και τα πρώτα χρόνια μετά την Επανάσταση , ενώ βρισκόταν στην Ελλάδα , στοιχεία που θα προυπήρχαν τουλάχιστον στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας , γράφει πως < στην Πελοπόννησο και στην Στερεά Ελλάδα οι γονείς παντρεύουν τα κορίτσια τους από δεκατριών μέχρι και δεκαπέντε ετών , και τα αγόρια από δεκαοχτώ μέχρι είκοσι > , πως < ούτε ο νόμος , ούτε το εθιμικό δίκαιο αναγνωρίζει τα εξώγαμα παιδιά , καθώς και τις παλλακίδες και θεωρείται μεγάλη ντροπή να συζείς παράνομα με μιά γυναίκα... Η υιοθεσία είναι κάτι που συνηθίζεται ,σ' όλη την Ελλάδα . Υιοθετούνται συνήθως παιδιά πάρα πολύ φτωχά , η ορφανά , η εγκαταλειμμένα απ' τους γονείς τους...η κοπέλλα που παντρεύεται πρέπει να προικίζεται από τους γονείς της , οι οποίοι της παραχωρούν ακίνητα , χρήματα , καθώς και ρουχισμό . Ο σύζυγος που χωρίζει τη γυναίκα του είναι υποχρεωμένος να επιστρέψει την προίκα , καθώς και τα δώρα του γάμου . Πρέπει ακόμα να παραλάβει τα παιδιά που γεννήθηκαν απ' αυτό το γάμο , και αν θελήσει να τα αφήσει στη μητέρα τους , οφείλει να πληρώνει τα έξοδα της διατροφής τους . Κάθε άντρας είτε γυναίκα που έχει κλείσει τα εικοσιπέντε , έχει δικαίωμα να κάνει διαθήκη και να διαθέτει όπως θέλει την περιουσία του. Αν κάποιος πεθάνει χωρίς να αφήσει διαθήκη , οι κληρονόμοι οφείλουν προτού μοιράσουν την περιουσία να ξεχωρίζουν ένα ποσό , γιά τη σωτηρία της ψυχής του πεθαμένου , που μοιράζεται συνήθως σε φτωχούς η δίδεται στον παπά γιά να κάνει μνημόσυνα . Σύμφωνα με τον τουρκικό νόμο , το παιδί που έχει αποκληρωθεί από το γονιό η έχει πάρει τη μικρότερη μερίδα , έχει δικαίωμα να προσβάλει τη διαθήκη και να την ακυρώσει . Ωστόσο κάθε διαθήκη , είτε είναι γραπτή , είτε έχει γίνει μπροστά στους συγγενείς και εκφράζει την τελευταία επιθυμία , θεωρείται ιερή και απαραβίαστη . Και το παιδί εκείνο , που, σύμφωνα με τον τουρκικό νόμο , θα την προσβάλει , αποχτά μιά πολύ κακή φήμη και περιφρονείται απ' όλους τους γνωστούς του . Αν και γενικά οι Έλληνες πολύ σπάνια κατέφευγαν στην τουρκική δικαιοσύνη γιά τις διαφορέςπου είχαν μεταξύ τους , πρώτον διότι απεχθάνονταν τους Τούρκους , έπειτα επειδή δεν ήθελαν να τους δίνουν λεπτομέρειες γιά την περιουσιακή τους κατάσταση από φόβο μη την βάλουν στο μάτι , και τέλος γιατί ήσαν υποχρεωμένοι να καταβάλουν το δέκα τοις εκατό γιά κάθε υπόθεση που ερχόταν σε τουρκικό δικαστήριο . Προτιμούσαν λοιπόν να δικάζονται από τους επισκόπους και τους προύχοντες του τόπου τους , μιά που οι αποφάσεις τους ήταν σεβαστές και από τις τουρκικές αρχές . Εξ'αλλου , οι καδήδες και οι βοιβόδες όταν διορίζονταν έπαιρναν γραπτή εντολή ότι , προκειμένου να δικάσουν ραγιάδες , οφείλουν να σεβαστούν τα έθιμα του τόπου . Και γι' αυτό πολλές φορές οι καδήδες όταν δίκαζαν αστικές υποθέσεις μεταξύ ραγιάδων , ρωτούσαν πρώτα τον επίσκοπο η κάποιον πρόκριτο τι συνηθίζεται στον τόπο τους στην προκειμένη περίπτωση . Ο τουρκικός νόμος ορίζει ότι οι άνδρες κατιόντες συγγενείς δικαιούνται τα δύο τρίτα της κληρονομιάς , ενώ οι γυναίκες μόνο το ένα τρίτο . Η χήρα κληρονομεί από τον άνδρα της το ποσό που εκείνος έχει υποσχεθεί στον καδή ότι θα της αφήσει και επιπλέον ολόκληρη την προίκα της . Σύμφωνα με το ελληνικό αστικό δίκαιο που διατηρήθηκε μέσψ της Εκκλησίας , τα παιδιά κληρονομούν εξίσου την πατρική περιουσία , αλλά σε περίπτωση που ο γονιός θέλει να κάνει διάκριση ανάμεσα στα παιδιά του η τελευταία θέληση του πεθαμένου γίνεται πάντοτε σεβαστή , και είναι πολύ σπάνιες οι περιπτώσεις που τα παιδιά θα αντιδράσουν.. Ένα έθιμο που επικρατεί στην Ελλάδα και είναι αρκετά εντυπωσιακό , είναι ότι όταν υπάρχουν ανύπαντρα κορίτσια και ο πατέρας έχει πεθάνει , τα αγόρια είναι υποχρεωμένα να εξασφαλίσουν τις αδερφάδες τους με τα χρήματα που βγάζουν οι ίδιοι απ' τη δουλειά τους , εφ' οσον δεν επαρκεί η κληρονομιά . Το καθήκον αυτό είναι ιερό και κανείς δεν εκτιμά τον αδερφό που δεν θα το εκπληρώσει . Είναι πολύ σπάνια τα παραδείγματα νέων ανδρών που παντρεύτηκαν χωρίς να έχουν αποκαταστήσει τις αδερφές τους ...... Πολλά μαγαζιά , σπίτια , αλευρόμυλοι και οικόπεδα ήσαν παλιά βακούφια , που κάτω από διάφορες συνθήκες πουλήθηκαν σε ιδιώτες . Βασικός όρος σ' αυτές τις πωλήσεις ήταν να πληρώνει ο αγοραστής κάθε χρόνο ένα ορισμένο ποσό στο δημόσιο ίδρυμα όπου το ακίνητο ήταν αφιερωμένο . Τα ακίνητα αυτά που πουλήθηκαν κάτω από τέτοιους όρους ονομάζονταν < γεδίκια > , και σ' αυτές τις περιπτώσεις μόνο το κτίσμα ανήκε στον αγοραστή , ενώ το οικόπεδο όπου ήταν χτισμένο ανήκε στο δημόσιο ίδρυμα η σε άλλον ιδιοκτήτη .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι...........
28.4.07
ΥΠΟ ΤΟΝ......ΠΛΑΤΑΝΟΝ......
Έχω πιεί , αγαπητοί μου φίλοι , καφέδες και καφέδες στη ζωή μου , αμέτρητους , σαν τον σημερινό όμως ποτέ , πρωινομεσημεριανός κάτω απ' τον πλάτανο της Βαθειάς και μετά από μιά βόλτα μέχρι το σκατόρεμα , έτσι γιά να δω μήπως και ...αναστηλώθηκε η έρμη η παλιά μας βρυσούλα !!
Απογοητεύτικα απ' το χάλι της όμορφης ρεμετιάς , που θυμίζει περισσότερο χωματερή παρά τόπο περιπάτου και ηρεμίας , σε πνίγει η οργή και η αγανάκτηση γιά την απόλυτη εγκατάλειψη του χωριού μας , του πανέμορφου χωριού μας , ευτυχώς μ' αποζημίωσαν τα αηδόνια , ναι τα αηδόνια που αυτή την εποχή , κυριολεκτικά , σε ξετρελλαίνουν και ίσως και σε μελαγχολούν όταν θυμάσαι τα όμορφα τα χρόνια τα παλιά.....
Καπνίζοντας ένα τσιγάρο , καθισμένος σ'ένα αγκωνάρι απ' τα συντρίμια της βρυσούλας ανάμεσα σε σωρούς σκουπιδιών , γύρισα χρόνια πίσω , όταν , ξένοιαστα παιδιά παίζαμε εκεί στη βρυσούλα , καπνίζαμε και κανένα τσιγαράκι και βγάζαμε γλύνα , ναι γλύνα , γιά να φκιάξουμε μπίλιες κι'όταν τα ...γλυνοαποθέματα της βρυσούλας τέλειωναν αλλάζαμε...προμηθευτή και πηγαίναμε παρά κάτω στον Γκούστη .
Θα θυμάστε όλοι ότι εκεί , μετά το γεφυράκι , υπήρχε στην αριστερή...όχθη του σκατορέματος ένα μονοπάτι , λιθόστρωτο , που περνώντας απ' το Γκούστη , έφτανε μέχρι τα τότε αμπέλια μας κι'αργότερα μέχρι τη λίμνη .
Αποπειράθηκα να ξανακάνω αυτή , την τόσο όμορφη , διαδρομή να θυμηθώ τα νειάτα μου , τι τόθελα...μ' έπιασε θλίψη , πίκρα , απογοήτευση αλλά περισσότερο οργή , γιατί ; γιατί η κατάσταση εκεί είναι τελείως ( λίαν επιεικώς..) απαράδεκτη , ναι ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΗ , σωροί σκουπιδιών , πάσης φύσεως και κατηγορίας , στρώματα , καρέκλες , τηλεοράσεις και ότι άλλο μπορεί να φανταστεί κανεις είναι σωριασμένα σε όλο το μήκος της κοίτης του ρέματος κι' ακόμα και να θέλεις , παρ' όλο το σκουπιδαριό , να κάνεις τον περίπατό σου είναι αδύνατο γιατί τόχουν φράξει , ναι είναι ΦΡΑΓΜΕΝΟ , από ποιούς και γιατί δεν το ξέρω πάντως μονοπάτι , που είναι βέβαια χώρος Δημοτικός , ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ....
Απογοητευμένος , εγκατέλειψα τη...βόλτα και , υπό τις θείες μελωδίες των αηδονιών ,τράβηξα γιά τη Βαθειά , να πιώ ένα καφέ να ηρεμήσω , έτσι κι'έγινε και σε λίγο απολάμβανα το...ηρεμηστικό μου στην έρημη , δυστυχώς , πλατεία .
Εκεί βέβαια δεν έχει αηδόνια , έχει όμως...παπαγαλάκια , ναι όπως το διαβάσατε ΠΑΠΑΓΑΛΑΚΙΑ , διαφόρων..χρωμάτων ..αποχρώσεων και προελεύσεων και άκουσα και έμαθα όλα τα τελευταία νέα του χωριού μας και κυρίως παράπονα για την εγκατάλειψή του , άκουσα όμως ( τάχω ξανακούσει σε πιό χαμηλούς τόνους ) πολλά και διάφορα , αλλά όχι και...αδιάφορα , από πολλούς ..οργισμένους χωριανούς και κυριολεκτικά προβληματίστηκα , γιατί ; γιατί αν όλα αυτά που...αιωρούνται αληθεύουν γιατί δεν καταγγέλλονται ; επωνύμως και ευθαρσώς , φόρα παρτίδα που λένε και όπου δει , εκείνο όμως που δεν μπορώ , φίλοι μου , να καταλάβω και με βασανίζει καιρό είναι το πως αυτός ο έρμος ο πλάτανος της Βαθειάς δεν έχει ...ξεραθεί ( ζωή νάχει ) μ' αυτά που ακούει και βλέπει κάθε μέρα......
Α...θυμήθηκα τώρα ότι υπήρχε κι' ένα δρομάκι που πηγαίναμε στον Αη Θύμιο , αυτό υπάρχει ; ρωτάμε ...έτσι από..περιέργεια , κατά τα λοιπά φίλοι μου όλα είναι στη...θέση τους , και εκείνο το έκτρωμα-βρύση που χτίστηκε ( από ποιόν και γιατί ; ) στον πλάτανο , όπως επίσης και η μικρή πισίνα , που είναι στην παλιά βρύση της Βαθειάς , στην οποία , απ' ότι έμαθα , οι αρμοδιουπεύθυνοι θα ρίξουν και...ψαράκια , τι χρώματος ; αυτό δεν το γνωρίζουμε φίλοι μου , φαντάζομαι όμως , ότι θάναι...παρδαλά για να ...γελάσουν κι' αυτά σαν τα παρδαλά...κατσίκια....
Όσο για τις φωτογραφίες-αποδείξεις που σας υποσχεθήκαμε , δεν το ξεχάσαμε απλώς για τεχνικούς...λόγους θα μπουν στη σελίδα μαζί με τις αποδείξεις του....Ευαγγελάτου......
Ξεχάσαμε το ωραιότερο , πραγματικό σε..αυθεντική άφήγηση απ' τον ...παθόντα : Γυφτομαχαλιώτης , ο έρμος ο παθός , έχει φκιάξει το σπίτι του ( από χρόνια ) στο χωριο αλλά για να κατέβει στο δρόμο είναι...κοματάκι βάσανο , τόλεγε , το ξανάλεγε αρμοδίως ο καυμένος τίποτα , όλο στο θα..και θα δούμε...και τα ίδια και τα ίδια , είχε απογοητευτεί , ώσπου λίγο πριν απ' τις εκλογές , τις Δημοτικές βέβαια , έφτασε το χαρμόσυνο νέο , δεν πίστευε ο άνθρωπος στ' αυτιά το.
Κάποιος αρμοδιουπεύθυνος τον πλησίασε και του ανακοίνωσε , με κάθε επισημότητα , πως το αίτημά του επί τέλους θα ..ικανοποιηθεί , πριν απ' τις εκλογές ,ναι όπως το διαβάζετε , τάχασε ο άνθρωπος , καταχάρηκε όπως ήταν φυσικό και έτρεξε να τό πει και στη γυναίκα του , να χαρεί κι' αυτή , χαρές και πανηγύρια που λέτε , και οι άνθρωποι κάθε πρωί κοίταζαν αν φάνηκε η..πολυπόθητη μπετονιέρα , τίποτα όμως , πάλι στην ..αναμονή...κι'όχι τιποτ' άλλο έφταναν οι εκλογές , κι' ολαός μας λέει πως ότι πάρει η νύφη στην....
Μιά και δυό λοιπόν πήγε να βρει τον...αρμοδιουπεύθυνο , η μισή ντροπή δική μου κι' η μισή δική του , σκέφτηκε ο άνθρωπος , τον βρήκε αλλά δεν τον είδε...ζεστό , τον ρώτησε λοιπόν τι θα γίνει με το επίμαχο θέμα , κι' εκείνος μάσαγε τα λόγια του , ξέρεις...θα δούμε κλπ .
Εδώ φίλοι μας βάζουμε ένα κουιζ : Γιατί ματαιώθηκε το έργο ; μπορείτε να φανταστείτε ;
Η απάντηση : γιατί οι υποσχεθέντες διαπίστωσαν , πολύ-πολύ αργά απο τους εκλογικούς καταλόγους...φυσικά , ότι ο φίλος μας ο Γυφτομαχαλιώτης δεν... ψήφιζε στο χωριό μας.
Τ' ακούτε ; τ' ακούω να λέτε......
ΣΗΜΕΙΩΣΗ : οποιαδήποτε ...ομοιότητα με πρόσωπα και...πράγματα είναι εντελώς...τελείως συμπτωματική....( τ' αηκούς μαυριδερούλα μου ; που λέει και το άσμα....)
ΗΘΙΚΟΝ ΔΙΔΑΓΜΑ : Σύντροφοι ερευνάτε...από νωρίς τους ...καταλόγους , τους εκλογικούς....φυσικά.....για να μην ...εκτίθεσθε....
Απογοητεύτικα απ' το χάλι της όμορφης ρεμετιάς , που θυμίζει περισσότερο χωματερή παρά τόπο περιπάτου και ηρεμίας , σε πνίγει η οργή και η αγανάκτηση γιά την απόλυτη εγκατάλειψη του χωριού μας , του πανέμορφου χωριού μας , ευτυχώς μ' αποζημίωσαν τα αηδόνια , ναι τα αηδόνια που αυτή την εποχή , κυριολεκτικά , σε ξετρελλαίνουν και ίσως και σε μελαγχολούν όταν θυμάσαι τα όμορφα τα χρόνια τα παλιά.....
Καπνίζοντας ένα τσιγάρο , καθισμένος σ'ένα αγκωνάρι απ' τα συντρίμια της βρυσούλας ανάμεσα σε σωρούς σκουπιδιών , γύρισα χρόνια πίσω , όταν , ξένοιαστα παιδιά παίζαμε εκεί στη βρυσούλα , καπνίζαμε και κανένα τσιγαράκι και βγάζαμε γλύνα , ναι γλύνα , γιά να φκιάξουμε μπίλιες κι'όταν τα ...γλυνοαποθέματα της βρυσούλας τέλειωναν αλλάζαμε...προμηθευτή και πηγαίναμε παρά κάτω στον Γκούστη .
Θα θυμάστε όλοι ότι εκεί , μετά το γεφυράκι , υπήρχε στην αριστερή...όχθη του σκατορέματος ένα μονοπάτι , λιθόστρωτο , που περνώντας απ' το Γκούστη , έφτανε μέχρι τα τότε αμπέλια μας κι'αργότερα μέχρι τη λίμνη .
Αποπειράθηκα να ξανακάνω αυτή , την τόσο όμορφη , διαδρομή να θυμηθώ τα νειάτα μου , τι τόθελα...μ' έπιασε θλίψη , πίκρα , απογοήτευση αλλά περισσότερο οργή , γιατί ; γιατί η κατάσταση εκεί είναι τελείως ( λίαν επιεικώς..) απαράδεκτη , ναι ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΗ , σωροί σκουπιδιών , πάσης φύσεως και κατηγορίας , στρώματα , καρέκλες , τηλεοράσεις και ότι άλλο μπορεί να φανταστεί κανεις είναι σωριασμένα σε όλο το μήκος της κοίτης του ρέματος κι' ακόμα και να θέλεις , παρ' όλο το σκουπιδαριό , να κάνεις τον περίπατό σου είναι αδύνατο γιατί τόχουν φράξει , ναι είναι ΦΡΑΓΜΕΝΟ , από ποιούς και γιατί δεν το ξέρω πάντως μονοπάτι , που είναι βέβαια χώρος Δημοτικός , ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ....
Απογοητευμένος , εγκατέλειψα τη...βόλτα και , υπό τις θείες μελωδίες των αηδονιών ,τράβηξα γιά τη Βαθειά , να πιώ ένα καφέ να ηρεμήσω , έτσι κι'έγινε και σε λίγο απολάμβανα το...ηρεμηστικό μου στην έρημη , δυστυχώς , πλατεία .
Εκεί βέβαια δεν έχει αηδόνια , έχει όμως...παπαγαλάκια , ναι όπως το διαβάσατε ΠΑΠΑΓΑΛΑΚΙΑ , διαφόρων..χρωμάτων ..αποχρώσεων και προελεύσεων και άκουσα και έμαθα όλα τα τελευταία νέα του χωριού μας και κυρίως παράπονα για την εγκατάλειψή του , άκουσα όμως ( τάχω ξανακούσει σε πιό χαμηλούς τόνους ) πολλά και διάφορα , αλλά όχι και...αδιάφορα , από πολλούς ..οργισμένους χωριανούς και κυριολεκτικά προβληματίστηκα , γιατί ; γιατί αν όλα αυτά που...αιωρούνται αληθεύουν γιατί δεν καταγγέλλονται ; επωνύμως και ευθαρσώς , φόρα παρτίδα που λένε και όπου δει , εκείνο όμως που δεν μπορώ , φίλοι μου , να καταλάβω και με βασανίζει καιρό είναι το πως αυτός ο έρμος ο πλάτανος της Βαθειάς δεν έχει ...ξεραθεί ( ζωή νάχει ) μ' αυτά που ακούει και βλέπει κάθε μέρα......
Α...θυμήθηκα τώρα ότι υπήρχε κι' ένα δρομάκι που πηγαίναμε στον Αη Θύμιο , αυτό υπάρχει ; ρωτάμε ...έτσι από..περιέργεια , κατά τα λοιπά φίλοι μου όλα είναι στη...θέση τους , και εκείνο το έκτρωμα-βρύση που χτίστηκε ( από ποιόν και γιατί ; ) στον πλάτανο , όπως επίσης και η μικρή πισίνα , που είναι στην παλιά βρύση της Βαθειάς , στην οποία , απ' ότι έμαθα , οι αρμοδιουπεύθυνοι θα ρίξουν και...ψαράκια , τι χρώματος ; αυτό δεν το γνωρίζουμε φίλοι μου , φαντάζομαι όμως , ότι θάναι...παρδαλά για να ...γελάσουν κι' αυτά σαν τα παρδαλά...κατσίκια....
Όσο για τις φωτογραφίες-αποδείξεις που σας υποσχεθήκαμε , δεν το ξεχάσαμε απλώς για τεχνικούς...λόγους θα μπουν στη σελίδα μαζί με τις αποδείξεις του....Ευαγγελάτου......
Ξεχάσαμε το ωραιότερο , πραγματικό σε..αυθεντική άφήγηση απ' τον ...παθόντα : Γυφτομαχαλιώτης , ο έρμος ο παθός , έχει φκιάξει το σπίτι του ( από χρόνια ) στο χωριο αλλά για να κατέβει στο δρόμο είναι...κοματάκι βάσανο , τόλεγε , το ξανάλεγε αρμοδίως ο καυμένος τίποτα , όλο στο θα..και θα δούμε...και τα ίδια και τα ίδια , είχε απογοητευτεί , ώσπου λίγο πριν απ' τις εκλογές , τις Δημοτικές βέβαια , έφτασε το χαρμόσυνο νέο , δεν πίστευε ο άνθρωπος στ' αυτιά το.
Κάποιος αρμοδιουπεύθυνος τον πλησίασε και του ανακοίνωσε , με κάθε επισημότητα , πως το αίτημά του επί τέλους θα ..ικανοποιηθεί , πριν απ' τις εκλογές ,ναι όπως το διαβάζετε , τάχασε ο άνθρωπος , καταχάρηκε όπως ήταν φυσικό και έτρεξε να τό πει και στη γυναίκα του , να χαρεί κι' αυτή , χαρές και πανηγύρια που λέτε , και οι άνθρωποι κάθε πρωί κοίταζαν αν φάνηκε η..πολυπόθητη μπετονιέρα , τίποτα όμως , πάλι στην ..αναμονή...κι'όχι τιποτ' άλλο έφταναν οι εκλογές , κι' ολαός μας λέει πως ότι πάρει η νύφη στην....
Μιά και δυό λοιπόν πήγε να βρει τον...αρμοδιουπεύθυνο , η μισή ντροπή δική μου κι' η μισή δική του , σκέφτηκε ο άνθρωπος , τον βρήκε αλλά δεν τον είδε...ζεστό , τον ρώτησε λοιπόν τι θα γίνει με το επίμαχο θέμα , κι' εκείνος μάσαγε τα λόγια του , ξέρεις...θα δούμε κλπ .
Εδώ φίλοι μας βάζουμε ένα κουιζ : Γιατί ματαιώθηκε το έργο ; μπορείτε να φανταστείτε ;
Η απάντηση : γιατί οι υποσχεθέντες διαπίστωσαν , πολύ-πολύ αργά απο τους εκλογικούς καταλόγους...φυσικά , ότι ο φίλος μας ο Γυφτομαχαλιώτης δεν... ψήφιζε στο χωριό μας.
Τ' ακούτε ; τ' ακούω να λέτε......
ΣΗΜΕΙΩΣΗ : οποιαδήποτε ...ομοιότητα με πρόσωπα και...πράγματα είναι εντελώς...τελείως συμπτωματική....( τ' αηκούς μαυριδερούλα μου ; που λέει και το άσμα....)
ΗΘΙΚΟΝ ΔΙΔΑΓΜΑ : Σύντροφοι ερευνάτε...από νωρίς τους ...καταλόγους , τους εκλογικούς....φυσικά.....για να μην ...εκτίθεσθε....
27.4.07
ΕΔΩ...ΛΙΔΟΡΙΚΙ...ΕΔΩ ΛΙΔΟΡΙΚΙ......
Επί τέλους !! είμαστε στο πανέμορφο χωριό μας , αγαπητοί μας φίλοι και θα σας μεταφέρουμε ότι είδαμε , ότι ακούσαμε και φυσικά ότι είδαμε σεργιανίζοντας τα σοκάκια και τις γειτονιές του .
Πρώτα- πρώτα τα ευχάριστα , άρχισε να λειτουργεί , έστω και προσωρινά , το Κέντρο ελεύθερης ...πρόσβασης κ.λ.π. στους Η/Υ , αυτό ντε που είναι σε μιά αίθουσα του Γυμνασίου μας και ήταν διπλοκλειδωμένο καιρόόόόόόοοοοο, τώρα γιά το πόσο καιρό δεν το ξέρουμε , αλλά μετά από πολύμηνη...γκρίνια μας , αισθανόμαστε κάποια...ικανοποίηση , και θα πρέπει να αναγνωρίσουμε το ενδιαφέρον , γιά το θέμα αυτό , του Αντιδήμαρχου και παλιού καλού μας φίλου κ.Αθ.Κοκμοτού που τον είχαμε κυριολεκτικά...ζαλίσει , ας είναι καλά .
Το κέντρο λειτουργεί Τρίτη και Πέμτη 5-8 , με ..επιβλέπουσα μιά χωριανή μας νεαρή επιστήμονα , την Κωνσταντίνα Αθαν . Πέτρου , φοιτήτρια Νομικής στο πτυχίο , που..λόγω καταλήψεων προσεφέρθη ευγενώς ( ΜΠΡΑΒΟ ΤΗΣ ) να βάλη...ένα χεράκι , μιά και βρίσκεται στο χωριό μας , 'αντε....και στης....βιβλιοθήκης.....
Προτείνουμε , να προσληφθεί κάποιο Λιδορικιώτικο παιδί που να καλύπτει τις ανάγκες Βιβλιοθήκης και Κέντρου...κ.λ.π η ας...αποσπαστεί κάποιος υπάλληλος του Δήμου , αν βέβαια...περισσεύει !!!!
Κατά τα άλλα..'ολα είναι είναι στη..θέση τους , 'οπως τα αφήσαμε πριν από..δυό μήνες , το σοκάκι που οδηγεί στα σχολεία μας γεμάτο..σκουπίδια , το γυμναστήριο επίσης , οι προαύλιοι χώροι των σχολείων μας ...επίσης και πάει..λέγοντας....ο δρόμος πάνω απ'τη Βαθειά τα..ίδια , όμορφος κόσμος...παστρικός..αγγελικά πλασμένος...και βέβαια γιά όλα αυτά έχουμε τις ...απαραίτητες ( ΘΛΙΒΕΡΕΣ ) φωτογραφικές...αποδείξεις , θα τις δείτε και θα κρίνετε....
Γιά το πως πέρασαν οι χωριανοί μας ( οι τυχεροί...) το Πάσχα , θα κάνουμε...ρεπορτάζ και θα σας..ενημερώσουμε....
Πρώτα- πρώτα τα ευχάριστα , άρχισε να λειτουργεί , έστω και προσωρινά , το Κέντρο ελεύθερης ...πρόσβασης κ.λ.π. στους Η/Υ , αυτό ντε που είναι σε μιά αίθουσα του Γυμνασίου μας και ήταν διπλοκλειδωμένο καιρόόόόόόοοοοο, τώρα γιά το πόσο καιρό δεν το ξέρουμε , αλλά μετά από πολύμηνη...γκρίνια μας , αισθανόμαστε κάποια...ικανοποίηση , και θα πρέπει να αναγνωρίσουμε το ενδιαφέρον , γιά το θέμα αυτό , του Αντιδήμαρχου και παλιού καλού μας φίλου κ.Αθ.Κοκμοτού που τον είχαμε κυριολεκτικά...ζαλίσει , ας είναι καλά .
Το κέντρο λειτουργεί Τρίτη και Πέμτη 5-8 , με ..επιβλέπουσα μιά χωριανή μας νεαρή επιστήμονα , την Κωνσταντίνα Αθαν . Πέτρου , φοιτήτρια Νομικής στο πτυχίο , που..λόγω καταλήψεων προσεφέρθη ευγενώς ( ΜΠΡΑΒΟ ΤΗΣ ) να βάλη...ένα χεράκι , μιά και βρίσκεται στο χωριό μας , 'αντε....και στης....βιβλιοθήκης.....
Προτείνουμε , να προσληφθεί κάποιο Λιδορικιώτικο παιδί που να καλύπτει τις ανάγκες Βιβλιοθήκης και Κέντρου...κ.λ.π η ας...αποσπαστεί κάποιος υπάλληλος του Δήμου , αν βέβαια...περισσεύει !!!!
Κατά τα άλλα..'ολα είναι είναι στη..θέση τους , 'οπως τα αφήσαμε πριν από..δυό μήνες , το σοκάκι που οδηγεί στα σχολεία μας γεμάτο..σκουπίδια , το γυμναστήριο επίσης , οι προαύλιοι χώροι των σχολείων μας ...επίσης και πάει..λέγοντας....ο δρόμος πάνω απ'τη Βαθειά τα..ίδια , όμορφος κόσμος...παστρικός..αγγελικά πλασμένος...και βέβαια γιά όλα αυτά έχουμε τις ...απαραίτητες ( ΘΛΙΒΕΡΕΣ ) φωτογραφικές...αποδείξεις , θα τις δείτε και θα κρίνετε....
Γιά το πως πέρασαν οι χωριανοί μας ( οι τυχεροί...) το Πάσχα , θα κάνουμε...ρεπορτάζ και θα σας..ενημερώσουμε....
ΕΝΑ ΑΞΕΧΑΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ...ΛΥΚΟΥ - ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ
Ξεκινήσαμε ακροβολισμένοι προς την κατεύθυνσιν της Μουρίτσας , προς τα εκεί έφυγε ο λύκος , μη τυχόν πέσουμε επάνω του να τον αποταλειώσουμε . Περπατήσαμε αρκετά με το φεγγάρι , αλλά πέσαμε σε αποσκιά αγνάντια προς τα Σπιθάρια και το Κακόνι , δεν μπορούσαμε πλέον να ερευνάμε τον τόπο και έτσι σταματήσαμε και περιμέναμε να ξημερώσει να συνεχίσουμε .
Συγκεντρωθήκαμε όλοι μαζί να ξεκουραστούμε , στρίψαμε και από ένα τσιγάρο από ψιλοκομμένο καπνό , λαθραίο , και καταστρώναμε σχέδια , πως θα δράσουμε μόλις ξημερώσει . Δεν είχαμε , τώρα , το φόβο μήπως μας ακούσει ο λύκος , γιατί δεν τον περιμέναμε πλέον στο καρτέρι , αλλά θα εφαρμόζαμε το σύστημα της < παγάνας > με φωνές και θορύβους μη τυχόν τον προγγάγαμε , να τον αποτελειώσουμε !!
Δυστυχώς , τα πράγματα δεν μας ήρθαν όπως τα υπολογίζαμε . Δεν είχε ακόμα φωτίσει η μέρα και είχαμε πιάσει ένα ανάζερβο και υπήνεμο μέρος να ξειδρώσουμε και να ξεκουραστούμε , οπότε αντιληφθήκαμε κάτι να κινείται ανάμεσα στα κοντοκλαδάκια και τις τζατζοκεθρίτσες . Αμέσως , στο μυαλό όλων μας πέρασε πως μπορεί να είναι ο χτυπημένος λύκος και να σύρθηκε μέχρις εδώ . Έπρεπε , λοιπόν , να δράσουμε γρήγορα , γιατί δεν υπήρχαν χρονικά περιθώρια . < Τουφέκα τον εσύ Θανάση > μου λένε οι άλλοι , γιατί εγώ είχα την μπροστογεμισμένη καραμπίνα με τα χοντρά σκάγια και πολύ μπαρούτι .
Χωρίς να χάσω καιρό , αμέσως , μέσα στο σκοτάδι , σημαδεύω προς τον κινούμενο στόχο και πατάω τη σκανδάλη ! Με το μπάμ , που έκανε η καραμπίνα , ακούσαμε ένα < γαυ > ξερό και τίποτα άλλο . Άλλες συγκινήσεις και άλλες λαχτάρες ! Τι να ήταν ; Τραβηχτήκαμε στον τόπο του γαυγίσματος , αλλά δεν βρήκαμε τίποτα . Πάλι σε ενέργεια σπίρτα και τσακμάκια και ψάχναμε καταγής μήπως και ανακαλύψουμε ...ίχνη...
Πράγματι , επισημάναμε σταγόνες αίματος φρέσκου και τίποτε άλλο . Ήταν αρκετό !
Όπως σας είπα , δεν είχε ακόμα ξημερώσει , αλλά τα ασπροκόλια άρχισαν το πρωινό τους κελάηδημα και οι πέρδικες το λέγαν απέναντι στην απόκρημνη πλαγιά του Γκιούλου . Σε λιγάκι έφεξε και μπορούσαμε πλέον να δουλέψουμε άνετα και αποτελεσματικά .
Παίρνουμε από κοντά τις σταγόνες του αίματος στη γιδόστρατα που βγαίνει στα Σπιθάρια . Δεν προχωρήσαμε περισσότερο από εκατό μέτρα και πέφτουμε απάνω στο..θήραμα ! Που δεν ήταν τίποτ' άλλο απ\ τη < Μούρκα > , τη σκύλα του μακαρίτη του Κωλεττάκη του μπάρμπα μου ! Ξαπλωμένη φαρδιά - πλατιά στη ρίζα μιας κεθρίτσας , ψυχορραγούσε τραυματισμένη βαρειά στην κοιλιά . Δεν μπόρεσε η καυμένη άλλο και έπεσε . Ο ενθουσιασμός όλων μας μετατράπηκε σε φόβο και τύψεις γιά το κακό που κάναμε στον ιδιοκτήτη τσοπάνη , αλλά και στους άλλους τσοπάνηδες , γιατί η Μούρκα ήταν καλός φύλακας γιά όλη την περιοχή και , μάλιστα , σε εποχή που οι επιδρομές των λύκων ήταν τακτικές και επικίνδυνες . Τι γίνεται τώρα παιδιά ; Τήραγε ο ένας τον άλλον με στενοχώρια και απόγνωση .< Έχουμε και ποινικές ευθύνες > , πετάχτηκε ο Γιάννης Σκούτας που σπούδαζε νομικά !! Αυτό μας έλειπε....
Αποφασίσαμε να μην πούμε σε κανένα τίποτε γιά τον τρυματισμό της σκύλας και δώσαμε το λόγο της τιμής μας πως θα κρατήσουμε το μυστικό δικό μας και η ευθύνη θα έπεφτε σε όλους .
Ο Σαψαρογιώργος ανέλαβε και μετέφερε τη σκύλα φορτωμένος σε μιά σπηλιά εκεί κοντά, μήπως και ξεπέρναγε τον κίνδυνο του θανάτου και γλύτωνε . Της κουβαλούσε νερό ψωμί , αλλά δυστυχώς δεν άντεξε στα βαρειά τραύματά της και σε τρεις μέρες ψόφησε . Στους τσοπάνηδες διαδόθηκε και έγινε πιστευτό πως κάποιο ..αερικό τη χτύπησε και ψόφησε .
Όταν ο μπαρμπα- Κωλέττης έμαθε , ύστερα από ένα-δυό χρόνια , τον άδικο χαμό της σκύλας του - τόσο κράτησε το μυστικό - στενοχωρήθηκε ακόμα περισσότερο , αλλά τι να έκανε; Το κακό δεν διορθωνόταν . Μου είπε μόνο , κάποτε που συναντηθήκαμε στο Λιδωρίκι , < ωρέ ανηψιόκα , πολύ με στενοχώρησε ο χαμός της σκύλας εκείνη την εποχή , εποχή που είχε φανεί ζλάπ και μας κυνηγούσε τόσο πολύ . Δεν ξέρω πως θα σας φερόμουνα αν το μάθαινα τότε > .
Έτσι άδοξα , με μιά σκύλα νεκρή , έληξε το αξέχαστο εκείνο κυνήγι λύκου ,το καλοκαίρι του 1937 , στα Λιδωρικιώτικα βουνά .
Συγκεντρωθήκαμε όλοι μαζί να ξεκουραστούμε , στρίψαμε και από ένα τσιγάρο από ψιλοκομμένο καπνό , λαθραίο , και καταστρώναμε σχέδια , πως θα δράσουμε μόλις ξημερώσει . Δεν είχαμε , τώρα , το φόβο μήπως μας ακούσει ο λύκος , γιατί δεν τον περιμέναμε πλέον στο καρτέρι , αλλά θα εφαρμόζαμε το σύστημα της < παγάνας > με φωνές και θορύβους μη τυχόν τον προγγάγαμε , να τον αποτελειώσουμε !!
Δυστυχώς , τα πράγματα δεν μας ήρθαν όπως τα υπολογίζαμε . Δεν είχε ακόμα φωτίσει η μέρα και είχαμε πιάσει ένα ανάζερβο και υπήνεμο μέρος να ξειδρώσουμε και να ξεκουραστούμε , οπότε αντιληφθήκαμε κάτι να κινείται ανάμεσα στα κοντοκλαδάκια και τις τζατζοκεθρίτσες . Αμέσως , στο μυαλό όλων μας πέρασε πως μπορεί να είναι ο χτυπημένος λύκος και να σύρθηκε μέχρις εδώ . Έπρεπε , λοιπόν , να δράσουμε γρήγορα , γιατί δεν υπήρχαν χρονικά περιθώρια . < Τουφέκα τον εσύ Θανάση > μου λένε οι άλλοι , γιατί εγώ είχα την μπροστογεμισμένη καραμπίνα με τα χοντρά σκάγια και πολύ μπαρούτι .
Χωρίς να χάσω καιρό , αμέσως , μέσα στο σκοτάδι , σημαδεύω προς τον κινούμενο στόχο και πατάω τη σκανδάλη ! Με το μπάμ , που έκανε η καραμπίνα , ακούσαμε ένα < γαυ > ξερό και τίποτα άλλο . Άλλες συγκινήσεις και άλλες λαχτάρες ! Τι να ήταν ; Τραβηχτήκαμε στον τόπο του γαυγίσματος , αλλά δεν βρήκαμε τίποτα . Πάλι σε ενέργεια σπίρτα και τσακμάκια και ψάχναμε καταγής μήπως και ανακαλύψουμε ...ίχνη...
Πράγματι , επισημάναμε σταγόνες αίματος φρέσκου και τίποτε άλλο . Ήταν αρκετό !
Όπως σας είπα , δεν είχε ακόμα ξημερώσει , αλλά τα ασπροκόλια άρχισαν το πρωινό τους κελάηδημα και οι πέρδικες το λέγαν απέναντι στην απόκρημνη πλαγιά του Γκιούλου . Σε λιγάκι έφεξε και μπορούσαμε πλέον να δουλέψουμε άνετα και αποτελεσματικά .
Παίρνουμε από κοντά τις σταγόνες του αίματος στη γιδόστρατα που βγαίνει στα Σπιθάρια . Δεν προχωρήσαμε περισσότερο από εκατό μέτρα και πέφτουμε απάνω στο..θήραμα ! Που δεν ήταν τίποτ' άλλο απ\ τη < Μούρκα > , τη σκύλα του μακαρίτη του Κωλεττάκη του μπάρμπα μου ! Ξαπλωμένη φαρδιά - πλατιά στη ρίζα μιας κεθρίτσας , ψυχορραγούσε τραυματισμένη βαρειά στην κοιλιά . Δεν μπόρεσε η καυμένη άλλο και έπεσε . Ο ενθουσιασμός όλων μας μετατράπηκε σε φόβο και τύψεις γιά το κακό που κάναμε στον ιδιοκτήτη τσοπάνη , αλλά και στους άλλους τσοπάνηδες , γιατί η Μούρκα ήταν καλός φύλακας γιά όλη την περιοχή και , μάλιστα , σε εποχή που οι επιδρομές των λύκων ήταν τακτικές και επικίνδυνες . Τι γίνεται τώρα παιδιά ; Τήραγε ο ένας τον άλλον με στενοχώρια και απόγνωση .< Έχουμε και ποινικές ευθύνες > , πετάχτηκε ο Γιάννης Σκούτας που σπούδαζε νομικά !! Αυτό μας έλειπε....
Αποφασίσαμε να μην πούμε σε κανένα τίποτε γιά τον τρυματισμό της σκύλας και δώσαμε το λόγο της τιμής μας πως θα κρατήσουμε το μυστικό δικό μας και η ευθύνη θα έπεφτε σε όλους .
Ο Σαψαρογιώργος ανέλαβε και μετέφερε τη σκύλα φορτωμένος σε μιά σπηλιά εκεί κοντά, μήπως και ξεπέρναγε τον κίνδυνο του θανάτου και γλύτωνε . Της κουβαλούσε νερό ψωμί , αλλά δυστυχώς δεν άντεξε στα βαρειά τραύματά της και σε τρεις μέρες ψόφησε . Στους τσοπάνηδες διαδόθηκε και έγινε πιστευτό πως κάποιο ..αερικό τη χτύπησε και ψόφησε .
Όταν ο μπαρμπα- Κωλέττης έμαθε , ύστερα από ένα-δυό χρόνια , τον άδικο χαμό της σκύλας του - τόσο κράτησε το μυστικό - στενοχωρήθηκε ακόμα περισσότερο , αλλά τι να έκανε; Το κακό δεν διορθωνόταν . Μου είπε μόνο , κάποτε που συναντηθήκαμε στο Λιδωρίκι , < ωρέ ανηψιόκα , πολύ με στενοχώρησε ο χαμός της σκύλας εκείνη την εποχή , εποχή που είχε φανεί ζλάπ και μας κυνηγούσε τόσο πολύ . Δεν ξέρω πως θα σας φερόμουνα αν το μάθαινα τότε > .
Έτσι άδοξα , με μιά σκύλα νεκρή , έληξε το αξέχαστο εκείνο κυνήγι λύκου ,το καλοκαίρι του 1937 , στα Λιδωρικιώτικα βουνά .
25.4.07
H ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ - ΜΕΡΟΣ Ζ ΄.
< Κύριος θεσμός της αυτοδιοικήσεως ( κατά την Τουρκοκρατίαν ) απέβη η Κοινότης > , γράφει ο Διον . Α . Ζακυθηνός . < Αύτη απετέλει νομικόν πρόσωπον , ανεξάρτητον της διοικήσεως του κυριάρχου , το οποίον όμως ετύγχανε της ανοχής αυτού . Πάσα πόλις η χωρίον - πλην εκείνων , τα οποία ανήκον εις τα τιμάρια - ηδύναντο να συγκροτούν κοινότητα...Οι άρχοντες ούτοι ( επίτροποι , δημογέροντες , άρχοντες , προεστώτες η κοτζαμπάσηδες ) ήσαν αιρετοί , εις σπανίας όμως περιπτώσεις διωρίζοντο υπό των οργάνων του κυριάρχου . Εξελέγοντο υπό του λαού , υνερχομένου μετά του κλήρου εις γενικήν συνέλευσιν ( κοινήν μάζωξιν ονομάζουν αυτήν τα έγγραφα )... Αι αρμοδιότητες των κοινοτικών αρχόντων ήσαν ευρύταται . Ανεφέροντο εις την διαχείρησιν των κοινών , εις την συλλογήν και την κατανομήν των φόρων , εις την διοίκησιν της εκπαιδεύσεως , της δημοσίας υγείας κ.λ.π. Οι επίτροποι είχον ωσαύτως καθήκοντα αγορανομικά , ως και παριορισμένην δικαστικήν εξουσίαν > .
Οι κοινοτικοί θεσμοί και οι κοινότητες είχαν διαφορετική μορφή από περιοχή σε περιοχή κι' όπως γενικότερα και στη Δωρίδα αποτελούσαν ανασχετικό παράγοντα στις πιέσεις του κατακτητή .
Δεν μπορεί να προσδιορισθεί ότι έχουν αρχαιοελληνικό η βυζαντινό πρότυπο , αλλά πως προήλθαν και από την ανάγκη συνοχής των κατοίκων και κάποιας αδυναμίας του οθωμανικού διοικητικού συστήματος . < Η Κοινότης -λέει ο Δ.Α.Ζακυθηνός - έχουσα βυζαντινήν την προέλευσιν , ουδεμίαν οργανικήν σχέσιν παρουσιάζει προς τα αρχαία πρότυπα , η όλη συγκρότησις της μεταγενεστέρας μορφής της διέπεται από καθαρώς Ελληνικόν πνεύμα ...Είς εποχήν εθνικής συντριβής , ο Ελληνικός λαός , ορμώμενος από τα πλαίσια του φορολογικού οργάνου της μεσοχρονίου αυτοκρατορίας του , έπλασε μόνος , χωρίς επιβολήν άνωθεν , χωρίς καν την πρωτοβουλίαν των πνευματικών ηγετικών του στοιχείων , θεσμούς δημοκρατικούς , των οποίων η σύλληψις και το πνεύμα φέρει αυτόν πλησιέστερον προς τας πηγάς της αρχαίας του παραδόσεως > .
Σχετικά με την αδυναμία των κατακτητών , ως προς τη διοίκηση και την ανάγκη να υπάρξει συνέχεια σε παλιότερο διοικητικό σύστημα , αλλά και τη σημασία των Κοινοτήτων στην εθνική ζωή , γράφει ο Ιάκωβος Τ. Βισβίζης :
< Οι κατακτηταί ήσαν υποχρεωμένοι εκ των πραγμάτων να μη αγνοήσουν το ππρουφιστάμενον σύστημα διοικήσεως , εισάγοντας ίδιον και νέον εξ ολοκλήρου . Η ανάγκη τους επέβαλλε να χρησιμοποιήσουν εκ του προυφισταμένου αρχικώς τουλάχιστον , ορισμένους θεσμούς , πολύ η ολίγον τροποποιημένους , σύμφωνα με την νέαν κατάστασιν και το συμφέρον τους . Ήτο δε ζήτημα διοικητικών ικανοτήτων των η περαιτέρω εξέλιξις του συστήματος διοικήσεως των υποδούλων ... Οι δημογέροντες εξεπροσώπουν την κοινότητα εις τας μετά των Τούρκων σχέσεις και είχον υποχρέωσιν να εμφανίζονται , ενώπιον οιασδήποτε τουρκικής αρχής η επισκεπτομένου τον τόπον τούρκου τιτλούχου . Τούτο όχι μόνον τους υπέβαλλεν εις δαπάνας , διότι αι επισκέψεις και αι υποδοχαί των τούρκων υπαλλήλων συνωδεύοντο συνήθως με δώρα , αλλ' ήτο ενίοτε και επικίνδυνον . Διά τους λόγους δε αυτούς αι διδόμεναι εις τους δημογέροντας αμοιβαί ήσαν δικαιολογημέναι . Αι συμβάσεις της κοινότητος , εν αις και αι του δανεισμού , συνήπτοντο συνήθως επ' ονόματι των διοικούντων αυτάς προσωπικώς . Επειδή , δε δι'αυτών ανελαμβάνοντο πολλάκις χρηματικαί υποχρεώσεις εκ μέρους των δημογερόντων , εις το πρακτικόν της εκλογής των ετίθετο ειδική ρήτρα , διά της οποίας τους εδίδετο υπόσχεσις ότι θ' απεζημιούντο διά πάσαν χρηματικήν ζημίαν , την οποίαν ήθελον υποστή χάριν των κοινών υποθέσεων . Μεταξύ όμως των σπουδαιοτέρων έργων της κοινοτικής διοικήσεως ήτο η οικονομική διαχείρησις , και μάλιστα η των φόρων , των τε δεδομένων εις τον κυρίαρχον ως και των υπέρ της κοινότητος . Γενικώς οι δημογέροντες ως και τα λοιπά όργανα της κοινοτικής διοικήσεως ήσαν υπεύθυνοι , τόσον κατά την λήξιν της θητείας των ως και διαρκούσης ταύτης , προς την συνέλευσιν του κοινού . Αύτη ήτο το κυρίαρχον όργανον ηδύνατο δε ν' αποφασίση και την έκπτωσιν από του αξιώματός των προ της λήξεως της θητείας των . Οι διοικήσαντες τας κοινότητας , καίτοι εστερούντο γενικωτέρας μορφ'ωσεως , κεκτημένοι το πολύ γραμματικάς στοιχειώδεις γνώσεις , γραφής και αναγνώσεως , ανεδείχθησαν γενικώς άξιοι του εμπιστευθέντος εις αυτούς έργου > .
Οι γενικότερες αυτές διαπιστώσεις ασφαλώς αφορούν , σε μεγάλο ποσοστό ,και την περιοχή της Δωρίδας .
< Οι δημογέροντες , εν τη ενασκήσει των δικαιωμάτων αυτών και εν τη εκτελέσει των καθηκόντων αυτών , προσέκρουον πάντοτε κατά μυρίων δυσχεριών , αντιπαλαίοντες άλλοτε μεν προς κατηγορηματικήν άρνησιν των τοπικών αρχών , άλλοτε δε προς την παροιμιώδη αυτών και απελπιστικώς μακράν και σκόπιμον παρέλκυσιν των ζητημάτων , δι'ο και ηναγκάζοντο πολλάκις να προσφεύγωσιν εις τα Πατριαρχεία , ίνα διά της επεμβάσεως αυτών επιτύχωσιν την λύσιν των απασχολούντων αυτούς ζητημάτων > , γράφει ο Κ.Λαμέρας , ο οποίος σημειώνει πως τα καθήκοντά τους ήταν εκκλησιαστικά ( ανέγερση και ανακαίνιση εκκλησιών ) , εκπαιδευτικά ( οργάνωση εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε μοναστήρια ) , κοινοτικά ( διάλυση μνηστείας , διάλυση γάμου , προίκα , διατροφή μετά τη διάλυση του γάμου , υιοθεσία , διαθήκη ) , δικαστικά ( εκδίκαση διαφορών μεταξύ των Ελλήνων , αλλά και μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων ) . Έκτός από αυτά , οι δημογέροντες ήταν επιφορτισμένοι με την ευθύνη γιά την τήρηση των τοπικών εθίμων , να παρακολουθούν τη σωστή λειτουργία των σωματείων η οργανώσεων της Κοινότητας και να παρέχουν φιλοξενία και διευκόλυνση σ΄όσους ξένους , κυρίως επιστήμονες περιηγητές περνούσαν από την κοινότητά τους .
Οργανωμένες συντεχνίες ( ισνάφια ) σε συσχετισμό με τη διοικητική διάρθρωση δεν υπήρχαν στη Δωρίδα , με τους μικροκαλλιεργητές και την ελάχιστη βιοτεχνική παραγωγή , που παρέμεινε στο χώρο της περιορισμένης οικονομίας . Υπήρχαν ωστόσο απλές μορφές κτηνοτροφικών συνεταιρισμών . Γράφει η Αγγελική Χατζημιχάλη :
< Μα, αν και σε τόσο σύνθετες και ολοκληρωμένες μορφές έφτασε το ελληνικό συνεταιριστικό πνεύμα , ( αναφέρεται προηγούμενα στη συμπολιτεία των 44 χωριών του Σουλιού , <το Κοινόν των Ζαγορίων > , τα 24 χωριά του Πηλίου , τα Χάσικα και Μαδεμοχώρια Χαλκιδικής με δικαιοδοσία σε 360 χωριά και το περίφημο < Κοινό του Μελένικου > , παράλληλα λειτουργούσαν και κατώτεροι πρωτόγονοι σχηματισμοί . Στό τσελιγκάτο της νομαδικής και ημινομαδικής κτηνοτροφίας βρίσκομε αποκρυσταλλωμένο συνεταιρικό σχηματισμό στην πρωτόγονη μορφή του . Πρωτόγονους επίσης κτηνοτροφικούς συνεταιρισμούς συναντάμε σε πολλά χωριά της Ελλάδος , με τους σμίχτες γιά το νοίκιασμα των λειβαδιών . Υπάρχουν όμως και άλλοι τύποι κτηνοτροφικών συνεταιρισμών , όπως οι λεγόμενοι , σεμπριές , στην Ακαρνανία , καθώς και τα μιτάτα , τα παραδιάρικα και τα κοινάτα στην Κρήτη > .
Τέτοιοι κτηνοτροφικοί συνεταιρισμοί , όπως και οι σεμπριές υπήρχαν στη Δωρίδα , στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας . Το ρόλο που έπαιξαν στα χρόνια της σκλαβιάς τα σωματεία ( συντεχνίες , συνάφια , συνεταιρισμοί ) επισημαίνει η Χατζημιχάλη λέγοντας , μετά από διερεύνησή τους : < Αναμφίβολα λοιπόν , τα συνάφια είναι κατά την τουρκοκρατία οι σημαντικότεροι δημιουργοί όχι μόνο στην οικονομική και επαγγελματική ανάπτυξη της χώρας , αλλά και στη θρησκευτική και κοινωνική υπόσταση του Έθνους > .
Εδώ τελειώνει η ενότητα < ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ > , και θα μπούμε στην ενότητα < ΑΤΟΜΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ , ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ > απ' το επόμενο Η ΄ μέρος .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι..........
Οι κοινοτικοί θεσμοί και οι κοινότητες είχαν διαφορετική μορφή από περιοχή σε περιοχή κι' όπως γενικότερα και στη Δωρίδα αποτελούσαν ανασχετικό παράγοντα στις πιέσεις του κατακτητή .
Δεν μπορεί να προσδιορισθεί ότι έχουν αρχαιοελληνικό η βυζαντινό πρότυπο , αλλά πως προήλθαν και από την ανάγκη συνοχής των κατοίκων και κάποιας αδυναμίας του οθωμανικού διοικητικού συστήματος . < Η Κοινότης -λέει ο Δ.Α.Ζακυθηνός - έχουσα βυζαντινήν την προέλευσιν , ουδεμίαν οργανικήν σχέσιν παρουσιάζει προς τα αρχαία πρότυπα , η όλη συγκρότησις της μεταγενεστέρας μορφής της διέπεται από καθαρώς Ελληνικόν πνεύμα ...Είς εποχήν εθνικής συντριβής , ο Ελληνικός λαός , ορμώμενος από τα πλαίσια του φορολογικού οργάνου της μεσοχρονίου αυτοκρατορίας του , έπλασε μόνος , χωρίς επιβολήν άνωθεν , χωρίς καν την πρωτοβουλίαν των πνευματικών ηγετικών του στοιχείων , θεσμούς δημοκρατικούς , των οποίων η σύλληψις και το πνεύμα φέρει αυτόν πλησιέστερον προς τας πηγάς της αρχαίας του παραδόσεως > .
Σχετικά με την αδυναμία των κατακτητών , ως προς τη διοίκηση και την ανάγκη να υπάρξει συνέχεια σε παλιότερο διοικητικό σύστημα , αλλά και τη σημασία των Κοινοτήτων στην εθνική ζωή , γράφει ο Ιάκωβος Τ. Βισβίζης :
< Οι κατακτηταί ήσαν υποχρεωμένοι εκ των πραγμάτων να μη αγνοήσουν το ππρουφιστάμενον σύστημα διοικήσεως , εισάγοντας ίδιον και νέον εξ ολοκλήρου . Η ανάγκη τους επέβαλλε να χρησιμοποιήσουν εκ του προυφισταμένου αρχικώς τουλάχιστον , ορισμένους θεσμούς , πολύ η ολίγον τροποποιημένους , σύμφωνα με την νέαν κατάστασιν και το συμφέρον τους . Ήτο δε ζήτημα διοικητικών ικανοτήτων των η περαιτέρω εξέλιξις του συστήματος διοικήσεως των υποδούλων ... Οι δημογέροντες εξεπροσώπουν την κοινότητα εις τας μετά των Τούρκων σχέσεις και είχον υποχρέωσιν να εμφανίζονται , ενώπιον οιασδήποτε τουρκικής αρχής η επισκεπτομένου τον τόπον τούρκου τιτλούχου . Τούτο όχι μόνον τους υπέβαλλεν εις δαπάνας , διότι αι επισκέψεις και αι υποδοχαί των τούρκων υπαλλήλων συνωδεύοντο συνήθως με δώρα , αλλ' ήτο ενίοτε και επικίνδυνον . Διά τους λόγους δε αυτούς αι διδόμεναι εις τους δημογέροντας αμοιβαί ήσαν δικαιολογημέναι . Αι συμβάσεις της κοινότητος , εν αις και αι του δανεισμού , συνήπτοντο συνήθως επ' ονόματι των διοικούντων αυτάς προσωπικώς . Επειδή , δε δι'αυτών ανελαμβάνοντο πολλάκις χρηματικαί υποχρεώσεις εκ μέρους των δημογερόντων , εις το πρακτικόν της εκλογής των ετίθετο ειδική ρήτρα , διά της οποίας τους εδίδετο υπόσχεσις ότι θ' απεζημιούντο διά πάσαν χρηματικήν ζημίαν , την οποίαν ήθελον υποστή χάριν των κοινών υποθέσεων . Μεταξύ όμως των σπουδαιοτέρων έργων της κοινοτικής διοικήσεως ήτο η οικονομική διαχείρησις , και μάλιστα η των φόρων , των τε δεδομένων εις τον κυρίαρχον ως και των υπέρ της κοινότητος . Γενικώς οι δημογέροντες ως και τα λοιπά όργανα της κοινοτικής διοικήσεως ήσαν υπεύθυνοι , τόσον κατά την λήξιν της θητείας των ως και διαρκούσης ταύτης , προς την συνέλευσιν του κοινού . Αύτη ήτο το κυρίαρχον όργανον ηδύνατο δε ν' αποφασίση και την έκπτωσιν από του αξιώματός των προ της λήξεως της θητείας των . Οι διοικήσαντες τας κοινότητας , καίτοι εστερούντο γενικωτέρας μορφ'ωσεως , κεκτημένοι το πολύ γραμματικάς στοιχειώδεις γνώσεις , γραφής και αναγνώσεως , ανεδείχθησαν γενικώς άξιοι του εμπιστευθέντος εις αυτούς έργου > .
Οι γενικότερες αυτές διαπιστώσεις ασφαλώς αφορούν , σε μεγάλο ποσοστό ,και την περιοχή της Δωρίδας .
< Οι δημογέροντες , εν τη ενασκήσει των δικαιωμάτων αυτών και εν τη εκτελέσει των καθηκόντων αυτών , προσέκρουον πάντοτε κατά μυρίων δυσχεριών , αντιπαλαίοντες άλλοτε μεν προς κατηγορηματικήν άρνησιν των τοπικών αρχών , άλλοτε δε προς την παροιμιώδη αυτών και απελπιστικώς μακράν και σκόπιμον παρέλκυσιν των ζητημάτων , δι'ο και ηναγκάζοντο πολλάκις να προσφεύγωσιν εις τα Πατριαρχεία , ίνα διά της επεμβάσεως αυτών επιτύχωσιν την λύσιν των απασχολούντων αυτούς ζητημάτων > , γράφει ο Κ.Λαμέρας , ο οποίος σημειώνει πως τα καθήκοντά τους ήταν εκκλησιαστικά ( ανέγερση και ανακαίνιση εκκλησιών ) , εκπαιδευτικά ( οργάνωση εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε μοναστήρια ) , κοινοτικά ( διάλυση μνηστείας , διάλυση γάμου , προίκα , διατροφή μετά τη διάλυση του γάμου , υιοθεσία , διαθήκη ) , δικαστικά ( εκδίκαση διαφορών μεταξύ των Ελλήνων , αλλά και μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων ) . Έκτός από αυτά , οι δημογέροντες ήταν επιφορτισμένοι με την ευθύνη γιά την τήρηση των τοπικών εθίμων , να παρακολουθούν τη σωστή λειτουργία των σωματείων η οργανώσεων της Κοινότητας και να παρέχουν φιλοξενία και διευκόλυνση σ΄όσους ξένους , κυρίως επιστήμονες περιηγητές περνούσαν από την κοινότητά τους .
Οργανωμένες συντεχνίες ( ισνάφια ) σε συσχετισμό με τη διοικητική διάρθρωση δεν υπήρχαν στη Δωρίδα , με τους μικροκαλλιεργητές και την ελάχιστη βιοτεχνική παραγωγή , που παρέμεινε στο χώρο της περιορισμένης οικονομίας . Υπήρχαν ωστόσο απλές μορφές κτηνοτροφικών συνεταιρισμών . Γράφει η Αγγελική Χατζημιχάλη :
< Μα, αν και σε τόσο σύνθετες και ολοκληρωμένες μορφές έφτασε το ελληνικό συνεταιριστικό πνεύμα , ( αναφέρεται προηγούμενα στη συμπολιτεία των 44 χωριών του Σουλιού , <το Κοινόν των Ζαγορίων > , τα 24 χωριά του Πηλίου , τα Χάσικα και Μαδεμοχώρια Χαλκιδικής με δικαιοδοσία σε 360 χωριά και το περίφημο < Κοινό του Μελένικου > , παράλληλα λειτουργούσαν και κατώτεροι πρωτόγονοι σχηματισμοί . Στό τσελιγκάτο της νομαδικής και ημινομαδικής κτηνοτροφίας βρίσκομε αποκρυσταλλωμένο συνεταιρικό σχηματισμό στην πρωτόγονη μορφή του . Πρωτόγονους επίσης κτηνοτροφικούς συνεταιρισμούς συναντάμε σε πολλά χωριά της Ελλάδος , με τους σμίχτες γιά το νοίκιασμα των λειβαδιών . Υπάρχουν όμως και άλλοι τύποι κτηνοτροφικών συνεταιρισμών , όπως οι λεγόμενοι , σεμπριές , στην Ακαρνανία , καθώς και τα μιτάτα , τα παραδιάρικα και τα κοινάτα στην Κρήτη > .
Τέτοιοι κτηνοτροφικοί συνεταιρισμοί , όπως και οι σεμπριές υπήρχαν στη Δωρίδα , στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας . Το ρόλο που έπαιξαν στα χρόνια της σκλαβιάς τα σωματεία ( συντεχνίες , συνάφια , συνεταιρισμοί ) επισημαίνει η Χατζημιχάλη λέγοντας , μετά από διερεύνησή τους : < Αναμφίβολα λοιπόν , τα συνάφια είναι κατά την τουρκοκρατία οι σημαντικότεροι δημιουργοί όχι μόνο στην οικονομική και επαγγελματική ανάπτυξη της χώρας , αλλά και στη θρησκευτική και κοινωνική υπόσταση του Έθνους > .
Εδώ τελειώνει η ενότητα < ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ > , και θα μπούμε στην ενότητα < ΑΤΟΜΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ , ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ > απ' το επόμενο Η ΄ μέρος .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι..........
ΕΝΑ ΑΞΕΧΑΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ...ΛΥΚΟΥ - ΜΕΡΟΣ Β΄.
ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΟΥ.....ΛΥΚΟΥ...
Μας διαβεβαίωσαν λοιπόν ο Αντρέας ( Λουταντρέας ) και οι άλλοι τσοπάνηδες , πως το βράδυ θα ερχόταν οπωσδήποτε το < ζλάπ > να πιεί νερό στη Λούστρα και να πνίξει και κανένα .
Δεν έπρεπε να χάνουμε καιρό .
Ο Γιάννης ( Σκούτας ) με το Μήτσο ( Μαργέλλο ) ε.ιχαν μαζί τους τα όπλα τους και ήταν έτοιμοι γιά την επιχείρηση . Εγώ δεν είχα ντουφέκι μαζί μου, αλλά είχε ο Αντρέας μιά μπροστογεμή καραμπίνα που δούλευε με καψούλι και αβζότ , αλλά ήταν γεμισμένη με μπόλικο μαύρο μπαρούτι και σκάγια χοντρά ανακατεμένα με σφαιρίδια ειδικά γιά λύκο .
Κρεμάσαμε λοιπόν τα όπλα μας στην πλάτη μας και τραβήξαμε γιά τη Λούστρα .
Ο ήλιος είχε βυθισθεί κάτω στον Πατραικό κόλπο και μόνο οι κορυφές της Γκιώνας φωτίζονταν απ' τις τελευταίες ακτίνες του . Συνεπώς έπρεπε έγκαιρα να πιάσουμε θέσεις επίκαιρες γύρω στη Λούστρα και με το σούρουπο , ο κάθε ένας από μας έπρεπε να ελέγχη και ένα μονοπάτι που οδηγούσε σ'αυτή .
Όπως η πλαγιά είναι αμφιθεατρική , θυμάμαι , εγώ έπιασα μιά θέση κοντά στο νερό γιατί ήμουνα βαρειά...οπλισμένος με την καραμπίνα με τα σφαιρίδια και ίσως έφερνα καλύτερο αποτέλεσμα στην επίσκεψη του Λύκου .
Ανάλογες και διαλεγμένες θέσεις < καρτέρια > έπιασαν ο Γιάννης με το Μήτσο . Έσκασε και το φεγγάρι απ' τον Γεροντόβραχο , ολοστρόγγυλο , και με μεγαλοπρέπεια ανέβηκε και φώτισε όλο το γούπατο και τη Λούστρα .Έτσι όλα ήταν ευνοικά και εμείς πανέτοιμοι ούτε τσιγάρο , ούτε κουβέντα , ούτε ανάσα να μη μας πάρει χαμπάρι ο λύκος . Πέρασαν έτσι αρκετές ώρες με τα όπλα στα χέρια , ακίνητοι και τις κάνες στραμμένες προς το νερό που γυάλιζε από το φως του φεγγαριού που έπεφτε επάνω του . Είχαν περάσει τα μεσάνυχτα και εγώ όπως ήμουν και κουρασμένος φαίνεται πως με πήρε ο ύπνος , λαγοκοιμόμουν μάλλον . Σ' αυτή την κατάσταση βρισκόμουνα και ακούω μιά τουφεκιά και αμέσως δεύτερη . 'Ηρθε το < ζλαπ > γιά νερό και ο Γιάννης αγρυπνος και πιστός στο ...καθήκον τον αντελήφθη και μόλις έσκυψε να πιή νερό < του την άναψε > που λέμε .
Δεν μπορώ να σας περιγράψω τι έγινε εκείνη τη στιγμή και τι συγκίνηση και αναστάτωση επεκράτησε μεταξύ μας , με τη διαβεβαίωση μάλιστα του Γιάννη πως τον ντουφέκισε καλά , όπως λέμε εμείς οι κυνηγοί στη γλώσσα μας , κορυφώθηκε η αγωνία μας ! < Τον βάρεσα , τον πλήγωσα > επέμενε ο Γιάννης και τραυματισμένος όπως ήταν θα έπρεπε να πέση σε κάποια κοντινή απόσταση . Ακούσαμε ,ομως το ποδοβολητό του να φεύγει , τραυματισμένος μέσα στα κέθρα και στη σιγαλιά της νύχτας , πέρα προς τις ράχες της μουρίτσας και του Κακόνι .
Με σπίρτα και αναπτήρες ελέγξαμε τις πατημασιές του στη λάσπη , κοντά στο νερό , και μεγάλες όπως ήταν και με το ένα νύχι πίσω , δεν μας έμενε καμιά αμφιβολία , πως ήταν σίγουρα λύκος . Μάλιστα , περιφράξαμε τα πατήματά του με κλαριά και πέτρες να μην μπερδευτούν με των γιδοπροβάτων και την άλλη μέρα τα είδαν οι ηλικιωμένοι και έμπειροι τσοπάνηδες που κι'αυτοί έλεγαν πως ήταν σίγουρα του λύκου .Ο Γιάννης , πάντως , επέμενε : < Τον χτύπησα , τον τραυμάτισα , τον σκότωσα , πρέπει να πέσει κάπου , δεν θ' αντέξει πολύ στα τραύματά του > .
Ο Μήτσος ο Μαργέλλος έκανε την πρόταση να ερευνήσουμε προς την κατεύθυνση που τον είδαμε να φεύγει , συμφώνησα κι' εγώ κι'ο Λουταντρέας που ήταν ο πλέον ειδικός .
Το φεγγάρι είχε φωτίσει όλα τα γούπατα και τις τρουπόρραχες καλά καλά κι'απ' όλες τις πλευρές , ο αυγερινός και η πούλια έσκασαν και σε καμιά ώρα θα ξημέρωνε . Ανυπόμο- νοι από ενθουσιασμό και αγωνία μαζί , χοροπατούσαμε όλοι και δεν μας κράταγε τίποτα, θέλαμε να ιδούμε τι έγινε τελικά το < ζλάπ > .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι..............
Μας διαβεβαίωσαν λοιπόν ο Αντρέας ( Λουταντρέας ) και οι άλλοι τσοπάνηδες , πως το βράδυ θα ερχόταν οπωσδήποτε το < ζλάπ > να πιεί νερό στη Λούστρα και να πνίξει και κανένα .
Δεν έπρεπε να χάνουμε καιρό .
Ο Γιάννης ( Σκούτας ) με το Μήτσο ( Μαργέλλο ) ε.ιχαν μαζί τους τα όπλα τους και ήταν έτοιμοι γιά την επιχείρηση . Εγώ δεν είχα ντουφέκι μαζί μου, αλλά είχε ο Αντρέας μιά μπροστογεμή καραμπίνα που δούλευε με καψούλι και αβζότ , αλλά ήταν γεμισμένη με μπόλικο μαύρο μπαρούτι και σκάγια χοντρά ανακατεμένα με σφαιρίδια ειδικά γιά λύκο .
Κρεμάσαμε λοιπόν τα όπλα μας στην πλάτη μας και τραβήξαμε γιά τη Λούστρα .
Ο ήλιος είχε βυθισθεί κάτω στον Πατραικό κόλπο και μόνο οι κορυφές της Γκιώνας φωτίζονταν απ' τις τελευταίες ακτίνες του . Συνεπώς έπρεπε έγκαιρα να πιάσουμε θέσεις επίκαιρες γύρω στη Λούστρα και με το σούρουπο , ο κάθε ένας από μας έπρεπε να ελέγχη και ένα μονοπάτι που οδηγούσε σ'αυτή .
Όπως η πλαγιά είναι αμφιθεατρική , θυμάμαι , εγώ έπιασα μιά θέση κοντά στο νερό γιατί ήμουνα βαρειά...οπλισμένος με την καραμπίνα με τα σφαιρίδια και ίσως έφερνα καλύτερο αποτέλεσμα στην επίσκεψη του Λύκου .
Ανάλογες και διαλεγμένες θέσεις < καρτέρια > έπιασαν ο Γιάννης με το Μήτσο . Έσκασε και το φεγγάρι απ' τον Γεροντόβραχο , ολοστρόγγυλο , και με μεγαλοπρέπεια ανέβηκε και φώτισε όλο το γούπατο και τη Λούστρα .Έτσι όλα ήταν ευνοικά και εμείς πανέτοιμοι ούτε τσιγάρο , ούτε κουβέντα , ούτε ανάσα να μη μας πάρει χαμπάρι ο λύκος . Πέρασαν έτσι αρκετές ώρες με τα όπλα στα χέρια , ακίνητοι και τις κάνες στραμμένες προς το νερό που γυάλιζε από το φως του φεγγαριού που έπεφτε επάνω του . Είχαν περάσει τα μεσάνυχτα και εγώ όπως ήμουν και κουρασμένος φαίνεται πως με πήρε ο ύπνος , λαγοκοιμόμουν μάλλον . Σ' αυτή την κατάσταση βρισκόμουνα και ακούω μιά τουφεκιά και αμέσως δεύτερη . 'Ηρθε το < ζλαπ > γιά νερό και ο Γιάννης αγρυπνος και πιστός στο ...καθήκον τον αντελήφθη και μόλις έσκυψε να πιή νερό < του την άναψε > που λέμε .
Δεν μπορώ να σας περιγράψω τι έγινε εκείνη τη στιγμή και τι συγκίνηση και αναστάτωση επεκράτησε μεταξύ μας , με τη διαβεβαίωση μάλιστα του Γιάννη πως τον ντουφέκισε καλά , όπως λέμε εμείς οι κυνηγοί στη γλώσσα μας , κορυφώθηκε η αγωνία μας ! < Τον βάρεσα , τον πλήγωσα > επέμενε ο Γιάννης και τραυματισμένος όπως ήταν θα έπρεπε να πέση σε κάποια κοντινή απόσταση . Ακούσαμε ,ομως το ποδοβολητό του να φεύγει , τραυματισμένος μέσα στα κέθρα και στη σιγαλιά της νύχτας , πέρα προς τις ράχες της μουρίτσας και του Κακόνι .
Με σπίρτα και αναπτήρες ελέγξαμε τις πατημασιές του στη λάσπη , κοντά στο νερό , και μεγάλες όπως ήταν και με το ένα νύχι πίσω , δεν μας έμενε καμιά αμφιβολία , πως ήταν σίγουρα λύκος . Μάλιστα , περιφράξαμε τα πατήματά του με κλαριά και πέτρες να μην μπερδευτούν με των γιδοπροβάτων και την άλλη μέρα τα είδαν οι ηλικιωμένοι και έμπειροι τσοπάνηδες που κι'αυτοί έλεγαν πως ήταν σίγουρα του λύκου .Ο Γιάννης , πάντως , επέμενε : < Τον χτύπησα , τον τραυμάτισα , τον σκότωσα , πρέπει να πέσει κάπου , δεν θ' αντέξει πολύ στα τραύματά του > .
Ο Μήτσος ο Μαργέλλος έκανε την πρόταση να ερευνήσουμε προς την κατεύθυνση που τον είδαμε να φεύγει , συμφώνησα κι' εγώ κι'ο Λουταντρέας που ήταν ο πλέον ειδικός .
Το φεγγάρι είχε φωτίσει όλα τα γούπατα και τις τρουπόρραχες καλά καλά κι'απ' όλες τις πλευρές , ο αυγερινός και η πούλια έσκασαν και σε καμιά ώρα θα ξημέρωνε . Ανυπόμο- νοι από ενθουσιασμό και αγωνία μαζί , χοροπατούσαμε όλοι και δεν μας κράταγε τίποτα, θέλαμε να ιδούμε τι έγινε τελικά το < ζλάπ > .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι..............
24.4.07
ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ....ΕΠΙΧΕΙΡΑ....
Όταν πριν από μερικά χρόνια η συντριπτική πλειοψηφία της περιοχής μας αντέδρασε ( σάμπως και μας έπεφτε λόγος ) στην δημιουργία σωφρονιστικού...καταστήματος - ΦΥΛΑΚΩΝ δηλαδή - στο Μαλανδρίνο , χλευαστήκανε έντονα όσοι αντιδρούσαν γιατί έλεγαν οι διάφοροι... ινστρούχτορες πως το έργο αυτό γινόταν μόνο και μόνο γιά να...αναπτυχθεί η περιοχή μας , άκουσον - άκουσον και ότι η αντίδραση οφειλόταν σέ κομματικά και άλλα ...συμφέροντα .
Και τα έλεγαν αυτά , αγαπητοί μας φίλοι , οι άνθρωποι που παρέδωσαν ..λάθρα και κρύφα , εν μιά νυκτί και ΕΡΗΜΗΝ ΟΛΩΝ ΜΑΣ την περιοχή μας στα χέρια των...σωτήρων μας , που το μόνο που ήθελαν ήταν να μας...αναπτύξουν καλά και ντε ,( στανικά που έλεγε κι'ο σχωρεμένος ο Μακρυγιάννης ) , βέβαια το γεγονός ότι στην Αρκαδία οι κάτοικοι πήραν με τις πέτρες τον αείμνηστο Ευάγγ.Γιαννόπουλο , Υπουργό Δικαιοσύνης τότε αλλά και συμπατριώτη τους , όταν επιχείρησε να τους...αναπτύξει με...φυλακές , κανείς δεν το.... ξέρει και κανείς δεν το ...θυμάται.
Η όλη ιστορία των φυλακών Μαλανδρίνου , από θεμελίων έως...στέγης , είχε απ' την αρχή μιά περίεργη.... μυρωδιά , την οποία , εντέχνως πλην ...σαφώς , κατάφεραν να σκεπάσουν με υποσχέσεις για θέσεις εργασίας και άλλα ...παραμύθια , οι διάφοροι ( επαγγελματίες και μη ) κομματοφύλακες που μας ...έκρυψαν το δάσος και μας άφησαν να ...κοιμόμαστε κάτω απ' το ....δέντρο ....τον ύπνο του....
Τώρα τι έχουν να πούν όλοι αυτοί ; μήπως εξαπατήθηκαν κι' αυτοί ; ε...όχι δα , ήξεραν και παραήξεραν τι θα γινόταν αργά η γρήγορα , ποιός ξέρει άραγε τι έχουν να δουν τα μάτια μας ακόμα , πάντως όσο κι'αν προσπαθήσαμε δεν μπορέσαμε να... διακρίνουμε αυτή την έρμη την ...ανάπτυξη που μας έταξαν , εκτός κι' αν ήταν αυστηρώς....προσωπική.......λέτε ; θα δείξει ....
Α....μήπως ο όλος ...τζερτζελές κι' η αναταραχή στις φυλακές έγινε γιά ...διαφήμηση της περιοχής μας ; λέτε ; και μεις οι άμυαλοι τους κακολογούμε άδικα....μήπως ;
Αυτά τα ολίγα περί ΦΥΛΑΚΩΝ και ΚΟΜΜΑΤΟ...ΦΥΛΑΚΩΝ , και μη χειρότερα....
Και τα έλεγαν αυτά , αγαπητοί μας φίλοι , οι άνθρωποι που παρέδωσαν ..λάθρα και κρύφα , εν μιά νυκτί και ΕΡΗΜΗΝ ΟΛΩΝ ΜΑΣ την περιοχή μας στα χέρια των...σωτήρων μας , που το μόνο που ήθελαν ήταν να μας...αναπτύξουν καλά και ντε ,( στανικά που έλεγε κι'ο σχωρεμένος ο Μακρυγιάννης ) , βέβαια το γεγονός ότι στην Αρκαδία οι κάτοικοι πήραν με τις πέτρες τον αείμνηστο Ευάγγ.Γιαννόπουλο , Υπουργό Δικαιοσύνης τότε αλλά και συμπατριώτη τους , όταν επιχείρησε να τους...αναπτύξει με...φυλακές , κανείς δεν το.... ξέρει και κανείς δεν το ...θυμάται.
Η όλη ιστορία των φυλακών Μαλανδρίνου , από θεμελίων έως...στέγης , είχε απ' την αρχή μιά περίεργη.... μυρωδιά , την οποία , εντέχνως πλην ...σαφώς , κατάφεραν να σκεπάσουν με υποσχέσεις για θέσεις εργασίας και άλλα ...παραμύθια , οι διάφοροι ( επαγγελματίες και μη ) κομματοφύλακες που μας ...έκρυψαν το δάσος και μας άφησαν να ...κοιμόμαστε κάτω απ' το ....δέντρο ....τον ύπνο του....
Τώρα τι έχουν να πούν όλοι αυτοί ; μήπως εξαπατήθηκαν κι' αυτοί ; ε...όχι δα , ήξεραν και παραήξεραν τι θα γινόταν αργά η γρήγορα , ποιός ξέρει άραγε τι έχουν να δουν τα μάτια μας ακόμα , πάντως όσο κι'αν προσπαθήσαμε δεν μπορέσαμε να... διακρίνουμε αυτή την έρμη την ...ανάπτυξη που μας έταξαν , εκτός κι' αν ήταν αυστηρώς....προσωπική.......λέτε ; θα δείξει ....
Α....μήπως ο όλος ...τζερτζελές κι' η αναταραχή στις φυλακές έγινε γιά ...διαφήμηση της περιοχής μας ; λέτε ; και μεις οι άμυαλοι τους κακολογούμε άδικα....μήπως ;
Αυτά τα ολίγα περί ΦΥΛΑΚΩΝ και ΚΟΜΜΑΤΟ...ΦΥΛΑΚΩΝ , και μη χειρότερα....
23.4.07
H ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ- ΜΕΡΟΣ ΣΤ΄.
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ
Κ α ζ ά ς Μ α λ α ν δ ρ ί ν ο υ . Πρώτη μνεία του Καζά Μαλανδρίνου γίνεται υπό του Χατζή Κάλφα . Κατ’αυτόν , γράψαντα περί τα μέσα του 17ου αιώνος υπήγετο εις το σαντζάκιον Ναυπάκτου . Εφ’όσον δε ουδεμίαν αναγραφήν του καζά τούτου έχομεν εις τα μνημονευθέντα κατάστιχα του 16ου αιώνος , φαίνεται ότι ούτος δεν υφίστατο προ του 17ου αιώνος και θα απετέλει τμήμα του Καζά Λιδορικίου . Κατά την τελευταίαν περίοδον της Τουρκοκρατίας ο καζάς υπάγεται εις το σαντζάκιον Ευρίπου. Το πιθανότερον η μεταβολή αυτή συνετελέσθη κατά το δεύτερον ήμισυ του 18ου αιώνος ,ότε , ως υπεστηρίχθη ανωτέρω , και το Λιδορίκιον απεσπάσθη του σαντζακίου Ναυπάκτου .
Ο Καζάς Μαλανδρίνου κατελάμβανε το ΝΑ τμήμα της σημερινής επαρχίας Δωρίδος .
Προς Α έφτανε μέχρι των χωρίων Μαραθιάς και Καρούτες . Προς Β εξετείνετο μέχρι του μικρού όρους Τρίκορφον και του χωρίου Μηλιά της συνοριακής γραμμής εξικνουμένης βορείως της πρωτευούσης του καζά μέχρι των σημερινών ορίων των επαρχιών Δωρίδος και Παρνασσίδος , τα οποία αποτελούν το Α όριον του καζά » .
Σχετικά με την κοινοτική οργάνωση και συγκρότηση δεν υπάρχουν σημαντικές ειδικές μαρτυρίες γιά τη Δωρίδα . Θα την εντάξουμε στις γενικότερες διαπιστώσεις που αφορούν το σύνολο του τουρκοκρατούμενου χώρου και όπου όσοι ασκούν διοικητικές αρμοδιότητες στις Κοινότητες , αποκαλούνται κοτσαμπάσηδες , δημογέροντες , επίτροποι η προεστοί . Συχνότερα στη Δωρίδα τους συναντάμε με τ’όνομα προεστοί η δημογέροντες . Ο Αντρέας Καρκαβίτσας στη νουβέλα του « Ο Έξαρχος » , που αναφέρεται στους κλεφταρματολούς Κωσταντάρα ( Κώστα Ζαχαριά ) και Γιάννη Βρυκόλακα , κατ’εξοχήν στο χαροπάλεμα το αντρειωμένο του δεύτερου , Αγιαθυμιώτες κι’ οι δυό , αλλά με πλούσια δράση στη Δωρίδα , βάνει να παραστέκονται στο ψυχορράγημά του , κλεφταρματολούς αλλά και δημογέροντες της Δωρίδας , πράγμα που σημαίνει πως οι δημογέροντες βρίσκονται σε στενή σχέση με τους αρματολούς . Γράφει :
« Όλα τα πρωτάτα ήταν συναγμένα στην Αγιαθυμιά στον πύργο του Βρυκόλακα . Πρώτος ο Μητροτσάμης , ο γέροντας με τον τσαμπά κλωσμένον στο άσπρο πόσι του και μονάχα τον ασημοσουγιά στο σελάχι του . Δεύτερος ο Κώστας Ζαχαριάς το πρωτοπαλλήκαρο που ακουότανε Κωσταντάρας , γιά τη φωνή , γιά το κορμί και την άλλη περηφάνεια του . Τρίτος ο Λυκοθανάσης αρματωλός του Λοιδωρικιού , καστανοτρίχης και κοκκινομάτης , με ψηλομάγουλα πεταχτά και χονδρά χείλη , άσπρος – κάτασπρος στα τσαπράζια του . Ήταν ακόμα παρόμοια στολισμένοι ο Μπράτιμος , αρματωλός του Μαλαντρίνου , μάτι γοργό και πρόσωπο αγέλαστο , ο Σαπλαούρας του Σαλώνου , βροντόφωνος και βρισάρης , που τρόμαζε τους οχτρούς με τη γλώσσα όσο και με το σπαθί του , ο Λάμπρος Τσεκούρας του Γαλαξειδιού , φρόνιμος λεβεντονιός και κάπως ερωτάρης κι’ο Βιδαβιώτης ο Γραμματικός , κάλεσσος μέσα στον ταιφά κι ακουσμένος γιά το νεραιδογέννημα . Οι πεζοδρόμοι τους γύρεψαν αποβραδύς και τώρα να , τους σύναξαν στην καθέδρα . Μα δεν τους θέλει γιά Σύνοδο ούτε γιά βοήθεια του ο Βρυκόλακας , τους έκραξε ν’ακούσουν τα στερνά του θελήματα . Ξαπλωμένος στα μάλλινα στρωσίδια του , με μάτια σφαλιστά και τη γροθιά σφιγμένη , χαροπαλεύει από την κονταυγή κι’ακόμα δεν παραδίνεται ....
Μα εκείνη τη στιγμή ακούστηκαν βαρειά και γρήγορα πατήματα στη σκάλα . Η πόρτα άνοιξε διάπλατα και χύθηκε στον οντά λαός ακράτητος . Μπροστά μπήκανε παπάδες με τα κοντά τους αντεριά και τους μαύρους σκούφους στ’αχτένιστα μαλλιά τους . Έπειτα μπήκαν δημογέροντες απ’όλα τα χωριά γύρω . Ο Γιαμαρελόγιαννης από τη Βιτρινίτσα κι ο Κώστας ο Δρομάζος απ’την Κίσουλη , ο Καλπούζος απ’την Πλέσσα κι’ο Κατσικαπής από τα Πεντεόρνια , ο Παπαλιάκος απ’τη Βενιχώρα κι’ο Κουτρούκης απ’την Ξυλογαιδάρα , ο Γαζής απ’το Χρυσσό κι’αλλοι . Έπειτα μπήκαν λογής λογής ραγιάδες με το μαυρομάνδηλο τυλιγμένο στο ξουρισμένο κεφάλι τους και τα σεγκούνια και τες λιγόλοξες φουστανελίτσες τους . Μάθανε τη συφορά κι’έτρεξαν όλοι απ’τα χωριά τους να ιδούν γιά υστερνή φορά τον προστάτη τους . Χώθηκαν μέσα στο οντά , γονάτισαν κατάχαμα και σούρθηκαν έτσι ολόγυρα στον Έξαρχο , κρύβοντας πίσω απ’τες αργασμένες απαλάμες τους μάτια δακρυσμένα και πρόσωπα χλωμά και μέτωπα δαρμένα από την κακοπάθεια και την τυραννία του Τούρκου . Ο Έξαρχος κοίταξε γύρω του το θλιμμένο λαό και πικράθηκε . Τι γυναίκα και παιδί έλεγε πρωτήτερα , είναι κι’άλλοι που θ’αφήκη πίσω του , κόσμος , ντουνιάς , που θα πέση απάνω του αυτόματο το σπαθί των αγάδων . Ήθελε κάτι να τους πη γιά χαιρετισμό , γύρευε δυό λόγια να τους παρηγορήσει .
Μα ούτε λόγια είχε , ούτε δύναμη πλιά . Σφάλισε τα μάτια και του φάνηκε πως ονειρευόταν . Κάτου απ’το παράθυρο που ελεύθερη κουνιόταν η σημαία του , κάποια φωνή ανέβαινε στον οντά ήσυχα , γλυκειά , θλιμμένη και τον νανούριζε . Ένας μετά τον άλλον οι άλλοι αρματωλοί αλαφιάστηκαν . Κυττάχτηκαν συνατοί τους κι’αναστέναξαν βαθειά . Οι γυναίκες ανατρίχιασαν κι’έκαμαν το σταυρό τους . Οι δημογέροντες έφεραν τα μαντήλια στα μάτια τους και τίναξαν το κορμί με σύγκρυο , ο λαός ανατρόμαξε . Και το τραγούδι από κάτου έλεγε :
Ακόμα τούτ’την άνοιξι
Ραγιάδες-ραγιάδες...» .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι...........
Κ α ζ ά ς Μ α λ α ν δ ρ ί ν ο υ . Πρώτη μνεία του Καζά Μαλανδρίνου γίνεται υπό του Χατζή Κάλφα . Κατ’αυτόν , γράψαντα περί τα μέσα του 17ου αιώνος υπήγετο εις το σαντζάκιον Ναυπάκτου . Εφ’όσον δε ουδεμίαν αναγραφήν του καζά τούτου έχομεν εις τα μνημονευθέντα κατάστιχα του 16ου αιώνος , φαίνεται ότι ούτος δεν υφίστατο προ του 17ου αιώνος και θα απετέλει τμήμα του Καζά Λιδορικίου . Κατά την τελευταίαν περίοδον της Τουρκοκρατίας ο καζάς υπάγεται εις το σαντζάκιον Ευρίπου. Το πιθανότερον η μεταβολή αυτή συνετελέσθη κατά το δεύτερον ήμισυ του 18ου αιώνος ,ότε , ως υπεστηρίχθη ανωτέρω , και το Λιδορίκιον απεσπάσθη του σαντζακίου Ναυπάκτου .
Ο Καζάς Μαλανδρίνου κατελάμβανε το ΝΑ τμήμα της σημερινής επαρχίας Δωρίδος .
Προς Α έφτανε μέχρι των χωρίων Μαραθιάς και Καρούτες . Προς Β εξετείνετο μέχρι του μικρού όρους Τρίκορφον και του χωρίου Μηλιά της συνοριακής γραμμής εξικνουμένης βορείως της πρωτευούσης του καζά μέχρι των σημερινών ορίων των επαρχιών Δωρίδος και Παρνασσίδος , τα οποία αποτελούν το Α όριον του καζά » .
Σχετικά με την κοινοτική οργάνωση και συγκρότηση δεν υπάρχουν σημαντικές ειδικές μαρτυρίες γιά τη Δωρίδα . Θα την εντάξουμε στις γενικότερες διαπιστώσεις που αφορούν το σύνολο του τουρκοκρατούμενου χώρου και όπου όσοι ασκούν διοικητικές αρμοδιότητες στις Κοινότητες , αποκαλούνται κοτσαμπάσηδες , δημογέροντες , επίτροποι η προεστοί . Συχνότερα στη Δωρίδα τους συναντάμε με τ’όνομα προεστοί η δημογέροντες . Ο Αντρέας Καρκαβίτσας στη νουβέλα του « Ο Έξαρχος » , που αναφέρεται στους κλεφταρματολούς Κωσταντάρα ( Κώστα Ζαχαριά ) και Γιάννη Βρυκόλακα , κατ’εξοχήν στο χαροπάλεμα το αντρειωμένο του δεύτερου , Αγιαθυμιώτες κι’ οι δυό , αλλά με πλούσια δράση στη Δωρίδα , βάνει να παραστέκονται στο ψυχορράγημά του , κλεφταρματολούς αλλά και δημογέροντες της Δωρίδας , πράγμα που σημαίνει πως οι δημογέροντες βρίσκονται σε στενή σχέση με τους αρματολούς . Γράφει :
« Όλα τα πρωτάτα ήταν συναγμένα στην Αγιαθυμιά στον πύργο του Βρυκόλακα . Πρώτος ο Μητροτσάμης , ο γέροντας με τον τσαμπά κλωσμένον στο άσπρο πόσι του και μονάχα τον ασημοσουγιά στο σελάχι του . Δεύτερος ο Κώστας Ζαχαριάς το πρωτοπαλλήκαρο που ακουότανε Κωσταντάρας , γιά τη φωνή , γιά το κορμί και την άλλη περηφάνεια του . Τρίτος ο Λυκοθανάσης αρματωλός του Λοιδωρικιού , καστανοτρίχης και κοκκινομάτης , με ψηλομάγουλα πεταχτά και χονδρά χείλη , άσπρος – κάτασπρος στα τσαπράζια του . Ήταν ακόμα παρόμοια στολισμένοι ο Μπράτιμος , αρματωλός του Μαλαντρίνου , μάτι γοργό και πρόσωπο αγέλαστο , ο Σαπλαούρας του Σαλώνου , βροντόφωνος και βρισάρης , που τρόμαζε τους οχτρούς με τη γλώσσα όσο και με το σπαθί του , ο Λάμπρος Τσεκούρας του Γαλαξειδιού , φρόνιμος λεβεντονιός και κάπως ερωτάρης κι’ο Βιδαβιώτης ο Γραμματικός , κάλεσσος μέσα στον ταιφά κι ακουσμένος γιά το νεραιδογέννημα . Οι πεζοδρόμοι τους γύρεψαν αποβραδύς και τώρα να , τους σύναξαν στην καθέδρα . Μα δεν τους θέλει γιά Σύνοδο ούτε γιά βοήθεια του ο Βρυκόλακας , τους έκραξε ν’ακούσουν τα στερνά του θελήματα . Ξαπλωμένος στα μάλλινα στρωσίδια του , με μάτια σφαλιστά και τη γροθιά σφιγμένη , χαροπαλεύει από την κονταυγή κι’ακόμα δεν παραδίνεται ....
Μα εκείνη τη στιγμή ακούστηκαν βαρειά και γρήγορα πατήματα στη σκάλα . Η πόρτα άνοιξε διάπλατα και χύθηκε στον οντά λαός ακράτητος . Μπροστά μπήκανε παπάδες με τα κοντά τους αντεριά και τους μαύρους σκούφους στ’αχτένιστα μαλλιά τους . Έπειτα μπήκαν δημογέροντες απ’όλα τα χωριά γύρω . Ο Γιαμαρελόγιαννης από τη Βιτρινίτσα κι ο Κώστας ο Δρομάζος απ’την Κίσουλη , ο Καλπούζος απ’την Πλέσσα κι’ο Κατσικαπής από τα Πεντεόρνια , ο Παπαλιάκος απ’τη Βενιχώρα κι’ο Κουτρούκης απ’την Ξυλογαιδάρα , ο Γαζής απ’το Χρυσσό κι’αλλοι . Έπειτα μπήκαν λογής λογής ραγιάδες με το μαυρομάνδηλο τυλιγμένο στο ξουρισμένο κεφάλι τους και τα σεγκούνια και τες λιγόλοξες φουστανελίτσες τους . Μάθανε τη συφορά κι’έτρεξαν όλοι απ’τα χωριά τους να ιδούν γιά υστερνή φορά τον προστάτη τους . Χώθηκαν μέσα στο οντά , γονάτισαν κατάχαμα και σούρθηκαν έτσι ολόγυρα στον Έξαρχο , κρύβοντας πίσω απ’τες αργασμένες απαλάμες τους μάτια δακρυσμένα και πρόσωπα χλωμά και μέτωπα δαρμένα από την κακοπάθεια και την τυραννία του Τούρκου . Ο Έξαρχος κοίταξε γύρω του το θλιμμένο λαό και πικράθηκε . Τι γυναίκα και παιδί έλεγε πρωτήτερα , είναι κι’άλλοι που θ’αφήκη πίσω του , κόσμος , ντουνιάς , που θα πέση απάνω του αυτόματο το σπαθί των αγάδων . Ήθελε κάτι να τους πη γιά χαιρετισμό , γύρευε δυό λόγια να τους παρηγορήσει .
Μα ούτε λόγια είχε , ούτε δύναμη πλιά . Σφάλισε τα μάτια και του φάνηκε πως ονειρευόταν . Κάτου απ’το παράθυρο που ελεύθερη κουνιόταν η σημαία του , κάποια φωνή ανέβαινε στον οντά ήσυχα , γλυκειά , θλιμμένη και τον νανούριζε . Ένας μετά τον άλλον οι άλλοι αρματωλοί αλαφιάστηκαν . Κυττάχτηκαν συνατοί τους κι’αναστέναξαν βαθειά . Οι γυναίκες ανατρίχιασαν κι’έκαμαν το σταυρό τους . Οι δημογέροντες έφεραν τα μαντήλια στα μάτια τους και τίναξαν το κορμί με σύγκρυο , ο λαός ανατρόμαξε . Και το τραγούδι από κάτου έλεγε :
Ακόμα τούτ’την άνοιξι
Ραγιάδες-ραγιάδες...» .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι...........
ΕΝΑ ΑΞΕΧΑΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ......ΛΥΚΟΥ....
Ήταν Ιούλιος του 1937 και παραθέριζα στις Κορομηλιές ( Κορομπλιές ) στη στρούγκα του Ασημακόγιαννου του φίλου μου . Πιό πάνω αριστερά - στην Τρουπ και στη στρούγκα του Θανάση Μάρκου < Κωλέττη > και του κολίγα του Σαψαρόγιαννου - παραθέριζαν οι Γιάννης Σκούτας και Μήτσος Μαργέλλος , φοιτητές τότε και οι δυό . Μελέτες και διαβάσματα δεν είχαν λόγω διακοπών και όπως ήταν ανήσυχα πνέυματα και οι δυό και κυρίως ο Γιάννης ,- κι'ας με διαψεύσει - < έβαζαν τα σκυλιά σ'αγγάρια > , όπως λέει και η παροιμία , αναστατώνοντας τους αθώους και απονήρευτους τσοπάνηδες .
Τα απογεύματα με το πέσιμο του ήλιου , έπαιρναν τη βόλτα τους μέχρι τις Κορομπλιές , που έπεφταν πολλές στρούγκες και κάθε βραδάκι γινόταν σωστό...πανηγύρι με τα κοπάδια που άπλωναν και βόσκαγαν στην καταπράσινη λάκκα και τα κουδουνίσματα , ψιλά και χοντρά , με τους κύπρους των γκεσεμιών αποτελούσαν μιά πραγματική συναυλία .
Οι τσοπάνηδες , άλλοι ξαπλωμένοι χάμω στη μαραβίτσα , και άλλοι όρθιοι ακουμπισμένοι με τα δυό τους χέρια πάνω στις αγκλίτσες τους , κουβέντιαζαν γιά τα προβλήματά τους : αν στέρεψαν οι γκαστρωμένες προβατίνες , αν βγήκαν καλές οι ζγούρες , αν γύρισαν πίσω..οι προβατίνες και κυρίως αν φάνηκε ζλάπ ( λύκος ) το περασμένο βράδυ και σε ποιανού το κοπάδι βάρεσε . Δυστυχώς , γιά τους τσοπάνηδες , εκείνο το καλοκαίρι είχε φανεί λύκος που έχοντας σαν καταφύγιο τα δρέματα του Κακόνι και τις απόκρημνες σπηλιές του < Γκιούλου > , τα βράδια έκανε εφόδους και όπου μπορούσε έτρωγε όσα μπορούσε και κυρίως βολευόταν καλά στα γεμάτα κοπάδια Λιδορικιώτικα λιβάδια .
Η συζήτηση εκείνο το απόγευμα γύριζε σε μιά προβατίνα του Κωλέττη που κατασπάραξε ο λύκος το περασμένο βράδυ , κάπου εκεί προς του < Σκιαδά το Λάκκο > .
Ακούγαμε τη συζήτηση και μεις οι φιλοξενούμενοι στις στρούγκες και αμέσως με τα βλέμματα βγάλαμε συμπέρασμα πως μας δίνεται η ευκαιρία να δράσουμε κι'εμείς και δεν έπρεπε να την αφήσουμε .Με αρχηγό το Γιάννη πήραμε γρήγορα -γρήγορα την απόφαση να σκοτώσουμε το λύκο στο καρτέρι και μάλιστα τη νύχτα , γιατί σύμφωνα με τις εμπειρίες και τις γνώσεις των τσοπάνηδων , ο ίδιος ο λύκος θα έβγαινε πάλι το άλλο βράδυ γιά τροφή στα ίδια κατατόπια που είχε γλυκαθεί , και να πιεί και νερό , που αλλού; στη λούστρα της Τρουπς . Με την ευκαιρία , θέλω να σας πω λίγες συνήθειες που έχω ακούσει γιά το λύκο : είναι αιμοβόρο σαρκοφάγο , αρπακτικό με εξαιρετική πονηριά και δολιότητα . Βγαίνει να βρει τροφή και νερό συνήθως νύχτα και βαδίζει πάντοτε αντίθετα προς την πνοή του αέρα , γιά να μπερδεύει τα σκυλιά , να μην αντιλαμβάνονται την ύπαρξή του . Μπορεί το ίδιο βράδυ να βαδίσει μέχρι εβδομήντα χιλιόμετρα , όταν πέσει σε κοπάδι , πνίγει όσα ζωντανά προλάβει και ρουφάει το αίμα τους απ'το λαιμό . Στα εκατό αφήνει ένα , λένε οι τσοπάνηδες , και όπως καταλαβαίνετε φέρνει πανωλεθρία άμα βρει ευκαιρία και αδέσποτο κοπάδι .
Με τα τσοπανόσκυλα βρίσκεται σε διαρκή και ανελέητο πόλεμο και δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε πως λύκος επιτέθηκε εναντίον σκύλων και ανθρώπων και έχουμε και θύματα . Έχει τη δύναμη και τη συνήθεια να φορτώνεται στη ράχη ένα μικρό ζώο και να το κουβαλάει στη λυκοφωλιά , γιά να ταίση τα λυκόπουλα .Παρ' όλες τις προφυλάξεις του , το πέρασμά του γίνεται συνήθως αντιληπτό απ' τα λυκόσκυλα που χαλάνε τον κόσμο , κυρίως τις νύχτες , σε ένα ακατάπαυστο συναγερμό μέχρι ν'απομακρυνθεί απ' τα κοπάδια . Παρ' όλη όμως την αιμοβορία του και την αγριότητά του δεν είναι και τολμηρός , γι'αυτό βγαίνει τη νύχτα να φάει και να πιεί νερό , και σχεδόν πάντα βαδίζει σε πυκνά δάση και ποτέ σε ξέλακκο , εκτός αν βρεθεί σε ανάγκη . Είχαμε ακούσει λίγο πολύ γι'αυτές τις συνήθειες του λύκου και χωρίς να έχουμε ιδιαίτερες γνώσεις γιά το κυνήγι του - αν ήταν όμως γιά λαγό ...ε Γιάννη ; - και το σπουδαιότερο , δεν είχαμε και τον κατάλληλο οπλισμό γιά να μπορέσουμε να φέρουμε ένα καλό αποτέλεσμα .
Είχαμε όμως τον ενθουσιασμό , την ψυχραιμία , την αποφασιστικότητα και κυρίως την επιθυμία να κάνουμε κι' εμείς κάτι γιά νακούφιση των τσοπάνηδων .Δεν είχαμε όμως επίγνωση , ούτε που το σκεφτήκαμε καν , του κινδύνου που μπορούσαμε να διατρέξουμε. Είχαμε δε και κυνηγετικό σύμβουλο τον Αντρέα Κάγκαλο ( Λουταντρέα ) , ο οποίος μάλιστα ύστερα από χρόνια σκότωσε και λύκο στο μαντρί του , ίσως ο μοναδικός , αν δεν κάνω λάθος , τσοπάνης η κυνηγός μέσα στο Λιδορίκι και τα γύρω χωριά .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι........
Η πιό πάνω όμορφη ιστορία οφείλεται σε μιά νεανική αφήγηση του αξέχαστου , αγνού Λιδορικιώτη και υπέροχου ανθρώπου , Αθαν . Κοκκαλιά και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα " ΛΙΔΩΡΙΚΙ " τον Μάρτιο του 1982 , στο 4ο φύλλο , πριν απο 25 χρόνια....
Το επόμενο...επεισόδιο : Στα χνάρια του...λύκου.....
Τα απογεύματα με το πέσιμο του ήλιου , έπαιρναν τη βόλτα τους μέχρι τις Κορομπλιές , που έπεφταν πολλές στρούγκες και κάθε βραδάκι γινόταν σωστό...πανηγύρι με τα κοπάδια που άπλωναν και βόσκαγαν στην καταπράσινη λάκκα και τα κουδουνίσματα , ψιλά και χοντρά , με τους κύπρους των γκεσεμιών αποτελούσαν μιά πραγματική συναυλία .
Οι τσοπάνηδες , άλλοι ξαπλωμένοι χάμω στη μαραβίτσα , και άλλοι όρθιοι ακουμπισμένοι με τα δυό τους χέρια πάνω στις αγκλίτσες τους , κουβέντιαζαν γιά τα προβλήματά τους : αν στέρεψαν οι γκαστρωμένες προβατίνες , αν βγήκαν καλές οι ζγούρες , αν γύρισαν πίσω..οι προβατίνες και κυρίως αν φάνηκε ζλάπ ( λύκος ) το περασμένο βράδυ και σε ποιανού το κοπάδι βάρεσε . Δυστυχώς , γιά τους τσοπάνηδες , εκείνο το καλοκαίρι είχε φανεί λύκος που έχοντας σαν καταφύγιο τα δρέματα του Κακόνι και τις απόκρημνες σπηλιές του < Γκιούλου > , τα βράδια έκανε εφόδους και όπου μπορούσε έτρωγε όσα μπορούσε και κυρίως βολευόταν καλά στα γεμάτα κοπάδια Λιδορικιώτικα λιβάδια .
Η συζήτηση εκείνο το απόγευμα γύριζε σε μιά προβατίνα του Κωλέττη που κατασπάραξε ο λύκος το περασμένο βράδυ , κάπου εκεί προς του < Σκιαδά το Λάκκο > .
Ακούγαμε τη συζήτηση και μεις οι φιλοξενούμενοι στις στρούγκες και αμέσως με τα βλέμματα βγάλαμε συμπέρασμα πως μας δίνεται η ευκαιρία να δράσουμε κι'εμείς και δεν έπρεπε να την αφήσουμε .Με αρχηγό το Γιάννη πήραμε γρήγορα -γρήγορα την απόφαση να σκοτώσουμε το λύκο στο καρτέρι και μάλιστα τη νύχτα , γιατί σύμφωνα με τις εμπειρίες και τις γνώσεις των τσοπάνηδων , ο ίδιος ο λύκος θα έβγαινε πάλι το άλλο βράδυ γιά τροφή στα ίδια κατατόπια που είχε γλυκαθεί , και να πιεί και νερό , που αλλού; στη λούστρα της Τρουπς . Με την ευκαιρία , θέλω να σας πω λίγες συνήθειες που έχω ακούσει γιά το λύκο : είναι αιμοβόρο σαρκοφάγο , αρπακτικό με εξαιρετική πονηριά και δολιότητα . Βγαίνει να βρει τροφή και νερό συνήθως νύχτα και βαδίζει πάντοτε αντίθετα προς την πνοή του αέρα , γιά να μπερδεύει τα σκυλιά , να μην αντιλαμβάνονται την ύπαρξή του . Μπορεί το ίδιο βράδυ να βαδίσει μέχρι εβδομήντα χιλιόμετρα , όταν πέσει σε κοπάδι , πνίγει όσα ζωντανά προλάβει και ρουφάει το αίμα τους απ'το λαιμό . Στα εκατό αφήνει ένα , λένε οι τσοπάνηδες , και όπως καταλαβαίνετε φέρνει πανωλεθρία άμα βρει ευκαιρία και αδέσποτο κοπάδι .
Με τα τσοπανόσκυλα βρίσκεται σε διαρκή και ανελέητο πόλεμο και δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε πως λύκος επιτέθηκε εναντίον σκύλων και ανθρώπων και έχουμε και θύματα . Έχει τη δύναμη και τη συνήθεια να φορτώνεται στη ράχη ένα μικρό ζώο και να το κουβαλάει στη λυκοφωλιά , γιά να ταίση τα λυκόπουλα .Παρ' όλες τις προφυλάξεις του , το πέρασμά του γίνεται συνήθως αντιληπτό απ' τα λυκόσκυλα που χαλάνε τον κόσμο , κυρίως τις νύχτες , σε ένα ακατάπαυστο συναγερμό μέχρι ν'απομακρυνθεί απ' τα κοπάδια . Παρ' όλη όμως την αιμοβορία του και την αγριότητά του δεν είναι και τολμηρός , γι'αυτό βγαίνει τη νύχτα να φάει και να πιεί νερό , και σχεδόν πάντα βαδίζει σε πυκνά δάση και ποτέ σε ξέλακκο , εκτός αν βρεθεί σε ανάγκη . Είχαμε ακούσει λίγο πολύ γι'αυτές τις συνήθειες του λύκου και χωρίς να έχουμε ιδιαίτερες γνώσεις γιά το κυνήγι του - αν ήταν όμως γιά λαγό ...ε Γιάννη ; - και το σπουδαιότερο , δεν είχαμε και τον κατάλληλο οπλισμό γιά να μπορέσουμε να φέρουμε ένα καλό αποτέλεσμα .
Είχαμε όμως τον ενθουσιασμό , την ψυχραιμία , την αποφασιστικότητα και κυρίως την επιθυμία να κάνουμε κι' εμείς κάτι γιά νακούφιση των τσοπάνηδων .Δεν είχαμε όμως επίγνωση , ούτε που το σκεφτήκαμε καν , του κινδύνου που μπορούσαμε να διατρέξουμε. Είχαμε δε και κυνηγετικό σύμβουλο τον Αντρέα Κάγκαλο ( Λουταντρέα ) , ο οποίος μάλιστα ύστερα από χρόνια σκότωσε και λύκο στο μαντρί του , ίσως ο μοναδικός , αν δεν κάνω λάθος , τσοπάνης η κυνηγός μέσα στο Λιδορίκι και τα γύρω χωριά .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι........
Η πιό πάνω όμορφη ιστορία οφείλεται σε μιά νεανική αφήγηση του αξέχαστου , αγνού Λιδορικιώτη και υπέροχου ανθρώπου , Αθαν . Κοκκαλιά και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα " ΛΙΔΩΡΙΚΙ " τον Μάρτιο του 1982 , στο 4ο φύλλο , πριν απο 25 χρόνια....
Το επόμενο...επεισόδιο : Στα χνάρια του...λύκου.....
22.4.07
H ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ - ΜΕΡΟΣ Ε΄
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ – ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ .
Η Δωρίδα κατά την Τουρκοκρατία ήταν χωρισμένη σε δύο καζάδες ( διοικητικές και δικαστικές περιφέρειες του Οθωμανικού κράτους ) , του Λιδορικίου και του Μαλανδρiνου . Ο καζάς , υποδιαίρεση του σαντζακίου ( διοικητική και στρατιωτική περιφέρεια ευρύτερου χώρου και δικαιοδοσίας της Τούρκικης διοίκησης , που επικεφαλής ήταν πασάς ) αντιστοιχούσε , άλλοτε προς τους σημερινούς νομούς κι' άλλοτε προς τις επαρχίες . Ο διοικητής του , ως τον 17ο αιώνα , ονομαζόταν Σούμπασης , ενώ κατοπινά επικράτησε το όνομα Βοεβόδας η Βοιβόντας , και ήταν επιφορτισμένος με το γενικότερο έλεγχο της περιοχής , αρμόδιος γιά τη μίσθωση , εκμίσθωση η παραχώρηση δημοσίων και σουλτανικών , συχνά δε και των βακούφικων ( μοναστηριακών κυρίως ) εκτάσεων
( καλλιεργήσιμων η βοσκοτόπων ) και γιά την είσπραξη των φόρων . Συμπαραστάτης του , και δεύτερος ιεραρχικά , ο καδής ( ιεροδικαστής ) αρμόδιος σε θέματα δικαιοσύνης που απασχολούσαν τον καζά , που δεν μπορούσε να παραμείνει στην ίδια περιοχή περισσότερο από είκοσι μήνες , ενώ ο βοεβόδας είχε την δυνατότητα να παραμείνει στον ίδιο καζά χρόνια , ανάλογα με τις προσβάσεις που είχε στην Πύλη και στην προτίμηση του πασά που διαφέντευε το σαντζάκι στο οποίο υπαγόταν ο καζάς .
Ας δούμε τους δύο αυτούς καζάδες , όπως τους περιγράφει ο Ιωάννης Γ. Γιαννόπουλος :
" Καζάς Λιδορικίου . Από της κατακτήσεως ( 1393 ) το Λιδορίκιον προφανώς υπήχθη εις το σαντζάκιον Τρικάλων . Το 1466/7 απετέλει ένα των ναχιγιέδων του σαντζακίου τούτου . Από της κατακτήσεως όμως της Ναυπάκτου ( 1499 ) και της οργανώσεως του ομωνύμου σαντζακίου , το Λιδορίκιον , ως εγγύς της Ναυπάκτου ευρισκόμενον ακι μακράν των Τρικάλων , υπήχθη αναμφιβόλως εις το νέον σαντζάκιον . Ήδη εις το κατάστιχον του 1569/70 αναφέρεται ως εις των ναχιγιέδων τούτου . Μεταξύ των καζάδων του σαντζακίου κατατάσσεται και υπό του Χατζή Κάλφα .
Περισσοτέρας πληροφορίας έχομεν εκ της δευτέρας περιόδου της Τουρκοκρατίας .
Είς Οθωμανικόν , εν μεταφράσει , έγγραφον του 1701 αναφέρεται καζάς Λιδορικίου υπαγόμενος , ως συνάγεται εκ του περιεχομένου του εγγράφου , εις το σαντζσάκιον Ναυπάκτου . Κατ' εκείνο το έτος ο καδής της περιφερείας ωνομάζετο Χασάν .Έγγραφα οθωμανικά , εν μεταφράσει , των ετών 1734 , 1749 , 1752 , 1757 , 1760 , 1766 , 1767 και 1788 πείθουν περί της υπάρξεως του καζά τούτου . Το 1749 ο καδής ωνομάζετο Μουσταφά , το 1757 Μεχμέτ , το 1788 Χαφούζ Μεχμέτ . Βοεβόδας διοικητής του καζά αναφέρεται το 1733 , τι 1752 , το 1760 ο Χατζή Χαλίλ αγάς , το 1788 ο Χατζή Αρήφ αγάς . Ο εκάστοτε βοεβόδας , ως προκύπτει εκ των εγγράφων , εμίσθωνε κατ' αποκοπήν τας ετησίας προσόδους του καζά Λιδορικίου . Το 1788 αναφέρεται και κεχαγιάς ( δήμαρχος ) Λιδορικίου ο Αλή αγάς υιός του Εμπού Μπεκίρ . Εκ του αυτού εγγράφου συνάγεται , ότι οι χριστιανοί κάτοικοι του καζά εκπροσωπούνται ενώπιον των Οθωμανικών δικαστηρίων υπό των κοτσαμπάσηδων . Κατά την τελευταίαν περίοδον της Τουρκοκρατίας , ως ήδη ελέχθη , ο καζάς Λιδορικίου υπήχθη εις το σαντζάκιον Ευρίπου . Αλλά και ο καζάς ούτος κατά τα έτη της επιρροής και κυριαρχίας του Αλή πασά εις την Στερεάν Ελλάδα ανήκεν ουσιαστικώς εις το < κράτος > του . Το 1806 ο Βοεβόδας του Λιδορικίου Φεράτ αγάς ήτο υιός του ντιβάν εφέντη του Αλή πασά , δηλαδή πρόσωπον του αμέσου εμπίστου περιβάλλοντός του . Τα όρια του καζά Λιδορικίου συμπίπτουν με τα της σημερινήε επαρχίας Δωρίδος , εκτός του ΝΑ τμήματος αυτής , το οποίον απετέλει τον καζάν Μαλανδρίνου . Εξαίρεσιν αποτελούν χωρία τινά πλησίον του νοτιωτάτου σημείου του Μόρνου υπαγόμενα εις τον καζάν Ναυπάκτου .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι...........
Η Δωρίδα κατά την Τουρκοκρατία ήταν χωρισμένη σε δύο καζάδες ( διοικητικές και δικαστικές περιφέρειες του Οθωμανικού κράτους ) , του Λιδορικίου και του Μαλανδρiνου . Ο καζάς , υποδιαίρεση του σαντζακίου ( διοικητική και στρατιωτική περιφέρεια ευρύτερου χώρου και δικαιοδοσίας της Τούρκικης διοίκησης , που επικεφαλής ήταν πασάς ) αντιστοιχούσε , άλλοτε προς τους σημερινούς νομούς κι' άλλοτε προς τις επαρχίες . Ο διοικητής του , ως τον 17ο αιώνα , ονομαζόταν Σούμπασης , ενώ κατοπινά επικράτησε το όνομα Βοεβόδας η Βοιβόντας , και ήταν επιφορτισμένος με το γενικότερο έλεγχο της περιοχής , αρμόδιος γιά τη μίσθωση , εκμίσθωση η παραχώρηση δημοσίων και σουλτανικών , συχνά δε και των βακούφικων ( μοναστηριακών κυρίως ) εκτάσεων
( καλλιεργήσιμων η βοσκοτόπων ) και γιά την είσπραξη των φόρων . Συμπαραστάτης του , και δεύτερος ιεραρχικά , ο καδής ( ιεροδικαστής ) αρμόδιος σε θέματα δικαιοσύνης που απασχολούσαν τον καζά , που δεν μπορούσε να παραμείνει στην ίδια περιοχή περισσότερο από είκοσι μήνες , ενώ ο βοεβόδας είχε την δυνατότητα να παραμείνει στον ίδιο καζά χρόνια , ανάλογα με τις προσβάσεις που είχε στην Πύλη και στην προτίμηση του πασά που διαφέντευε το σαντζάκι στο οποίο υπαγόταν ο καζάς .
Ας δούμε τους δύο αυτούς καζάδες , όπως τους περιγράφει ο Ιωάννης Γ. Γιαννόπουλος :
" Καζάς Λιδορικίου . Από της κατακτήσεως ( 1393 ) το Λιδορίκιον προφανώς υπήχθη εις το σαντζάκιον Τρικάλων . Το 1466/7 απετέλει ένα των ναχιγιέδων του σαντζακίου τούτου . Από της κατακτήσεως όμως της Ναυπάκτου ( 1499 ) και της οργανώσεως του ομωνύμου σαντζακίου , το Λιδορίκιον , ως εγγύς της Ναυπάκτου ευρισκόμενον ακι μακράν των Τρικάλων , υπήχθη αναμφιβόλως εις το νέον σαντζάκιον . Ήδη εις το κατάστιχον του 1569/70 αναφέρεται ως εις των ναχιγιέδων τούτου . Μεταξύ των καζάδων του σαντζακίου κατατάσσεται και υπό του Χατζή Κάλφα .
Περισσοτέρας πληροφορίας έχομεν εκ της δευτέρας περιόδου της Τουρκοκρατίας .
Είς Οθωμανικόν , εν μεταφράσει , έγγραφον του 1701 αναφέρεται καζάς Λιδορικίου υπαγόμενος , ως συνάγεται εκ του περιεχομένου του εγγράφου , εις το σαντζσάκιον Ναυπάκτου . Κατ' εκείνο το έτος ο καδής της περιφερείας ωνομάζετο Χασάν .Έγγραφα οθωμανικά , εν μεταφράσει , των ετών 1734 , 1749 , 1752 , 1757 , 1760 , 1766 , 1767 και 1788 πείθουν περί της υπάρξεως του καζά τούτου . Το 1749 ο καδής ωνομάζετο Μουσταφά , το 1757 Μεχμέτ , το 1788 Χαφούζ Μεχμέτ . Βοεβόδας διοικητής του καζά αναφέρεται το 1733 , τι 1752 , το 1760 ο Χατζή Χαλίλ αγάς , το 1788 ο Χατζή Αρήφ αγάς . Ο εκάστοτε βοεβόδας , ως προκύπτει εκ των εγγράφων , εμίσθωνε κατ' αποκοπήν τας ετησίας προσόδους του καζά Λιδορικίου . Το 1788 αναφέρεται και κεχαγιάς ( δήμαρχος ) Λιδορικίου ο Αλή αγάς υιός του Εμπού Μπεκίρ . Εκ του αυτού εγγράφου συνάγεται , ότι οι χριστιανοί κάτοικοι του καζά εκπροσωπούνται ενώπιον των Οθωμανικών δικαστηρίων υπό των κοτσαμπάσηδων . Κατά την τελευταίαν περίοδον της Τουρκοκρατίας , ως ήδη ελέχθη , ο καζάς Λιδορικίου υπήχθη εις το σαντζάκιον Ευρίπου . Αλλά και ο καζάς ούτος κατά τα έτη της επιρροής και κυριαρχίας του Αλή πασά εις την Στερεάν Ελλάδα ανήκεν ουσιαστικώς εις το < κράτος > του . Το 1806 ο Βοεβόδας του Λιδορικίου Φεράτ αγάς ήτο υιός του ντιβάν εφέντη του Αλή πασά , δηλαδή πρόσωπον του αμέσου εμπίστου περιβάλλοντός του . Τα όρια του καζά Λιδορικίου συμπίπτουν με τα της σημερινήε επαρχίας Δωρίδος , εκτός του ΝΑ τμήματος αυτής , το οποίον απετέλει τον καζάν Μαλανδρίνου . Εξαίρεσιν αποτελούν χωρία τινά πλησίον του νοτιωτάτου σημείου του Μόρνου υπαγόμενα εις τον καζάν Ναυπάκτου .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι...........
ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΙΚΗ ΛΕΒΕΝΤΙΑ......
Στ'αγνάντιο , κεφαλοχώρι η χιλιοτραγουδισμένη Πενταγιού, έχει στα πόδια της τα Λιδορικιώτικα περάσματα . Βίγλα δυσκολόφταστη - φωλιά κλεφτών παλιότερα - στον < υπέρ πάντων > αγώνα πρόσφερε , ανοιχτόχερα , σ' ανθρώπους κι'εφόδια .
Νιοί και γερόντοι , άντρες - γυναίκες , διέθεσαν τα πάντα .
Προύχοντας ο Κώστας Ψιμάρας , με θέρμη και πίστη φλογερή , δυνάμωσε την κρυφή σπίθα των χωριανών του , τους φτέρωσε το νου , συγκέντρωσε 30-40 νομάτους και φανέρωσε την Πενταγιώτικη λεβεντιά , όπου η χρειά τ'απαιτούσε .
Συμμαχητής του , ο γιός του , ο Γιάννης , μικρός τότε - είχε δη το φως το 1798 - μ'άλλους 30 συντοπίτες του , έπαιρνε μαθήματα απ' τον πατέρα του και σε πολλά τον ξεπέρναγε.
Στην πολιορκία του Λιδορικιού - που ήταν σπουδαιότατης σημασίας γιά το κίνημα στη Ρούμελη - στον Έπαχτο , το Μαυρολιθάρι , τον Αετό , την Υπάτη - δυό φορές - την Νευρούπολη , τα Βασιλικά , τη Γραβιά , παντού , παραδείγματα θάρρους οι Ψιμαραίοι ! Περηφανεύονταν λόγγοι και ρεματιές γι' αυτούς .
Στην Καλλιακούδα , ο Καπετάν - Κώστας , πούστιβε κοτρόνι στη χούφτα του , σωριάστηκε νεκρός . Μπαμπέσικα , Αρβανίτης , τον έστειλε στον τάφο .
Βούρκωσαν άστρα κι' ουρανοί , σείστηκ' η γη συθέμελα...
Ευλαβικά , οι άντρες του συνάχτηκαν γύρω απ' τον άψυχο αρχηγό τους , σαν φύγαν οι Τούρκοι .
Αναλογίζονταν την παλλικαριά του και θρηνούσαν !...
Του Γιάννου όμως , δεν τ' άρεσαν κάτι τέτοια :
Ορέ ! Μένα ήταν πατέρας μου !! Κλαίω ; Σεις τι πάθατε ; Μοιρολογίστρες γίνατε ; Οι αντρειωμένοι διψάν γιά εκδίκηση κι' όχι για μοιριολόγια !!
Πήρε και τ' ορφανεμένο ορδί του μακαρίτη και - μ' εξήντα τώρα - περπάτησε στ' αχνάρια της Ελλάδας που γεννιόταν , στο Δίστομο , τα Τριζόνια , την Οξυά .
Οσμίζονταν Πενταγιώτικο ασκέρι οι Τούρκοι κι' έτρεμαν....
Ήταν το καλύτερο μνημόσυνα γιά τον καπετάνιο.....
Νιοί και γερόντοι , άντρες - γυναίκες , διέθεσαν τα πάντα .
Προύχοντας ο Κώστας Ψιμάρας , με θέρμη και πίστη φλογερή , δυνάμωσε την κρυφή σπίθα των χωριανών του , τους φτέρωσε το νου , συγκέντρωσε 30-40 νομάτους και φανέρωσε την Πενταγιώτικη λεβεντιά , όπου η χρειά τ'απαιτούσε .
Συμμαχητής του , ο γιός του , ο Γιάννης , μικρός τότε - είχε δη το φως το 1798 - μ'άλλους 30 συντοπίτες του , έπαιρνε μαθήματα απ' τον πατέρα του και σε πολλά τον ξεπέρναγε.
Στην πολιορκία του Λιδορικιού - που ήταν σπουδαιότατης σημασίας γιά το κίνημα στη Ρούμελη - στον Έπαχτο , το Μαυρολιθάρι , τον Αετό , την Υπάτη - δυό φορές - την Νευρούπολη , τα Βασιλικά , τη Γραβιά , παντού , παραδείγματα θάρρους οι Ψιμαραίοι ! Περηφανεύονταν λόγγοι και ρεματιές γι' αυτούς .
Στην Καλλιακούδα , ο Καπετάν - Κώστας , πούστιβε κοτρόνι στη χούφτα του , σωριάστηκε νεκρός . Μπαμπέσικα , Αρβανίτης , τον έστειλε στον τάφο .
Βούρκωσαν άστρα κι' ουρανοί , σείστηκ' η γη συθέμελα...
Ευλαβικά , οι άντρες του συνάχτηκαν γύρω απ' τον άψυχο αρχηγό τους , σαν φύγαν οι Τούρκοι .
Αναλογίζονταν την παλλικαριά του και θρηνούσαν !...
Του Γιάννου όμως , δεν τ' άρεσαν κάτι τέτοια :
Ορέ ! Μένα ήταν πατέρας μου !! Κλαίω ; Σεις τι πάθατε ; Μοιρολογίστρες γίνατε ; Οι αντρειωμένοι διψάν γιά εκδίκηση κι' όχι για μοιριολόγια !!
Πήρε και τ' ορφανεμένο ορδί του μακαρίτη και - μ' εξήντα τώρα - περπάτησε στ' αχνάρια της Ελλάδας που γεννιόταν , στο Δίστομο , τα Τριζόνια , την Οξυά .
Οσμίζονταν Πενταγιώτικο ασκέρι οι Τούρκοι κι' έτρεμαν....
Ήταν το καλύτερο μνημόσυνα γιά τον καπετάνιο.....
21.4.07
Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ .
Με το τέταρτο μέρος του οδοιπορικού μας στα χρόνια της σκλαβιάς , τελείωσε η πρώτη ενότητα της προσπάθειάς μας αυτής , με την οποία σας δώσαμε , αγαπητοί μας φιλοι , μιά γενική περιγραφή της πατρίδας μας τα χρόνια εκείνα. Στη συνέχεια θα προχωρήσουμε σε αναφορές , πάνω σε εξειδικευμένα θέματα , πάντα με τίς πολύτιμες πληροφορίες των ξένων περιηγητών αλλά και Ελλήνων ερευνητών που ασχολήθηκαν με τη Δωρίδα στην περίοδο της σκλαβιάς . Χρήσιμες πληροφορίες μπορείτε ακόμα να αντλήσετε και από την προηγούμενη σχετική μας ιστορική αφήγηση :"' Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΟ 1851" απ'το ομότιτλο βιβλίο του αξέχαστου χωριανού μας συγγραφέα Γ.Καψάλη , και θάχετε έτσι την ευκαιρία να κάνετε τις σχετικές συγκρίσεις και να βγάλετε τα συμπεράσματά σας .
Οι επόμενες ενότητες είναι : α. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ .
β. ΑΤΟΜΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ , ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ .
γ. ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ .
δ. ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ ΚΑΙ ΚΛΕΦΤΕΣ .
ε. ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙΚΑΡΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ .
στ. ΒΕΝΕΤΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ - ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ .
ζ. ΒΑΡΝΑΚΟΒΑ : ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΜΙΑ .
η. ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ .
θα πρέπει επίσης να τονίσουμε ότι η αφήγησή μας αυτή βασίζεται , κυρίως , στο ομότιτλο βιβλίο του αξέχαστου Ρουμελιώτη ( απ'το Μαραθιά - Ευρυτανίας ) λογοτέχνη-δημοσιογράφου Δημ. Σταμέλου , που ήταν πραγματικός λάτρης του χωριού μας και είχαμε τη μεγάλη τύχη να μας τιμήσει , γιά πολλά- πολλά χρόνια , με τη φιλία του .
Οι επόμενες ενότητες είναι : α. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ .
β. ΑΤΟΜΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ , ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ .
γ. ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ .
δ. ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ ΚΑΙ ΚΛΕΦΤΕΣ .
ε. ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙΚΑΡΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ .
στ. ΒΕΝΕΤΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ - ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ .
ζ. ΒΑΡΝΑΚΟΒΑ : ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΜΙΑ .
η. ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ .
θα πρέπει επίσης να τονίσουμε ότι η αφήγησή μας αυτή βασίζεται , κυρίως , στο ομότιτλο βιβλίο του αξέχαστου Ρουμελιώτη ( απ'το Μαραθιά - Ευρυτανίας ) λογοτέχνη-δημοσιογράφου Δημ. Σταμέλου , που ήταν πραγματικός λάτρης του χωριού μας και είχαμε τη μεγάλη τύχη να μας τιμήσει , γιά πολλά- πολλά χρόνια , με τη φιλία του .
Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ - ΜΕΡΟΣ Δ΄
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΚΛΑΒΙΑΣ
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ .
Ο Pouqueville μας δίνει στοιχεία γιά τα χωριά της επαρχίας Λιδορικίου και Μαλανδρίνου , όπως χαρακτηρίζει τις δύο αυτές περιοχές της Δωρίδας . Ωστόσο την περίοδο αυτή οι δύο περιοχές αποτελούν καζάδες ( διοικητικές περιφέρειες ) , που πιθανόν να ταυτίζονται με τις επαρχίες .Ανεξάρτητα απ' την ταύτηση η όχι καζά και επαρχίας , όπως αποκαλύπτεται από τους πίνακες που παραθέτει , το βιλαέτι του Λιδορικίου έχει 44 χωριά με 1.156 οικογένειες και πληθυσμό 5.780 κατοίκους και του Μαλανδρίνου 24 χωριά , με 535 οικογένειες και 2.675 κατοίκους . Ας δούμε αναλυτικά τους δύο πίνακες με τα χωριά και τον αριθμό των οικογενειών τους .
Στον καζά Λιδορικίου έχουμε : Ομέρ Εφέντης ( 25 ) , Απάνω Λόγγος ( 25 ) , Σουλαίοι και Σουλέι ( 15 ) , Μαγούλα-Μοναστήρι του Αη Γιάννη ( 2 ) , Απάνω Κλήμα ( 55 ) , Κάτω Κλήμα ( 15 ) , Μεραγιές ( 10 ) , Καράμπασι ( 8 ) , Άγιος Νικόλαος ( 12 ) , Καρδάρι ( 10 ) , Ζαραβέλι ( 16 ) , Βλαχοκατούνα ( 15 ) , Κάτω Καρυά ( 30 ) , Απάνω Καρυά ( 20 ) , Βαρνά-κοβα- μοναστήρι ( 30 ) , Γκουμαίοι ( 18 ) , Λυκοχώρι ( 25 ) , Κάτω Παλαιοξάρι ( 30 ) , Απά-νω Παλαιοξάρι ( 40 ) , Ιτιά ( 10 ) , Ζουριάνος ( 30 ) , Αλεποχώρι ( 25 ) , Κουπάκι ( 16 ) , Παλαιοκατούνα ( 60 ) , Πενταγιοί ( 50 ) , Τρίσταινα ( 12 ) , Νούτζομπρος
( 10 ) , Σουρούστι ( 20 ) , Κριάτσι ( 10 ) , Αρτοτίνα ( 80 ) , Κοστάριτσα ( 40 ) , Ζερβούλα
( 30 ) , Βοστινίτσα ( 30 ) , Γρανίτσα ( 40 ) , Κλήμα ( 36 ) , Γκάβα ( 16 ) , Λιδορίκι ( 180 ) , Τραγουδάκι ( 12 ) , Σκαλούλα ( 5 ) , Καλαντζά ( 18 ) , Κακούρι ( 6 ) , Παραδείσι ( 4 ) .
Στον καζά Μαλανδρίνου έχουμε : Μαλανδρίνο ( 70 ) , Βίδαβη ( 15 ) , Κισέλι ( 30 ) , Βιτρι-νίτσα ( 60 ) , Ξυλογαιδάρα ( 30 ) , Βελενίκο ( 15 ) , Τριζόνια-νησί ( 80 ) , Μαράζα ( 20 ) , Καρούτια ( 6 ) , Μάκρεσι ( 30 ) , Απάνω Μοράζα ( 7 ) , Μοναστήρι Κούτζιρος ( κατεστρα-μένο ) , Μηλιά ( 30 ) , Πλέσια ( 35 ) , Δροβονίτσα ( 5 ) , Λευκαδίτι ( 10 ) , Βραίλα ( 16 ) , Συκιά ( 10 ) , Παλαιοπάλεσι ( 7 ) , Απάνω Μουσουνίτσα ( 30 ) , Κάτω Μουσουνίτσα ( 10 ) , Κόνιακας ( 2 ) , Τρεβίδι ( 7 ) , Καλαματίρ ( 10 ) .
Ο Πουκεβίλ υπολογίζει την κάθε οικογένεια με πέντε άτομα , γιά να λογαριάσει το συνολικό πληθυσμό του καζά Λιδορικίου και του καζά Μαλανδρίνου . Ωστόσο στο έργο του επισημαί- νει τη μείωσή του , με τη φυγή πολλών κατοίκων , κάτω απ’την τούρκικη καταπίεση .
Γράφει : « Ο πληθυσμός των δύο επαρχιών που σκιαγράφησα την περιγραφή τους , είναι γνωστός από τις απογραφές που δημοσίευσα , μπορεί όμως να βεβαιώσει ότι τώρα ( την περίοδο που γράφει το βιβλίο του ( 1807- 1820 ) έχει εκμηδενισθεί εξαιτίας των πολέμων που ιδιαίτερα ερήμωσαν την περιοχή ( αναφέρεται μάλλον στις συγκρούσεις Κλεφτών και Τούρκων και τις επιδρομές και λεηλασίες Τουρκαλβανών , μετά το χαλασμό , απ’τον Αλή των σημαντικότερων κλεφταρματωλών της περιοχής ) . Όσο γιά το εμπόριο των εγχώριων προιόντων του Λιδορικίου και του Μαλαντρίνου , είχαν εκτιμηθεί , το 1815 , με το ποσό των 890.000 τουρκικών πιάστρων » .
Οι Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς , που πρωτοκυκλοφόρησαν στη Βιέννη τη
« Γεωγραφία Νεωτερική » στα 1791 , « ερανισθείσα από διαφόρους συγγραφείς », όπως οι ίδιοι σημειώνουν ( ιερομόναχος ο πρώτος και ιεροδιάκονος ο δεύτερος ) , γράφουν πως « εις το βόρειο της Οζολαίας Λοκρίδος , και Αιτωλίας , και ανατολικοβόρειο της Ακαρνανίας είναι η Δωρίδα , τώρα Κράβαρι και Λοιδωρίκι , τόπος βουνώδης και ολίγο εύφορος ».
Ο Πουκεβίλ αναφέρει πως η περιοχή σχεδόν ερημώθηκε στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας , από τις λεηλασίες και τους αλεπάλληλους κατατρεγμούς . Και σύμφωνα με τους υπολογισμούς του , θα πρέπει να είναι λιγότεροι από 8.500 οι κάτοικοι της Δωρίδας την περίοδο αυτή και σύμφωνα με την περιγραφή των χωριών . Αλλά είναι ενδεικτικό το γεγονός πως παρά τις θυσίες κατοίκων στην Επανάσταση του 1821 , μερικά χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα στο 1851 , ο πληθυσμός της Δωρίδας ανερχόταν σε 15.907 κατοίκους , σχεδόν διπλασιάστηκε . Ήταν η επιστροφή των κατατρεγμένων , που ζήτησαν προσωρινή διαμονή σε άλλες περιοχές η τα βουνά γιά να γλυτώσουν το χαλασμό τους από τους Τούρκους και σαν τέλειωσε ο Αγώνας , όσοι σώθηκαν , ξαναγύτισαν στον τόπο τους , να φκιάσουν από την αρχή το νοικοκυριό και την καινούρια τους ζωή .
Ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή ( 1611-1684 ) , που πέρασε από τη Στερεά Ελλάδα στα 1668 , ενώ μας δίνει αρκετά στοιχεία γιά τις κοντινές πολιτείες Έπαχτο και Σάλωνα , δεν αναφέρεται στη Δωρίδα , ίσως , γιατί το έδαφος και η ύπαρξη κλεφτών δεν του επέτρεψαν να περάσει από κει , είτε δεν τον απασχολούσαν παρά οι βασικότερες πολιτείες και τα σημαντικότερα κάστρα του ελληνικού χώρου , σε συνάρτηση με τα τοπικά έθιμα και την τούρκικη διοίκηση , κι’έτσι δεν θεώρησε απαραίτητη την περιήγηση της περιοχής .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι............
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ .
Ο Pouqueville μας δίνει στοιχεία γιά τα χωριά της επαρχίας Λιδορικίου και Μαλανδρίνου , όπως χαρακτηρίζει τις δύο αυτές περιοχές της Δωρίδας . Ωστόσο την περίοδο αυτή οι δύο περιοχές αποτελούν καζάδες ( διοικητικές περιφέρειες ) , που πιθανόν να ταυτίζονται με τις επαρχίες .Ανεξάρτητα απ' την ταύτηση η όχι καζά και επαρχίας , όπως αποκαλύπτεται από τους πίνακες που παραθέτει , το βιλαέτι του Λιδορικίου έχει 44 χωριά με 1.156 οικογένειες και πληθυσμό 5.780 κατοίκους και του Μαλανδρίνου 24 χωριά , με 535 οικογένειες και 2.675 κατοίκους . Ας δούμε αναλυτικά τους δύο πίνακες με τα χωριά και τον αριθμό των οικογενειών τους .
Στον καζά Λιδορικίου έχουμε : Ομέρ Εφέντης ( 25 ) , Απάνω Λόγγος ( 25 ) , Σουλαίοι και Σουλέι ( 15 ) , Μαγούλα-Μοναστήρι του Αη Γιάννη ( 2 ) , Απάνω Κλήμα ( 55 ) , Κάτω Κλήμα ( 15 ) , Μεραγιές ( 10 ) , Καράμπασι ( 8 ) , Άγιος Νικόλαος ( 12 ) , Καρδάρι ( 10 ) , Ζαραβέλι ( 16 ) , Βλαχοκατούνα ( 15 ) , Κάτω Καρυά ( 30 ) , Απάνω Καρυά ( 20 ) , Βαρνά-κοβα- μοναστήρι ( 30 ) , Γκουμαίοι ( 18 ) , Λυκοχώρι ( 25 ) , Κάτω Παλαιοξάρι ( 30 ) , Απά-νω Παλαιοξάρι ( 40 ) , Ιτιά ( 10 ) , Ζουριάνος ( 30 ) , Αλεποχώρι ( 25 ) , Κουπάκι ( 16 ) , Παλαιοκατούνα ( 60 ) , Πενταγιοί ( 50 ) , Τρίσταινα ( 12 ) , Νούτζομπρος
( 10 ) , Σουρούστι ( 20 ) , Κριάτσι ( 10 ) , Αρτοτίνα ( 80 ) , Κοστάριτσα ( 40 ) , Ζερβούλα
( 30 ) , Βοστινίτσα ( 30 ) , Γρανίτσα ( 40 ) , Κλήμα ( 36 ) , Γκάβα ( 16 ) , Λιδορίκι ( 180 ) , Τραγουδάκι ( 12 ) , Σκαλούλα ( 5 ) , Καλαντζά ( 18 ) , Κακούρι ( 6 ) , Παραδείσι ( 4 ) .
Στον καζά Μαλανδρίνου έχουμε : Μαλανδρίνο ( 70 ) , Βίδαβη ( 15 ) , Κισέλι ( 30 ) , Βιτρι-νίτσα ( 60 ) , Ξυλογαιδάρα ( 30 ) , Βελενίκο ( 15 ) , Τριζόνια-νησί ( 80 ) , Μαράζα ( 20 ) , Καρούτια ( 6 ) , Μάκρεσι ( 30 ) , Απάνω Μοράζα ( 7 ) , Μοναστήρι Κούτζιρος ( κατεστρα-μένο ) , Μηλιά ( 30 ) , Πλέσια ( 35 ) , Δροβονίτσα ( 5 ) , Λευκαδίτι ( 10 ) , Βραίλα ( 16 ) , Συκιά ( 10 ) , Παλαιοπάλεσι ( 7 ) , Απάνω Μουσουνίτσα ( 30 ) , Κάτω Μουσουνίτσα ( 10 ) , Κόνιακας ( 2 ) , Τρεβίδι ( 7 ) , Καλαματίρ ( 10 ) .
Ο Πουκεβίλ υπολογίζει την κάθε οικογένεια με πέντε άτομα , γιά να λογαριάσει το συνολικό πληθυσμό του καζά Λιδορικίου και του καζά Μαλανδρίνου . Ωστόσο στο έργο του επισημαί- νει τη μείωσή του , με τη φυγή πολλών κατοίκων , κάτω απ’την τούρκικη καταπίεση .
Γράφει : « Ο πληθυσμός των δύο επαρχιών που σκιαγράφησα την περιγραφή τους , είναι γνωστός από τις απογραφές που δημοσίευσα , μπορεί όμως να βεβαιώσει ότι τώρα ( την περίοδο που γράφει το βιβλίο του ( 1807- 1820 ) έχει εκμηδενισθεί εξαιτίας των πολέμων που ιδιαίτερα ερήμωσαν την περιοχή ( αναφέρεται μάλλον στις συγκρούσεις Κλεφτών και Τούρκων και τις επιδρομές και λεηλασίες Τουρκαλβανών , μετά το χαλασμό , απ’τον Αλή των σημαντικότερων κλεφταρματωλών της περιοχής ) . Όσο γιά το εμπόριο των εγχώριων προιόντων του Λιδορικίου και του Μαλαντρίνου , είχαν εκτιμηθεί , το 1815 , με το ποσό των 890.000 τουρκικών πιάστρων » .
Οι Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς , που πρωτοκυκλοφόρησαν στη Βιέννη τη
« Γεωγραφία Νεωτερική » στα 1791 , « ερανισθείσα από διαφόρους συγγραφείς », όπως οι ίδιοι σημειώνουν ( ιερομόναχος ο πρώτος και ιεροδιάκονος ο δεύτερος ) , γράφουν πως « εις το βόρειο της Οζολαίας Λοκρίδος , και Αιτωλίας , και ανατολικοβόρειο της Ακαρνανίας είναι η Δωρίδα , τώρα Κράβαρι και Λοιδωρίκι , τόπος βουνώδης και ολίγο εύφορος ».
Ο Πουκεβίλ αναφέρει πως η περιοχή σχεδόν ερημώθηκε στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας , από τις λεηλασίες και τους αλεπάλληλους κατατρεγμούς . Και σύμφωνα με τους υπολογισμούς του , θα πρέπει να είναι λιγότεροι από 8.500 οι κάτοικοι της Δωρίδας την περίοδο αυτή και σύμφωνα με την περιγραφή των χωριών . Αλλά είναι ενδεικτικό το γεγονός πως παρά τις θυσίες κατοίκων στην Επανάσταση του 1821 , μερικά χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα στο 1851 , ο πληθυσμός της Δωρίδας ανερχόταν σε 15.907 κατοίκους , σχεδόν διπλασιάστηκε . Ήταν η επιστροφή των κατατρεγμένων , που ζήτησαν προσωρινή διαμονή σε άλλες περιοχές η τα βουνά γιά να γλυτώσουν το χαλασμό τους από τους Τούρκους και σαν τέλειωσε ο Αγώνας , όσοι σώθηκαν , ξαναγύτισαν στον τόπο τους , να φκιάσουν από την αρχή το νοικοκυριό και την καινούρια τους ζωή .
Ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή ( 1611-1684 ) , που πέρασε από τη Στερεά Ελλάδα στα 1668 , ενώ μας δίνει αρκετά στοιχεία γιά τις κοντινές πολιτείες Έπαχτο και Σάλωνα , δεν αναφέρεται στη Δωρίδα , ίσως , γιατί το έδαφος και η ύπαρξη κλεφτών δεν του επέτρεψαν να περάσει από κει , είτε δεν τον απασχολούσαν παρά οι βασικότερες πολιτείες και τα σημαντικότερα κάστρα του ελληνικού χώρου , σε συνάρτηση με τα τοπικά έθιμα και την τούρκικη διοίκηση , κι’έτσι δεν θεώρησε απαραίτητη την περιήγηση της περιοχής .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι............
20.4.07
Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ - ΜΕΡΟΣ Γ ΄
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΚΛΑΒΙΑΣ
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ .
Φεβρουαρίου 14 ( 1806 ) .Η Βαρνάκοβα στέκεται μέσα σ’ένα δάσος με μικρές βελανιδιές , σε μιέ υποβλητική τοποθεσία . Τα καλλιεργημένα χωράφια της , τα βοσκοτόπια και οι δασικές περιοχές καταλαμβάνουν , τις πλαγιές του βουνού ως το Μόρνο , πέρα από τον οποίο υπάρχει ένα μεγάλο μετόχι , το ίδιο περιτριγυρισμένο .
Αυτά , μαζί με τα αλώνια και τις αποθήκες ανάμεσα στα χωράφια , σχηματίζουν ευχάριστο σκηνικό και δείχνουν ότι οι καλόγεροι έχουν καταφέρει , ως τώρα , να καλλιεργούν τη γη τους , μολονότι οι ληστές λυμαίνονται αυτά τα βουνά . Όμως ο Αλή πασάς και οι πράκτορές του είναι πολύ πιό μεγάλοι εχθροί μιάς τέτοιας ιδιοκτησίας απ’ότι οι καλόγεροι. Οι καλόγεροι ισχυρίζονται ότι ο Φεράτ Αγάς τους λήστεψε τελευταία τρία τσιφλίκια και εννιά βαλάντια ( πουγκιά ) με χρήματα . Σου δείχνουν με έμφαση την τοποθεσία ενός Ελληνικού ερειπίου , λίγο πιό κάτω από τη συμβολή του ποταμιού που κατεβαίνει από το βουνό Μακρύβορο και περνάει κοντά στη Βετολίτσα . Ανάμεσα στο σημείο αυτό και το Παλαιοξάρι είναι το Λυκοχώρι , που είναι ιδιοκτησία του Φεράτ Αγά .
Επιστρέφοντας στο ζευγολάτι , προχωρούμε από κει , μέσα από ένα ψηλό δρόμο σε μιά τοποθεσία , μισή ώρα από τη θέση που αφήσαμε χθες το βράδυ . Εδώ στις 8.45΄, στην κορυφή του υψώματος προς τα δεξιά και ακριβώς απέναντι στο Ζευγολάτι , βρίσκονται τ’ απομεινάρια ενός ελληνικού οχυρού . Προς τη θάλασσα ο λόφος παρουσιάζει έναν απότομο γκρεμό , όμως στην αντίθετη κατεύθυνση , προς το Ζευγολάτι , κατεβαίνει απαλά σ’ένα μικρό χείμαρρο . Η πλαγιά είναι εντελώς σκεπασμένη με τα συντρίμια κτιρίων , ανάμεσα στα οποία είναι μερικές κατεργασμένες πέτρες και η κορυφή του υψώματος διατηρεί σημαντικά ίχνη μιάς ακρόπολης . Η λιθοδομία έχει εκείνον τον τραχύ χαρακτήρα που συχνά βρίσκεται στις ορεινές περιοχές και στις μικρές πόλεις της Ελλάδας , οι πέτρες μικρότερες , στενότερες και λιγότερο φροντισμένα επεξεργασμένες απ’ότι συνειθιζόταν σε καλύτερες μορφές ελληνικής οικοδομικής . Κατεβαίνοντας απ’αυτή τη ράσχη προς τη θάλασσα , ξεχωρίζει αριστερά μας το βουνό Τρίκορφο : το μονοπάτι μας απότομο και τραχύ, περνά μέσα από μιά δασωμένη ακαλλιέργητη έκταση.
Στις 10.15΄φτάνουμε στη ρίζα του βουνού , σε μιά θέση που λέγεται Μαγούλα , όπου υπάρχει μιά καλλιεργημένη γη γύρω από ένα χάνι χτισμένο πρόσφατα από τον Βοιβόντα του Λιδορικιού και έχει πάρει τ’όνομά του , Χάνι του Φεράτ Αγά . Βρισκεται στην άκρη μιάς στε4νής πεδιάδας δύομιλίων μήκους , που συνορεύει με τα βουνά που κατεβήκαμε προς τα βόρεια και στην αντίθετη πλευρά , σε μιά σειρά από χαμηλότερα υψώματα , πέρα απ’τα οποία είναι μιά θαλασσινή πεδιάδα που αποτελεί τμήμα του εδάφους του Έπαχτου . Πάνω στον ψηλότερο απ’αυτούς τους λόφους και τελευταίο προς το Μόρνο , υψώνεται ένα ελληνικό κάστρο....Στις 11.48΄φτάνουμε στους πρόποδες του υψώματος που πάνω του βρίσκεται το Παλαιόκαστρο ...Στις 12.15΄μπαίνουμε στην κοιλάδα που λέγεται Πιλάλα και με διαφορετικά ονόματα εκτείνεται από τον Έπαχτο ως τους πρόπο-δες του βουνού Τρίκορφο .Στις 12.32΄αρχίζουμε να περνάμε το Μόρνο , από ρηχή διάβα- ση στην έξοδό του από το μεγάλο Φαράγγι ( χαράδρα ) » .
Εδώ κλείνει την περιήγησή του στη Δωρίδα ο Leake , προχωρώντας προς τον Έπαχτο , δίνοντάς μας πολύτιμες πληροφορίες αλλά και χρήσιμες ιστορικές μαρτυρίες , γιά την κηδεμονία και κυριαρχία του Αλή πασά στην περιοχή , γιά τον αποκλεισμό των κλεφτών απ’τη βοήθεια των μοναστηριών , όπως της Βαρνάκοβας , και γιά το ρόλο των Αλβανών φρουρών στην ευρύτερη περιοχή . Μας δίνει , ακόμα ο Leake , πληροφορίες γιά τη γεωργοκτηνοτροφική παραγωγή του τόπου αλλά και γιά την τακτική του Αλή πασά να προσεταιρίζεται ξένους αξιωματούχους , ιδιαίτερα Άγγλους και Γάλλους .
Εντύπωση δε προκαλεί το γεγονός ότι χαρακτηρίζει την Μαλαντρίνα ( Μαλανδρίνο ) ως πόλη , επειδή και μόνο είναι πρωτεύουσα ομόνυμου καζά ( διοικ. Περιφέρειας ) , ενώ είναι φανερή η έλλειψη κοινωνιολογικών αναφορών στην εν γένει ζωή των κατοίκων , στα ήθη , στα έθιμά τους και κυρίως στο επίπεδο των σχέσεών τους με τους Τούρκους .
Εδώ βέβαια θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ο Leake ήταν στρατιωτικός και μάλλον ήταν σε...εντεταλμένη υπηρεσία .
Ένας άλλος ξένος που μας έδωσε σημαντικές πληροφορίες γιά τη Δωρίδα , την ίδια περίπου χρονική περίοδο , είνα o F.C.H.L.Pouqueville - Πουκεβίλ – ( 1770-1838 ), Γάλλος διπλωμάτης και περιηγητής , γενικός Πρόξενος της Γαλλίας κοντά στον Αλή πασά των Ιωαννίνων , συγκέντρωσε πληροφορίες κατά την παραμονή του στην Ελλάδα από το 1805 ως το 1815 , κυρίως αρχαιολογικές και δημογραφικές , αλλά και σε ό,τι αφορούσαν τη διοίκηση και τη γενικότερη κατάσταση της περιοχής , τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας .Από το κείμενό του , που αναφέρεται στη Δωρίδα , παρουσιάζουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα , παραλείποντας τις αρχαιολογικές διερευνήσεις και απόψεις του .
« Η εσπερία Λοκρίδα , γνωστή από τους αρχαίους συγγραφείς μόνο ως προς το παράκτιο τμήμα της , από την Ναυπακτία μέχρι τον κόλπο της Κρίσσας , είναι περοτρι-γυρισμένη από όρθια , γυμνά και γκρίζα βουνά που διακόπτονται από μερικές εύφορες πεδιάδες και περιλαμβάνει τις επαρχίες Λιδορικίου και Μαλανδρίνου , ενώ βορινά εκτείνεται εκτείνεται η επαρχία του Πατρατζικίου η Υπάτης ...
Περνώντας το επικίνδυνο ποτάμι Μόρνος ( παλιότερα λεγόταν Πίντος ) – καθώς έρχεσαι από τη Ναύπακτο – που πήρε τ’όνομά του από μιά πόλη της Δωρικής Τετράπολης , καθώς και το βουνό που του αυλακώνει τη δυτική πλαγιά φτάνουμε , σ’ένα τέταρτο λεύγας από την πηγή του , στο χωριό Ομέρ Εφέντη . Ανεβαίνοντας από κει την αριστερή όχθη του Μόρνου που διαγράφει μιά καμπύλη στα βορειοανατολικά , ύστερα από πορεία μισής ώρας , βρισκόμαστε στο χωριό Απάνω Λόγγος . Ανακαλύπτουμε , μιά λεύγα προς τα δυτικά , στην πλαγιά του βουνού Ρίγανι , το Σουλέι , χωριό κοντά στο ποτάμι-που δίπλα του υπάρχουν δυό ανεμ΄πμυλοι – και μετά μισής ώρας ανάβαση , φτάνουμε στο μοναστήρι του Άη Γιάννη , όπου βρίσκουμε ερείπια που είναι ίσως ερείπια του Ευπαλίου. Η κοιλάδα αρχίζει σε λίγο να γίνεται πιό δύσβατη . Οι πλαγιές της , κατά διαστήματα , δασωμένες , γίνονται ανηφορικές και πρέπει να τις σκαρφαλώσουμε περισσότερο από μιάμιση , γιά ν’ανεβούμε στο Απάνω Κλίμα , κωμόπολη με 150 χριστιανικές οικογένειες , που είναι η τακτική διαμονή του επίσκοπου του Λιδορικίου που υπάγεται στο μητροπολίτη της Λάρισας . Μιά ομάδα ανθρώπων από το χωριό αυτό έχει ιδρύσει – μισή λεύγα πιό κάτω – το χωριό Κάτω Κλίμα . Η θέα του Κορινθιακού κόλπου χάνεται εξαιτίας των απόκρημνων αετωμάτων και κυριαρχεί η κοιλάδα του Ζαραβέλλη που τη διασχίζει ένα ποτάμι που εκβάλλει στον όρμο του Αη Νικόλα....
Βορειοδυτικά της κοιλάδας στο Κούρμπησι , που ποτίζεται από το ποτάμι της Βαρνάκοβας , διακρίνουμε μέσα στην οροσειρά της Πίνδου , σε απόσταση μιάμιση λεύγας , τη Βλαχοκατούνα , αποικία βλάχων από τη Βοημία , και μιά σειρά από χωριά που σκαρφαλώνουν προς την υψηλή περιοχή της Οξυάς . Στην αριστερή όχθη του ποταμιού , όπου ανεβαίνουμε ακόμα τέσσερις λεύγες , δεν βλέπουμε παρά τα χωριουδάκια Κριάτζι και Πενταγιοί που μένουν στα δεξιά του μονοπατιού από το οποίο μπαίνουμε στη Δωρίδα .
Παράλληλο προς το οροπέδιο της Οξυάς που εκτείνεται προς τις πηγές του Μόρνου , στ’ανατολικά , βρίσκεται το οροπέδιο της Αρτιτίνας , μικρής κωμόπολης που την κατοικούν 120 οικογένειες χριστιανών... Η μόνη βιομηχανία της μικρής κωμόπολης έχει εγκαταληφθεί στα χέρια όσων προέρχονται από τη Βοημία , οι οποίοι φτιάχνουν μπαρούτι , ενώ ορισμένοι νέοι σιδεράδες κατασκευάζουν τα καρφιά , τα σίδερα και τα απαραίτητα γεωργικά εργαλεία .
Οι πηγές του Μόρνου , βρίσκονται σε μιάμιση λεύγα , βορινά της Αρτοτίνας , ανάμεσα στο Κοπάνι και την Κωσταρίτσα , χωριά τοποθετημένα σε απόκρημνο οροπέδιο . Όπως γενικά συμβαίνει με τις πηγές των νερών...βρίσκουμε τη μητρική πηγή του Κηφισσού που οι σύγχρονοι ονομάζουν Μαυροπόταμο , μιά ώρα κι’ένα τέταρτο βορειανατολικά της Αρτοτίνας . Οι αναβαθμίσεις από έλατα που περατώνουν βορινά τον ορίζοντα της Αρτοτίνας , δείχνουν τη χειμωνιάτικη περιοχή του βουνού Οίτη , καταφύγιο κλεφτών η χώρος με κλεφτοχώρια . Αυτή η κλειστή περιοχή που αποτελείται από τέσσερα χωριά
( Λευκαδίτη , Συκιά , Μουσουνίτσα , Αραχνιά ) κατοικημένη από οικογένειες δωρικής φυλής που μιλάνε μιά διάλεκτο διαφορετική απ’τους άλλους Έλληνες , βρίσκεται σ’ένα τόπο τόσο απότομο κι’απόκρημνο, ώστε οι βουνίσιοι που ζουν εκεί δεν έχουν ακόμα υποταχθεό στους Τούρκους ...
Το Λιδορίκι , κωμόπολη της επαρχίας και έδρα καδή , αποτελείται από 180 οικογένειες ελληνικές και τούρκικες που μιλάνε μιά ίδια γλώσσα , γιατί οι μωαμεθανοί οι αυτόχθονες είναι αποστάτες ( αιρετικοί ) . Εκεί αναγνωρίζουμε τη γλώσσα των Δωριέων πολύ καλύτερα απ’ότι στην Αρτοτίνα....
Η επαρχία Μαλανδρίνου..κοντά στα νησιά Τριζόνια η Τρυγόνια απέχει 3 λεύγες από τη Ναύπακτο . Προς τα κάτω ανακαλύπτουμε το ακρωτήρι Πιλάλα , το μοναστήρι του Κόκκινου , το χωριό και το ποτάμι της Σεργούλας . Στην πλαγιά των λόφων διακρίνουμε την Βιτρινίτσα , την Ξυλογαιδάρα που δίνει τ’όνομά της σ’ένα ακρωτήρι...Σ’ένα φαράγγι ανάμεσα στο Κισέλι και το Μοναστηράκι υπάρχει το μοναστήρι του Κουτσουρού .
Το Μαλαντρίνο είναι μιά κωμόπολη με 80 οικογένειες ελληνικές και τούρκικες που δεν έχει τίποτα το ιδιαίτερο . Προς τις πηγές του ποταμιού του , κοντά στην Παλαιοκατούνα , βλέπουμε τα αρχαία ερείπιά του και μιά λεύγα βορινά μιά πηγή ιαματικού νερού . Ίσως έχει πάρει τ’όνομα Μαλαντρίνο , γιατί υπήρξε από τα παλιότερα χρόνια και είναι ακόμα καταφύγιο των κλεφτών της Αιτωλίας » .
Σ υ ν ε χ ι ζ ε τ α ι........
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ .
Φεβρουαρίου 14 ( 1806 ) .Η Βαρνάκοβα στέκεται μέσα σ’ένα δάσος με μικρές βελανιδιές , σε μιέ υποβλητική τοποθεσία . Τα καλλιεργημένα χωράφια της , τα βοσκοτόπια και οι δασικές περιοχές καταλαμβάνουν , τις πλαγιές του βουνού ως το Μόρνο , πέρα από τον οποίο υπάρχει ένα μεγάλο μετόχι , το ίδιο περιτριγυρισμένο .
Αυτά , μαζί με τα αλώνια και τις αποθήκες ανάμεσα στα χωράφια , σχηματίζουν ευχάριστο σκηνικό και δείχνουν ότι οι καλόγεροι έχουν καταφέρει , ως τώρα , να καλλιεργούν τη γη τους , μολονότι οι ληστές λυμαίνονται αυτά τα βουνά . Όμως ο Αλή πασάς και οι πράκτορές του είναι πολύ πιό μεγάλοι εχθροί μιάς τέτοιας ιδιοκτησίας απ’ότι οι καλόγεροι. Οι καλόγεροι ισχυρίζονται ότι ο Φεράτ Αγάς τους λήστεψε τελευταία τρία τσιφλίκια και εννιά βαλάντια ( πουγκιά ) με χρήματα . Σου δείχνουν με έμφαση την τοποθεσία ενός Ελληνικού ερειπίου , λίγο πιό κάτω από τη συμβολή του ποταμιού που κατεβαίνει από το βουνό Μακρύβορο και περνάει κοντά στη Βετολίτσα . Ανάμεσα στο σημείο αυτό και το Παλαιοξάρι είναι το Λυκοχώρι , που είναι ιδιοκτησία του Φεράτ Αγά .
Επιστρέφοντας στο ζευγολάτι , προχωρούμε από κει , μέσα από ένα ψηλό δρόμο σε μιά τοποθεσία , μισή ώρα από τη θέση που αφήσαμε χθες το βράδυ . Εδώ στις 8.45΄, στην κορυφή του υψώματος προς τα δεξιά και ακριβώς απέναντι στο Ζευγολάτι , βρίσκονται τ’ απομεινάρια ενός ελληνικού οχυρού . Προς τη θάλασσα ο λόφος παρουσιάζει έναν απότομο γκρεμό , όμως στην αντίθετη κατεύθυνση , προς το Ζευγολάτι , κατεβαίνει απαλά σ’ένα μικρό χείμαρρο . Η πλαγιά είναι εντελώς σκεπασμένη με τα συντρίμια κτιρίων , ανάμεσα στα οποία είναι μερικές κατεργασμένες πέτρες και η κορυφή του υψώματος διατηρεί σημαντικά ίχνη μιάς ακρόπολης . Η λιθοδομία έχει εκείνον τον τραχύ χαρακτήρα που συχνά βρίσκεται στις ορεινές περιοχές και στις μικρές πόλεις της Ελλάδας , οι πέτρες μικρότερες , στενότερες και λιγότερο φροντισμένα επεξεργασμένες απ’ότι συνειθιζόταν σε καλύτερες μορφές ελληνικής οικοδομικής . Κατεβαίνοντας απ’αυτή τη ράσχη προς τη θάλασσα , ξεχωρίζει αριστερά μας το βουνό Τρίκορφο : το μονοπάτι μας απότομο και τραχύ, περνά μέσα από μιά δασωμένη ακαλλιέργητη έκταση.
Στις 10.15΄φτάνουμε στη ρίζα του βουνού , σε μιά θέση που λέγεται Μαγούλα , όπου υπάρχει μιά καλλιεργημένη γη γύρω από ένα χάνι χτισμένο πρόσφατα από τον Βοιβόντα του Λιδορικιού και έχει πάρει τ’όνομά του , Χάνι του Φεράτ Αγά . Βρισκεται στην άκρη μιάς στε4νής πεδιάδας δύομιλίων μήκους , που συνορεύει με τα βουνά που κατεβήκαμε προς τα βόρεια και στην αντίθετη πλευρά , σε μιά σειρά από χαμηλότερα υψώματα , πέρα απ’τα οποία είναι μιά θαλασσινή πεδιάδα που αποτελεί τμήμα του εδάφους του Έπαχτου . Πάνω στον ψηλότερο απ’αυτούς τους λόφους και τελευταίο προς το Μόρνο , υψώνεται ένα ελληνικό κάστρο....Στις 11.48΄φτάνουμε στους πρόποδες του υψώματος που πάνω του βρίσκεται το Παλαιόκαστρο ...Στις 12.15΄μπαίνουμε στην κοιλάδα που λέγεται Πιλάλα και με διαφορετικά ονόματα εκτείνεται από τον Έπαχτο ως τους πρόπο-δες του βουνού Τρίκορφο .Στις 12.32΄αρχίζουμε να περνάμε το Μόρνο , από ρηχή διάβα- ση στην έξοδό του από το μεγάλο Φαράγγι ( χαράδρα ) » .
Εδώ κλείνει την περιήγησή του στη Δωρίδα ο Leake , προχωρώντας προς τον Έπαχτο , δίνοντάς μας πολύτιμες πληροφορίες αλλά και χρήσιμες ιστορικές μαρτυρίες , γιά την κηδεμονία και κυριαρχία του Αλή πασά στην περιοχή , γιά τον αποκλεισμό των κλεφτών απ’τη βοήθεια των μοναστηριών , όπως της Βαρνάκοβας , και γιά το ρόλο των Αλβανών φρουρών στην ευρύτερη περιοχή . Μας δίνει , ακόμα ο Leake , πληροφορίες γιά τη γεωργοκτηνοτροφική παραγωγή του τόπου αλλά και γιά την τακτική του Αλή πασά να προσεταιρίζεται ξένους αξιωματούχους , ιδιαίτερα Άγγλους και Γάλλους .
Εντύπωση δε προκαλεί το γεγονός ότι χαρακτηρίζει την Μαλαντρίνα ( Μαλανδρίνο ) ως πόλη , επειδή και μόνο είναι πρωτεύουσα ομόνυμου καζά ( διοικ. Περιφέρειας ) , ενώ είναι φανερή η έλλειψη κοινωνιολογικών αναφορών στην εν γένει ζωή των κατοίκων , στα ήθη , στα έθιμά τους και κυρίως στο επίπεδο των σχέσεών τους με τους Τούρκους .
Εδώ βέβαια θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ο Leake ήταν στρατιωτικός και μάλλον ήταν σε...εντεταλμένη υπηρεσία .
Ένας άλλος ξένος που μας έδωσε σημαντικές πληροφορίες γιά τη Δωρίδα , την ίδια περίπου χρονική περίοδο , είνα o F.C.H.L.Pouqueville - Πουκεβίλ – ( 1770-1838 ), Γάλλος διπλωμάτης και περιηγητής , γενικός Πρόξενος της Γαλλίας κοντά στον Αλή πασά των Ιωαννίνων , συγκέντρωσε πληροφορίες κατά την παραμονή του στην Ελλάδα από το 1805 ως το 1815 , κυρίως αρχαιολογικές και δημογραφικές , αλλά και σε ό,τι αφορούσαν τη διοίκηση και τη γενικότερη κατάσταση της περιοχής , τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας .Από το κείμενό του , που αναφέρεται στη Δωρίδα , παρουσιάζουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα , παραλείποντας τις αρχαιολογικές διερευνήσεις και απόψεις του .
« Η εσπερία Λοκρίδα , γνωστή από τους αρχαίους συγγραφείς μόνο ως προς το παράκτιο τμήμα της , από την Ναυπακτία μέχρι τον κόλπο της Κρίσσας , είναι περοτρι-γυρισμένη από όρθια , γυμνά και γκρίζα βουνά που διακόπτονται από μερικές εύφορες πεδιάδες και περιλαμβάνει τις επαρχίες Λιδορικίου και Μαλανδρίνου , ενώ βορινά εκτείνεται εκτείνεται η επαρχία του Πατρατζικίου η Υπάτης ...
Περνώντας το επικίνδυνο ποτάμι Μόρνος ( παλιότερα λεγόταν Πίντος ) – καθώς έρχεσαι από τη Ναύπακτο – που πήρε τ’όνομά του από μιά πόλη της Δωρικής Τετράπολης , καθώς και το βουνό που του αυλακώνει τη δυτική πλαγιά φτάνουμε , σ’ένα τέταρτο λεύγας από την πηγή του , στο χωριό Ομέρ Εφέντη . Ανεβαίνοντας από κει την αριστερή όχθη του Μόρνου που διαγράφει μιά καμπύλη στα βορειοανατολικά , ύστερα από πορεία μισής ώρας , βρισκόμαστε στο χωριό Απάνω Λόγγος . Ανακαλύπτουμε , μιά λεύγα προς τα δυτικά , στην πλαγιά του βουνού Ρίγανι , το Σουλέι , χωριό κοντά στο ποτάμι-που δίπλα του υπάρχουν δυό ανεμ΄πμυλοι – και μετά μισής ώρας ανάβαση , φτάνουμε στο μοναστήρι του Άη Γιάννη , όπου βρίσκουμε ερείπια που είναι ίσως ερείπια του Ευπαλίου. Η κοιλάδα αρχίζει σε λίγο να γίνεται πιό δύσβατη . Οι πλαγιές της , κατά διαστήματα , δασωμένες , γίνονται ανηφορικές και πρέπει να τις σκαρφαλώσουμε περισσότερο από μιάμιση , γιά ν’ανεβούμε στο Απάνω Κλίμα , κωμόπολη με 150 χριστιανικές οικογένειες , που είναι η τακτική διαμονή του επίσκοπου του Λιδορικίου που υπάγεται στο μητροπολίτη της Λάρισας . Μιά ομάδα ανθρώπων από το χωριό αυτό έχει ιδρύσει – μισή λεύγα πιό κάτω – το χωριό Κάτω Κλίμα . Η θέα του Κορινθιακού κόλπου χάνεται εξαιτίας των απόκρημνων αετωμάτων και κυριαρχεί η κοιλάδα του Ζαραβέλλη που τη διασχίζει ένα ποτάμι που εκβάλλει στον όρμο του Αη Νικόλα....
Βορειοδυτικά της κοιλάδας στο Κούρμπησι , που ποτίζεται από το ποτάμι της Βαρνάκοβας , διακρίνουμε μέσα στην οροσειρά της Πίνδου , σε απόσταση μιάμιση λεύγας , τη Βλαχοκατούνα , αποικία βλάχων από τη Βοημία , και μιά σειρά από χωριά που σκαρφαλώνουν προς την υψηλή περιοχή της Οξυάς . Στην αριστερή όχθη του ποταμιού , όπου ανεβαίνουμε ακόμα τέσσερις λεύγες , δεν βλέπουμε παρά τα χωριουδάκια Κριάτζι και Πενταγιοί που μένουν στα δεξιά του μονοπατιού από το οποίο μπαίνουμε στη Δωρίδα .
Παράλληλο προς το οροπέδιο της Οξυάς που εκτείνεται προς τις πηγές του Μόρνου , στ’ανατολικά , βρίσκεται το οροπέδιο της Αρτιτίνας , μικρής κωμόπολης που την κατοικούν 120 οικογένειες χριστιανών... Η μόνη βιομηχανία της μικρής κωμόπολης έχει εγκαταληφθεί στα χέρια όσων προέρχονται από τη Βοημία , οι οποίοι φτιάχνουν μπαρούτι , ενώ ορισμένοι νέοι σιδεράδες κατασκευάζουν τα καρφιά , τα σίδερα και τα απαραίτητα γεωργικά εργαλεία .
Οι πηγές του Μόρνου , βρίσκονται σε μιάμιση λεύγα , βορινά της Αρτοτίνας , ανάμεσα στο Κοπάνι και την Κωσταρίτσα , χωριά τοποθετημένα σε απόκρημνο οροπέδιο . Όπως γενικά συμβαίνει με τις πηγές των νερών...βρίσκουμε τη μητρική πηγή του Κηφισσού που οι σύγχρονοι ονομάζουν Μαυροπόταμο , μιά ώρα κι’ένα τέταρτο βορειανατολικά της Αρτοτίνας . Οι αναβαθμίσεις από έλατα που περατώνουν βορινά τον ορίζοντα της Αρτοτίνας , δείχνουν τη χειμωνιάτικη περιοχή του βουνού Οίτη , καταφύγιο κλεφτών η χώρος με κλεφτοχώρια . Αυτή η κλειστή περιοχή που αποτελείται από τέσσερα χωριά
( Λευκαδίτη , Συκιά , Μουσουνίτσα , Αραχνιά ) κατοικημένη από οικογένειες δωρικής φυλής που μιλάνε μιά διάλεκτο διαφορετική απ’τους άλλους Έλληνες , βρίσκεται σ’ένα τόπο τόσο απότομο κι’απόκρημνο, ώστε οι βουνίσιοι που ζουν εκεί δεν έχουν ακόμα υποταχθεό στους Τούρκους ...
Το Λιδορίκι , κωμόπολη της επαρχίας και έδρα καδή , αποτελείται από 180 οικογένειες ελληνικές και τούρκικες που μιλάνε μιά ίδια γλώσσα , γιατί οι μωαμεθανοί οι αυτόχθονες είναι αποστάτες ( αιρετικοί ) . Εκεί αναγνωρίζουμε τη γλώσσα των Δωριέων πολύ καλύτερα απ’ότι στην Αρτοτίνα....
Η επαρχία Μαλανδρίνου..κοντά στα νησιά Τριζόνια η Τρυγόνια απέχει 3 λεύγες από τη Ναύπακτο . Προς τα κάτω ανακαλύπτουμε το ακρωτήρι Πιλάλα , το μοναστήρι του Κόκκινου , το χωριό και το ποτάμι της Σεργούλας . Στην πλαγιά των λόφων διακρίνουμε την Βιτρινίτσα , την Ξυλογαιδάρα που δίνει τ’όνομά της σ’ένα ακρωτήρι...Σ’ένα φαράγγι ανάμεσα στο Κισέλι και το Μοναστηράκι υπάρχει το μοναστήρι του Κουτσουρού .
Το Μαλαντρίνο είναι μιά κωμόπολη με 80 οικογένειες ελληνικές και τούρκικες που δεν έχει τίποτα το ιδιαίτερο . Προς τις πηγές του ποταμιού του , κοντά στην Παλαιοκατούνα , βλέπουμε τα αρχαία ερείπιά του και μιά λεύγα βορινά μιά πηγή ιαματικού νερού . Ίσως έχει πάρει τ’όνομα Μαλαντρίνο , γιατί υπήρξε από τα παλιότερα χρόνια και είναι ακόμα καταφύγιο των κλεφτών της Αιτωλίας » .
Σ υ ν ε χ ι ζ ε τ α ι........
19.4.07
Η...ΚΟΥΒΕΝΤΟΥΛΑ ΜΑΣ....
Βιάστηκες , αγαπητέ μας φίλε Π..., να...γκρινιάξεις γιά τις φωτογραφίες του Ευαγγελισμού , κρατήσαμε το λόγο μας , ρίξε μιά ματιά..και σας έχουμε πλούσιο φωτορεπορτάζ , από πανηγύρια , στρούγκες ( της Αναλήψεως ) , πρωτομαγιές λίαν...προσεχώς...
Δεν θα θέλαμε , αγαπητέ... Ετεροδημότη , να αναφερθούμε στους λόγους που ματαίωσαν την αναγγελθείσα και μη πραγματοποιηθείσα Πασχαλινή συναυλία στο χωριό μας , και σε διαβεβαιώνουμε ότι η όλη...ιστορία μας πίκρανε πολύ .
Πρέπει όμως τελικά να παραδεχτούμε ότι το χωριό μας ...ετεροκυβερνάται , όλοι έχουν λόγο και αποφασίζουν εκτός απ' τους Λιδορικιώτες , μετανάστες στο...χωριό μας δηλαδή .
Αυτό που μας ενοχλεί όμως περισσότερο είναι η μεθόδευση , στρίβειν δια της...καθυστερήσεως δηλαδή , μπορεί μερικοί να είναι...πονηροί ( λόγω καταγωγής ) αλλά και οι Λιδορικιώτες όμως δεν είναι...κουτοχορτοφάγοι...νομίζω...αυτά.
Όχι καλέ μας φίλε Ε.Κ , η συναυλία δεν αναβλήθηκε , απλώς...ματαιώθηκε γιά..τεχνικούς λόγους , ύστερα απ'ότι μας είπε και κάποιος ..αρμόδιος " αυτείνοι θέλνε κλαρίνα " οπότε.. τι δουλειά έχει συναυλία έντεχνου Ελληνικού τραγουδιού στο Λιδωρίκι και μη ξεχνάς και τη σοφή ρήση " το δις εξαμαρτείν , ουκ ανδρός σοφού.." ο νοών.....
Δυστυχώς , τακτικέ μας αναγνώστη , δεν πήγαμε το Πάσχα στο χωριό κι'έτσι δεν έχουμε εικόνα της..ατμόσφαιρας που επικράτησε , πολύ σύντομα όμως θα ανέβουμε και θα σας έχουμε μπόλικο...ρεπορτάζ , υπομονή.....πάντως απ'ότι μάθαμε μεγάλη νέκρα , δυστυχώς...
Δεν θα θέλαμε , αγαπητέ... Ετεροδημότη , να αναφερθούμε στους λόγους που ματαίωσαν την αναγγελθείσα και μη πραγματοποιηθείσα Πασχαλινή συναυλία στο χωριό μας , και σε διαβεβαιώνουμε ότι η όλη...ιστορία μας πίκρανε πολύ .
Πρέπει όμως τελικά να παραδεχτούμε ότι το χωριό μας ...ετεροκυβερνάται , όλοι έχουν λόγο και αποφασίζουν εκτός απ' τους Λιδορικιώτες , μετανάστες στο...χωριό μας δηλαδή .
Αυτό που μας ενοχλεί όμως περισσότερο είναι η μεθόδευση , στρίβειν δια της...καθυστερήσεως δηλαδή , μπορεί μερικοί να είναι...πονηροί ( λόγω καταγωγής ) αλλά και οι Λιδορικιώτες όμως δεν είναι...κουτοχορτοφάγοι...νομίζω...αυτά.
Όχι καλέ μας φίλε Ε.Κ , η συναυλία δεν αναβλήθηκε , απλώς...ματαιώθηκε γιά..τεχνικούς λόγους , ύστερα απ'ότι μας είπε και κάποιος ..αρμόδιος " αυτείνοι θέλνε κλαρίνα " οπότε.. τι δουλειά έχει συναυλία έντεχνου Ελληνικού τραγουδιού στο Λιδωρίκι και μη ξεχνάς και τη σοφή ρήση " το δις εξαμαρτείν , ουκ ανδρός σοφού.." ο νοών.....
Δυστυχώς , τακτικέ μας αναγνώστη , δεν πήγαμε το Πάσχα στο χωριό κι'έτσι δεν έχουμε εικόνα της..ατμόσφαιρας που επικράτησε , πολύ σύντομα όμως θα ανέβουμε και θα σας έχουμε μπόλικο...ρεπορτάζ , υπομονή.....πάντως απ'ότι μάθαμε μεγάλη νέκρα , δυστυχώς...
Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ-ΜΕΡΟΣ Β
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΚΛΑΒΙΑΣ
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ .
Φεβρουαρίου 13 ( 1806 ) . Αφίνοντας το Λιδορίκι , πρωί στις 8.00΄ ακολουθούμε ένα χείμαρρο που κυλάει ανάμεσα στην πόλη και , ενισχυμένος από ένα άλλον από τις χαράδρες στα νότια του Λιδορικιού , ενώνεται με το Μέγα , μισή ώρα κάτω απ’ την πόλη.
Αυτό το ποτάμι περνάει μέσα απ’ το στενό που προαναφέραμε και που είναι μιά στενή βραχώδης κοιλάδα σχηματισμένη από τις προεξοχές των δύο βουνών και στο σημείο όπου στο ποτάμι υπάρχει ένα γεφύρι με αψίδα ( ημικυκλικό ) θεμελιωμένο στις δυό όχθες του , πάνω σε βράχους . Έστειλα το άλογο με τις αποσκευές μου από τον ίσιο δρόμο , από το γεφύρι , και γύρισα δεξιά γιά να εξετάσω ένα Παλαιόκαστρο που βρίσκεται πάνω στη δεξιά όχθη του Στενού . Στις 8.45΄, περάσαμε από ρηχή διάβαση το Μέγα , που κατά το Λιδορικιώτη οδηγό μου πηγάζει , εν μέρει , από το βουνό Τρέμιτζα , ενώνεται με το ποτάμι της Καταβόθρας , αλλά έχει τις πηγές του κοντά στο Μαυρολιθάρι
Στους πρόποδες του λόφου του Παλαιόκαστρου , διασχίζουμε το ποτάμι Βελούχι πάνω από τη γέφυρα . Αυτός ο χείμαρρος που ενώνεται με το Μέγα λίγο πιό κάτω από το σημείο που τον περάσαμε , κατεβαίνει από το βουνό σε λιγότερο από ένα μίλι πάνω απ’ το Παλαιόκαστρο και είναι τόσο πλούσιος σε καιρό βροχής , που μαζί με το Μέγα , πλημμυρίζει ολόκληρη την κοιλάδα . Σ’ αυτή την περίπτωση το Βελούχι φαίνεται να είναι το ξεκίνημα μιάς καταβόθρας . Η αρχαία πολιτεία , σημαντική σε έκταση , κατελάμβανε ολόκληρη τη βορειοανατολική πλευρά του λόφου , βλέποντας προς την κοιλάδα του Μέγα . Τα τείχη της – τα οποία είναι τρίτης τάξης – είναι χαραγμένα σε ολόκληρη την περιφέρεια και παραμένουν σε σημαντικό ύψος , στο χαμηλότερο τμήμα της τοποθεσίας : στην κορυφή του λόφου είναι τα εραίπια ενός σύγχρονου κάστρου .
Η θέση του , είναι το ακραίο σημείο της οροσειράς του Βαρδουσιού , ανάμεσα στο οποίο υπάρχει κι’ ένα άλλο παράλληλο αλλά χαμηλότερο βουνό , το Βλαχοβούνι , όπου κυλάει ο Κόκκινος , ένα ποτάμι τόσο εκτεταμένο όσο και ο Μέγας , με το οποίο ενώνεται αμέσως κάτω απ’ το Στενό . Έτσι , η πολιτεία ήταν προφυλαγμένη από δυό μεγάλα ποτά- μια ανατολικά , ένα τρίτο δυτικά και ένα τέταρτο να κυλάει ανάμεσα από ένα βραχώδες άνοιγμα στα νότια .
Στην όχθη του ποταμιού του Βελουχιού βρίσκονται ένα χάνι και μερικοί μύλοι , η τοπο- θεσία λέγεται Βελούχοβο – ονόματα βουλγαρικής καταγωγής που προέρχονται από μιά λέξη που σημαίνει άσπρο . Το όρος Τυμφρηστός αναμφίβολα ονομάστηκε Βελούχι από τα χιόνια που το σκεπάζουν πάντα , ο ποταμός ( Κόκκινος ) από το χρώμα των νερών του σε καιρό βροχής – και τα ερείπια Ξουριάς ( το κάστρο , όνομα κοινό στην Ελλάδα γιά αρχαία εραίπια ) . Οι γιοι του Αλή πασά έρχονται μερικές φορές εδώ το καλοκαίρι γιά να κάμουν κέφι , δηλαδή να γλεντήσουν και να χαρούν , χαρά και γιά τα γύρω χωριά , αρκεί να μην τους ζητηθεί να συνεισφέρουν κάτι παραπάνω από τρόφιμα και μόνο .
Από το Παλαιόκαστρο προχωρώ να συναντήσω πάλι τις αποσκευές μου στο τέλος του Στενού .Διασχίζοντας κατόπιν τον Κόκκινο , στις 9.50΄, κατεβαίνω μιά στενή κοιλάδα σπαρμένη με καλαμπόκι και στις 10.25΄μπαίνω σ’ ένα φαράγγι , ανάμεσα σε δασωμένους λόφους , όπου ο Μόρνος , πλατύ ποτάμι με τη συμβολή του Κόκκινου , ρέει με μεγάλη ταχύτητα κατά μήκος της κοίτης του .Αφού περνάμε στις 11.20΄, συνεχίζουμε το δρόμο μας στην αριστερή όχθη , μέσα από δάσος με βελανιδιές και πουρνάρια , όπου συναντάμε πολλούς χειμάρρους που ορμάνε από τα βουνά , στ’αριστερά ,γιά να ενωθούν με το κύριο ποτάμι . Στις 12 φτάνουμε σ’ένα βουνό με πανύψηλες κορφές πάνω απ’ αυτούς τους παραπόταμους , τρία μίλια προς τ’αριστερά , στην άλλη πλευρά του βρίσκετα΄η πόλη της Μαλαντρίνας . Τώρα ο δρόμος απομακρύνεται από το ποτάμι , ανεβαίνει στους λόφους , που είναι απότομοι , ακαλλιέργητοι και σκεπασμένοι με μικρές αδύναμες βελανιδιές και γίνεται τόσο δύσβατος , που τα κακόμοιρα τα άλογα του Λιδορικιού είναι ανήμπορα ν’ακολουθήσουν το βάδισμα του Αλβανού συνοδού , που ο Βοιβόντας επέμενε να πάρω μαζί μου , αν και δεν θα επέτρεπε σε κανένα ληστή να κάνει την εμφάνισή του στην περιοχή του . Στις 1.50΄, ύστερα από μιά πολύ κοπιαστική ανάβαση φτάνουμε στο Χάνι Παλαιοξάρι , που πήρε τ’όνομά του από το χωριό που βρίσκεται πιό κάτω , κοντά του και που τα καλλιεργημένα εδάφη του κατεβαίνουν κλιμακωτά στην όχθη του Μόρνου . Μιά παρόμοια πλαγιά υψ’ωνεται και στην αντικρινή όχθη του ποταμιού , σ’ένα μεγαλόπρεπο ύψωμα , στην περιοχή του Κράββαρι , το οποίο ενώνει το Βλαχοβούνι με τις κορυφές που καταλήγουν στη θάλασσα απέναντι από την Πάτρα .
Η γενική κατεύθυνση του δρόμου μας από το Λιδορίκι είναι προς το μεγάλο άνοιγμα – που αναφέραμε πριν – μέσα από το οποίο περνάει ο Μόρνος προς τη θαλάσσια ακτή και χβρίζει το τέρμα των βουνών ποτ ακολουθούμε από την άκρη ενός άλλου βουνού που λέ-γεται Μακρύβορο . Η κορυφή του βουνού Κακή – Σκάλα , απέναντι από την Πάτρα ,φαί- νεται από το άνοιγμα αυτό . Το μόνο ορατό χωριό είναι η Βετολίστα , όχι μακριά από την αριστερή όχθη μιάς φαρδιάς διακλάδωσης του Μόρνου , ενός παραπόταμου που , κατεβαίνοντας από το βουνό Μακρύβορο σε μιά κατεύθυνση πρώτα ανατολική και μετά νότια , σχηματίζει το τέλος της διαδρομής του , που είναι και το σύνορο του Κράββαρι και του Λιδορικιού . Ο ίδιος ο Μόρνος είναι και το σύνορο των δύο περιοχών.....
Αφίνοντας το χάνι , στις 2.40΄, συνεχίζουμε να περνάμε μέσα από δάση με βελανιδιές και μονοπάτια ανώμαλα και λασπωμένα , ως τις 3.30΄οπότε φτάνουμε σ’ένα ύψωμα απ’όπου ο δρόμος αρχίζει να κατεβαίνει προς τη θάλασσα και απ’όπου προσφέρεται μιά ενδιαφέρουσα θέα της εισόδου στον κόλπο της Κορίνθου , με τα δύο φρούρια και της ακτής του Μοριά ως το Χλεμούτσι .Στο κατέβασμα και σε απόσταση μιάμιση ώρας από την παραθαλάσσια πεδιάδα , η μέρα προχωρεί τόσο που χρειάζεται κανένας να ενδιαφερθεί γιά το που θα σταθμεύσει τη νύχτα , μιά και ο Έπαχτος απέχει πολύ και δεν υπάρχει στη διαδρομή , εκτός από ένα ξεροχάνι , όπου δεν μπορεί άνθρωπος να εξυπηρετηθεί και – ακόμα πιό σημαντικό – δεν βρίσκονται τρόφιμα γιά τα ζωντανά .
Ύστερα από 20΄ λεπτών συζήτηση αποφασίσαμε να πάμε στο μοναστήρι της Βαρνάκοβας , που βρίσκεται στην κορυφή μιάς απότομης ράχης , ανάμεσα στα δάση με τις βελανιδιές , προς τα δεξιά . Ένας Τούρκος , που τα πιό πολλά άλογα που είχαμε μαζί μας ήταν δικά του, συμφώνησε με πολλή απροθυμία γι’αυτή τη μετακίνηση , που μεγάλωνε την απόστασή μας . Παρ’όλα αυτά οι Αλβανοί στρατιώτες τον αγνόησαν κι αφού περάσαμε το δάσος , περνώντας ανάμεσα από απόκρημνους λόφους κι’ένα ζευγο- λάτι ( αγρόκτημα ) του μοναστηριού φτάσαμε στην Βαρνάκοβα , στις 6.15΄, οι αποσκευές μου , μετά από μισή ώρα .
Μας απαγορεύουν ( οι καλόγεροι ) την είσοδο με τη δικαιολογία ότι δόθηκαν διαταγές απ’ο τον ίδιο τον Βοιβόντα να μην ανοίγουν τις πόρτες μετά τη δύση του ηλίου..
Τελικά , μερικοί από τη συνοδεία έτυχε να γνωρίζουν την αλβανική φρουρά κι’έτσι άνοιξαν οι πόρτες ύστερα από μιάμιση ώρας καθυστέρηση και αφού είχα στρώσει το στρώμα μου στο έδαφος , έτοιμος να περάσω τη νύχτα στο ύπαιθρο .
Το οίκημα είναι γεμάτο από καλογέρους και Αλβανούς στρατιώτες . Στους τελευταίους ( το μοναστήρι ) προσφέρει καλό κατάλυμα κι’ένα άνετο φυλάκιο γιά τις επιχειρήσεις τους κατά των κλεφτών , οι οποίοι έτσι στερούνται εντελώς τη βοήθεια των καλογήρων , που ήταν παλιότερα γι’αυτούς ένας από τους καλύτερους πόρους τους .
Το μοναστηριακό ίδρυμα απαριθμεί τριάντα άτομα , από τα οποία τα περισσότερα είναι κοσμικοί . Στην άγρια και βρώμικη εμφάνισή τους συναγωνίζονται την αλβανική φρουρά αν και θα φαινόταν ότι τα οικονομικά του μοναστηριού δεν είναι σε κακή κατάσταση , αφού απασχολούνται τώρα με το χτίσιμο μιάς καινούριας εκκλησίας .
Συνεχίζεται.....
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ .
Φεβρουαρίου 13 ( 1806 ) . Αφίνοντας το Λιδορίκι , πρωί στις 8.00΄ ακολουθούμε ένα χείμαρρο που κυλάει ανάμεσα στην πόλη και , ενισχυμένος από ένα άλλον από τις χαράδρες στα νότια του Λιδορικιού , ενώνεται με το Μέγα , μισή ώρα κάτω απ’ την πόλη.
Αυτό το ποτάμι περνάει μέσα απ’ το στενό που προαναφέραμε και που είναι μιά στενή βραχώδης κοιλάδα σχηματισμένη από τις προεξοχές των δύο βουνών και στο σημείο όπου στο ποτάμι υπάρχει ένα γεφύρι με αψίδα ( ημικυκλικό ) θεμελιωμένο στις δυό όχθες του , πάνω σε βράχους . Έστειλα το άλογο με τις αποσκευές μου από τον ίσιο δρόμο , από το γεφύρι , και γύρισα δεξιά γιά να εξετάσω ένα Παλαιόκαστρο που βρίσκεται πάνω στη δεξιά όχθη του Στενού . Στις 8.45΄, περάσαμε από ρηχή διάβαση το Μέγα , που κατά το Λιδορικιώτη οδηγό μου πηγάζει , εν μέρει , από το βουνό Τρέμιτζα , ενώνεται με το ποτάμι της Καταβόθρας , αλλά έχει τις πηγές του κοντά στο Μαυρολιθάρι
Στους πρόποδες του λόφου του Παλαιόκαστρου , διασχίζουμε το ποτάμι Βελούχι πάνω από τη γέφυρα . Αυτός ο χείμαρρος που ενώνεται με το Μέγα λίγο πιό κάτω από το σημείο που τον περάσαμε , κατεβαίνει από το βουνό σε λιγότερο από ένα μίλι πάνω απ’ το Παλαιόκαστρο και είναι τόσο πλούσιος σε καιρό βροχής , που μαζί με το Μέγα , πλημμυρίζει ολόκληρη την κοιλάδα . Σ’ αυτή την περίπτωση το Βελούχι φαίνεται να είναι το ξεκίνημα μιάς καταβόθρας . Η αρχαία πολιτεία , σημαντική σε έκταση , κατελάμβανε ολόκληρη τη βορειοανατολική πλευρά του λόφου , βλέποντας προς την κοιλάδα του Μέγα . Τα τείχη της – τα οποία είναι τρίτης τάξης – είναι χαραγμένα σε ολόκληρη την περιφέρεια και παραμένουν σε σημαντικό ύψος , στο χαμηλότερο τμήμα της τοποθεσίας : στην κορυφή του λόφου είναι τα εραίπια ενός σύγχρονου κάστρου .
Η θέση του , είναι το ακραίο σημείο της οροσειράς του Βαρδουσιού , ανάμεσα στο οποίο υπάρχει κι’ ένα άλλο παράλληλο αλλά χαμηλότερο βουνό , το Βλαχοβούνι , όπου κυλάει ο Κόκκινος , ένα ποτάμι τόσο εκτεταμένο όσο και ο Μέγας , με το οποίο ενώνεται αμέσως κάτω απ’ το Στενό . Έτσι , η πολιτεία ήταν προφυλαγμένη από δυό μεγάλα ποτά- μια ανατολικά , ένα τρίτο δυτικά και ένα τέταρτο να κυλάει ανάμεσα από ένα βραχώδες άνοιγμα στα νότια .
Στην όχθη του ποταμιού του Βελουχιού βρίσκονται ένα χάνι και μερικοί μύλοι , η τοπο- θεσία λέγεται Βελούχοβο – ονόματα βουλγαρικής καταγωγής που προέρχονται από μιά λέξη που σημαίνει άσπρο . Το όρος Τυμφρηστός αναμφίβολα ονομάστηκε Βελούχι από τα χιόνια που το σκεπάζουν πάντα , ο ποταμός ( Κόκκινος ) από το χρώμα των νερών του σε καιρό βροχής – και τα ερείπια Ξουριάς ( το κάστρο , όνομα κοινό στην Ελλάδα γιά αρχαία εραίπια ) . Οι γιοι του Αλή πασά έρχονται μερικές φορές εδώ το καλοκαίρι γιά να κάμουν κέφι , δηλαδή να γλεντήσουν και να χαρούν , χαρά και γιά τα γύρω χωριά , αρκεί να μην τους ζητηθεί να συνεισφέρουν κάτι παραπάνω από τρόφιμα και μόνο .
Από το Παλαιόκαστρο προχωρώ να συναντήσω πάλι τις αποσκευές μου στο τέλος του Στενού .Διασχίζοντας κατόπιν τον Κόκκινο , στις 9.50΄, κατεβαίνω μιά στενή κοιλάδα σπαρμένη με καλαμπόκι και στις 10.25΄μπαίνω σ’ ένα φαράγγι , ανάμεσα σε δασωμένους λόφους , όπου ο Μόρνος , πλατύ ποτάμι με τη συμβολή του Κόκκινου , ρέει με μεγάλη ταχύτητα κατά μήκος της κοίτης του .Αφού περνάμε στις 11.20΄, συνεχίζουμε το δρόμο μας στην αριστερή όχθη , μέσα από δάσος με βελανιδιές και πουρνάρια , όπου συναντάμε πολλούς χειμάρρους που ορμάνε από τα βουνά , στ’αριστερά ,γιά να ενωθούν με το κύριο ποτάμι . Στις 12 φτάνουμε σ’ένα βουνό με πανύψηλες κορφές πάνω απ’ αυτούς τους παραπόταμους , τρία μίλια προς τ’αριστερά , στην άλλη πλευρά του βρίσκετα΄η πόλη της Μαλαντρίνας . Τώρα ο δρόμος απομακρύνεται από το ποτάμι , ανεβαίνει στους λόφους , που είναι απότομοι , ακαλλιέργητοι και σκεπασμένοι με μικρές αδύναμες βελανιδιές και γίνεται τόσο δύσβατος , που τα κακόμοιρα τα άλογα του Λιδορικιού είναι ανήμπορα ν’ακολουθήσουν το βάδισμα του Αλβανού συνοδού , που ο Βοιβόντας επέμενε να πάρω μαζί μου , αν και δεν θα επέτρεπε σε κανένα ληστή να κάνει την εμφάνισή του στην περιοχή του . Στις 1.50΄, ύστερα από μιά πολύ κοπιαστική ανάβαση φτάνουμε στο Χάνι Παλαιοξάρι , που πήρε τ’όνομά του από το χωριό που βρίσκεται πιό κάτω , κοντά του και που τα καλλιεργημένα εδάφη του κατεβαίνουν κλιμακωτά στην όχθη του Μόρνου . Μιά παρόμοια πλαγιά υψ’ωνεται και στην αντικρινή όχθη του ποταμιού , σ’ένα μεγαλόπρεπο ύψωμα , στην περιοχή του Κράββαρι , το οποίο ενώνει το Βλαχοβούνι με τις κορυφές που καταλήγουν στη θάλασσα απέναντι από την Πάτρα .
Η γενική κατεύθυνση του δρόμου μας από το Λιδορίκι είναι προς το μεγάλο άνοιγμα – που αναφέραμε πριν – μέσα από το οποίο περνάει ο Μόρνος προς τη θαλάσσια ακτή και χβρίζει το τέρμα των βουνών ποτ ακολουθούμε από την άκρη ενός άλλου βουνού που λέ-γεται Μακρύβορο . Η κορυφή του βουνού Κακή – Σκάλα , απέναντι από την Πάτρα ,φαί- νεται από το άνοιγμα αυτό . Το μόνο ορατό χωριό είναι η Βετολίστα , όχι μακριά από την αριστερή όχθη μιάς φαρδιάς διακλάδωσης του Μόρνου , ενός παραπόταμου που , κατεβαίνοντας από το βουνό Μακρύβορο σε μιά κατεύθυνση πρώτα ανατολική και μετά νότια , σχηματίζει το τέλος της διαδρομής του , που είναι και το σύνορο του Κράββαρι και του Λιδορικιού . Ο ίδιος ο Μόρνος είναι και το σύνορο των δύο περιοχών.....
Αφίνοντας το χάνι , στις 2.40΄, συνεχίζουμε να περνάμε μέσα από δάση με βελανιδιές και μονοπάτια ανώμαλα και λασπωμένα , ως τις 3.30΄οπότε φτάνουμε σ’ένα ύψωμα απ’όπου ο δρόμος αρχίζει να κατεβαίνει προς τη θάλασσα και απ’όπου προσφέρεται μιά ενδιαφέρουσα θέα της εισόδου στον κόλπο της Κορίνθου , με τα δύο φρούρια και της ακτής του Μοριά ως το Χλεμούτσι .Στο κατέβασμα και σε απόσταση μιάμιση ώρας από την παραθαλάσσια πεδιάδα , η μέρα προχωρεί τόσο που χρειάζεται κανένας να ενδιαφερθεί γιά το που θα σταθμεύσει τη νύχτα , μιά και ο Έπαχτος απέχει πολύ και δεν υπάρχει στη διαδρομή , εκτός από ένα ξεροχάνι , όπου δεν μπορεί άνθρωπος να εξυπηρετηθεί και – ακόμα πιό σημαντικό – δεν βρίσκονται τρόφιμα γιά τα ζωντανά .
Ύστερα από 20΄ λεπτών συζήτηση αποφασίσαμε να πάμε στο μοναστήρι της Βαρνάκοβας , που βρίσκεται στην κορυφή μιάς απότομης ράχης , ανάμεσα στα δάση με τις βελανιδιές , προς τα δεξιά . Ένας Τούρκος , που τα πιό πολλά άλογα που είχαμε μαζί μας ήταν δικά του, συμφώνησε με πολλή απροθυμία γι’αυτή τη μετακίνηση , που μεγάλωνε την απόστασή μας . Παρ’όλα αυτά οι Αλβανοί στρατιώτες τον αγνόησαν κι αφού περάσαμε το δάσος , περνώντας ανάμεσα από απόκρημνους λόφους κι’ένα ζευγο- λάτι ( αγρόκτημα ) του μοναστηριού φτάσαμε στην Βαρνάκοβα , στις 6.15΄, οι αποσκευές μου , μετά από μισή ώρα .
Μας απαγορεύουν ( οι καλόγεροι ) την είσοδο με τη δικαιολογία ότι δόθηκαν διαταγές απ’ο τον ίδιο τον Βοιβόντα να μην ανοίγουν τις πόρτες μετά τη δύση του ηλίου..
Τελικά , μερικοί από τη συνοδεία έτυχε να γνωρίζουν την αλβανική φρουρά κι’έτσι άνοιξαν οι πόρτες ύστερα από μιάμιση ώρας καθυστέρηση και αφού είχα στρώσει το στρώμα μου στο έδαφος , έτοιμος να περάσω τη νύχτα στο ύπαιθρο .
Το οίκημα είναι γεμάτο από καλογέρους και Αλβανούς στρατιώτες . Στους τελευταίους ( το μοναστήρι ) προσφέρει καλό κατάλυμα κι’ένα άνετο φυλάκιο γιά τις επιχειρήσεις τους κατά των κλεφτών , οι οποίοι έτσι στερούνται εντελώς τη βοήθεια των καλογήρων , που ήταν παλιότερα γι’αυτούς ένας από τους καλύτερους πόρους τους .
Το μοναστηριακό ίδρυμα απαριθμεί τριάντα άτομα , από τα οποία τα περισσότερα είναι κοσμικοί . Στην άγρια και βρώμικη εμφάνισή τους συναγωνίζονται την αλβανική φρουρά αν και θα φαινόταν ότι τα οικονομικά του μοναστηριού δεν είναι σε κακή κατάσταση , αφού απασχολούνται τώρα με το χτίσιμο μιάς καινούριας εκκλησίας .
Συνεχίζεται.....
Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ - ΜΕΡΟΣ Α΄
Συνεχίζοντας τις... ματιές στην Ιστορία μας , αρχίζουμε σήμερα την καινούρια μας σειρα '' Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ " είναι μιά αυθεντική μεταφορά των αφηγήσεων διαφόρων ξένων περιηγητών , που πέρασαν η έζησαν χρόνια στην πατρίδα μας εκείνη την εποχή .
Η περιγραφή αλλά και η παρατήρηση της ζωής των κατοίκων της πατρίδας μας , από ανθρώπους με ελεύθερη και ανεπηρρέαστη κρίση πιστεύουμε , ότι είναι πολύτιμα βοηθήματα γιά τους φίλους - αναγνώστες μας που θέλουν να μάθουν περισσότερα πράγματα γιά την Ιστορία μας .
Καλή ανάγνωση και πολύ....κουράγιο .
Η περιγραφή αλλά και η παρατήρηση της ζωής των κατοίκων της πατρίδας μας , από ανθρώπους με ελεύθερη και ανεπηρρέαστη κρίση πιστεύουμε , ότι είναι πολύτιμα βοηθήματα γιά τους φίλους - αναγνώστες μας που θέλουν να μάθουν περισσότερα πράγματα γιά την Ιστορία μας .
Καλή ανάγνωση και πολύ....κουράγιο .
Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ....
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΚΛΑΒΙΑΣ .
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ .
Η σημερινή Δωρίδα , ορεινή περιοχή στην καρδιά της Ρούμελης ( Στερεάς Ελλάδας ) , που έχει όμως και μικρές πεδιάδες , κοντά στο ποτάμι του Μόρνου , βρίσκεται ανάμεσα στην Παρνασσίδα και την Αιτωλία και δεν έχει σχέση με την αρχαία Δωρίδα , που βρισκόταν κοντά στη Γραβιά . Περιοχή γνωστή απ’ την αρχαιότητα και με πολύ πλούσια συμμετοχή στην ιστορική πορεία των Ελλήνων , έχει πρωτεύουσα το Λιδορίκι .
Τα πανύψηλα βουνά , κεφαλοχώρια και μικρά χωριά , κονάκια τσοπάνηδων , λιγοστά χωράφια , τοπίο άγριο που όσο κατεβαίνει προς τους γιαλούς ημερεύει , συγκροτούν μιά εντυπωσιακή περιοχή με σημαντική συμβολή στη διατήρηση της δίψας και της φλόγας του Γένους στα χρόνια της τούρκικης σκλαβιάς .
Εμείς θα μιλήσουμε γιά την περίοδο αυτή ξεκινώντας από μερικά σχετικά κείμενα περιηγητών που πέρασαν η έζησαν χρόνια στην πατρίδα μας .
Ο William Martin Leake ( 1777-1860 ) , Άγγλος στρατιωτικός ( Συνταγματάρχης ) , νομικός και περιηγητής , πραγματοποίησε –με εντολή του λόρδου Χάρροουμπυ – αποστολή σε ευρωπαικές επαρχίες της Τουρκίας από το 1804 εως το 1810 , και περιγρά-φει το πέρασμά του απ’ τη Δωρίδα , πηγαίνοντας από τα Σάλωνα στον Έπαχτο , τον Φεβρουάριο του 1806 . Ας παρακολουθήσουμε το οδοιπορικό του μέσα απ’ την περιγραφή του :
« Φεβρουαρίου 12 ( 1806 ) . Από τα Σάλωνα στο Λιοδορίκι . Ξεκινάμε στις 8.15΄ και αμέσως ανηφορίζουμε το απότομο βουνό , στο πίσω μέρος της πόλης , από ελικοειδή πετρώδη δρόμο . Στις 9.50΄ μπαίνουμε στην περιοχή των ελατιών και του χιονιού και στις 10.25΄ στην κορυφή της οροσειράς , όπου ο δρόμος περνά από ένα βαθούλωμα , ανάμεσα σε δυό από τις ψηλότερες κορφές . η θέα απο δω περιλαμβάνει όλα τα υψώματα της Αιτωλίας , την αλυσσίδα των κορυφών της Λοκρίδας και της Δωρίδας που ένας απ’ τους κρίκους της σχηματίζει αυτή τη ράχη , τον Παρνασό , που τη χωρίζει απ’ αυτή το μονοπάτι του Κυτίνιου και δεξιά του Παρνασού τον Ελικώνα και τη Μεγαρίδα.
Κάτω από μας φαίνεται η πεδιάδα της Άμφισσας κι’ ένα μέρος από τον κόλπο του Χρυσσού , Το μονοπάτι οδηγεί μέσα σε μιά στενή κοιλάδα , ανάμεσα σε ελατοσκέπαστες κορυφές , το ακολουθούμε και με καθυστέρηση ενός τετάρτου , ο δρόμος μας προχωρεί και κατεβαίνει από ένα δύσβατο μονοπάτι στο μικρό χωριό Καρούτες , όπου φτάνουμε ακριβώς το μεσημέρι . Εδώ αντικρύζουμε μιά βαθιά κοιλάδα ποτισμένη από ένα ποτάμι που έχει την πηγή του από την κορυφή Μαυρολιθάρι και ενώνεται με τη θάλασσα κοντά στα ανατολικά του Έπαχτου και όπου παίρνει τ’ όνομα Μόρνος . Πέρα απ’ την κοιλάδα φαίνονται άλλα ψηλά βουνά , με κατεύθυνση σχεδόν παράλληλη και που περιλαμβάνονται στην περιοχή των Κραββάρων . Οι Καρούτες , τοποθετημένες σ’ ένα πολυσύχναστο δερβένι ( πέρασμα ) που παίρνει τ’ όνομά του απ’ την ίδια του τη θέση , υποφέρουν πολύ από τους Αλβανούς στρατιώτες : Το όνομα του Αλή πασά αρχίζει πάλι ν’ αναφέρεται με τρόμο και μίσος και το καταπιεστικό του σύστημα αναγκάζει πολυάριθμες οικογένειες να εγκαταλείψουν τα μέρη αυτά και να τραβήξουν γιά το Μοριά . Στην εκκλησία υπάρχει ένα κομμάτι από μία επιγραφή όπου διακρίνονται μονάχα τα εξής γράμματα : ΦΟΙΔΙ Α ΦΟΝ ΕΠΟΙΗΣΑΝ...ΚΑΙ....Από τις Καρούτες ξεκινάνε δυό δρόμοι γιά το Λοιδορίκι : ο ένας κατεβαίνει ένα ρέμα κάτω απ’ το χωριό και κάνει το γύρο του πάνω μέρους της κοιλάδας , που μέσα της3 κυλάει ένας χείμαρρος , ρέει προς το Λιδορίκι και από κει στο Μόρνο , ο άλλος περνάει πάνω από μιά ράχη των βουνών και κατεβαίνει κατευθείαν πάνω στην πόλη που την περιβάλλουν σφιχτά ψηλοί λόφοι , σκεπασμένοι με δέντρα . Παίρνουμε τον δεύτερο δρόμο , αφίνοντας τις Καρούτες στις 12.15΄, φτανοντας στην κορυφή της ράχης στις 1.30΄και στο Λιδορίκι στις 2.45΄.
Το κατέβασμα ακολουθεί ένα απότομο μονοπάτι μέσα από έλατα και μετά πάνω από καλλιεργημένες πλαγιές , το ίδιο απότομες .
Στο Λιδορίκι καταλύω στο σπίτι του Βοιβόντα Φεράτ Αγά που είναι γιός του Ντιβάν Εφέντη του Αλή πασά και έχει στην υπηρεσία του 30 η 40 βρώμικους κακοντυμένους Αλβανούς , που είναι μάλλον ενοχλητικοί , με την ανακριτική τους περιέργεια , αν και όχι απολίτιστοι . Το σπίτι του Αγά είναι κατά την αληθινή αλβανική συνήθεια βρώμικο και χωρίς ανέσεις , αλλά μου παραχωρεί φιλόξενα το μοναδικό υποφερτό διαμέρισμά του όπου με συναντά κατά το δείπνο που μου παραθέτει . Μου εξηγεί ότι υπάρχουν όχι παραπάνω από 120 σπίτια στην πόλη , όλα τούρκικα , εκτός από 15-20 και πάνω από 40 χωριά στην περιοχή , όλα Ελληνικά . Μιά ώρα από δω , προς τη Μαλαντρίνα , μου περι-γράφει μερικά ερείπια ενός ελληνικού κάστρου στο χωριό Παραδείσια και ένα άλλο σε μιά τοποθεσία , την Πολυπόρτα , στη θαλάσσια ακτή , μισή ώρα κάτω απ’ την Πετρινίτσα η Βετρονίτσα , που είναι 4 ώρες μακριά απ’ το Λιδορίκι . Στα Τριζόνια , ένα νησί έξω από την ακτή , υπάρχουν μερικά απομεινάρια , σαν κι' αυτά που βρέθηκαν στα νησιά στην είσοδο του κόλπου Άσπρα Σπίτια , πιθανόν Χριστιανικά η μοναστικά .
Μισή ώρα μακριά απ΄τα Παραδείσια , φαίνονται μερικά ερείπια και υπάρχουν κι' άλλα σ' ένα χάνι και μιά εκκλησιά έξω από την πόλη Μαλαντρίνα . Και τα δυό αυτά φαίνεται , σύμφωνα με την περιγραφή του Φεράτ Αγά , να είναι Ελληνικά . Το ποτάμι κοντά στον Έπαχτο , που έχει το όνομα Μόρνος , εδώ συνηθίζεται να λέγεται Μέγας , πηγάζει από τη νότια μεριά της ψηλότερης κορυφής της Οίτης , κυλάει κατά μήκος της ανατολικής πλευράς του βουνού Βαρδούσι σε μιά βαθιά κοιλάδα που βρίσκεται ανάμεσα σ' αυτή την κορυφή και τις ονομαζόμενες Συκιά και Γκιώνα , που σχηματίζουν την αλυσσίδα που απλώνεται προς τα βόρεια , από τα Σάλωνα και το Λιδορίκι και χωρίζεται από τον Παρνασό με το μονοπάτι του Κυτίνιου . Αφού δεχθεί άλλους δυό χειμάρρους κοντά στο Λιδορίκι , ο Μέγας περνά μέσα από ένα στενό ισθμό και από εκεί διασχίζει μιά περιοχή που αν και είναι εντελώς ορεινή δεν είναι ακαλλιέργητη ,μετά απ' αυτή περνά πάλι από ένα στενό άνοιγμα μέσα στα βουνά , πολύ μακρύτερο από το προηγούμενο και πλαισιωμένο από ψηλούς γκρεμούς και τότε , αφού διασχίσει μιά στενή θαλάσσια πεδιάδα , ενώνεται με τη θάλασσα σε μιά απόσταση μιάς ώρας προς τ' ανατολικά του Έπαχτου . Από τη δυτική πλευρά του βουνού Βαρδούσι πηγάζει ο Φείδαρις η Έβενος , που η πορεία του προς τα δυτικά χωρίζει την περιοχή του Καρπενησιού από την περιοχή των Κραββάρων . Νοτιοδυτικά χωρίζει το Απόκουρο από τα Κράββαρα . Κατά μήκος , βγαίνει μέσα από τα βουνά , περνά από την κοιλάδα του Μποχώρι , στο Κουρταγκά , τοποθεσίας της Καλυδώνας , όπου χωρίζει το Κάρλελι από το Βενέτικο . Από το Κράββαρι , ο Έβενος , δέχεται πολλούς χειμάρρους , αλλά η πιό μακρινή πηγή , σαν αυτή του Μόρνου , είναι στις ψηλότερες κορυφές της Οίτης .
Συνεχίζεται......
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ .
Η σημερινή Δωρίδα , ορεινή περιοχή στην καρδιά της Ρούμελης ( Στερεάς Ελλάδας ) , που έχει όμως και μικρές πεδιάδες , κοντά στο ποτάμι του Μόρνου , βρίσκεται ανάμεσα στην Παρνασσίδα και την Αιτωλία και δεν έχει σχέση με την αρχαία Δωρίδα , που βρισκόταν κοντά στη Γραβιά . Περιοχή γνωστή απ’ την αρχαιότητα και με πολύ πλούσια συμμετοχή στην ιστορική πορεία των Ελλήνων , έχει πρωτεύουσα το Λιδορίκι .
Τα πανύψηλα βουνά , κεφαλοχώρια και μικρά χωριά , κονάκια τσοπάνηδων , λιγοστά χωράφια , τοπίο άγριο που όσο κατεβαίνει προς τους γιαλούς ημερεύει , συγκροτούν μιά εντυπωσιακή περιοχή με σημαντική συμβολή στη διατήρηση της δίψας και της φλόγας του Γένους στα χρόνια της τούρκικης σκλαβιάς .
Εμείς θα μιλήσουμε γιά την περίοδο αυτή ξεκινώντας από μερικά σχετικά κείμενα περιηγητών που πέρασαν η έζησαν χρόνια στην πατρίδα μας .
Ο William Martin Leake ( 1777-1860 ) , Άγγλος στρατιωτικός ( Συνταγματάρχης ) , νομικός και περιηγητής , πραγματοποίησε –με εντολή του λόρδου Χάρροουμπυ – αποστολή σε ευρωπαικές επαρχίες της Τουρκίας από το 1804 εως το 1810 , και περιγρά-φει το πέρασμά του απ’ τη Δωρίδα , πηγαίνοντας από τα Σάλωνα στον Έπαχτο , τον Φεβρουάριο του 1806 . Ας παρακολουθήσουμε το οδοιπορικό του μέσα απ’ την περιγραφή του :
« Φεβρουαρίου 12 ( 1806 ) . Από τα Σάλωνα στο Λιοδορίκι . Ξεκινάμε στις 8.15΄ και αμέσως ανηφορίζουμε το απότομο βουνό , στο πίσω μέρος της πόλης , από ελικοειδή πετρώδη δρόμο . Στις 9.50΄ μπαίνουμε στην περιοχή των ελατιών και του χιονιού και στις 10.25΄ στην κορυφή της οροσειράς , όπου ο δρόμος περνά από ένα βαθούλωμα , ανάμεσα σε δυό από τις ψηλότερες κορφές . η θέα απο δω περιλαμβάνει όλα τα υψώματα της Αιτωλίας , την αλυσσίδα των κορυφών της Λοκρίδας και της Δωρίδας που ένας απ’ τους κρίκους της σχηματίζει αυτή τη ράχη , τον Παρνασό , που τη χωρίζει απ’ αυτή το μονοπάτι του Κυτίνιου και δεξιά του Παρνασού τον Ελικώνα και τη Μεγαρίδα.
Κάτω από μας φαίνεται η πεδιάδα της Άμφισσας κι’ ένα μέρος από τον κόλπο του Χρυσσού , Το μονοπάτι οδηγεί μέσα σε μιά στενή κοιλάδα , ανάμεσα σε ελατοσκέπαστες κορυφές , το ακολουθούμε και με καθυστέρηση ενός τετάρτου , ο δρόμος μας προχωρεί και κατεβαίνει από ένα δύσβατο μονοπάτι στο μικρό χωριό Καρούτες , όπου φτάνουμε ακριβώς το μεσημέρι . Εδώ αντικρύζουμε μιά βαθιά κοιλάδα ποτισμένη από ένα ποτάμι που έχει την πηγή του από την κορυφή Μαυρολιθάρι και ενώνεται με τη θάλασσα κοντά στα ανατολικά του Έπαχτου και όπου παίρνει τ’ όνομα Μόρνος . Πέρα απ’ την κοιλάδα φαίνονται άλλα ψηλά βουνά , με κατεύθυνση σχεδόν παράλληλη και που περιλαμβάνονται στην περιοχή των Κραββάρων . Οι Καρούτες , τοποθετημένες σ’ ένα πολυσύχναστο δερβένι ( πέρασμα ) που παίρνει τ’ όνομά του απ’ την ίδια του τη θέση , υποφέρουν πολύ από τους Αλβανούς στρατιώτες : Το όνομα του Αλή πασά αρχίζει πάλι ν’ αναφέρεται με τρόμο και μίσος και το καταπιεστικό του σύστημα αναγκάζει πολυάριθμες οικογένειες να εγκαταλείψουν τα μέρη αυτά και να τραβήξουν γιά το Μοριά . Στην εκκλησία υπάρχει ένα κομμάτι από μία επιγραφή όπου διακρίνονται μονάχα τα εξής γράμματα : ΦΟΙΔΙ Α ΦΟΝ ΕΠΟΙΗΣΑΝ...ΚΑΙ....Από τις Καρούτες ξεκινάνε δυό δρόμοι γιά το Λοιδορίκι : ο ένας κατεβαίνει ένα ρέμα κάτω απ’ το χωριό και κάνει το γύρο του πάνω μέρους της κοιλάδας , που μέσα της3 κυλάει ένας χείμαρρος , ρέει προς το Λιδορίκι και από κει στο Μόρνο , ο άλλος περνάει πάνω από μιά ράχη των βουνών και κατεβαίνει κατευθείαν πάνω στην πόλη που την περιβάλλουν σφιχτά ψηλοί λόφοι , σκεπασμένοι με δέντρα . Παίρνουμε τον δεύτερο δρόμο , αφίνοντας τις Καρούτες στις 12.15΄, φτανοντας στην κορυφή της ράχης στις 1.30΄και στο Λιδορίκι στις 2.45΄.
Το κατέβασμα ακολουθεί ένα απότομο μονοπάτι μέσα από έλατα και μετά πάνω από καλλιεργημένες πλαγιές , το ίδιο απότομες .
Στο Λιδορίκι καταλύω στο σπίτι του Βοιβόντα Φεράτ Αγά που είναι γιός του Ντιβάν Εφέντη του Αλή πασά και έχει στην υπηρεσία του 30 η 40 βρώμικους κακοντυμένους Αλβανούς , που είναι μάλλον ενοχλητικοί , με την ανακριτική τους περιέργεια , αν και όχι απολίτιστοι . Το σπίτι του Αγά είναι κατά την αληθινή αλβανική συνήθεια βρώμικο και χωρίς ανέσεις , αλλά μου παραχωρεί φιλόξενα το μοναδικό υποφερτό διαμέρισμά του όπου με συναντά κατά το δείπνο που μου παραθέτει . Μου εξηγεί ότι υπάρχουν όχι παραπάνω από 120 σπίτια στην πόλη , όλα τούρκικα , εκτός από 15-20 και πάνω από 40 χωριά στην περιοχή , όλα Ελληνικά . Μιά ώρα από δω , προς τη Μαλαντρίνα , μου περι-γράφει μερικά ερείπια ενός ελληνικού κάστρου στο χωριό Παραδείσια και ένα άλλο σε μιά τοποθεσία , την Πολυπόρτα , στη θαλάσσια ακτή , μισή ώρα κάτω απ’ την Πετρινίτσα η Βετρονίτσα , που είναι 4 ώρες μακριά απ’ το Λιδορίκι . Στα Τριζόνια , ένα νησί έξω από την ακτή , υπάρχουν μερικά απομεινάρια , σαν κι' αυτά που βρέθηκαν στα νησιά στην είσοδο του κόλπου Άσπρα Σπίτια , πιθανόν Χριστιανικά η μοναστικά .
Μισή ώρα μακριά απ΄τα Παραδείσια , φαίνονται μερικά ερείπια και υπάρχουν κι' άλλα σ' ένα χάνι και μιά εκκλησιά έξω από την πόλη Μαλαντρίνα . Και τα δυό αυτά φαίνεται , σύμφωνα με την περιγραφή του Φεράτ Αγά , να είναι Ελληνικά . Το ποτάμι κοντά στον Έπαχτο , που έχει το όνομα Μόρνος , εδώ συνηθίζεται να λέγεται Μέγας , πηγάζει από τη νότια μεριά της ψηλότερης κορυφής της Οίτης , κυλάει κατά μήκος της ανατολικής πλευράς του βουνού Βαρδούσι σε μιά βαθιά κοιλάδα που βρίσκεται ανάμεσα σ' αυτή την κορυφή και τις ονομαζόμενες Συκιά και Γκιώνα , που σχηματίζουν την αλυσσίδα που απλώνεται προς τα βόρεια , από τα Σάλωνα και το Λιδορίκι και χωρίζεται από τον Παρνασό με το μονοπάτι του Κυτίνιου . Αφού δεχθεί άλλους δυό χειμάρρους κοντά στο Λιδορίκι , ο Μέγας περνά μέσα από ένα στενό ισθμό και από εκεί διασχίζει μιά περιοχή που αν και είναι εντελώς ορεινή δεν είναι ακαλλιέργητη ,μετά απ' αυτή περνά πάλι από ένα στενό άνοιγμα μέσα στα βουνά , πολύ μακρύτερο από το προηγούμενο και πλαισιωμένο από ψηλούς γκρεμούς και τότε , αφού διασχίσει μιά στενή θαλάσσια πεδιάδα , ενώνεται με τη θάλασσα σε μιά απόσταση μιάς ώρας προς τ' ανατολικά του Έπαχτου . Από τη δυτική πλευρά του βουνού Βαρδούσι πηγάζει ο Φείδαρις η Έβενος , που η πορεία του προς τα δυτικά χωρίζει την περιοχή του Καρπενησιού από την περιοχή των Κραββάρων . Νοτιοδυτικά χωρίζει το Απόκουρο από τα Κράββαρα . Κατά μήκος , βγαίνει μέσα από τα βουνά , περνά από την κοιλάδα του Μποχώρι , στο Κουρταγκά , τοποθεσίας της Καλυδώνας , όπου χωρίζει το Κάρλελι από το Βενέτικο . Από το Κράββαρι , ο Έβενος , δέχεται πολλούς χειμάρρους , αλλά η πιό μακρινή πηγή , σαν αυτή του Μόρνου , είναι στις ψηλότερες κορυφές της Οίτης .
Συνεχίζεται......
17.4.07
ΛΙΔΟΡΙΚΙΩΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΕΣ......
Περνώντας τα χρόνια , αγαπημένοι μας φίλοι , χάσαμε σιγά-σιγά πολλά παραδοσιακά στοιχεία απ' τη ζωή μας , πολλά έθιμά μας και πολλές συνήθειές μας ξέφτισαν , ξεθώριασαν η και χάθηκαν .
Γιά θυμηθείτε τι γινόταν παλιότερα στο χωριό μας το Πάσχα ; την Πρωτομαγιά ; της Αναλήψεως ; και στις Εθνικές μας γιορτές ; τώρα...ερημιά , απόλυτη κι' επικίνδυνη ερημιά...
Ποιός όμως φταίει ; τι φταίει ; δύσκολα ερωτήματα μα ακόμα πιό δύσκολες οι απαντήσεις , πάντως δεν μπορεί κάτι θα φταίει , ίσως εμείς οι ίδιοι , ίσως...ίσως .....ίσως , αυτά τα θέματα - προβλήματα πρέπει να μελετηθούν και να βρεθούν λύσεις , από ποιούς όμως ; ιδού το μεγαλύτερο και σοβαρότερο πρόβλημα - ερώτημα , ποιοί θα δώσουν λύσεις ; ποιοί θα σταματήσουν το παταπέρα ξέφτισμα της Λιδορικιώτικης ζωής ; της ζωής μας ; ποιοί ;
Εμείς βέβαια , αλλά και όλοι οι Λ Ι Δ Ο Ρ Ι Κ Ι Ω Τ Ε Σ , πιστεύουμε , έχουμε και άποψη επί του θέματος και προτάσεις , και , διατί να το κρύψωμεν άλλωστε , έχουμε κάνει και κάποιες σχετικές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση , που δυστυχώς δεν καρποφόρησαν επειδή δεν έχουμε τη ....θεσμική δυνατότητα , γι' αυτό και κάνουμε αυτό που μπορούμε , δηλαδή φωνάζουμε...ξαναφωνάζουμε , θυμίζουμε την πραγματική Λιδορικιώτικη ζωή μπας και φιλοτιμηθούν κάποιοι....αυτό όμως το θέμα θα το αναλύσουμε ...άλλη φορά...πονάει...
Στην προσπάθειά μας λοιπόν , να ξαναζωντανέψουμε τη Λιδορικιώτικη καθημερινότητα , τις συνήθειές μας , τα έθιμά μας , τον τρόπο ζωής μας γενικά , γυρνάμε νοσταλγικά πίσω στο χρόνο δίνοντάς σας , μέσα απ' τη σελίδα μας , εικόνες παλιές , καθαρά Λιδορικιώτικες , για να μαθαίνουν οι νέοι και να...ονειρεύονται ..οι παλιοί .
Θα προσπαθήσουμε λοιπόν , από αύριο , να σας μεταφέρουμε ( όσο καλύτερα μπορούμε ) στις παλιές Λιδορικιώτικες Πασχαλιές , πρωτομαγιές και Αναλήψεις , με το σχετικό - βέβαια - φωτορεπορτάζ , ολίγη...υπομονή.....
Γιά θυμηθείτε τι γινόταν παλιότερα στο χωριό μας το Πάσχα ; την Πρωτομαγιά ; της Αναλήψεως ; και στις Εθνικές μας γιορτές ; τώρα...ερημιά , απόλυτη κι' επικίνδυνη ερημιά...
Ποιός όμως φταίει ; τι φταίει ; δύσκολα ερωτήματα μα ακόμα πιό δύσκολες οι απαντήσεις , πάντως δεν μπορεί κάτι θα φταίει , ίσως εμείς οι ίδιοι , ίσως...ίσως .....ίσως , αυτά τα θέματα - προβλήματα πρέπει να μελετηθούν και να βρεθούν λύσεις , από ποιούς όμως ; ιδού το μεγαλύτερο και σοβαρότερο πρόβλημα - ερώτημα , ποιοί θα δώσουν λύσεις ; ποιοί θα σταματήσουν το παταπέρα ξέφτισμα της Λιδορικιώτικης ζωής ; της ζωής μας ; ποιοί ;
Εμείς βέβαια , αλλά και όλοι οι Λ Ι Δ Ο Ρ Ι Κ Ι Ω Τ Ε Σ , πιστεύουμε , έχουμε και άποψη επί του θέματος και προτάσεις , και , διατί να το κρύψωμεν άλλωστε , έχουμε κάνει και κάποιες σχετικές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση , που δυστυχώς δεν καρποφόρησαν επειδή δεν έχουμε τη ....θεσμική δυνατότητα , γι' αυτό και κάνουμε αυτό που μπορούμε , δηλαδή φωνάζουμε...ξαναφωνάζουμε , θυμίζουμε την πραγματική Λιδορικιώτικη ζωή μπας και φιλοτιμηθούν κάποιοι....αυτό όμως το θέμα θα το αναλύσουμε ...άλλη φορά...πονάει...
Στην προσπάθειά μας λοιπόν , να ξαναζωντανέψουμε τη Λιδορικιώτικη καθημερινότητα , τις συνήθειές μας , τα έθιμά μας , τον τρόπο ζωής μας γενικά , γυρνάμε νοσταλγικά πίσω στο χρόνο δίνοντάς σας , μέσα απ' τη σελίδα μας , εικόνες παλιές , καθαρά Λιδορικιώτικες , για να μαθαίνουν οι νέοι και να...ονειρεύονται ..οι παλιοί .
Θα προσπαθήσουμε λοιπόν , από αύριο , να σας μεταφέρουμε ( όσο καλύτερα μπορούμε ) στις παλιές Λιδορικιώτικες Πασχαλιές , πρωτομαγιές και Αναλήψεις , με το σχετικό - βέβαια - φωτορεπορτάζ , ολίγη...υπομονή.....
11.4.07
ΤΡΕΙΣ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ......
Στα 'ματοβαμμένα και δύσκολα χρόνια του αγώνα γιά τη λευτεριά , πολλές φορές Οθωμανοί βοήθησαν Χριστιανούς , πολεμώντας στο πλευρό τους , με ξεχωριστό θάρρος και ντομπροσύνη .
Οι λόγοι που τους έκαναν να " αλλάξουν γραμμή " ήταν διάφοροι , με κύριο - και πιό σοβαρό - το φόβο γιά τη ζωή τους . Ένα - ένα κάστρο πούπεφτε - στη Ρούμελη η το Μοριά - έδινε την ευκαιρία στους νικητές Έλληνες να ξεσπάσουν την οργή , που μάζεψαν μέσα τους οι αιώνες , πάνω στους πρώην αφέντες τους , ενώ οι αρχηγοί - μπροστά στην αγανάκτηση που ξεχυνόταν από τις σκλάβες καρδιές - η αδυνατούσαν να βάλουν φραγμό η από σκοπού δεν ήθελαν κάτι τέτοιο .
Γιά τη Φωκίδα , έχουμε δυό ενδιαφέρουσες σχετικές διηγήσεις , η μιά είναι του χιλίαρχου Γιαννάκη Κουτρούκη - απ' την Ξυλογαιδάρα - που περιγράφει τι έγινε στο Μαλαντρίνο :
< Το Μαλανδρίνον ήτο τότε έδρα βιλαετίου και κατωκείτο από πολλάς τουρκικάς οικογενείας και ολίγας , πέντε - δέκα , χριστιανικάς , εγκατεστημένας μακράν , εις τας άκρας . Οι Τούρκοι μόλις διέκριναν τους επαναστάτας , εκλείσθησαν εις τους πύργους των προκρίτων του χωρίου Χασάν Αγά και Αβδή Αγά , αποφασισμένοι εις αντίστασιν . Μετά τρείς όμως ημέρας , απορούντες τροφών και πολεμοφοδίων , παρεδόθησαν . Τη διαταγή του Σκαλτσοδήμου , όστις εν τω μεταξύ είχε γίνει κύριος του Λιδωρικίου , οι αιχμάλωτοι διενεμήθησαν μεταξύ των χωρικών όλων των χωρίων , ίνα ούτω ενοχοποιηθώσιν όλοι . Οι χωρικοίπροθύμως παραλαβόντες αυτούς εκόρεσαν το επί τόσα έτη μίσος των , κατακρημνίσαντες άλλους εις Δοβροβίτσαν , εις Βαθύρεμμα , εις Κάρκαρον , βάραθρα κατασκότεινα , ωσεί στόματα άδου και άλλους έρριψαν εις τον αιγιαλόν της Βίδαβης > .
Η άλλη , περιλαμβάνεται στη βιογραφία των Πανουργιάδων , πούγραψε ο Γούδας και μιλάει γιά την Άμφισσα :
< Οι Τούρκοι , κλεισθέντες ανεφοδίαστοι εν τω φρουρίω και ταχέως εξαντλήσαντες τα πάντα , και ιδίως το ύδωρ , παρέδωκαν επί ασφαλεία ζωής και τιμής την 10 Απριλίου τα όπλα τω Πανουργιά , έμπροσθεν της Πύλης καθημένω , και παραλαμβάνοντι ταύτα , εξακοσίους περίπου οπλισμούς αποτελούντα . Και δι' αυτών μεν ώπλισεν αμέσως τους στερουμένους όπλων , τους δε σημαίνοντας των Τούρκων , και ιδίως τον Οσμάν - Μπέγην , φρονόμως ποιούντες οι Αμφισσείς , διέσωσαν και τινάς μεν τούτων μετεχειρίσθησαν ακολούθως προς ανταλλαγήν αιχμαλώτων , τους δε λοιπούς διεσκόρπισαν εις τα χωρία , παραβλεψαντες μάλιστα τας ωμότητας των χριστιανών κατ' αυτών , μόνο ίνα ενοχοποιήσωσιν τον λαόν . Υπήρχε δε κατά Φιλήμονα και έτερος ισχυρός τω όντι πολιτικός λόγος , αναγκασας τον Πανουριάν μετά των εν Αμφίσση εφόρων να παρα΄λέψωσι την υπό του λαού εξόντωσιν των εγχωρίων Τούρκων . Ούτοι εγίγνωσκον άπαντα τα κρυσφύγετα και πάσας τας διόδους και ατραπούς της χώρας και , σωζόμενοι , εδύναντο να χρησιμεύσωσι ως άριστοι οδηγοί των επελευσομένων ξένων Οθωμανών , είτε προς εκδίκησιν των όσων έπαθαν , είτε και προς εντελή κατάπνιξιν του αγώνος , όπως τω όντι εχρησίμευσαν πολλαχού ως τοιούτοι ουκ ολίγοι των περισοθέντων Τούρκων. Ωραίαν τινά Οθωμανίδα , κρημνισθείσαν εκ βράχου και σωθείσαν εν τοις κλάδοις δένδρου , οι άνωθεν του βράχου ιστάμενοι χριστιανοί εκρήμνισον και αύθις > .
Όσοι , λοιπόν , γλύτωσαν από καταστροφές σαν τις παραπάνω - χάρις σε παλιές φιλίες , κυρίως - βαφτίζονταν χριστιανοί , χωρίς να καλυτερεύουν - όμως - τη θέση τους που κάθε άλλο παρά ευχάριστη ήταν : και οι δικοί τους και οι Έλληνες τους περιφρονούσαν , οι δεύτεροι , μάλιστα , τους έβλεπαν μ' επιφύλαξη .
Στα γενικά αρχεία του Κράτους , σώζεται αναφορά μιας αλλαξοπιστεμένης που το 1823 κλαίει και οδύρεται:
"Εις το Εξοχώτατον και Σεβασμιώτατον Συμβούλιον των Υπουργών.
Πρακαλώ τους αφεντάδες να με λυπηθούν την καυμένην , οπού μου έκαψαν το συκώτι οι γενιές μου , ούτε σκουτιά μου άφησαν ούτε τίποτες . Με πέρασαν απ' του σκυλιού τον κώλο , με τις βρισιές τους και με τυραννούν ολημέρα ,ωσάν οι Εβραίοι τον Χριστόν από τότε που εβαπτίσθηκα , η μάνα μου δεν έχει μάτια να με ιδή . Τι τραβώ , ένας Θεός το ξέρει....
η δούλη σας , η νεοφώτιστος Φωτεινή ".
Στη Φωκίδα είχαμε - προεπαναστατικά - μόνιμα εγκατεστημένους Τούρκους . Ο Πουκεβίλ , έφτασε να γράψη πως στο Λιδορίκι και το Μαλαντρίνο ήταν όσοι και οι Έλληνες .
Μετά την απελευθέρωση , μετρήθηκαν 500 στα Σάλωνα και 150 στο Λιδορίκι .
Απ'αυτούς αρκετοί , σίγουρα , < προσκύνησαν >, δεν μπόρεσαν όμως , παρά μονάχα τρεις να βρω : Τον Αμφισσιώτη Χασάν Μπασαρή και τους Μαλαντρινιώτες αδελφούς Χασάν Χατζήμπεη και Λεωνίδα Λιδωρίκη .
Ο πρώτος - ο Μπασαρής - πήρε το χριστιανικό όνομα Παναγιώτης και στάθηκε παλικαρίσια στις συγκρούσεις της Ανατολικής Στερεάς . Με τη συνθηκολόγηση , πέρασε πέρασε τα σύνορα και πήγε στο " Τούρκικο " στη Λάρισα , κοντά στους δικούς του . Οι άλλοι δυό , έμειναν και μετά στο Μαλαντρίνο , όπου - ύστερα από λίγο - πέθανε ο Χατζήμπεης .
Κι' ο επιζήσας Λεωνίδας Λιδωρίκης - που , φτωχός και δύστυχος , γύρναγε πότε εδώ και πότε εκεί - κι' ο Παναγιώτης - Χασάν Μπασαρής , έκαναν αιτήσεις στη Εξεταστική Επιτροπή , γιά να αναγνωριστή η πρσφορά τους . Ο Μπασαρής , πιό διπλωμάτης , ονομάζει τον ξεσηκωμό προσπάθεια < προς απόκτησιν της αυτονομίας > και ζητάει να τύχη < του ευεργετήματος των αγωνιστών της επαναστάσεως > , γιά τις πιστές < προς την πατρίδα των Ελλήνων εκδουλεύσεις > του .
Λέει η αίτησή του :
< Άμφισσα τη 5 Ιουλίου 1865 Προς Την επί του Αγώνος Εξεταστικήν Επιτροπήν . Ότε εξερράγη η ελληνική επανάστασις του 1821 , κατά των οθωμανών , προς απόκτησιν της αυτονομίας , ήμην κάτοικος Αμφίσσης ( Σαλώνων ) οθωμανός την θρησκείαν , αλλά μετά την προσκύνησιν και καταστροφήν των πατριωτών μου οθωμανών Σαλωνιτών , εδέησα να προσέλθω εις τον Αρχηγόν τότε της επαναστάσεως Πανουριάν και παρακολουθήσω αυτόν ως στρατιώτης . Και την ιδέαν μου αυτήν επραγματοποίησα , ακολουθήσας τον οπλαρχηγόν αυτόν από το 1821 μέχρι του 1828 . Κατά δε το έτος 1830 , λόγοι οικογενειακοί με ηνάγκασαν να επανέλθω εις το θρήσκευμά μου και συνεπώς διαμείνω πλησίον της οικογένειάς μου , όπου και νυν διαμένω . Επειδή δε την επανάστασιν ταύτην υπηρέτησα ειλικρινώς και μεθ' αφοσιώσεως , ενόμιζα δίκαιον να υποβάλλω και εγώ πιστοποιητικά περί των εκδουλεύσεών μου προς την Σεβαστήν Επιτροπήν , παρά των τότε οπλαρχηγών Α.Κοντοσοπούλου και Ν. Ανδρέου , όπως τύχω του ευεργετήματος των αγωνιστών της Επαναστάσεως , και παρακαλώ την Σεβαστήν Επιτροπήν , λαμβάνουσα υπ' όψιν τας πιστάς μου προς την πατρίδα των Ελλήνων εκδουλεύσεις , απονείμη και εις τον υποφαινόμενον παν ότι θεωρήση δίκαιον και ανάλογον . Χασάν Μπασαρής Οθωμανός κάτοικος Λαρίσης > .
Το πιστοποιητικό που επισυνάπτεται, βεβαιώνει :
"Πιστιποιητικόν
Διά του οποίου πιστοποιούμεν οι υποφαινόμενοι επί τη επί τοτ Νόμου προβλαπομένη ποινή και επί πολιτική αποζημιώσει ότι ο Χασάν Μπασαρής , οθωμανός , και ήδη κάτοικος Λαρίσης , ετών 68 , άμα εξερράγη ο υπέρ ανεξαρτησίας πόλεμος του 1821 , εγκαταλείψας τους συμπολίτας του οθωμανούς Αμφίσσης , - διότι ότε εξερράγη ο πόλεμος ήτο κάτοικος Αμφίσσης ( Σαλώνων ) - τους άλλους των παραδοθέντας και θανατωθέντος , ηαι λαβών όνομα χριστιανικόν , προς αποφυγήν θανάτου , ηκολούθησε τον οπλαρχηγόν Ν. Πανουριάν απ' αρχής της επαναστάσεως μέχρι τέλους του 1828 , όπου και παρευρέθη εις όλας ανεηαρτήτως τας μάχας ας και ο οπλαρχηγός του , και κατά το διάστημα αυτό έδειξε μεγίστην ανδρείαν και υπακοήν εις τους ανωτέρους του , προς δε και ειλικρίνειαν μη υποβλέψας εις ουδεμίαν μάχην συστρατιώτην του. Κατά δε το έτος 1830 απεμακρύνθη των ελληνικών χωμάτων και μετέβη εις το οθωμανικόν όπου και νυν διαμένει .
Ταύτα πάντα γνωρίζοντες εκ του σύνεγγυς , δίδομεν το παρόν αυτώ , διά νατο μεταχειρισθή κατά το δοκούν .
Άμφισσα τη 5 Ιουλίου 1865
Α. Κοντοσόπουλος
Αντισυνταγματάρχης
Ν . Ανδρέου
Ταγματάρχης
Επικυρούται η γνησιότητα των ανωτέρω υπογραφών των
Α.Κοντοσόπουλου , αντισυνταγματάρχου και Νικ.Ανδρέου
ταγματάρχου .
Άμφισσα τη 5 Ιουλίου 1865
Ο Δημαρχών Αμφίσσης
Θ.Ηλιόπουλος "
Από τα παραπάνω , η Επιτροπή - στην 168 συνεδρίασή της - τον χαρακτήρισε < στρατιώτη > αλλά με τον καιρό - στην 444 - τον προήγαγε σε υπαξιωματικό Α' τάξεως , βαθμό με τον οποίον είναι σημειωμένος στο Μητρώο Υπαξιωματικών ( Α.Μ 2675 ) .
Ο Λεωνίδας Λιδωρίκης , < πάσχων και στερούμενος τον επιούσιον άρτον > , με πολυάριθμη οικογένεια , < ήτις εν υπαίθρω παραμένει άστεγος και εγκαταλλελημένη > , διαγράφει το παρελθόν του και τονίζει ότι < εξ ακαταμαχήτου μίσους της ψυχής μου και τής καρδίας μου >
< απέβαλεν το θρήσκευμά του > και πήρε μέρος - με τον Δήμο Σκαλτσά - < εις όλας τας μετ' αυτού και των εχθρών οθωμανών συναφθείσας και συγκροτηθείσας πεισματώδεις μάχας.... >
Στήν αίτησή του , εξομολογείται :
< Έν Λιδωρικίω τη 16 Ιουνίου 1865 Αναφορά του Λεωνίδα Λιδωρίκη Νεοφωτίστου , κατοίκου Λιδωρικίου , του Δήμου Αιγιτίου , της Επαρχίας Δωρίδος . Προς Την εν Άθήναις συσταθείσαν Επιτροπήν διά την εξέτασιν των θυσιών και εκδουλεύσεων των προς την Πατρίδα αγωνισαμένων . Διά του Κυρίου Επάρχου Δωρίδος . Αι προς την Πατρίδα θυσίαι και στρατιωτικαί εκδουλεύσεις του υποφαινομένου , τοις πάσιν είναι γνωσταί και παρά πάντων ομολογούμεναι αναμφισβητήτως . Καθ' ην στιγμήν υψώθη η σημαία της ιεράς ημώμ ανεξαρτησίας , κατά τον Μάρτιον του 1821 , ο υποφαινόμενος , καίτοι οθωμανός τότε και καταταγμένος θρησκευτικώς εις την οθωμανικήν πίστην , ην εξ ακαταμαχήτου μίσους της ψυχής μου και της καρδίας μου μεγίστης προς αυτήν αγανακτήσεως , απέβαλον τελευταίον το θρήσκευμά μου τούτο και βαπτισθείς , ησπάσθην εγκαρδίως και μετά μεγάλου πόθου και ζήλου το Χριστιανικόν θρήσκευμα και βαπτισθείς έλαβον το χριστιανικόν δόγμα και το όνομα Λεωνίδας , ο και Λιδωρίκης επονομαζόμενος . Πριν δε τούτου , καίτοι οθωμανός τότε διατελών και κατεχόμενος ως είπον , εκ της θρησκευτικής ταύτης ιδέας , άμα εξερράγη η επανάστασις και υψώθη η Ελληνική σημαία , κατά τον Μάρτιον του 1821 , δράξαντες τα όπλα μετά του αδελφού μου Χασάν Χατζήμπεη , και ως Σωματάρχαι , τεθέντες υπό την οδηγίαν του οπλαρχηγού αοιδήμου Δήμου Καλτσοδήμου παρευρέθημεν εις όλας μετ' αυτού και των οθωμανών συναφθείσας και συγκροτηθείσας πεισματώδεις μάχας , εις τας οποίας διεκρίθην και επαινέθην επί γςνναιότητι και ανδρεία . Αποβιώσαντος δε του οπλαρχηγού τούτου , κατά το έτος 1826 , ηκολούθησα με τους υπό την οδηγίαν μου στρατιώτας , το Σώμα του οπλαρχηγού Ευαγγ.Μ.Κοντογιάννη , εις τας διαταγάς του οποίου διετέλεσα απί πολύ , και , τελευταίον , υπό οπλαρχηγών άλλων παρευρεθείς αγωνισάμενος επίσης , εις όλας μετά των εχθρών συγκροτηθείσας μάχας , με τον απαιτούμενον ζήλον , καρτερίαν και γενναιότητα , μέχρι του 1829 έτους , ότε παρητήθην της στρατιωτικής μου ταύτης υπηρεσίας , ήτοι μετά την άφιξιν της ανεξαρτησίας μας , εν τη οικία μου . Άπαντα δε τα ληφθέντα πιστοποιητικά των προς την Πατρίδα θυσιών και εκδουλεύσεών μου άτινα έλαβον καθ' όλον το διάστημα της ειρημένης στρατιωτικής υπηρεσίας μου , των οπλαρχηγών υπό τας οδηγίας των οποίων διετέλεσα , τα παρέδωσα εγκαίρως εις την δημογεροντίαν της επαρχίας Δωρίδος , ως εξάγεται εκ της συνημμένης ώδε αποδείξεως αυτής , υπ' αριθ. 171 και από 3 Μαίου 1833 χρονολογουμένη , διά να υποβληθώσιν εις την τότε συσταθείσαν επιτροπήν προς εξέτασιν των δικαιωμάτων των αγωνισαμένων και ενώ ήλπιζον να βαθμολογηθώ προσηκόντως , με τον ανήκοντα των στρατιωτικών μου εκδουλεύσεων βαθμόν αναντιρρήτως , δυστυχώς και παρά πάσαν προσδοκίαν , η επιτροπή αύτη δεν έλαβεν υπ΄όψιν της - φαίνεται - τα έγγραφα ταύτα των θυσιών μου και εκδουλεύσεών μου και , κατά συνέπειαν , αδικηθείς υστερήθην τον ανήκοντα στρατιωτικόν βαθμόν μου μέχρι σήμερον , και μένω εν τη γωνία μου παραμερισμένος , πάσχων και στερούμενος τον επιούσιον άρτον , μετά της πολυαρίθμου οικογενείας μου , στενάζων , διότι παρατηρώ άλλους , μηδ' όλως αγωνισαμένους , με βαθμούς και επωμίδας . Τα παράπονά μου ταύτα εκθέτω και αύθις διά της παρούσης μου , ενώπιον της Σεβαστής ταύτης Επιτροπής , την οποίαν θερμοπαρακαλώ να ζητήση και λάβη υπ' όψιν της τα ως ανωτέρω είρηται πιστοποιητικά των εκδουλεύσεών μου , άτινα βεβαίως , ενυπάρχωσιν εν τω αρχείω της τότε Επιτροπής και επομένως , τους ελέγχους και τα διάφορα μητρώα ως και το συνημμένον πιστοποιητικόν του Δημοτικού Συμβουλίου Αιγιτίου , ευαρεστουμένη - εν τη χαρακτηριζούση αυτή διξαιοσύνη - γνωμοδοτήση και μοι χορηγηθή ο ανάλογος με τας εκδουλε'υσεις μου στρατιωτικός βαθμός μου , όπως δι'αυτού ανακουφισθώσιν αι ανάγκαι εμού τε και της πολυαρίθμου οικογενείας μου , ήτις εν υπαίθρω παραμένει άστεγος και εγκαταλλε- λημένη . και υποσημειούμαι με βαθύτατον Σέβας ο ευπειθέστατος Λεων. Λιδωρίκης >
Τα επισυναπτόμενα είναι :
< Το Δημοτικόν Συμβούλιον Αιγιτίου πιστοποιεί ότι Ο κύριος Λεωνίδας Λιδωρίκης , κάτοικος Μαλανδρίνου του Δήμου τούτου , εις την αρχήν του έτους 1821 , άμα ο υπέρ ανεξαρτησίας της Πατρίδος ιερός αγών εξερράγη , καίτοι οπαδός - τότε της οθωμανικής θρησκείας ΄συνεδέθη όμως , μετά των Χριστιανών , τόσον αυτός , καθώς και ο προ πολλού αποθανών αδελφός του Χασάν Χατζήμπεης και ομοθυμηδόν με αυτούς , άδραξε τα όπλα εναντίον του τυράννου , υπηρετήσας στρατιωτικώς την Πατρίδα μέχρι τέλους του έτους 1829 , καθ' ο η ησυχία απεκατέστη, Καθ' όλον αυτό το διάστημα , υπηρετών υπό την οδηγίανδιαφόρων οπλαρχηγών ως σωματάρχης , παρευρέθη εις πολλάς κατά του εχθρού συγκροτηθείσας μάχας , πάντοτε με πολλούς υπ' αυτόν , εν αις και ζήλον απαραδειγμάτιστον έδειξεν . Όθεν , κατ' αίτησίν του, τω δίδεται το παρόν , όπως του χρησιμεύση όπου ανήκει . Έν Λιδωρικίω την 4 Δεκεμβρίου 1845 . Οι Σύμβουλοι : Δ.Καρανδριάς Αθ.Αναγν.Κάρμας Α. Γαρδίκης Απόστ. Καρανδριάς Δημ. Αθ. Κάρμας Αναγν.Κ.Μαργέλλος Αναγν.Γιωργούντζος Γεωργ.Κατζαρέλης Γ.Ανδρεόπουλος ( δυσανάγνωστος ) Επικυρούνται αι ανωτέρω υπογραφαί των Δημοτικών συμβούλων. Λιδωρίκιον την 9 Δεκεμβρίου 1845 Ο Δήμαρχος Αιγιτίου Αθαν . Μαργέλλος > .
και :
< Αριθ . 171 η Δημογεροντία της Επαρχίας Λιδωρικίου Προς τον κ. Λεωνίδαν Λιδωρίκην . Έλαβε η Δημογεροντία αύτη διά χειρός σου σήμερον την προς την επί των Στρατιωτικών Σεβαστήν Επιτροπήν αναφοράν σου έγκλειστην εν αυτή και έκθεσιν των εκδουλεύσεών σου και τις αποδείξεις , μία του Ευαγγέλη Μ. Κοντογιάννη και δύο των επαρχιών Λιδωρικίου και Μαλανδρίνου και θέλει σπεύσει η Δημογεροντία να απευθλυνη αυτά όπου δέον . Σοι επιστρέφεται δε αντίγραφον της αναφοράς σου , επικυρωμένον παρά της Δημογεροντίας ταύτης . Έν Λιδωρικίω τη 3 Μαίου 1833 . Οι Δημογέροντες Α . Μπαμπαλής Α . Ασημάκης > .
Παρ' όλα ταύτα , η επιτροπή - στην 137 συνεδρίασή της - του έδωσε τον βαθμό του Στρατιώτη , με Αριθμό Μητρώου 4997 .
Βέβαια όπως θα διαπιστώσατε αγαπητοί μας φίλοι , στα δυό τελευταία έγγραφα υπάρχει μιά χρονολογική ασυνέπεια που , προφανώς , οφείλεται σε ( τότε ) λαθεμένη ημερομηνία , εμείς πάντως μεταφέραμε επακριβώς τις ημερομηνίες των εγγράφων .
Τελειώνοντας σας αναφέρουμε ( διατί να το ...κρύψωμεν άλλωστε ) ότι τη... λησμονημένη αυτή σελίδα , που δεν έχει και κάποια ιδιαίτερη σημασία και αξία , σας τη δώσαμε γιά να διαπιστώσετε πως λειτούργησε τότε , το..σύστημα δημιουργίας ...αντιστασιακών και χορήγησης των σχετικών πιστοποιητικών..αντίστασης και αναλόγων...συντάξεων , βεβαίως...βεβαίως , και να το συγκρίνεται με το ίσχύσαν στην νεότερη Ελλάδα και το ισχύον και σήμερα και θα ..ίσχύει ( πολύ το φοβούμαστε.. ) και στό ...μέλλον σχετικό ..σύστημα , εξυπηρέτησης...ημετέρων...πελατών....διαχρονικότατον..... ( βεβαίως....βεβαίως...) .
Οι λόγοι που τους έκαναν να " αλλάξουν γραμμή " ήταν διάφοροι , με κύριο - και πιό σοβαρό - το φόβο γιά τη ζωή τους . Ένα - ένα κάστρο πούπεφτε - στη Ρούμελη η το Μοριά - έδινε την ευκαιρία στους νικητές Έλληνες να ξεσπάσουν την οργή , που μάζεψαν μέσα τους οι αιώνες , πάνω στους πρώην αφέντες τους , ενώ οι αρχηγοί - μπροστά στην αγανάκτηση που ξεχυνόταν από τις σκλάβες καρδιές - η αδυνατούσαν να βάλουν φραγμό η από σκοπού δεν ήθελαν κάτι τέτοιο .
Γιά τη Φωκίδα , έχουμε δυό ενδιαφέρουσες σχετικές διηγήσεις , η μιά είναι του χιλίαρχου Γιαννάκη Κουτρούκη - απ' την Ξυλογαιδάρα - που περιγράφει τι έγινε στο Μαλαντρίνο :
< Το Μαλανδρίνον ήτο τότε έδρα βιλαετίου και κατωκείτο από πολλάς τουρκικάς οικογενείας και ολίγας , πέντε - δέκα , χριστιανικάς , εγκατεστημένας μακράν , εις τας άκρας . Οι Τούρκοι μόλις διέκριναν τους επαναστάτας , εκλείσθησαν εις τους πύργους των προκρίτων του χωρίου Χασάν Αγά και Αβδή Αγά , αποφασισμένοι εις αντίστασιν . Μετά τρείς όμως ημέρας , απορούντες τροφών και πολεμοφοδίων , παρεδόθησαν . Τη διαταγή του Σκαλτσοδήμου , όστις εν τω μεταξύ είχε γίνει κύριος του Λιδωρικίου , οι αιχμάλωτοι διενεμήθησαν μεταξύ των χωρικών όλων των χωρίων , ίνα ούτω ενοχοποιηθώσιν όλοι . Οι χωρικοίπροθύμως παραλαβόντες αυτούς εκόρεσαν το επί τόσα έτη μίσος των , κατακρημνίσαντες άλλους εις Δοβροβίτσαν , εις Βαθύρεμμα , εις Κάρκαρον , βάραθρα κατασκότεινα , ωσεί στόματα άδου και άλλους έρριψαν εις τον αιγιαλόν της Βίδαβης > .
Η άλλη , περιλαμβάνεται στη βιογραφία των Πανουργιάδων , πούγραψε ο Γούδας και μιλάει γιά την Άμφισσα :
< Οι Τούρκοι , κλεισθέντες ανεφοδίαστοι εν τω φρουρίω και ταχέως εξαντλήσαντες τα πάντα , και ιδίως το ύδωρ , παρέδωκαν επί ασφαλεία ζωής και τιμής την 10 Απριλίου τα όπλα τω Πανουργιά , έμπροσθεν της Πύλης καθημένω , και παραλαμβάνοντι ταύτα , εξακοσίους περίπου οπλισμούς αποτελούντα . Και δι' αυτών μεν ώπλισεν αμέσως τους στερουμένους όπλων , τους δε σημαίνοντας των Τούρκων , και ιδίως τον Οσμάν - Μπέγην , φρονόμως ποιούντες οι Αμφισσείς , διέσωσαν και τινάς μεν τούτων μετεχειρίσθησαν ακολούθως προς ανταλλαγήν αιχμαλώτων , τους δε λοιπούς διεσκόρπισαν εις τα χωρία , παραβλεψαντες μάλιστα τας ωμότητας των χριστιανών κατ' αυτών , μόνο ίνα ενοχοποιήσωσιν τον λαόν . Υπήρχε δε κατά Φιλήμονα και έτερος ισχυρός τω όντι πολιτικός λόγος , αναγκασας τον Πανουριάν μετά των εν Αμφίσση εφόρων να παρα΄λέψωσι την υπό του λαού εξόντωσιν των εγχωρίων Τούρκων . Ούτοι εγίγνωσκον άπαντα τα κρυσφύγετα και πάσας τας διόδους και ατραπούς της χώρας και , σωζόμενοι , εδύναντο να χρησιμεύσωσι ως άριστοι οδηγοί των επελευσομένων ξένων Οθωμανών , είτε προς εκδίκησιν των όσων έπαθαν , είτε και προς εντελή κατάπνιξιν του αγώνος , όπως τω όντι εχρησίμευσαν πολλαχού ως τοιούτοι ουκ ολίγοι των περισοθέντων Τούρκων. Ωραίαν τινά Οθωμανίδα , κρημνισθείσαν εκ βράχου και σωθείσαν εν τοις κλάδοις δένδρου , οι άνωθεν του βράχου ιστάμενοι χριστιανοί εκρήμνισον και αύθις > .
Όσοι , λοιπόν , γλύτωσαν από καταστροφές σαν τις παραπάνω - χάρις σε παλιές φιλίες , κυρίως - βαφτίζονταν χριστιανοί , χωρίς να καλυτερεύουν - όμως - τη θέση τους που κάθε άλλο παρά ευχάριστη ήταν : και οι δικοί τους και οι Έλληνες τους περιφρονούσαν , οι δεύτεροι , μάλιστα , τους έβλεπαν μ' επιφύλαξη .
Στα γενικά αρχεία του Κράτους , σώζεται αναφορά μιας αλλαξοπιστεμένης που το 1823 κλαίει και οδύρεται:
"Εις το Εξοχώτατον και Σεβασμιώτατον Συμβούλιον των Υπουργών.
Πρακαλώ τους αφεντάδες να με λυπηθούν την καυμένην , οπού μου έκαψαν το συκώτι οι γενιές μου , ούτε σκουτιά μου άφησαν ούτε τίποτες . Με πέρασαν απ' του σκυλιού τον κώλο , με τις βρισιές τους και με τυραννούν ολημέρα ,ωσάν οι Εβραίοι τον Χριστόν από τότε που εβαπτίσθηκα , η μάνα μου δεν έχει μάτια να με ιδή . Τι τραβώ , ένας Θεός το ξέρει....
η δούλη σας , η νεοφώτιστος Φωτεινή ".
Στη Φωκίδα είχαμε - προεπαναστατικά - μόνιμα εγκατεστημένους Τούρκους . Ο Πουκεβίλ , έφτασε να γράψη πως στο Λιδορίκι και το Μαλαντρίνο ήταν όσοι και οι Έλληνες .
Μετά την απελευθέρωση , μετρήθηκαν 500 στα Σάλωνα και 150 στο Λιδορίκι .
Απ'αυτούς αρκετοί , σίγουρα , < προσκύνησαν >, δεν μπόρεσαν όμως , παρά μονάχα τρεις να βρω : Τον Αμφισσιώτη Χασάν Μπασαρή και τους Μαλαντρινιώτες αδελφούς Χασάν Χατζήμπεη και Λεωνίδα Λιδωρίκη .
Ο πρώτος - ο Μπασαρής - πήρε το χριστιανικό όνομα Παναγιώτης και στάθηκε παλικαρίσια στις συγκρούσεις της Ανατολικής Στερεάς . Με τη συνθηκολόγηση , πέρασε πέρασε τα σύνορα και πήγε στο " Τούρκικο " στη Λάρισα , κοντά στους δικούς του . Οι άλλοι δυό , έμειναν και μετά στο Μαλαντρίνο , όπου - ύστερα από λίγο - πέθανε ο Χατζήμπεης .
Κι' ο επιζήσας Λεωνίδας Λιδωρίκης - που , φτωχός και δύστυχος , γύρναγε πότε εδώ και πότε εκεί - κι' ο Παναγιώτης - Χασάν Μπασαρής , έκαναν αιτήσεις στη Εξεταστική Επιτροπή , γιά να αναγνωριστή η πρσφορά τους . Ο Μπασαρής , πιό διπλωμάτης , ονομάζει τον ξεσηκωμό προσπάθεια < προς απόκτησιν της αυτονομίας > και ζητάει να τύχη < του ευεργετήματος των αγωνιστών της επαναστάσεως > , γιά τις πιστές < προς την πατρίδα των Ελλήνων εκδουλεύσεις > του .
Λέει η αίτησή του :
< Άμφισσα τη 5 Ιουλίου 1865 Προς Την επί του Αγώνος Εξεταστικήν Επιτροπήν . Ότε εξερράγη η ελληνική επανάστασις του 1821 , κατά των οθωμανών , προς απόκτησιν της αυτονομίας , ήμην κάτοικος Αμφίσσης ( Σαλώνων ) οθωμανός την θρησκείαν , αλλά μετά την προσκύνησιν και καταστροφήν των πατριωτών μου οθωμανών Σαλωνιτών , εδέησα να προσέλθω εις τον Αρχηγόν τότε της επαναστάσεως Πανουριάν και παρακολουθήσω αυτόν ως στρατιώτης . Και την ιδέαν μου αυτήν επραγματοποίησα , ακολουθήσας τον οπλαρχηγόν αυτόν από το 1821 μέχρι του 1828 . Κατά δε το έτος 1830 , λόγοι οικογενειακοί με ηνάγκασαν να επανέλθω εις το θρήσκευμά μου και συνεπώς διαμείνω πλησίον της οικογένειάς μου , όπου και νυν διαμένω . Επειδή δε την επανάστασιν ταύτην υπηρέτησα ειλικρινώς και μεθ' αφοσιώσεως , ενόμιζα δίκαιον να υποβάλλω και εγώ πιστοποιητικά περί των εκδουλεύσεών μου προς την Σεβαστήν Επιτροπήν , παρά των τότε οπλαρχηγών Α.Κοντοσοπούλου και Ν. Ανδρέου , όπως τύχω του ευεργετήματος των αγωνιστών της Επαναστάσεως , και παρακαλώ την Σεβαστήν Επιτροπήν , λαμβάνουσα υπ' όψιν τας πιστάς μου προς την πατρίδα των Ελλήνων εκδουλεύσεις , απονείμη και εις τον υποφαινόμενον παν ότι θεωρήση δίκαιον και ανάλογον . Χασάν Μπασαρής Οθωμανός κάτοικος Λαρίσης > .
Το πιστοποιητικό που επισυνάπτεται, βεβαιώνει :
"Πιστιποιητικόν
Διά του οποίου πιστοποιούμεν οι υποφαινόμενοι επί τη επί τοτ Νόμου προβλαπομένη ποινή και επί πολιτική αποζημιώσει ότι ο Χασάν Μπασαρής , οθωμανός , και ήδη κάτοικος Λαρίσης , ετών 68 , άμα εξερράγη ο υπέρ ανεξαρτησίας πόλεμος του 1821 , εγκαταλείψας τους συμπολίτας του οθωμανούς Αμφίσσης , - διότι ότε εξερράγη ο πόλεμος ήτο κάτοικος Αμφίσσης ( Σαλώνων ) - τους άλλους των παραδοθέντας και θανατωθέντος , ηαι λαβών όνομα χριστιανικόν , προς αποφυγήν θανάτου , ηκολούθησε τον οπλαρχηγόν Ν. Πανουριάν απ' αρχής της επαναστάσεως μέχρι τέλους του 1828 , όπου και παρευρέθη εις όλας ανεηαρτήτως τας μάχας ας και ο οπλαρχηγός του , και κατά το διάστημα αυτό έδειξε μεγίστην ανδρείαν και υπακοήν εις τους ανωτέρους του , προς δε και ειλικρίνειαν μη υποβλέψας εις ουδεμίαν μάχην συστρατιώτην του. Κατά δε το έτος 1830 απεμακρύνθη των ελληνικών χωμάτων και μετέβη εις το οθωμανικόν όπου και νυν διαμένει .
Ταύτα πάντα γνωρίζοντες εκ του σύνεγγυς , δίδομεν το παρόν αυτώ , διά νατο μεταχειρισθή κατά το δοκούν .
Άμφισσα τη 5 Ιουλίου 1865
Α. Κοντοσόπουλος
Αντισυνταγματάρχης
Ν . Ανδρέου
Ταγματάρχης
Επικυρούται η γνησιότητα των ανωτέρω υπογραφών των
Α.Κοντοσόπουλου , αντισυνταγματάρχου και Νικ.Ανδρέου
ταγματάρχου .
Άμφισσα τη 5 Ιουλίου 1865
Ο Δημαρχών Αμφίσσης
Θ.Ηλιόπουλος "
Από τα παραπάνω , η Επιτροπή - στην 168 συνεδρίασή της - τον χαρακτήρισε < στρατιώτη > αλλά με τον καιρό - στην 444 - τον προήγαγε σε υπαξιωματικό Α' τάξεως , βαθμό με τον οποίον είναι σημειωμένος στο Μητρώο Υπαξιωματικών ( Α.Μ 2675 ) .
Ο Λεωνίδας Λιδωρίκης , < πάσχων και στερούμενος τον επιούσιον άρτον > , με πολυάριθμη οικογένεια , < ήτις εν υπαίθρω παραμένει άστεγος και εγκαταλλελημένη > , διαγράφει το παρελθόν του και τονίζει ότι < εξ ακαταμαχήτου μίσους της ψυχής μου και τής καρδίας μου >
< απέβαλεν το θρήσκευμά του > και πήρε μέρος - με τον Δήμο Σκαλτσά - < εις όλας τας μετ' αυτού και των εχθρών οθωμανών συναφθείσας και συγκροτηθείσας πεισματώδεις μάχας.... >
Στήν αίτησή του , εξομολογείται :
< Έν Λιδωρικίω τη 16 Ιουνίου 1865 Αναφορά του Λεωνίδα Λιδωρίκη Νεοφωτίστου , κατοίκου Λιδωρικίου , του Δήμου Αιγιτίου , της Επαρχίας Δωρίδος . Προς Την εν Άθήναις συσταθείσαν Επιτροπήν διά την εξέτασιν των θυσιών και εκδουλεύσεων των προς την Πατρίδα αγωνισαμένων . Διά του Κυρίου Επάρχου Δωρίδος . Αι προς την Πατρίδα θυσίαι και στρατιωτικαί εκδουλεύσεις του υποφαινομένου , τοις πάσιν είναι γνωσταί και παρά πάντων ομολογούμεναι αναμφισβητήτως . Καθ' ην στιγμήν υψώθη η σημαία της ιεράς ημώμ ανεξαρτησίας , κατά τον Μάρτιον του 1821 , ο υποφαινόμενος , καίτοι οθωμανός τότε και καταταγμένος θρησκευτικώς εις την οθωμανικήν πίστην , ην εξ ακαταμαχήτου μίσους της ψυχής μου και της καρδίας μου μεγίστης προς αυτήν αγανακτήσεως , απέβαλον τελευταίον το θρήσκευμά μου τούτο και βαπτισθείς , ησπάσθην εγκαρδίως και μετά μεγάλου πόθου και ζήλου το Χριστιανικόν θρήσκευμα και βαπτισθείς έλαβον το χριστιανικόν δόγμα και το όνομα Λεωνίδας , ο και Λιδωρίκης επονομαζόμενος . Πριν δε τούτου , καίτοι οθωμανός τότε διατελών και κατεχόμενος ως είπον , εκ της θρησκευτικής ταύτης ιδέας , άμα εξερράγη η επανάστασις και υψώθη η Ελληνική σημαία , κατά τον Μάρτιον του 1821 , δράξαντες τα όπλα μετά του αδελφού μου Χασάν Χατζήμπεη , και ως Σωματάρχαι , τεθέντες υπό την οδηγίαν του οπλαρχηγού αοιδήμου Δήμου Καλτσοδήμου παρευρέθημεν εις όλας μετ' αυτού και των οθωμανών συναφθείσας και συγκροτηθείσας πεισματώδεις μάχας , εις τας οποίας διεκρίθην και επαινέθην επί γςνναιότητι και ανδρεία . Αποβιώσαντος δε του οπλαρχηγού τούτου , κατά το έτος 1826 , ηκολούθησα με τους υπό την οδηγίαν μου στρατιώτας , το Σώμα του οπλαρχηγού Ευαγγ.Μ.Κοντογιάννη , εις τας διαταγάς του οποίου διετέλεσα απί πολύ , και , τελευταίον , υπό οπλαρχηγών άλλων παρευρεθείς αγωνισάμενος επίσης , εις όλας μετά των εχθρών συγκροτηθείσας μάχας , με τον απαιτούμενον ζήλον , καρτερίαν και γενναιότητα , μέχρι του 1829 έτους , ότε παρητήθην της στρατιωτικής μου ταύτης υπηρεσίας , ήτοι μετά την άφιξιν της ανεξαρτησίας μας , εν τη οικία μου . Άπαντα δε τα ληφθέντα πιστοποιητικά των προς την Πατρίδα θυσιών και εκδουλεύσεών μου άτινα έλαβον καθ' όλον το διάστημα της ειρημένης στρατιωτικής υπηρεσίας μου , των οπλαρχηγών υπό τας οδηγίας των οποίων διετέλεσα , τα παρέδωσα εγκαίρως εις την δημογεροντίαν της επαρχίας Δωρίδος , ως εξάγεται εκ της συνημμένης ώδε αποδείξεως αυτής , υπ' αριθ. 171 και από 3 Μαίου 1833 χρονολογουμένη , διά να υποβληθώσιν εις την τότε συσταθείσαν επιτροπήν προς εξέτασιν των δικαιωμάτων των αγωνισαμένων και ενώ ήλπιζον να βαθμολογηθώ προσηκόντως , με τον ανήκοντα των στρατιωτικών μου εκδουλεύσεων βαθμόν αναντιρρήτως , δυστυχώς και παρά πάσαν προσδοκίαν , η επιτροπή αύτη δεν έλαβεν υπ΄όψιν της - φαίνεται - τα έγγραφα ταύτα των θυσιών μου και εκδουλεύσεών μου και , κατά συνέπειαν , αδικηθείς υστερήθην τον ανήκοντα στρατιωτικόν βαθμόν μου μέχρι σήμερον , και μένω εν τη γωνία μου παραμερισμένος , πάσχων και στερούμενος τον επιούσιον άρτον , μετά της πολυαρίθμου οικογενείας μου , στενάζων , διότι παρατηρώ άλλους , μηδ' όλως αγωνισαμένους , με βαθμούς και επωμίδας . Τα παράπονά μου ταύτα εκθέτω και αύθις διά της παρούσης μου , ενώπιον της Σεβαστής ταύτης Επιτροπής , την οποίαν θερμοπαρακαλώ να ζητήση και λάβη υπ' όψιν της τα ως ανωτέρω είρηται πιστοποιητικά των εκδουλεύσεών μου , άτινα βεβαίως , ενυπάρχωσιν εν τω αρχείω της τότε Επιτροπής και επομένως , τους ελέγχους και τα διάφορα μητρώα ως και το συνημμένον πιστοποιητικόν του Δημοτικού Συμβουλίου Αιγιτίου , ευαρεστουμένη - εν τη χαρακτηριζούση αυτή διξαιοσύνη - γνωμοδοτήση και μοι χορηγηθή ο ανάλογος με τας εκδουλε'υσεις μου στρατιωτικός βαθμός μου , όπως δι'αυτού ανακουφισθώσιν αι ανάγκαι εμού τε και της πολυαρίθμου οικογενείας μου , ήτις εν υπαίθρω παραμένει άστεγος και εγκαταλλε- λημένη . και υποσημειούμαι με βαθύτατον Σέβας ο ευπειθέστατος Λεων. Λιδωρίκης >
Τα επισυναπτόμενα είναι :
< Το Δημοτικόν Συμβούλιον Αιγιτίου πιστοποιεί ότι Ο κύριος Λεωνίδας Λιδωρίκης , κάτοικος Μαλανδρίνου του Δήμου τούτου , εις την αρχήν του έτους 1821 , άμα ο υπέρ ανεξαρτησίας της Πατρίδος ιερός αγών εξερράγη , καίτοι οπαδός - τότε της οθωμανικής θρησκείας ΄συνεδέθη όμως , μετά των Χριστιανών , τόσον αυτός , καθώς και ο προ πολλού αποθανών αδελφός του Χασάν Χατζήμπεης και ομοθυμηδόν με αυτούς , άδραξε τα όπλα εναντίον του τυράννου , υπηρετήσας στρατιωτικώς την Πατρίδα μέχρι τέλους του έτους 1829 , καθ' ο η ησυχία απεκατέστη, Καθ' όλον αυτό το διάστημα , υπηρετών υπό την οδηγίανδιαφόρων οπλαρχηγών ως σωματάρχης , παρευρέθη εις πολλάς κατά του εχθρού συγκροτηθείσας μάχας , πάντοτε με πολλούς υπ' αυτόν , εν αις και ζήλον απαραδειγμάτιστον έδειξεν . Όθεν , κατ' αίτησίν του, τω δίδεται το παρόν , όπως του χρησιμεύση όπου ανήκει . Έν Λιδωρικίω την 4 Δεκεμβρίου 1845 . Οι Σύμβουλοι : Δ.Καρανδριάς Αθ.Αναγν.Κάρμας Α. Γαρδίκης Απόστ. Καρανδριάς Δημ. Αθ. Κάρμας Αναγν.Κ.Μαργέλλος Αναγν.Γιωργούντζος Γεωργ.Κατζαρέλης Γ.Ανδρεόπουλος ( δυσανάγνωστος ) Επικυρούνται αι ανωτέρω υπογραφαί των Δημοτικών συμβούλων. Λιδωρίκιον την 9 Δεκεμβρίου 1845 Ο Δήμαρχος Αιγιτίου Αθαν . Μαργέλλος > .
και :
< Αριθ . 171 η Δημογεροντία της Επαρχίας Λιδωρικίου Προς τον κ. Λεωνίδαν Λιδωρίκην . Έλαβε η Δημογεροντία αύτη διά χειρός σου σήμερον την προς την επί των Στρατιωτικών Σεβαστήν Επιτροπήν αναφοράν σου έγκλειστην εν αυτή και έκθεσιν των εκδουλεύσεών σου και τις αποδείξεις , μία του Ευαγγέλη Μ. Κοντογιάννη και δύο των επαρχιών Λιδωρικίου και Μαλανδρίνου και θέλει σπεύσει η Δημογεροντία να απευθλυνη αυτά όπου δέον . Σοι επιστρέφεται δε αντίγραφον της αναφοράς σου , επικυρωμένον παρά της Δημογεροντίας ταύτης . Έν Λιδωρικίω τη 3 Μαίου 1833 . Οι Δημογέροντες Α . Μπαμπαλής Α . Ασημάκης > .
Παρ' όλα ταύτα , η επιτροπή - στην 137 συνεδρίασή της - του έδωσε τον βαθμό του Στρατιώτη , με Αριθμό Μητρώου 4997 .
Βέβαια όπως θα διαπιστώσατε αγαπητοί μας φίλοι , στα δυό τελευταία έγγραφα υπάρχει μιά χρονολογική ασυνέπεια που , προφανώς , οφείλεται σε ( τότε ) λαθεμένη ημερομηνία , εμείς πάντως μεταφέραμε επακριβώς τις ημερομηνίες των εγγράφων .
Τελειώνοντας σας αναφέρουμε ( διατί να το ...κρύψωμεν άλλωστε ) ότι τη... λησμονημένη αυτή σελίδα , που δεν έχει και κάποια ιδιαίτερη σημασία και αξία , σας τη δώσαμε γιά να διαπιστώσετε πως λειτούργησε τότε , το..σύστημα δημιουργίας ...αντιστασιακών και χορήγησης των σχετικών πιστοποιητικών..αντίστασης και αναλόγων...συντάξεων , βεβαίως...βεβαίως , και να το συγκρίνεται με το ίσχύσαν στην νεότερη Ελλάδα και το ισχύον και σήμερα και θα ..ίσχύει ( πολύ το φοβούμαστε.. ) και στό ...μέλλον σχετικό ..σύστημα , εξυπηρέτησης...ημετέρων...πελατών....διαχρονικότατον..... ( βεβαίως....βεβαίως...) .
10.4.07
ΛΙΔΟΡΙΚΙΩΤΙΚΗ ΖΩΗ....
Στην προσπάθειά μας να γνωρίσουν οι πιό νέοι την Λιδορικιώτικη ζωή και να έχουν μιά , όσο το δυνατόν καλύτερη , εικόνα της , θα αρχίσουμε να δημοσιεύουμε , με τη φυσική σειρά τους , όλα τα στάδια της ζωής μας , απ' τη γέννηση μέχρι κι' αυτό το θάνατο , καταγράφοντας βήμα προς βήμα την καθημερινότητα , την πραγματική καθημερινότητα , όπως τη ζήσαμε και όπως μας την διηγήθηκαν οι παλιότεροι .
Η γέννηση , τα βαφτίσια , η σχολική ζωή , η εφηβική , η αγάπη , τα προξενιά , τα θλιβερά...παζάρια γιά την προίκα , τα ισιάσματα , οι αρρεβώνες , ο γάμος , οι γιορτές ( θρησκευτικές , Εθνικές , ονομαστικές , οικογενειακές ) , τα πανηγύρια , οι..χοροεσπερίδες , τα παρασπόρια , η..προσωπική εργασία , τα ντόπια φαγητά και γλυκίσματα , η αρρώστια , ο θάνατος , η κηδείες , τα μνημόσυνα κι' ακόμα , η σύνθεση και λειτουργία της τυπικής Λιδορικιώτικης οικογένειας , η ιεραρχία της , όλα όσα μπορούν να βοηθήσουν τον αναγνώστη να γνωρίση , όσο είναι δυνατο , τον τρόπο που ζούσαμε , σκεπτόμασταν και ενεργούσαμε οι Λιδορικιώτες .
Θα προσπαθήσουμε ακόμα , να δώσουμε και μιά εικόνα της σύνθεσης της ευρύτερης Λιδωρικιώτικης κοινωνίας , όπως ήταν αυτή διαμορφωμένη , με τα καλά και άσχημά της , τα έθιμα , τις παροιμίες , τις συνήθειες , τις προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες ( τον Ντβέτσικα )κλπ.τις κοινωνικές της τάξεις , τα μαγαζιά , τα επαγγέλματα που έσβυσαν με τον καιρό , τις ενδυμασίες , τα τραγούδια μας , τις παροιμίες μας , μιά ...αξονική...τομογραφία δηλαδή της ζωής του πανέμορφου χωριού μας και πάντα με το απαραίτητο σχετικό..φωτορεπορτάζ . Τα κείμενα θα έχουν αυτοτέλεια και όλα θα εντάσσονται στη γενική κατηγορία " ΛΙΔΟΡΙΚΙΩΤΙΚΗ ΖΩΗ " κι' έτσι θα μπορεί ο αναγνώστης να τα έχει συγκεντρωμένα στην πιό πάνω κατηγορία .
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΣΕ ΟΛΕΣ ΚΑΙ ΟΛΟΥΣ
ΚΑΙ ΜΗ ΞΕΧΝΑΤΕ ΠΟΤΕ
ΟΤΙ ΤΟ ΛΙΔΟΡΙΚΙ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΟΥΣ ΛΙΔΟΡΙΚΙΩΤΕΣ
Η γέννηση , τα βαφτίσια , η σχολική ζωή , η εφηβική , η αγάπη , τα προξενιά , τα θλιβερά...παζάρια γιά την προίκα , τα ισιάσματα , οι αρρεβώνες , ο γάμος , οι γιορτές ( θρησκευτικές , Εθνικές , ονομαστικές , οικογενειακές ) , τα πανηγύρια , οι..χοροεσπερίδες , τα παρασπόρια , η..προσωπική εργασία , τα ντόπια φαγητά και γλυκίσματα , η αρρώστια , ο θάνατος , η κηδείες , τα μνημόσυνα κι' ακόμα , η σύνθεση και λειτουργία της τυπικής Λιδορικιώτικης οικογένειας , η ιεραρχία της , όλα όσα μπορούν να βοηθήσουν τον αναγνώστη να γνωρίση , όσο είναι δυνατο , τον τρόπο που ζούσαμε , σκεπτόμασταν και ενεργούσαμε οι Λιδορικιώτες .
Θα προσπαθήσουμε ακόμα , να δώσουμε και μιά εικόνα της σύνθεσης της ευρύτερης Λιδωρικιώτικης κοινωνίας , όπως ήταν αυτή διαμορφωμένη , με τα καλά και άσχημά της , τα έθιμα , τις παροιμίες , τις συνήθειες , τις προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες ( τον Ντβέτσικα )κλπ.τις κοινωνικές της τάξεις , τα μαγαζιά , τα επαγγέλματα που έσβυσαν με τον καιρό , τις ενδυμασίες , τα τραγούδια μας , τις παροιμίες μας , μιά ...αξονική...τομογραφία δηλαδή της ζωής του πανέμορφου χωριού μας και πάντα με το απαραίτητο σχετικό..φωτορεπορτάζ . Τα κείμενα θα έχουν αυτοτέλεια και όλα θα εντάσσονται στη γενική κατηγορία " ΛΙΔΟΡΙΚΙΩΤΙΚΗ ΖΩΗ " κι' έτσι θα μπορεί ο αναγνώστης να τα έχει συγκεντρωμένα στην πιό πάνω κατηγορία .
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΣΕ ΟΛΕΣ ΚΑΙ ΟΛΟΥΣ
ΚΑΙ ΜΗ ΞΕΧΝΑΤΕ ΠΟΤΕ
ΟΤΙ ΤΟ ΛΙΔΟΡΙΚΙ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΟΥΣ ΛΙΔΟΡΙΚΙΩΤΕΣ
9.4.07
ΛΑΓΟΣ ΜE......ΑΓΚΑΘΙΑ.......
Στα μέσα της δεκαετίας του 60 το Λιδoρίκι , πρωτεύουσα πάντα της της Επαρχίας , περνούσε
την καλύτερη μεταπολεμική του περίοδο , αφού ήταν το μοναδικό εμπορικό κέντρο της περιοχής που εξυπηρετούσε εμπορικά , κοινωνικοπολιτικά και κυρίως Διοικητικά τους κατοίκους όλων των γύρω χωριών.
Καθαρά κτηνοτροφική , λοιπόν , περιοχή , με ελάχιστη γεωργική απασχόληση , ελλείψει.. χώματος , έτυχε την περίοδο αυτή να έχει δύο κτηνιάτρους για τις ανάγκες του ζωικού πληθυσμού της επαρχίας , που την εποχή μάλιστα εκείνη ήταν και πολύ μεγάλος.
Ο ένας κτηνίατρος , ο.. παλιός , ήταν ο μακαρίτης πιά Λουκάς Αναγνώστου από την περιοχή της Λαμίας που ήταν ήδη μερικά χρόνια στο Λιδορίκι , κι’ ο άλλος , ο νέος , ο Νίκος Τάσσιος , από την Πρώτη Σερρών , που είχε έλθει για να αντικαταστήσει τον παλιό αλλά λόγω των αυξημένων ....κτηνιατρικών αναγκών παρέμενε , κοινό χαρακτηριστικό και των δύο οι σπουδές στην Ιταλία.
Ο μακαρίτης ο Λουκάς ήταν γύρω στα 35 μετρίουαναστήματος ,γεματούλης ,καστανόξανθος , καλοσυνάτος , θεοσεβούμενος , κοινωνικός και πολύ καλός,πάνω απ’όλα , οικογενειάρχης με δύο μικρά –τότε - αγοράκια τριών και πέντε περίπου χρόνων τον Δημήτρη και τον Νικολάκη η γυναίκα του , η κυρία Βιβή , απ’ τη Λαμία κι’ αυτή , ήταν πολύ καλή μοδίστρα [απότι έλεγαν] , πρόσχαρη , καλή μητέρα και νοικοκυρά , καλή της ώρα όπου κι’αν είναι .
Η οικογένεια Αναγνώστου , λοιπόν , είχε ενταχθεί στην Λιδορικιώτικη.. καλή δημοσιουπαλληλική κοινωνία , διατηρώντας όμως άριστες κοινωνικές και φιλικές σχέσεις με όλους , σχεδόν , τους Λιδορικιώτες , κτηνοτρόφους , εμπόρους , επαγγελματίες και φυσικά υπαλλήλους , έχοντας , όπως λέμε , πάντα ανοιχτο το σπίτι τους σε όλους .
Στις συγκεντρώσεις που έκαναν στο σπίτι τους , γίνονταν ωραία γλέντια και ευκαιρίας δοθείσης οι οικοδεσπότες επιδίδονταν και στο αγαπημένο τους ...σπόρ το προξενιό , πάντα όμως όχι από ταπεινά ελατήρια κινούμενοι αλλά από ενδιαφέρον και αγάπη , που καμιά φορά όμως , ίσως και να ξεπερνούσαν τα επαρχιώτικα όρια γιαυτό και ο Χρήστος ο Γατάκης ( που δυστυχώς δεν ζει πιά ) , Πρόεδρος ,τότε, της Κοινότητος και καλός φίλος του Λουκά ,τον αποκαλούσε , χαρακτηριστικά : μπερδεμένη ...κλωστούλα , γεγονός που έκανε το Λουκά να κουνάει το κεφάλι του μισογελώντας καλοσυνάτα....
Ο Λουκάς , λοιπόν , ώργωνε – ειδικότητος ένεκεν – καθημερινά , σχεδόν , τη Δωρίδα με το γκρί-σιέλ Σιτροέν ντε σεβώ που είχε και το αποκαλούσε , με καμάρι , Ταρζάν που όλοι το γνώριζαν και όταν περνούσε στο δρόμο φώναζαν , γειά σου γιατρέ , κι’ εκείνος , καμαρώνοντας σαν γύφτικο σκεπάρνι , άνοιγε το μικρό παραθυράκι του Ταρζάν, και κουνώντας , χαρακτηριστικά , το αριστερό του χέρι , ανταπέδιδε το χαιρετισμό , χαμογελώντας ικανοποιημένος...
Ένα απόγευμα λοιπόν ο Χρήστος ο Γατάκης , ο Πρόεδρος , με τον σιαμαίο του φίλο τον Κώστα τον Αλεξίου τον φαναρά , όπως ολοι τον ήξεραν , κάθονταν στο πεζοδρόμιο στην ταβέρνα του , μακαρίτη πιά , μπάρμπα Γιώργου Κουτσούμπα , που έφτιαχνε καταπληκτικούς μεζέδες - σπληνάντερο , κοκορέτσι , κοντοσούβλι και κάνα μαγειρευτό..άμα λάχαινε - και μάζευε , καθημερινά , όλους τους μερακλήδες μεζεδοκυνηγούς .
Περνώντας κι εγώ για την απογευματινή μου βόλτα , προς τον Αντώνη , αποδέχτηκα την πρόσκληση του Χρήστου , που ήταν ξαδελφός μου , και της παρέας του και κάθισα μαζί τους αφού με διαβεβαίωσαν ότι ετοιμάζεται καταπληκτικός μεζές και αν δεν μείνω θα χάσω , ενώ και ο μπάρμπα Γιώργος , ο συγχωρεμένος , με διαβεβαίωσε με το δικό του τρόπο ότι πράγματι ετοίμαζε σπέσιαλ μεζέ , κάτι βέβαια που το καταλάβαινες αμέσως από τη μοσχοβολιά
που ξεχυνόταν από την κουζίνα.
Βέβαια όταν σε λίγο έμαθα ότι η πηγή της μοσχοβολιάς , το περιεχόμενο της κατσαρόλας δηλαδή που μας έσπασε τις μύτες , ήταν σκαντζόχοιρος στιφάδο η διάθεσή μου, για συμμετοχή στο τσιμπούσι , άλλαξε , αφού αηδίαζα και στο άκουσμα και μόνο της λέξης σκαντζόχοιρος , χωρίς βέβαια συγκεκριμένο λόγο , και παρά την επιμονή της παρέας για να μείνω , ετοιμαζόμουν να φύγω γιατί , ομολογώ ότι , άρχιζα να αισθάνομαι μια έντονη αναγούλα , ένα έντονο εσωτερικό ανακάτεμα που με οδηγούσε , σίγουρα,σε εμετό.
Για κακή μου , όμως ,τύχη ακούστηκε ο γνώριμος θόρυβος της μηχανής του Ταρζάν , που ανέβαινε την ανηφόρα της Βαθειάς και μας πλησίαζε , φτάνοντας μπροστά μας ο Λουκάς σταμάτησε μας χαιρέτισε , και όταν ο Χρήστος τον κάλεσε να καθίσει στην παρέα μας , δήλωσε ότι εχει μια δουλειά στο Μαλανδρίνο και πρέπει να πάει οπωσδήποτε .Τότε ο Γατάκης του πέταξε πονηρά , κρίμα ρε γιατρέ γιατ έχουμι ζλάπ μι κριμδάκια , τουτέστιν λαγό στιφάδο , οπότε ο Λουκάς , όπως άλλωστε αναμενόταν , τσίμπησε και άρχισε να μας διαβεβαιώνει ότι σε μισή ώρα το αργότερο θα είναι πίσω και ότι αν είμαστε πραγματικοί φίλοι πρέπει να τον περιμένουμε κλπ κλπ.....και στο κάτω κάτω αν αργήσω , κρατήστε μου το κεφαλάκι με δυό κρεμυδάκια να πιώ ένα κρασί.
Στα πολλά στα λίγα ο πονηρός ο ξαδελφός μου έδειξε ότι τελικά ο Λουκάς τον τούμπαρε και τον διαβεβαίωσε ότι θα τον περιμένουμε για λίγο , και αν αργήσει θα του κρατήσουν το κεφαλάκι.
Ικανοποιημένος ο γιατρός γιατί μας κατάφερε , έφυγε με τον Ταρζάν φωνάζοντας απ’ το παραθυράκι , ρε το μεζέ μου και τα μάτια σας τ’ακούς Πρόεδρε , κι’ο Χρήστος χαμογελώντας πονηρά απάντησε , μεινι ήσυχους Λκά θα σ΄κρατήσουμι του κιφαλάκι μι κριμδάκια , αι στου καλό.
Σε λίγο ο μπάρμπα Γιώργος ανήγγειλε ότι ο μεζές είναι έτοιμος αλλά όλοι είπαν να περιμένουμε λίγο το Λουκά και βλέπουμε.
Εγώ βέβαια , με την εξέλιξη που πήραν τα πράγματα , και μαντεύοντας τι πρόκειται να επακολουθήσει , ούτε καν σκεφτόμουν να φύγω και αποφάσισα να παραμείνω , έστω και σαν θεατής , αφού γνώριζα πολύ καλά ότι θα γινόταν πλάκα ανεπανάληπτη , που για κανένα λόγο δεν ήθελα να χάσω.
Αφού λοιπόν πέρασε αρκετή ώρα και ο Λουκάς δεν είχε φανεί , ο Χρήστος με την απαιτούμενη , για την περίσταση , μεγαλοπρέπεια , κήρυξε την έναρξη της σκαντζοχοιροφαγίας φωνάζοντας , Γιώργου φέρ του μιζέ και σε δευτερόλεπτα όλοι απολάμβαναν τον καταπληκτικό , όπως συνέχεια έλεγαν , μεζέ ενώ εγώ , παρά την προτροπή του Χρήστου , ξάδιρφι δουκίμασι χάνις , παρέμενα απλός θεατής ,αποφεύγοντας ακόμα και να κοιτάζω προς τα πιάτα , και δεν το κρύβω ότι με μεγάλη δυσκολία κρατιόμουν για να μην κάνω εμετό.
Η παρέα έπλεε σε πελάγη γευστικής ευτυχίας χωρίς , βέβαια, να έχουν ξεχάσει τον Λουκά , για τον οποίο είχαν φυλάξει το κεφαλάκι με δυο τρία κρεμυδάκια.
Όταν , μετά από ώρα , ακούστηκε η μηχανή του Ταρζάν , το τσιμπούσι είχε σχεδόν τελειώσει και τα πιάτα καλοπαστρεμένα με ψωμί γυάλιζαν λές και ήταν .....φρεσκοπλυμένα.
Ο Λουκάς πλησιάζοντας φώναζε χειρονομώντας , δεν πιστεύω να με ρίξατε , θέλω το μεζέ μου , φοβούμενος ίσως ότι τον ξεχάσαμε και σκοτώθηκε να παρκάρει όπως-όπως για να μη χάνει χρόνο , ενώ παράλληλα μας εξηγούσε στα γρήγορα , δικαιολογούμενος , τους λόγους που τον έκαναν να καθυστερήσει ζητώντας μας και συγγνώμη , και φωνάζοντας μπάρμπα Γιώργο το μεζέ μου γρήγορα . Ηρθε λοιπόν το πιάτο κι οΛουκάς , αφού βούτηξε ένα κομμάτι
ψωμί στα κρεμυδάκια και τη σάλτσα , που πραγματικά μοσχοβολούσαν , με το πηρούνι του γύρισε λίγο , ερευνητικά , το κεφαλάκι και μπουκωμένος όπως ήταν γυρνάει προς το μέρος του Γατάκη και με θριαμβευτικό ύφος του λέει « κύριε Πρόεδρε όχι στο Λουκά αυτά , τι φάγαμε τα μανίκια μας στην Ιταλία τόσα χρόνια , κουνέλι είναι » και εξακολούθησε να στιφογυρίζει το κεφαλάκι μέσα στο πιάτο με το πηρουνι , ενώ κοίταζε με ένα περίεργο ύφος το Χρήστο επαναλαμβάνοντας συνέχεια τη φράση « τα τρώει ο Λουκάς αυτά ρε πρόεδρε , τα
τρώει ...».
Ο Γατάκης και οι υπόλοιποι της παρέας επέμεναν ότι είναι λαγός , ο Λουκάς ότι είναι κουνέλι και μέσα στη χάβρα λαγός , κουνέλι , λαγός κουνέλι , οΧρήστος γυρίζει προς τον ταβερνιάρη και με το χαρακτηριστικό του ύφος του , τη βαθειά βραχνή φωνή με τη Σαλωνιτολιδορικιώτικη προφορά φωνάζει :
« Γιώργου , φερ του τουμάρ » και επειδή ο συγχωρεμένος ο μπάρμπα Γιώργος
ήταν λίγο περήφανος στ’αυτιά επανέλαβε αργά αργά , « Γιώργου φερ του τουμάρ » ενώ οΛουκάς , εξακολουθούσε να τρώει και μπουκωμένος να επαναλαμβάνει « τα χάφτουμε αυτά ρε πρόεδρε , τι σπουδάζαμε τόσα χρόνια , τι τα, φοράμε τα γαλόνια ...».
Ο μπάρμπα Γιώργος , σηκώθηκε και με το αργό , βαριεστημένο του βήμα , προ χώρησε προς το βάθος του μαγαζιού , που ήταν η κουζίνα , ενώ εμείς , με τα μάτια καρφωμένα στο πορτάκι της κουζίνας , περιμέναμε με αγωνία την έκρηξη του ηφαιστείου που , φυσικά , αναμενόταν.
Πράγματι σε λίγο εμφανίστηκε ο μπάρμπα Γιώργος κρατώντας με το δεξί του χέρι ψηλά , όπως ο παπάς το άγιο δισκοπότηρο , το σκαντζοχοιροτόμαρο ενώ στα χείλια του , σιγόσκαγε ένα μικροχαμόγελο και ήταν ολοφάνερη η μεγάλη προσπάθεια που κατέβαλε , για να συγκρατήσει το χείμαρρο του γέλιου που σιγά-σιγά τον κυρίευε.
Το τι επακολούθησε είναι πολύ δύσκολο να περιγραφεί , στη θέα του τομαριού ο Λουκάς έγινε κατακόκκινος , παράτησε ποτήρι και πηρούνι , και με μια ενστικτώδη κίνηση , ανθρώπου που πνίγεται , ξέσφυξε τη γραβάτα του και με τα γαλανά ματάκια του κατακόκκινα και το βλέμμα καρφωμένο πάντα στο «λαγοτόμαρο», σηκώθηκε απότομα από το τραπέζι και φωνάζοντας ¨αλήτες με μαγαρίσατε , δεν θα μπορώ να μεταλάβω , πανάθεμά σας αντιχρηστοι¨ έφυγε προς την αυλή της ταβέρνας , ενώ ήταν φανερά πια τα πρώτα συμπτώματα του εμετού.
Η παρέα πάγωσε όλη , με την εξέλιξη που πήραν τα πράγματα , σηκωθήκαμε και βγήκαμε προς την αυλή , όπου ο καυμένος ο Λουκάς , κατακόκκινος , με ξεκούμπωτο το πουκάμισο και λυμένη τη γραβάτα του , συνέχισε να φωνάζει χειρονομώντας , σαν παλαβός , και κάνοντας , φυσικά , εμετό.
Στις φραστικές απόπειρες που έγιναν για να εκτονωθεί η κατάσταση ο Λουκάς δεν ανταποκρίθηκε θετικά , σε κατάσταση σχεδόν έξαλλη , φωνάζοντας και χειρονομώντας ,
πάντα , κατευθύνθηκε προς τον Ταρζάν , μπήκε και χτυπώντας δυνατά την πόρτα έβαλε μπροστά τη μηχανή και απομακρύνθηκε.
Για αρκετό καιρό , η στάση του απέναντί μας ήταν ψυχρή και απολύτως
τυπική , σχεδόν μας έκοψε , όπως λέμε συνήθως , την καλημέρα και αν συναντούσε στο δρόμο κάποιον από τους ...συνομώτες , εύρισκε τον τρόπο να προσπερνάει αδιάφορα , χωρίς να μιλάει.
Βέβαια , όπως και στην αρχή είπαμε , ο καλός μας φίλος ήταν άκακος και καλόψυχος , γίναμε πάλι – αργότερα – φίλοι , κάναμε πάλι καλή παρέα , με τις πλάκες και τακαλαμπούρια μας αλλά για το περιστατικό αυτό το συγκεκριμένο , δεν
έγινε ποτέ ξανά κουβέντα από κανένα μας , λες και υπήρχε μεταξύ μας μια σιωπηρή συμφωνία .
Τώρα , μετά από τόσα χρόνια , θα ήταν υπέροχο να μπορούσαμε να βρεθούμε και πάλι ,όλη η παλιοπαρέα , να θυμηθούμε τα παλιά και να γελάσουμε με την καρδιά μας , είναι όμως αδύνατο γιατί οι αγαπημένοι μας φίλοι , ο Λουκάς κι’ ο Χρήστος έχουν φύγει απ’τη ζωή , Θεός σχωρέστους και ας είναι καλά όπου κι' αν είναι.... εμείς τους θυμόμαστε πάντα με πολλή-πολλή αγάπη , μας λείπουν......
την καλύτερη μεταπολεμική του περίοδο , αφού ήταν το μοναδικό εμπορικό κέντρο της περιοχής που εξυπηρετούσε εμπορικά , κοινωνικοπολιτικά και κυρίως Διοικητικά τους κατοίκους όλων των γύρω χωριών.
Καθαρά κτηνοτροφική , λοιπόν , περιοχή , με ελάχιστη γεωργική απασχόληση , ελλείψει.. χώματος , έτυχε την περίοδο αυτή να έχει δύο κτηνιάτρους για τις ανάγκες του ζωικού πληθυσμού της επαρχίας , που την εποχή μάλιστα εκείνη ήταν και πολύ μεγάλος.
Ο ένας κτηνίατρος , ο.. παλιός , ήταν ο μακαρίτης πιά Λουκάς Αναγνώστου από την περιοχή της Λαμίας που ήταν ήδη μερικά χρόνια στο Λιδορίκι , κι’ ο άλλος , ο νέος , ο Νίκος Τάσσιος , από την Πρώτη Σερρών , που είχε έλθει για να αντικαταστήσει τον παλιό αλλά λόγω των αυξημένων ....κτηνιατρικών αναγκών παρέμενε , κοινό χαρακτηριστικό και των δύο οι σπουδές στην Ιταλία.
Ο μακαρίτης ο Λουκάς ήταν γύρω στα 35 μετρίουαναστήματος ,γεματούλης ,καστανόξανθος , καλοσυνάτος , θεοσεβούμενος , κοινωνικός και πολύ καλός,πάνω απ’όλα , οικογενειάρχης με δύο μικρά –τότε - αγοράκια τριών και πέντε περίπου χρόνων τον Δημήτρη και τον Νικολάκη η γυναίκα του , η κυρία Βιβή , απ’ τη Λαμία κι’ αυτή , ήταν πολύ καλή μοδίστρα [απότι έλεγαν] , πρόσχαρη , καλή μητέρα και νοικοκυρά , καλή της ώρα όπου κι’αν είναι .
Η οικογένεια Αναγνώστου , λοιπόν , είχε ενταχθεί στην Λιδορικιώτικη.. καλή δημοσιουπαλληλική κοινωνία , διατηρώντας όμως άριστες κοινωνικές και φιλικές σχέσεις με όλους , σχεδόν , τους Λιδορικιώτες , κτηνοτρόφους , εμπόρους , επαγγελματίες και φυσικά υπαλλήλους , έχοντας , όπως λέμε , πάντα ανοιχτο το σπίτι τους σε όλους .
Στις συγκεντρώσεις που έκαναν στο σπίτι τους , γίνονταν ωραία γλέντια και ευκαιρίας δοθείσης οι οικοδεσπότες επιδίδονταν και στο αγαπημένο τους ...σπόρ το προξενιό , πάντα όμως όχι από ταπεινά ελατήρια κινούμενοι αλλά από ενδιαφέρον και αγάπη , που καμιά φορά όμως , ίσως και να ξεπερνούσαν τα επαρχιώτικα όρια γιαυτό και ο Χρήστος ο Γατάκης ( που δυστυχώς δεν ζει πιά ) , Πρόεδρος ,τότε, της Κοινότητος και καλός φίλος του Λουκά ,τον αποκαλούσε , χαρακτηριστικά : μπερδεμένη ...κλωστούλα , γεγονός που έκανε το Λουκά να κουνάει το κεφάλι του μισογελώντας καλοσυνάτα....
Ο Λουκάς , λοιπόν , ώργωνε – ειδικότητος ένεκεν – καθημερινά , σχεδόν , τη Δωρίδα με το γκρί-σιέλ Σιτροέν ντε σεβώ που είχε και το αποκαλούσε , με καμάρι , Ταρζάν που όλοι το γνώριζαν και όταν περνούσε στο δρόμο φώναζαν , γειά σου γιατρέ , κι’ εκείνος , καμαρώνοντας σαν γύφτικο σκεπάρνι , άνοιγε το μικρό παραθυράκι του Ταρζάν, και κουνώντας , χαρακτηριστικά , το αριστερό του χέρι , ανταπέδιδε το χαιρετισμό , χαμογελώντας ικανοποιημένος...
Ένα απόγευμα λοιπόν ο Χρήστος ο Γατάκης , ο Πρόεδρος , με τον σιαμαίο του φίλο τον Κώστα τον Αλεξίου τον φαναρά , όπως ολοι τον ήξεραν , κάθονταν στο πεζοδρόμιο στην ταβέρνα του , μακαρίτη πιά , μπάρμπα Γιώργου Κουτσούμπα , που έφτιαχνε καταπληκτικούς μεζέδες - σπληνάντερο , κοκορέτσι , κοντοσούβλι και κάνα μαγειρευτό..άμα λάχαινε - και μάζευε , καθημερινά , όλους τους μερακλήδες μεζεδοκυνηγούς .
Περνώντας κι εγώ για την απογευματινή μου βόλτα , προς τον Αντώνη , αποδέχτηκα την πρόσκληση του Χρήστου , που ήταν ξαδελφός μου , και της παρέας του και κάθισα μαζί τους αφού με διαβεβαίωσαν ότι ετοιμάζεται καταπληκτικός μεζές και αν δεν μείνω θα χάσω , ενώ και ο μπάρμπα Γιώργος , ο συγχωρεμένος , με διαβεβαίωσε με το δικό του τρόπο ότι πράγματι ετοίμαζε σπέσιαλ μεζέ , κάτι βέβαια που το καταλάβαινες αμέσως από τη μοσχοβολιά
που ξεχυνόταν από την κουζίνα.
Βέβαια όταν σε λίγο έμαθα ότι η πηγή της μοσχοβολιάς , το περιεχόμενο της κατσαρόλας δηλαδή που μας έσπασε τις μύτες , ήταν σκαντζόχοιρος στιφάδο η διάθεσή μου, για συμμετοχή στο τσιμπούσι , άλλαξε , αφού αηδίαζα και στο άκουσμα και μόνο της λέξης σκαντζόχοιρος , χωρίς βέβαια συγκεκριμένο λόγο , και παρά την επιμονή της παρέας για να μείνω , ετοιμαζόμουν να φύγω γιατί , ομολογώ ότι , άρχιζα να αισθάνομαι μια έντονη αναγούλα , ένα έντονο εσωτερικό ανακάτεμα που με οδηγούσε , σίγουρα,σε εμετό.
Για κακή μου , όμως ,τύχη ακούστηκε ο γνώριμος θόρυβος της μηχανής του Ταρζάν , που ανέβαινε την ανηφόρα της Βαθειάς και μας πλησίαζε , φτάνοντας μπροστά μας ο Λουκάς σταμάτησε μας χαιρέτισε , και όταν ο Χρήστος τον κάλεσε να καθίσει στην παρέα μας , δήλωσε ότι εχει μια δουλειά στο Μαλανδρίνο και πρέπει να πάει οπωσδήποτε .Τότε ο Γατάκης του πέταξε πονηρά , κρίμα ρε γιατρέ γιατ έχουμι ζλάπ μι κριμδάκια , τουτέστιν λαγό στιφάδο , οπότε ο Λουκάς , όπως άλλωστε αναμενόταν , τσίμπησε και άρχισε να μας διαβεβαιώνει ότι σε μισή ώρα το αργότερο θα είναι πίσω και ότι αν είμαστε πραγματικοί φίλοι πρέπει να τον περιμένουμε κλπ κλπ.....και στο κάτω κάτω αν αργήσω , κρατήστε μου το κεφαλάκι με δυό κρεμυδάκια να πιώ ένα κρασί.
Στα πολλά στα λίγα ο πονηρός ο ξαδελφός μου έδειξε ότι τελικά ο Λουκάς τον τούμπαρε και τον διαβεβαίωσε ότι θα τον περιμένουμε για λίγο , και αν αργήσει θα του κρατήσουν το κεφαλάκι.
Ικανοποιημένος ο γιατρός γιατί μας κατάφερε , έφυγε με τον Ταρζάν φωνάζοντας απ’ το παραθυράκι , ρε το μεζέ μου και τα μάτια σας τ’ακούς Πρόεδρε , κι’ο Χρήστος χαμογελώντας πονηρά απάντησε , μεινι ήσυχους Λκά θα σ΄κρατήσουμι του κιφαλάκι μι κριμδάκια , αι στου καλό.
Σε λίγο ο μπάρμπα Γιώργος ανήγγειλε ότι ο μεζές είναι έτοιμος αλλά όλοι είπαν να περιμένουμε λίγο το Λουκά και βλέπουμε.
Εγώ βέβαια , με την εξέλιξη που πήραν τα πράγματα , και μαντεύοντας τι πρόκειται να επακολουθήσει , ούτε καν σκεφτόμουν να φύγω και αποφάσισα να παραμείνω , έστω και σαν θεατής , αφού γνώριζα πολύ καλά ότι θα γινόταν πλάκα ανεπανάληπτη , που για κανένα λόγο δεν ήθελα να χάσω.
Αφού λοιπόν πέρασε αρκετή ώρα και ο Λουκάς δεν είχε φανεί , ο Χρήστος με την απαιτούμενη , για την περίσταση , μεγαλοπρέπεια , κήρυξε την έναρξη της σκαντζοχοιροφαγίας φωνάζοντας , Γιώργου φέρ του μιζέ και σε δευτερόλεπτα όλοι απολάμβαναν τον καταπληκτικό , όπως συνέχεια έλεγαν , μεζέ ενώ εγώ , παρά την προτροπή του Χρήστου , ξάδιρφι δουκίμασι χάνις , παρέμενα απλός θεατής ,αποφεύγοντας ακόμα και να κοιτάζω προς τα πιάτα , και δεν το κρύβω ότι με μεγάλη δυσκολία κρατιόμουν για να μην κάνω εμετό.
Η παρέα έπλεε σε πελάγη γευστικής ευτυχίας χωρίς , βέβαια, να έχουν ξεχάσει τον Λουκά , για τον οποίο είχαν φυλάξει το κεφαλάκι με δυο τρία κρεμυδάκια.
Όταν , μετά από ώρα , ακούστηκε η μηχανή του Ταρζάν , το τσιμπούσι είχε σχεδόν τελειώσει και τα πιάτα καλοπαστρεμένα με ψωμί γυάλιζαν λές και ήταν .....φρεσκοπλυμένα.
Ο Λουκάς πλησιάζοντας φώναζε χειρονομώντας , δεν πιστεύω να με ρίξατε , θέλω το μεζέ μου , φοβούμενος ίσως ότι τον ξεχάσαμε και σκοτώθηκε να παρκάρει όπως-όπως για να μη χάνει χρόνο , ενώ παράλληλα μας εξηγούσε στα γρήγορα , δικαιολογούμενος , τους λόγους που τον έκαναν να καθυστερήσει ζητώντας μας και συγγνώμη , και φωνάζοντας μπάρμπα Γιώργο το μεζέ μου γρήγορα . Ηρθε λοιπόν το πιάτο κι οΛουκάς , αφού βούτηξε ένα κομμάτι
ψωμί στα κρεμυδάκια και τη σάλτσα , που πραγματικά μοσχοβολούσαν , με το πηρούνι του γύρισε λίγο , ερευνητικά , το κεφαλάκι και μπουκωμένος όπως ήταν γυρνάει προς το μέρος του Γατάκη και με θριαμβευτικό ύφος του λέει « κύριε Πρόεδρε όχι στο Λουκά αυτά , τι φάγαμε τα μανίκια μας στην Ιταλία τόσα χρόνια , κουνέλι είναι » και εξακολούθησε να στιφογυρίζει το κεφαλάκι μέσα στο πιάτο με το πηρουνι , ενώ κοίταζε με ένα περίεργο ύφος το Χρήστο επαναλαμβάνοντας συνέχεια τη φράση « τα τρώει ο Λουκάς αυτά ρε πρόεδρε , τα
τρώει ...».
Ο Γατάκης και οι υπόλοιποι της παρέας επέμεναν ότι είναι λαγός , ο Λουκάς ότι είναι κουνέλι και μέσα στη χάβρα λαγός , κουνέλι , λαγός κουνέλι , οΧρήστος γυρίζει προς τον ταβερνιάρη και με το χαρακτηριστικό του ύφος του , τη βαθειά βραχνή φωνή με τη Σαλωνιτολιδορικιώτικη προφορά φωνάζει :
« Γιώργου , φερ του τουμάρ » και επειδή ο συγχωρεμένος ο μπάρμπα Γιώργος
ήταν λίγο περήφανος στ’αυτιά επανέλαβε αργά αργά , « Γιώργου φερ του τουμάρ » ενώ οΛουκάς , εξακολουθούσε να τρώει και μπουκωμένος να επαναλαμβάνει « τα χάφτουμε αυτά ρε πρόεδρε , τι σπουδάζαμε τόσα χρόνια , τι τα, φοράμε τα γαλόνια ...».
Ο μπάρμπα Γιώργος , σηκώθηκε και με το αργό , βαριεστημένο του βήμα , προ χώρησε προς το βάθος του μαγαζιού , που ήταν η κουζίνα , ενώ εμείς , με τα μάτια καρφωμένα στο πορτάκι της κουζίνας , περιμέναμε με αγωνία την έκρηξη του ηφαιστείου που , φυσικά , αναμενόταν.
Πράγματι σε λίγο εμφανίστηκε ο μπάρμπα Γιώργος κρατώντας με το δεξί του χέρι ψηλά , όπως ο παπάς το άγιο δισκοπότηρο , το σκαντζοχοιροτόμαρο ενώ στα χείλια του , σιγόσκαγε ένα μικροχαμόγελο και ήταν ολοφάνερη η μεγάλη προσπάθεια που κατέβαλε , για να συγκρατήσει το χείμαρρο του γέλιου που σιγά-σιγά τον κυρίευε.
Το τι επακολούθησε είναι πολύ δύσκολο να περιγραφεί , στη θέα του τομαριού ο Λουκάς έγινε κατακόκκινος , παράτησε ποτήρι και πηρούνι , και με μια ενστικτώδη κίνηση , ανθρώπου που πνίγεται , ξέσφυξε τη γραβάτα του και με τα γαλανά ματάκια του κατακόκκινα και το βλέμμα καρφωμένο πάντα στο «λαγοτόμαρο», σηκώθηκε απότομα από το τραπέζι και φωνάζοντας ¨αλήτες με μαγαρίσατε , δεν θα μπορώ να μεταλάβω , πανάθεμά σας αντιχρηστοι¨ έφυγε προς την αυλή της ταβέρνας , ενώ ήταν φανερά πια τα πρώτα συμπτώματα του εμετού.
Η παρέα πάγωσε όλη , με την εξέλιξη που πήραν τα πράγματα , σηκωθήκαμε και βγήκαμε προς την αυλή , όπου ο καυμένος ο Λουκάς , κατακόκκινος , με ξεκούμπωτο το πουκάμισο και λυμένη τη γραβάτα του , συνέχισε να φωνάζει χειρονομώντας , σαν παλαβός , και κάνοντας , φυσικά , εμετό.
Στις φραστικές απόπειρες που έγιναν για να εκτονωθεί η κατάσταση ο Λουκάς δεν ανταποκρίθηκε θετικά , σε κατάσταση σχεδόν έξαλλη , φωνάζοντας και χειρονομώντας ,
πάντα , κατευθύνθηκε προς τον Ταρζάν , μπήκε και χτυπώντας δυνατά την πόρτα έβαλε μπροστά τη μηχανή και απομακρύνθηκε.
Για αρκετό καιρό , η στάση του απέναντί μας ήταν ψυχρή και απολύτως
τυπική , σχεδόν μας έκοψε , όπως λέμε συνήθως , την καλημέρα και αν συναντούσε στο δρόμο κάποιον από τους ...συνομώτες , εύρισκε τον τρόπο να προσπερνάει αδιάφορα , χωρίς να μιλάει.
Βέβαια , όπως και στην αρχή είπαμε , ο καλός μας φίλος ήταν άκακος και καλόψυχος , γίναμε πάλι – αργότερα – φίλοι , κάναμε πάλι καλή παρέα , με τις πλάκες και τακαλαμπούρια μας αλλά για το περιστατικό αυτό το συγκεκριμένο , δεν
έγινε ποτέ ξανά κουβέντα από κανένα μας , λες και υπήρχε μεταξύ μας μια σιωπηρή συμφωνία .
Τώρα , μετά από τόσα χρόνια , θα ήταν υπέροχο να μπορούσαμε να βρεθούμε και πάλι ,όλη η παλιοπαρέα , να θυμηθούμε τα παλιά και να γελάσουμε με την καρδιά μας , είναι όμως αδύνατο γιατί οι αγαπημένοι μας φίλοι , ο Λουκάς κι’ ο Χρήστος έχουν φύγει απ’τη ζωή , Θεός σχωρέστους και ας είναι καλά όπου κι' αν είναι.... εμείς τους θυμόμαστε πάντα με πολλή-πολλή αγάπη , μας λείπουν......
Subscribe to:
Posts (Atom)
