ΤΡΕΙΣ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ......

Στα 'ματοβαμμένα και δύσκολα χρόνια του αγώνα γιά τη λευτεριά , πολλές φορές Οθωμανοί βοήθησαν Χριστιανούς , πολεμώντας στο πλευρό τους , με ξεχωριστό θάρρος και ντομπροσύνη .
Οι λόγοι που τους έκαναν να " αλλάξουν γραμμή " ήταν διάφοροι , με κύριο - και πιό σοβαρό - το φόβο γιά τη ζωή τους . Ένα - ένα κάστρο πούπεφτε - στη Ρούμελη η το Μοριά - έδινε την ευκαιρία στους νικητές Έλληνες να ξεσπάσουν την οργή , που μάζεψαν μέσα τους οι αιώνες , πάνω στους πρώην αφέντες τους , ενώ οι αρχηγοί - μπροστά στην αγανάκτηση που ξεχυνόταν από τις σκλάβες καρδιές - η αδυνατούσαν να βάλουν φραγμό η από σκοπού δεν ήθελαν κάτι τέτοιο .
Γιά τη Φωκίδα , έχουμε δυό ενδιαφέρουσες σχετικές διηγήσεις , η μιά είναι του χιλίαρχου Γιαννάκη Κουτρούκη - απ' την Ξυλογαιδάρα - που περιγράφει τι έγινε στο Μαλαντρίνο :
< Το Μαλανδρίνον ήτο τότε έδρα βιλαετίου και κατωκείτο από πολλάς τουρκικάς οικογενείας και ολίγας , πέντε - δέκα , χριστιανικάς , εγκατεστημένας μακράν , εις τας άκρας . Οι Τούρκοι μόλις διέκριναν τους επαναστάτας , εκλείσθησαν εις τους πύργους των προκρίτων του χωρίου Χασάν Αγά και Αβδή Αγά , αποφασισμένοι εις αντίστασιν . Μετά τρείς όμως ημέρας , απορούντες τροφών και πολεμοφοδίων , παρεδόθησαν . Τη διαταγή του Σκαλτσοδήμου , όστις εν τω μεταξύ είχε γίνει κύριος του Λιδωρικίου , οι αιχμάλωτοι διενεμήθησαν μεταξύ των χωρικών όλων των χωρίων , ίνα ούτω ενοχοποιηθώσιν όλοι . Οι χωρικοίπροθύμως παραλαβόντες αυτούς εκόρεσαν το επί τόσα έτη μίσος των , κατακρημνίσαντες άλλους εις Δοβροβίτσαν , εις Βαθύρεμμα , εις Κάρκαρον , βάραθρα κατασκότεινα , ωσεί στόματα άδου και άλλους έρριψαν εις τον αιγιαλόν της Βίδαβης > .
Η άλλη , περιλαμβάνεται στη βιογραφία των Πανουργιάδων , πούγραψε ο Γούδας και μιλάει γιά την Άμφισσα :
< Οι Τούρκοι , κλεισθέντες ανεφοδίαστοι εν τω φρουρίω και ταχέως εξαντλήσαντες τα πάντα , και ιδίως το ύδωρ , παρέδωκαν επί ασφαλεία ζωής και τιμής την 10 Απριλίου τα όπλα τω Πανουργιά , έμπροσθεν της Πύλης καθημένω , και παραλαμβάνοντι ταύτα , εξακοσίους περίπου οπλισμούς αποτελούντα . Και δι' αυτών μεν ώπλισεν αμέσως τους στερουμένους όπλων , τους δε σημαίνοντας των Τούρκων , και ιδίως τον Οσμάν - Μπέγην , φρονόμως ποιούντες οι Αμφισσείς , διέσωσαν και τινάς μεν τούτων μετεχειρίσθησαν ακολούθως προς ανταλλαγήν αιχμαλώτων , τους δε λοιπούς διεσκόρπισαν εις τα χωρία , παραβλεψαντες μάλιστα τας ωμότητας των χριστιανών κατ' αυτών , μόνο ίνα ενοχοποιήσωσιν τον λαόν . Υπήρχε δε κατά Φιλήμονα και έτερος ισχυρός τω όντι πολιτικός λόγος , αναγκασας τον Πανουριάν μετά των εν Αμφίσση εφόρων να παρα΄λέψωσι την υπό του λαού εξόντωσιν των εγχωρίων Τούρκων . Ούτοι εγίγνωσκον άπαντα τα κρυσφύγετα και πάσας τας διόδους και ατραπούς της χώρας και , σωζόμενοι , εδύναντο να χρησιμεύσωσι ως άριστοι οδηγοί των επελευσομένων ξένων Οθωμανών , είτε προς εκδίκησιν των όσων έπαθαν , είτε και προς εντελή κατάπνιξιν του αγώνος , όπως τω όντι εχρησίμευσαν πολλαχού ως τοιούτοι ουκ ολίγοι των περισοθέντων Τούρκων. Ωραίαν τινά Οθωμανίδα , κρημνισθείσαν εκ βράχου και σωθείσαν εν τοις κλάδοις δένδρου , οι άνωθεν του βράχου ιστάμενοι χριστιανοί εκρήμνισον και αύθις > .
Όσοι , λοιπόν , γλύτωσαν από καταστροφές σαν τις παραπάνω - χάρις σε παλιές φιλίες , κυρίως - βαφτίζονταν χριστιανοί , χωρίς να καλυτερεύουν - όμως - τη θέση τους που κάθε άλλο παρά ευχάριστη ήταν : και οι δικοί τους και οι Έλληνες τους περιφρονούσαν , οι δεύτεροι , μάλιστα , τους έβλεπαν μ' επιφύλαξη .
Στα γενικά αρχεία του Κράτους , σώζεται αναφορά μιας αλλαξοπιστεμένης που το 1823 κλαίει και οδύρεται:
"Εις το Εξοχώτατον και Σεβασμιώτατον Συμβούλιον των Υπουργών.
Πρακαλώ τους αφεντάδες να με λυπηθούν την καυμένην , οπού μου έκαψαν το συκώτι οι γενιές μου , ούτε σκουτιά μου άφησαν ούτε τίποτες . Με πέρασαν απ' του σκυλιού τον κώλο , με τις βρισιές τους και με τυραννούν ολημέρα ,ωσάν οι Εβραίοι τον Χριστόν από τότε που εβαπτίσθηκα , η μάνα μου δεν έχει μάτια να με ιδή . Τι τραβώ , ένας Θεός το ξέρει....
η δούλη σας , η νεοφώτιστος Φωτεινή ".
Στη Φωκίδα είχαμε - προεπαναστατικά - μόνιμα εγκατεστημένους Τούρκους . Ο Πουκεβίλ , έφτασε να γράψη πως στο Λιδορίκι και το Μαλαντρίνο ήταν όσοι και οι Έλληνες .
Μετά την απελευθέρωση , μετρήθηκαν 500 στα Σάλωνα και 150 στο Λιδορίκι .
Απ'αυτούς αρκετοί , σίγουρα , < προσκύνησαν >, δεν μπόρεσαν όμως , παρά μονάχα τρεις να βρω : Τον Αμφισσιώτη Χασάν Μπασαρή και τους Μαλαντρινιώτες αδελφούς Χασάν Χατζήμπεη και Λεωνίδα Λιδωρίκη .
Ο πρώτος - ο Μπασαρής - πήρε το χριστιανικό όνομα Παναγιώτης και στάθηκε παλικαρίσια στις συγκρούσεις της Ανατολικής Στερεάς . Με τη συνθηκολόγηση , πέρασε πέρασε τα σύνορα και πήγε στο " Τούρκικο " στη Λάρισα , κοντά στους δικούς του . Οι άλλοι δυό , έμειναν και μετά στο Μαλαντρίνο , όπου - ύστερα από λίγο - πέθανε ο Χατζήμπεης .
Κι' ο επιζήσας Λεωνίδας Λιδωρίκης - που , φτωχός και δύστυχος , γύρναγε πότε εδώ και πότε εκεί - κι' ο Παναγιώτης - Χασάν Μπασαρής , έκαναν αιτήσεις στη Εξεταστική Επιτροπή , γιά να αναγνωριστή η πρσφορά τους . Ο Μπασαρής , πιό διπλωμάτης , ονομάζει τον ξεσηκωμό προσπάθεια < προς απόκτησιν της αυτονομίας > και ζητάει να τύχη < του ευεργετήματος των αγωνιστών της επαναστάσεως > , γιά τις πιστές < προς την πατρίδα των Ελλήνων εκδουλεύσεις > του .
Λέει η αίτησή του :
< Άμφισσα τη 5 Ιουλίου 1865 Προς Την επί του Αγώνος Εξεταστικήν Επιτροπήν . Ότε εξερράγη η ελληνική επανάστασις του 1821 , κατά των οθωμανών , προς απόκτησιν της αυτονομίας , ήμην κάτοικος Αμφίσσης ( Σαλώνων ) οθωμανός την θρησκείαν , αλλά μετά την προσκύνησιν και καταστροφήν των πατριωτών μου οθωμανών Σαλωνιτών , εδέησα να προσέλθω εις τον Αρχηγόν τότε της επαναστάσεως Πανουριάν και παρακολουθήσω αυτόν ως στρατιώτης . Και την ιδέαν μου αυτήν επραγματοποίησα , ακολουθήσας τον οπλαρχηγόν αυτόν από το 1821 μέχρι του 1828 . Κατά δε το έτος 1830 , λόγοι οικογενειακοί με ηνάγκασαν να επανέλθω εις το θρήσκευμά μου και συνεπώς διαμείνω πλησίον της οικογένειάς μου , όπου και νυν διαμένω . Επειδή δε την επανάστασιν ταύτην υπηρέτησα ειλικρινώς και μεθ' αφοσιώσεως , ενόμιζα δίκαιον να υποβάλλω και εγώ πιστοποιητικά περί των εκδουλεύσεών μου προς την Σεβαστήν Επιτροπήν , παρά των τότε οπλαρχηγών Α.Κοντοσοπούλου και Ν. Ανδρέου , όπως τύχω του ευεργετήματος των αγωνιστών της Επαναστάσεως , και παρακαλώ την Σεβαστήν Επιτροπήν , λαμβάνουσα υπ' όψιν τας πιστάς μου προς την πατρίδα των Ελλήνων εκδουλεύσεις , απονείμη και εις τον υποφαινόμενον παν ότι θεωρήση δίκαιον και ανάλογον . Χασάν Μπασαρής Οθωμανός κάτοικος Λαρίσης > .
Το πιστοποιητικό που επισυνάπτεται, βεβαιώνει :
"Πιστιποιητικόν
Διά του οποίου πιστοποιούμεν οι υποφαινόμενοι επί τη επί τοτ Νόμου προβλαπομένη ποινή και επί πολιτική αποζημιώσει ότι ο Χασάν Μπασαρής , οθωμανός , και ήδη κάτοικος Λαρίσης , ετών 68 , άμα εξερράγη ο υπέρ ανεξαρτησίας πόλεμος του 1821 , εγκαταλείψας τους συμπολίτας του οθωμανούς Αμφίσσης , - διότι ότε εξερράγη ο πόλεμος ήτο κάτοικος Αμφίσσης ( Σαλώνων ) - τους άλλους των παραδοθέντας και θανατωθέντος , ηαι λαβών όνομα χριστιανικόν , προς αποφυγήν θανάτου , ηκολούθησε τον οπλαρχηγόν Ν. Πανουριάν απ' αρχής της επαναστάσεως μέχρι τέλους του 1828 , όπου και παρευρέθη εις όλας ανεηαρτήτως τας μάχας ας και ο οπλαρχηγός του , και κατά το διάστημα αυτό έδειξε μεγίστην ανδρείαν και υπακοήν εις τους ανωτέρους του , προς δε και ειλικρίνειαν μη υποβλέψας εις ουδεμίαν μάχην συστρατιώτην του. Κατά δε το έτος 1830 απεμακρύνθη των ελληνικών χωμάτων και μετέβη εις το οθωμανικόν όπου και νυν διαμένει .
Ταύτα πάντα γνωρίζοντες εκ του σύνεγγυς , δίδομεν το παρόν αυτώ , διά νατο μεταχειρισθή κατά το δοκούν .
Άμφισσα τη 5 Ιουλίου 1865
Α. Κοντοσόπουλος
Αντισυνταγματάρχης
Ν . Ανδρέου
Ταγματάρχης

Επικυρούται η γνησιότητα των ανωτέρω υπογραφών των
Α.Κοντοσόπουλου , αντισυνταγματάρχου και Νικ.Ανδρέου
ταγματάρχου .
Άμφισσα τη 5 Ιουλίου 1865
Ο Δημαρχών Αμφίσσης
Θ.Ηλιόπουλος "
Από τα παραπάνω , η Επιτροπή - στην 168 συνεδρίασή της - τον χαρακτήρισε < στρατιώτη > αλλά με τον καιρό - στην 444 - τον προήγαγε σε υπαξιωματικό Α' τάξεως , βαθμό με τον οποίον είναι σημειωμένος στο Μητρώο Υπαξιωματικών ( Α.Μ 2675 ) .

Ο Λεωνίδας Λιδωρίκης , < πάσχων και στερούμενος τον επιούσιον άρτον > , με πολυάριθμη οικογένεια , < ήτις εν υπαίθρω παραμένει άστεγος και εγκαταλλελημένη > , διαγράφει το παρελθόν του και τονίζει ότι < εξ ακαταμαχήτου μίσους της ψυχής μου και τής καρδίας μου >
< απέβαλεν το θρήσκευμά του > και πήρε μέρος - με τον Δήμο Σκαλτσά - < εις όλας τας μετ' αυτού και των εχθρών οθωμανών συναφθείσας και συγκροτηθείσας πεισματώδεις μάχας.... >
Στήν αίτησή του , εξομολογείται :
< Έν Λιδωρικίω τη 16 Ιουνίου 1865 Αναφορά του Λεωνίδα Λιδωρίκη Νεοφωτίστου , κατοίκου Λιδωρικίου , του Δήμου Αιγιτίου , της Επαρχίας Δωρίδος . Προς Την εν Άθήναις συσταθείσαν Επιτροπήν διά την εξέτασιν των θυσιών και εκδουλεύσεων των προς την Πατρίδα αγωνισαμένων . Διά του Κυρίου Επάρχου Δωρίδος . Αι προς την Πατρίδα θυσίαι και στρατιωτικαί εκδουλεύσεις του υποφαινομένου , τοις πάσιν είναι γνωσταί και παρά πάντων ομολογούμεναι αναμφισβητήτως . Καθ' ην στιγμήν υψώθη η σημαία της ιεράς ημώμ ανεξαρτησίας , κατά τον Μάρτιον του 1821 , ο υποφαινόμενος , καίτοι οθωμανός τότε και καταταγμένος θρησκευτικώς εις την οθωμανικήν πίστην , ην εξ ακαταμαχήτου μίσους της ψυχής μου και της καρδίας μου μεγίστης προς αυτήν αγανακτήσεως , απέβαλον τελευταίον το θρήσκευμά μου τούτο και βαπτισθείς , ησπάσθην εγκαρδίως και μετά μεγάλου πόθου και ζήλου το Χριστιανικόν θρήσκευμα και βαπτισθείς έλαβον το χριστιανικόν δόγμα και το όνομα Λεωνίδας , ο και Λιδωρίκης επονομαζόμενος . Πριν δε τούτου , καίτοι οθωμανός τότε διατελών και κατεχόμενος ως είπον , εκ της θρησκευτικής ταύτης ιδέας , άμα εξερράγη η επανάστασις και υψώθη η Ελληνική σημαία , κατά τον Μάρτιον του 1821 , δράξαντες τα όπλα μετά του αδελφού μου Χασάν Χατζήμπεη , και ως Σωματάρχαι , τεθέντες υπό την οδηγίαν του οπλαρχηγού αοιδήμου Δήμου Καλτσοδήμου παρευρέθημεν εις όλας μετ' αυτού και των οθωμανών συναφθείσας και συγκροτηθείσας πεισματώδεις μάχας , εις τας οποίας διεκρίθην και επαινέθην επί γςνναιότητι και ανδρεία . Αποβιώσαντος δε του οπλαρχηγού τούτου , κατά το έτος 1826 , ηκολούθησα με τους υπό την οδηγίαν μου στρατιώτας , το Σώμα του οπλαρχηγού Ευαγγ.Μ.Κοντογιάννη , εις τας διαταγάς του οποίου διετέλεσα απί πολύ , και , τελευταίον , υπό οπλαρχηγών άλλων παρευρεθείς αγωνισάμενος επίσης , εις όλας μετά των εχθρών συγκροτηθείσας μάχας , με τον απαιτούμενον ζήλον , καρτερίαν και γενναιότητα , μέχρι του 1829 έτους , ότε παρητήθην της στρατιωτικής μου ταύτης υπηρεσίας , ήτοι μετά την άφιξιν της ανεξαρτησίας μας , εν τη οικία μου . Άπαντα δε τα ληφθέντα πιστοποιητικά των προς την Πατρίδα θυσιών και εκδουλεύσεών μου άτινα έλαβον καθ' όλον το διάστημα της ειρημένης στρατιωτικής υπηρεσίας μου , των οπλαρχηγών υπό τας οδηγίας των οποίων διετέλεσα , τα παρέδωσα εγκαίρως εις την δημογεροντίαν της επαρχίας Δωρίδος , ως εξάγεται εκ της συνημμένης ώδε αποδείξεως αυτής , υπ' αριθ. 171 και από 3 Μαίου 1833 χρονολογουμένη , διά να υποβληθώσιν εις την τότε συσταθείσαν επιτροπήν προς εξέτασιν των δικαιωμάτων των αγωνισαμένων και ενώ ήλπιζον να βαθμολογηθώ προσηκόντως , με τον ανήκοντα των στρατιωτικών μου εκδουλεύσεων βαθμόν αναντιρρήτως , δυστυχώς και παρά πάσαν προσδοκίαν , η επιτροπή αύτη δεν έλαβεν υπ΄όψιν της - φαίνεται - τα έγγραφα ταύτα των θυσιών μου και εκδουλεύσεών μου και , κατά συνέπειαν , αδικηθείς υστερήθην τον ανήκοντα στρατιωτικόν βαθμόν μου μέχρι σήμερον , και μένω εν τη γωνία μου παραμερισμένος , πάσχων και στερούμενος τον επιούσιον άρτον , μετά της πολυαρίθμου οικογενείας μου , στενάζων , διότι παρατηρώ άλλους , μηδ' όλως αγωνισαμένους , με βαθμούς και επωμίδας . Τα παράπονά μου ταύτα εκθέτω και αύθις διά της παρούσης μου , ενώπιον της Σεβαστής ταύτης Επιτροπής , την οποίαν θερμοπαρακαλώ να ζητήση και λάβη υπ' όψιν της τα ως ανωτέρω είρηται πιστοποιητικά των εκδουλεύσεών μου , άτινα βεβαίως , ενυπάρχωσιν εν τω αρχείω της τότε Επιτροπής και επομένως , τους ελέγχους και τα διάφορα μητρώα ως και το συνημμένον πιστοποιητικόν του Δημοτικού Συμβουλίου Αιγιτίου , ευαρεστουμένη - εν τη χαρακτηριζούση αυτή διξαιοσύνη - γνωμοδοτήση και μοι χορηγηθή ο ανάλογος με τας εκδουλε'υσεις μου στρατιωτικός βαθμός μου , όπως δι'αυτού ανακουφισθώσιν αι ανάγκαι εμού τε και της πολυαρίθμου οικογενείας μου , ήτις εν υπαίθρω παραμένει άστεγος και εγκαταλλε- λημένη . και υποσημειούμαι με βαθύτατον Σέβας ο ευπειθέστατος Λεων. Λιδωρίκης >
Τα επισυναπτόμενα είναι :
< Το Δημοτικόν Συμβούλιον Αιγιτίου πιστοποιεί ότι Ο κύριος Λεωνίδας Λιδωρίκης , κάτοικος Μαλανδρίνου του Δήμου τούτου , εις την αρχήν του έτους 1821 , άμα ο υπέρ ανεξαρτησίας της Πατρίδος ιερός αγών εξερράγη , καίτοι οπαδός - τότε της οθωμανικής θρησκείας ΄συνεδέθη όμως , μετά των Χριστιανών , τόσον αυτός , καθώς και ο προ πολλού αποθανών αδελφός του Χασάν Χατζήμπεης και ομοθυμηδόν με αυτούς , άδραξε τα όπλα εναντίον του τυράννου , υπηρετήσας στρατιωτικώς την Πατρίδα μέχρι τέλους του έτους 1829 , καθ' ο η ησυχία απεκατέστη, Καθ' όλον αυτό το διάστημα , υπηρετών υπό την οδηγίανδιαφόρων οπλαρχηγών ως σωματάρχης , παρευρέθη εις πολλάς κατά του εχθρού συγκροτηθείσας μάχας , πάντοτε με πολλούς υπ' αυτόν , εν αις και ζήλον απαραδειγμάτιστον έδειξεν . Όθεν , κατ' αίτησίν του, τω δίδεται το παρόν , όπως του χρησιμεύση όπου ανήκει . Έν Λιδωρικίω την 4 Δεκεμβρίου 1845 . Οι Σύμβουλοι : Δ.Καρανδριάς Αθ.Αναγν.Κάρμας Α. Γαρδίκης Απόστ. Καρανδριάς Δημ. Αθ. Κάρμας Αναγν.Κ.Μαργέλλος Αναγν.Γιωργούντζος Γεωργ.Κατζαρέλης Γ.Ανδρεόπουλος ( δυσανάγνωστος ) Επικυρούνται αι ανωτέρω υπογραφαί των Δημοτικών συμβούλων. Λιδωρίκιον την 9 Δεκεμβρίου 1845 Ο Δήμαρχος Αιγιτίου Αθαν . Μαργέλλος > .

και :
< Αριθ . 171 η Δημογεροντία της Επαρχίας Λιδωρικίου Προς τον κ. Λεωνίδαν Λιδωρίκην . Έλαβε η Δημογεροντία αύτη διά χειρός σου σήμερον την προς την επί των Στρατιωτικών Σεβαστήν Επιτροπήν αναφοράν σου έγκλειστην εν αυτή και έκθεσιν των εκδουλεύσεών σου και τις αποδείξεις , μία του Ευαγγέλη Μ. Κοντογιάννη και δύο των επαρχιών Λιδωρικίου και Μαλανδρίνου και θέλει σπεύσει η Δημογεροντία να απευθλυνη αυτά όπου δέον . Σοι επιστρέφεται δε αντίγραφον της αναφοράς σου , επικυρωμένον παρά της Δημογεροντίας ταύτης . Έν Λιδωρικίω τη 3 Μαίου 1833 . Οι Δημογέροντες Α . Μπαμπαλής Α . Ασημάκης > .
Παρ' όλα ταύτα , η επιτροπή - στην 137 συνεδρίασή της - του έδωσε τον βαθμό του Στρατιώτη , με Αριθμό Μητρώου 4997 .

Βέβαια όπως θα διαπιστώσατε αγαπητοί μας φίλοι , στα δυό τελευταία έγγραφα υπάρχει μιά χρονολογική ασυνέπεια που , προφανώς , οφείλεται σε ( τότε ) λαθεμένη ημερομηνία , εμείς πάντως μεταφέραμε επακριβώς τις ημερομηνίες των εγγράφων .
Τελειώνοντας σας αναφέρουμε ( διατί να το ...κρύψωμεν άλλωστε ) ότι τη... λησμονημένη αυτή σελίδα , που δεν έχει και κάποια ιδιαίτερη σημασία και αξία , σας τη δώσαμε γιά να διαπιστώσετε πως λειτούργησε τότε , το..σύστημα δημιουργίας ...αντιστασιακών και χορήγησης των σχετικών πιστοποιητικών..αντίστασης και αναλόγων...συντάξεων , βεβαίως...βεβαίως , και να το συγκρίνεται με το ίσχύσαν στην νεότερη Ελλάδα και το ισχύον και σήμερα και θα ..ίσχύει ( πολύ το φοβούμαστε.. ) και στό ...μέλλον σχετικό ..σύστημα , εξυπηρέτησης...ημετέρων...πελατών....διαχρονικότατον..... ( βεβαίως....βεβαίως...) .