Χρίστος ή Χρήστος; Τι σημαίνει η λ. Χριστός
γράφει ο Kώστας Θηβαίος
Χρίστος και Χρήστος: πρόκειται για δύο ομόηχες λέξεις, που, συχνά, συγχέονται . Το όνομα Χρίστος παράγεται από το χριστός (< κεχρισμένος < ο φέρων το χρίσμα < αρχ. ελλ. ρήμα: χρίω). Χρησιμοποιήθηκε ως επιθετικός προσδιορισμός της λέξης Ιησούς (Ιησούς Χριστός). Άρχικά, η λέξη “χριστός” προσδιόριζε οτιδήποτε έχει επαλειφθεί με μύρο ή αλοιφή και χρησιμοποιήθηκε για να μεταφραστεί η εβραϊκή λέξη masiha< Μεσσίας (: μτφ χριστός, ο αλειμμένος με ειδικό έλαιο, που προέβλεπε ο εβραϊκός νόμος για τους ιερείς). Έτσι η ελληνοεβραϊκή φράση Ιησούς Χριστός δηλώνει τον κεχρισμένο από το Θεό, τον Σωτήρα (πβ. Ιωάνν. 1,41: ευρήκαμεντον Μεσσίαν, ό εστίν ερμηνευόμενον τον Χριστόν). Η λ. Ιησούς προέρχεται από την εβραϊκή Yesuah και είναι συντετμημένη μορφή του Yehosuah (μτφ: ο Γιαχβέ είναι σωτηρία). Το όνομα Χρίστος είναι η φυσική κατάληξη της λ. Χριστός (με αναβιβασμό τόνου)
Η ελληνική λέξη Χριστός (: αλειμμένος) είναι η πιο δημοφιλής λέξη στον πλανήτη, επειδή ονομάστηκε έτσι ο ιδρυτής της Χριστιανικής θρησκείας (< Cristo, Christ, Crist, Христос, Kristu…)
Η γραφή Χρήστος παράγεται από το ρήμα “χρή” και προσδιορίζει αυτόν που ζει με τους πρέποντες κανόνες, τον ηθικό (π.χ. “τα χρηστά ήθη”).
* *
Τα μελομακάρονα, τα μακαρόνια και ο μακαρίτης.
Υπάρχει ετυμολογική σχέση ανάμεσα τους;
γράφει ο Γιώργος Δαμιανός
Είναι εύκολο να συνδυάσουμε την ετυμολογία του χριστουγεννιάτικου παραδοσιακού γλυκίσματος, του μελομακάρονου, από τις λέξεις μέλι + μακαρόνι . Μη ψάξετε, όμως, να βρείτε ομοιότητα σχήματος ανάμεσα στα μακαρόνια και τα μελομακάρονα. Ψάχνοντας προσεκτικά σε ελληνικά και ξένα λεξικά θα βρείτε την εκδοχή ότι η λέξη “μακαρόνι” παράγεται από τη μεσ. ελληνική λέξη “μακαρωνία” (: νεκρώσιμο δείπνο με βάση τα ζυμαρικά). Η μακαρωνία με τη σειρά της έρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη “μακαρία”, που δεν ήταν άλλο από την ψυχόπιτα, δηλαδή, ένα κομμάτι άρτου, στο σχήμα του μελομακάρονου, το οποίο το προσέφεραν μετά την κηδεία. Στους νεότερους χρόνους ένα γλύκισμα που έμοιαζε με τη μακαρία βουτήχτηκε στο μέλι και γι αυτό ονομάστηκε μελομακάρονο. Οι Ιταλοί, έθνος με παράλληλο πολιτισμό, διατήρησαν τη λέξη μακαρωνία στη λέξη maccarone (: μακαρόνι). Οι Έλληνες συνέχισαν, τουλάχιστον, για τρεις χιλιάδες χρόνια να χρησιμοποιούν λέξεις, όπως: μακάρι, μακάριος, μακαρίτης, μακαριστός και τελευταία, μακαρονάς, μακαρονάδα και άλλα. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 1500 μ.Χ γίνεται γνωστό στη Γαλλία και αργότερα στην Αγγλία ένα αμυγδαλωτό μπισκότο, κάτι σαν το δικό μας “εργολάβο”, με το όνομα “macaroon”.
* *
Χριστουγεννιάτικα Ονόματα (Μαρία, Ιωσήφ, Χρίστος, Μανώλης)
γράφει ο Αθανάσιος Τσακνάκης
Η χριστιανική θρησκεία φιλοξενεί στα κείμενα και στις παραδόσεις της τέσσερις κυρίαρχες ονοματικές ομάδες, την ελληνική, την λατινική, την αραμαϊκή και την εβραϊκή, άρα η ετυμολόγηση ενός χριστιανικού ονόματος γίνεται διά μέσου τής ελληνικής, τής λατινικής, τής αραμαϊκής και τής εβραϊκής γλώσσας αντίστοιχα.
Η εορτή των Χριστουγέννων (από τις λέξεις «χριστός» και «γέννα») γίνεται αφορμή γιά να προσεγγίσουμε ετυμολογικά πέντε χριστιανικά ονόματα, Χρήστος, Χρίστος, Μαρία, Εμμανουήλ και Ιωσήφ, εκ των οποίων τα δύο πρώτα είναι ελληνικά, το τρίτο είναι αραμαϊκό και τα δύο τελευταία εβραϊκά.
Χρήστος
Προέρχεται από το επίθετο «χρηστός» (με αναβιβασμό τού τόνου), που σημαίνει «χρήσιμος», «ωφέλιμος». Το όνομα δεν σχετίζεται άμεσα με την εορτή των Χριστουγέννων, αλλά η κοινή προφορά, που μοιράζεται με το όνομα «Χρίστος», το εντάσσει παραδοσιακά στο εορτολόγιο των ημερών (25 Δεκεμβρίου). Στο θηλυκό γένος το συναντούμε ως «Χρηστίνα».
Χρίστος
Προέρχεται από τον όρο «χριστός» (με αναβιβασμό τού τόνου), που σημαίνει «τον δυνάμενο να λάβει το χρίσμα», εκείνον που «είναι σε θέση να χρισθεί». Πρόκειται γιά την ελληνική μετάφραση τού εβραϊκού όρου «μεσσιάχ», γνωστού και ως «Μεσσία». Στο θηλυκό γένος το συναντούμε ως «Χριστίνα».
Μαρία
Ελληνική γραφή τού αραμαϊκού ονόματος «Μαργιάμ», το οποίο σημαίνει «πίκρα», «εξόργιση». Η ετυμολόγηση τού ονόματος μέσω τής λατινικής γλώσσας, και συγκεκριμένα από την λέξη «mare» (στην γενική «maris»), που σημαίνει «θάλασσα», αποτελεί διαιώνιση τής λανθασμένης ετυμολόγησης ή εσκεμμένης παρετυμολόγησης τού ονόματος από τον άγιο Ιερώνυμο (342-420). Στο αρσενικό γένος το συναντούμε ως «Μάριος».
Εμμανουήλ
Ελληνική γραφή τού εβραϊκού ονόματος «Ιμμάνου Ελ», που σημαίνει «μαζί μας ο Θεός», «μεθ’ ημών ο Θεός». Από αυτό το όνομα προέρχονται τα υποκοριστικά «Μανώλης» και «Μάνος». Στο θηλυκό γένος απαντά ως «Εμμανουέλλα».
Ιωσήφ
Ελληνική γραφή τού εβραϊκού ονόματος «Γιοζέπ», που σημαίνει «αυξημένος από τον Θεό» ή «ο Θεός θα επιθυμούσε να του προσφέρει». Μία απόπειρα κλιτικού εξελληνισμού του είναι ο τύπος «Ιώσηπος», καθώς και ο θηλυκός τύπος «Ιωσηφίνα».
* *
Γιατί αποκαλούμε σπαθιά τα τραπουλόχαρτα με τα τριφύλλια;
και γιατί αποκαλούμε κούπες (:κύπελλα) τα τραπουλόχαρτα με τις “καρδιές”;
γράφει ο Γιώργος Δαμιανός
Καθ΄όλο το Δεκέμβριο, και όχι μόνο, αναστενάζει ολόκληρη η Ελλάδα πάνω από την τράπουλα. Το εύκολο κέρδος, η φυγοπονία, η εξάρτηση ήταν πάντοτε κοινωνικά και ηθικά κολάσιμες πράξεις στην κοινωνία των Ελλήνων (αλλά και των υπολoίπων Ευρωπαίων). Τα παιχνίδια αλλά και αυτά ακόμα τα τραπουλόχαρτα μας ήρθαν, αρχικά, από την Ιταλία, μέσω του ελληνισμού της διασποράς ή μέσω των ενετοκρατούμενων εφτανήσων. Η τράπουλα (απο την ιταλ. λέξη trappola : παγίδα) που γνωρίζουμε εμείς είναι γαλλικής προέλευσης και ενθουσίασε τους Ελληνες μετά το 1900 (κυρίως λόγω των παιχνιδιών που σχετίζονται με το πόκερ). Πριν το 1900 στα ελληνικά καφενεία έπαιζαν με τα ναπολιτάνικα ή βενετσιάνικα τραπουλόχαρτα. Πρόκειται για 40 τραπουλόχαρτα, τεσσάρων σχημάτων, που χρησιμοποιoύνται ακόμα στη γειτονική Ιταλία. Η ναπολιτάνικη τράπουλα είναι δυσδιάκριτη, γιατί περιέχει σχήματα και όχι αριθμούς. Γι αυτό και στην Eλλάδα αντικαταστάθηκε πολύ γρήγορα από τη γαλλική τράπουλα. Όλοι, όμως, εν αγνοία μας μνημονεύουμε ακόμα τη ναπολιτανική τράπουλα. Αναλογιστήκατε ποτέ γιατί αποκαλούμε σπαθιά τα τραπουλόχαρτα με τα τριφύλλια ή γιατί ονομάζουμε κούπες τις καρδούλες. Η απάντηση βρίσκεται στα ναπολιτανικα τραπουλόχαρτα.
Τα τέσσερα σχήματα αυτών των τραπουλόχαρτων είναι: picche (: μπαστούνια), spade (: σπαθιά), coppa (: κούπα-κύπελλο), denari (εδώ κρατήσαμε το γαλλικό carreau-καρό). Οι Έλληνες αντικατέστησαν εύκολα τα τραπουλόχαρτα αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουν αλλάξει την ορολογία που απέδωσαν στην πρώτη τράπουλα που γνώρισαν. Σε πείσμα όλων όσων πιστεύουν στην υπεραπλούστευση και την απλοποίηση της γλώσσας συνεχίζουν να βλέπουν καρδούλες και να τις λένε κούπες ή τριφύλλια και να τα αποκαλούσαν σπαθιά .
Καλό σας βράδυ , να περνάτε καλά
Απ’ το “ Λιδωρίκι “ με αγάπη …..Κ.Κ.-
No comments:
Post a Comment