Ο Παναγιώτης Παλαιολόγος , ύπάλληλος της ΔΕΗ πλέον , όταν αυτή επεκτάθηκε σε όλη την Ελλάδα και φυσικά και στο χωριό μας .
Σήμερα , 30-5 –2012 , δημοσιεύσαμε το ιστορικό της ηλεκτροδότησης του χωριού μας , απ' τον Γρανιτσιώτη , οραματιστή - επιχειρηματία , Γιάννη Καραλίβανο , και όλα όσα επακολούθησαν , ευχάριστα η δυσάρεστα .
Τις λεπτομέρειες , όμως , το παρασκήνιο και την..καθημερινότητα της όλης..διαδικασίας θα τις δούμε σήμερα , μέσα απο μια λεπτομερέστατη περιγραφή του αξέχαστου Αλέκου Κωστάκη . Απολαύστε τη :
" Αξίζουν πράγματι πολλά συγχαρητήρια στο σκαπανέα κι' οραματιστή Γιάννη Καραλίβανο και δυο φορές ακόμα γιατί ήταν απόφοιτος της Γ' Δημοτικού , όπως ο ίδιος λέει . Θα 'ταν όμως άδικο αν δεν τονίζαμε και την προσφορά της Πειραιώτικης οικογένειας Ιωάννου Σταράκη , που κρατούσε την καταγωγή της από το Γαλαξίδι . Ο μεγαλύτερος γιός , ο Θανάσης , ήταν συνεταίρος του Καραλίβανου , ενώ ο Βαγγέλης ήταν ηλεκτρολόγος κι' είχε αναλάβει το χειρισμό της γεννήτριας , την τοποθέτηση των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων στα σπίτια και την κατασκευή του Κοινοτικού δικτύου, ενός δικτύου τεχνικότατου και ωραιότατου , που δεν είχε να ζηλέψει τίποτα κι' από αυτό της Αθήνας . Ο Βαγγέλης ακόμα χρημάτισε και Υπαρχηγός στην προσκοπική ομάδα του χωριού .
Η μηχανή ήταν Γερμανική HATZ , 16 μόλις , ίππων , πετρελαιοκίνητη και έπαιρνε μπροστά με ανάφλεξη κομματιού στυπόχαρτου και μανιβέλα . Την εγκατέστησαν δε , στο παλιό κτίριο του καμένου αλευρόμυλου του Γ.Κλώσσα , παρα τις αντιρρήσεις του Ι.Κατσώνη , που τον ενοχλούσε , καθώς ήταν και φυσικό , ο θόρυβός της , ιδίως τη νύχτα .
Θυμάμαι όταν την πρωτόβαλαν σε δοκιμαστική λειτουργία κάποιο απόγευμα . Ήταν εκεί παρόν όλο το Σταρακέικο . Ο βιβλικός γέρο- Σταράκης , η γλυκύτατη και πανάξια γριά του , που ήταν και καλή ερασιτέχνις ζωγράφος , ο γιός του ο Βασίλης με την Γαλλίδα γυναίκα του Ντενίζ κι' ο μικρότερος γιός Νίκος .( Ό Βασίλης Σταράκης , αργότερα , βρήκε ηρωικό θάνατο σαν αξιωματικός υποβρυχίου στον Ελληνο- Ιταλικό κι Πατρίδα , τιμώντας την ηρωική του θυσία , έδωσε τ' όνομά του σ' ένα πολεμικό σκάφος του στόλου μας . Ο γιός του δε , ο Ζαν Σταράκης , είναι ο γνωστός Ελληνογάλλος αντιστασιακός δημοσιογράφος ).
Διάβαζε τις οδηγίες στα Γαλλικά η Ντενίζ και τους καθοδηγούσε κι' όταν η μηχανή πήρε μπροστά , όλοι ξέσπασαν σε ζητοκραυγές , ενώ η γριά Σταράκαινα κι η κόρη της Βαλσάμω , κερνούσαν συγκινημένες όλο τον κόσμο .
Και το κοσμογονικό εκείνο βράδυ της 27.11.1937 , που το Λιωρίκι , έπλεε στο φως , άνοιγε μια καινούρια σελίδα προόδου για το μικρό χωριό μας κι ' έσβηνε το παρελθόν . Αποστρατεύονταν ο Μαλάμος κι ο Σιουκαρόγιαννος , που τις ασέληνες νύχτες άναβαν τα κοινοτικά κλεφτοφάναρα στα σοκάκια για καμιά δυο ώρες και τα οποία , μόλις και μετά βίας , έφεγγαν τα 5-10 μέτρα πιο πέρα απ' την κολόνα τους .
Θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ , ότι στον ηλεκτροφωτισμό μας είχε προλάβει η Πενταγιού . Ο μυλωνάς Παπαγεωργίου είχε προσαρμόσει στο νερόμυλό του μια μικρή γεννήτρια , που έδινε ρεύμα σε καμιά δεκαριά σπίτια . Μ' ένα σύρμα είχε δεμένη την " Παλουκωτή " του βαγενιού απ' το σπίτι του . Κι' όταν ερχόταν δώδεκα το βράδυ , τράβαγε το σύρμα , έπεφτε η παλουκωτή , το νερό του βαγενιού χωριζόταν στα δύο , η γεννήτρια δεν γύριζε και σταματούσε έτσι το φως . Οι Πενταγιώτες πλήρωναν πέντε - έξι οκάδες καλαμπόκι το χρόνο , για έξοδα και φθορές της γεννήτριας . Βέβαια ο φωτισμός ήταν υποτυπώδης και μικρής αποδόσεως και όχι γενικός , ούτε κοινοτικός .
Το ίδιο θα μπορούσε να λεχθεί και για το φωτισμό που είχε ο Κλώσσας στη μηχανή του , πριν καεί ο μύλος του και για το φωτισμό του μώλου της Ερατεινής , που γινόταν από το Υ.Ε.Ν .
To χωριό μας όπως ήταν προπολέμικά , το 1937 , όταν απόχτησε ηλεκτρικό ρεύμα .
Εμείς στο Λιδωρίκι είχαμε φως από τις 5 το απόγευμα ως τις 12 το χειμώνα κι' απ' τις 7 - 12 το καλοκαίρι . Το χειμώνα , που σηκώνονταν νωρίς το πρωί ο κόσμος για τις δουλειές του , άναβε και κατά τα χαράματα μια ώρα . Φυσικά , δεν γινόταν μεγάλη κατανάλωση , όπως λέει κι' ο κ. Καραλίβανος , και πως να γίνει , αφού εκείνο τον καιρό , οι ηλεκτροβόρες συσκευές , σόμπες , θερμοσίφωνα , κουζίνες , ψυγεία κλπ , είτε ήταν άγνωστα , είτε ήταν απλησίαστα απ' τον πολύ κόσμο ; Αμφιβάλλω αν πέντε δέκα χωριανοί μας είχαν τη δυνατότητα να πάρουν τότε , τέτοια πράγματα . Έπειτα ρεύμα την ημέρα δεν υπήρχε , γι' αυτό μόνο λίγα σίδερα και καμιά σομπούλα έμπαιναν σε λειτουργία το βραδάκι κι' αυτά αριά και που . Αφήνω που και η μικρή δυναμικότητα της μηχανής δεν πολυσήκωνε τέτοια και , πολλές φορές , ιδίως τις σκοτεινές νύχτες , που άναβαν κι όλα τα κοινοτικά . Στην πανσέληνο όμως , δούλευε ρολόι , έχοντας την Εκάτη σύμμαχό της !
Φυσικά δε γίνεται λόγος γιά ραδιόφωνα , γιατί , ίσαμε το 1940 , μόνο 8 , όλα κι' όλα , είχε το χωριό μας , αν δεν κάνω λάθος . Πρωτόφερε ένα " Ατγώτερ Κεντ " το 1935 ο Μήτσος ο Καντζιός κι' ύστερα ο Κ.Ευσταθίου , ο Γ.Ν. Πέτρου , ό Ζουμάς , ο Λούης , οι καφετζήδες αδελφοί Ταμβάκη , Ν.Παπαδόπουλος κι' ο Γ.Μανουδάκης , που ήταν μπαταρίας και ρεύματος , όλα κι' έκαιγαν ελάχιστο ρεύμα .
Πολλοί όμως Λιδορικιώτες , τότε , δεν έβαλλαν ρεύμα στα σπίτια τους είτε γιατί δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα - οι περισσότεροι - είτε γιατί το φοβόντουσαν ( ηλεκτροπληξίες , πυρκαγιές ) κι αυτό μη φανεί σήμερα παράξενο , γιατί και τα σπίτια ήταν παλιά κι ο κόσμος δεν ήταν εξοικειωμένος μ' αυτό .
Πρώτη εγκατάσταση παροχής ρεύματος έγινε στο σπίτι του Αλέκου Κάππου , από τον Βαγγέλη Σταράκη . Εκεί μάλιστα πήρε το βάπτισμα του πυρός στη ηλεκτρολογία κι ο Παναγιώτης Παλαιολόγος . Το κάθε φως κόστιζε 250 δραχμές κι οι Σταράκηδες τό 'χαν μονοπώλιο , ώσπου ήρθε από την Αθήνα ο Γρανιτσιώτης , την καταγωγή , Κώστας Γιωργούτσος η " παλιαδερφός "με 75 μόνο δραχμές , αλλά τον απορρόφησαν οι Σταράκηδες κι έκαναν κοινοπραξία .
( Ο Γιωργούτσος , υπηρέτησε , αργότερα , στην Αεράμυνα Λιδωρικίου , την ΑΑ 69 Δ , η οποία υπαγόταν στη Γραβιά , υπό τον Ταγματάρχη Τσακμακίδη , συστήθηκε το χειμώνα του 1939 κι' είχε την έδρα της στο Ταχυδρομέιο , όπου σήμερα η αυλή της ταβέρνας του Γ . Κουτσούμπα . Είχε επικεφαλής το Δεκανέα Βασίλη Κουλόπουλο και αόπλους στρατιώτες - όλους βοηθητικούς - τον Κ.Μαργέλλο ( Ελλάδα ) , Β. Κασίδη , Ν.Γ.Κάγκαλο , Τσιτούρα ( Λεύκα ) , Μπούτσικο ( Κονιάκο ) , Καρφή ( Δάφνο ) , Σιδηρόπουλο και Τριανταφύλλου ( Καρούτες ) , και Κοκμοτό ( Αμυγδαλιά ) . Αυτοί , μόλις έβλεπαν , στη χάση και στη φέξη , να περνάει κανένα αεροπλάνο , έδιναν αμέσως τηλεφωνικό σήμα στη Γραβιά , κόβοντας όλες τις άλλες γραμμές .
Κι όταν τηλεφωνούσε ο Ελλάδας , έλεγες , ακούγοντας τις φωνάρες του , πως τουλάχιστον χίλια Στούκας της Λουφτβάφε πλάκωσαν στον ουρανό μας . Τον τύπο των αεροπλάνων τον ξεχώριζαν χάρη σε ένα βιβλίο του Στρατού , που είχε τα σχήματα όλων των αεροπλάνων , δικών μας , Αγγλικών , Γερμανικών και Ιταλικών . Αυτοί , με στρατιωτικές διόπτρες Τσάις , καθόριζαν τον τύπο , το ύψος που πετούσε και πόσα ήταν τα αεροπλάνα κι' έδιναν συνθηματικό τηλεφώνημα ) .
Ας γυρίσουμε όμως πάλι στα του..ηλεκτροφωτισμού του χωριού μας .
Όπως μου έλεγε ο Βαγγέλης Σταράκης , με τον οποίο πηγαίναμε μαζί στη Β΄τάξη του Γυμνασίου - παρά τα 10 χρόνια που μας χώριζαν - η μηχανή ξεχρεώθηκε τον πρώτο κιόλας χρόνο , μόνο από τις εγκαταστάσεις των σπιτιών . Επομένως δεν είχαν παθητικό , εξάλλου είχε και τα έσοδα του αλευρόμυλου , δεν λέω πως κέρδισαν πολλά , αλλά δεν ζημίωσαν .
Μια και αναφέραμε όμως το μύλο , θυμάμαι και το παρακάτω επεισόδιο , που , παραλίγο να 'χε άσχημη κατάληξη .
Ο Κλωσσογιώργος , σαν παλιός μυλωνάς , έδειχνε στο μυλωνά των Σταράκηδων , Γ.Νιανιάρα η Πασαντάγια , τον τρόπο λειτουργίας του μύλου . Όταν έπεσε το πρώτο αλεύρι , ο Κλώσσας πήρε λίγο στην παλάμη του , το 'φερε στη μύτη του κι είπε πως , τάχα , μύριζε πετρέλαιο . Το 'φερε κατόπιν στη μύτη του Νιανιάρα και του 'πε να το μυρίσει κι' αυτός , για να δει αν συμβαίνει κάτι τέτοιο . Ο Νιανιάρας έσκυψε απονήρευτος να το μυρίσει , αλλ' εκείνη τη στιγμή ο Κλώσσας του το 'φερε στη μούρη και τον πασάλειψε . Κόντεψαν να σφαχτούν , μπήκαν , όμως , στη μέση ο Βαγγέλης κι' ο Σουρμελοτάσιος και τους ησύχασαν .
Στο συνεργείο τοποθέτησης του δικτύου δούλεψαν , μαζί με το Βαγγέλη , ο Η.Κάγκαλος ( Κ’φολιάς ) , ο Καψαλοσπύρος , κι ο Κ. Πλιάνος , οι δυο αυτοί , τρέλαναν το Βαγγέλη , μιλώντας μια δική τους φτιαχτή διάλεκτο ( βάζοντας αντίστροφα τις συλλαβές των λέξεων )κι εκείνος νόμισε πως μιλούσαν στο Λιδωρίκι αρβανίτικα !! Κι ήταν τόσο καλό παιδί ο Βαγγέλης , τίμιος κι ευσυνείδητος , ήταν υπαρχηγός στους προσκόπους , μ' αρχηγό τον καθηγητή Θεολόγο Χρήστο Νικολόπουλο . Ήταν τριαντάρης σχεδόν και την ημέρα που δεν είχε δουλειά στη μηχανή ερχόταν στο Γυμνάσιο να συμπληρώσει τις σπουδές του .
Τον βοηθούσαν οι καθηγητές κι οι συμμαθητές του , όσο γινόταν . Με την κήρυξη του πολέμου , επιστρατεύτηκε και δεν ξαναφάνηκε στο χωριό μας . Πρόπερσι έμαθα πως τον έφαγε κι' αυτόν η " καταραμένη " αρρώστια , Θεός σχωρέσ' τον , γιατί αγάπησε το Λιδωρίκι κι ήταν σωστός άνθρωπός .
Τώρα έρχομαι στο θέμα , που έχει σχέση με τους πολιτικούς του τόπου μας : τους μακαρίτες Θεμιστοκλή Παπαιωάννου και Αθανάσιο Λαλαγιάννη . Εγώ πιστεύω πως κι οι δυο τους δεν ήταν δυνατόν να φέρουν προσκόμματα κι εμπόδια στον Καραλίβανο , έστω κι αν ακόμα το 'θελαν , και εξηγούμαι :
Εκείνο τον καιρό - επί 4ης Αυγούστου - δεν τους περνούσε και δεν είχαν καμιά απολύτως δύναμη . Το καθεστώς εκείνης της εποχής , τους είχε αλφαδιάσει και δεν τους λογάριαζε κι ο άνθρωπος που είχε δύναμη τότε στη Δωρίδα ήταν μόνον ο αξιωματικός της Πυροσβεστικής Παν . Ζούκος . Οι δυο απόμαχοι Λιδορικιώτες πολιτικοί , τώρα ήταν ανήμποροι για κάθε αντίδραση . Κάτω απ' τον πλάτανο της Βαθιάς μάλιστα δώσανε τα χέρια και φιλήθηκαν , που είχαν να μιλήσουν σαράντα - ναι σαράντα - ολόκληρα χρόνια οι δυό τους , επομένως , ποιά αντίδραση να προβάλουν ;
Τελειώνοντας θα ‘θελα να πω πως σαν κηρύχτηκε ο πόλεμος , κι ήρθε η κατοχή , η μηχανή σταμάτησε να λειτουργεί . Ήταν πια νεκρό κεφάλαιο . Ήρθαν κάποιοι πολίτες με Γερμανούς στρατιώτες και την πήραν , για που , όμως ; Άγνωστο παραμένει κι' αδιευκρίνιστο . Πουλήθηκε ; επιτάχθηκε ; Και γιατί δεν πήραν κι από άλλα μέρη μηχανές ; Πολλά ειπώθηκαν τότε , γύρω απ' αυτό το θέμα , αλλά δεν γίνονται πιστευτά .
Πάντως έμειναν οι..κολόνες , αλλά κι αυτές δεν είχαν καλύτερη τύχη , γιατί τις έφαγε το " Στενό ". Θα περνούσε η Ιταλική τεθωρακισμένη Μεραρχία " Μπρένερο " κι ο Άγγλος αξιωματικός , ο πασίγνωστος Τζεφ , ειδοποίησε τους Ιταλούς στο Λιδωρίκι πως θ' ανατίναζε τη γέφυρα , και πως την ανατίναξη την κάνουν Άγγλοι κι όχι Έλληνες - ώστε να μη προβούν οι Ιταλοί σε αντίποινα - κι ένα βράδυ την τίναξε στον αέρα , μαζί μ' αυτή της Ρέρεσης . Άδικα , όμως , πήγαν τα γεφύρια , ιδίως το κομψοτέχνημα , το θαυμάσιο εκείνο επίτευγμα της Ελληνικής γεφυροποιίας , το γεφύρι του Στενού , με την πρωτοπόρα , για κείνη την εποχή , αριστουργηματική κατασκευή του , που σε γοήτευε με την ελαφράδα του , καθώς τα δυο του τόξα στηρίζονταν μονάχα πάνω σε δυο μπουλόνια .
Κρίμα όμως που χάθηκε , γιατί οι Γερμαναράδες , την άλλη κιόλας μέρα πέρασαν , πιάσανε και κόψανε όλες τις θεόρατες λεύκες και τα πανύψηλα κυπαρίσσια από τα Χάνια και το Βελούχι κι 'ύστερα τις κολόνες από το Λιδωρίκι . Τα ρίξανε κατόπιν όλα στην κοίτη του ποταμού , έκαναν ένα υποτυπώδες πέρασμα και τράβηξαν το δρόμο τους !
Αυτά , λοιπόν , τα..λίγα για τον ηλεκτροφωτισμό του χωριού μας , για μένα ο Γιάννης Καραλίβανος υπήρξε ένας οραματιστής και σκαπανέας της προόδου . Ήταν ένα φωτεινό μυαλό και μακάρι η Επαρχία μας να 'χε δυο τρεις ακόμα σαν κι αυτόν η τον Παν .Μποβιάτση ( Γύφτο ) , τον πρωτοπόρο της συγκοινωνίας , που , καίτοι , αγράμματοι , προτρέχανε του καιρού τους και διαβλέπανε την πρόοδο κι οραματίζονταν ένα καλύτερο μέλλον για τον τόπο μας .
Τέτοιους ανθρώπους πρέπει πάντα να τους τιμάμε και ν' αναγνωρίζουμε το έργο τους . Τίποτε δεν θα κόστιζε να δίναμε τ' όνομά τους σ' ένα δρόμο , σε μια πλατεία στα χωριά μας , σαν μια ελάχιστη αναγνώριση του έργου τους και της προσφοράς τους στον τόπο . Καραλίβανος , Μποβιάτσης και Γιάννης Λαβίδας , είναι ξεχωριστά ονόματα και θα μείνουν στη μνήμη μας .
Υ.Γ. Στους πρωτοπόρους οραματιστές της " γούρνας " μας , θα 'θελα ν' αναφέρω , όσο κι αν αυτό φανεί παράξενο , και τον Κ.Ν.Μπούγαλη , απ' το Παραδείσι . Αυτός , όταν οι άλλοι γεωργοί της Ελλάδος καλλιεργούσαν όπως κι οι συνάδελφοί τους , της εποχής του Ησιόδου , βάλθηκε να δημιουργήσει στο Παραδείσι πρωτοποριακό αγρόκτημα , με μοντέρνα μαγκανοπήγαδα , αντλίες νερού , εκκολαπτικές μηχανές , σούστες , κάρα , μηχανάροτρα , πτηνοτροφεία κλπ . Ένα όμως , δεν υπολόγισε και γι αυτό , άλλωστε απότυχε . Δεν υπολόγισε την έλλειψη του μεγάλου αστικού κέντρου , που θ' απορροφούσε τα προϊόντα του . Ποιός θ' αγόραζε τ' αυγά , τα κοτόπουλα και τα λαχανικά του ; Οι Μαυριαννιώτες ; η οι Στρουζιώτες ; Πάντως , ήταν κι' αυτός άνθρωπός με προοδευτικό μυαλό κι αν ζούσε σήμερα θα 'ταν μέγας και τρανός " .
Αυτή ήταν η περιγραφή της..ηλεκτροδότησης του Λιδορικιού από τον Καφτανιαλέκο , που επί πλέον μας έδωσε κι' ένα σωρό άλλες , πολύ χρήσιμες , πληροφορίες , όλα δηλαδή τα..παραλειπόμενα της εποχής και της ηλεκτροδότησης .
Καλό σας ξημέρωμα ….Κ.Κ.-
No comments:
Post a Comment