- 6 -
Η Δωρίδα δεν αναδείχτηκε , στην Τουρκοκρατία , σε πνευματικό κέντρο ,σαν άλλες περιοχές της Ρούμελης , όπως το Μεσολόγγι , η Ναύπακτος , και τα Άγραφα της Ευρυτανίας , όπου λειτούργησαν οι περίφημες σχολές , με τον Ευγένιο τον Αιτωλό και τον Αναστάσιο Γόρδιο .
Έχει όμως κι' αυτή τη συμμετοχή της στην πνευματική κίνηση με τη σχολή του Μοναστηριού της Βαρνάκοβας .
Καλό όμως θα είναι να δώσουμε λίγα στοιχεία για το μορφωτικό επίπεδο των Δωριέων και τη στοιχειώδη μάθησή τους . Η απασχόληση των κατοίκων με τη γεωργία και την κτηνοτροφία , και τα λιγοστά έσοδά τους , δεν τους επέτρεπαν να στέλνουν συχνά τα παιδιά τους για να μάθουν ανάγνωση και γραφή κοντά στους παπάδες των χωριών που εκτελούσαν και χρέη δασκάλου . Ο στρατηγός Μακρυγιάννης έμαθε γράμματα στα 32 του όταν , το Φλεβάρη του 1829 , στο Άργος αποφασίζει να γράψει τα απομνημονεύματά του . Ήταν αγράμματος γιατί δεν καταγόταν από τα λεγόμενα...τζάκια , της Ρούμελης , που νέμονταν ...κληρονομικά τα αρματολικά καπετανάτα και κυβερνούσαν αυταρχικά με τον τίτλο του κοτζάμπαση της επαρχίας , όπως λέει ο Βλαχογιάννης . Ήταν παιδί οικογένειας γεωργών και ποιμένων , όπως παρόμοια ήταν η μοίρα των περισσότερων παιδιών των γεωργοκτηνοτρόφων της Δωρίδας .
Λιγοστά πράγματα μάθαιναν πλάι στον παπά του χωριού , ενώ τα παιδιά των κοτζαμπάσηδων και προυχόντων είχαν τη δυνατότητα να φοιτούν σε κοντινά προς τη Δωρίδα οργανωμένα σχολεία , όπως της Λομποτινάς των Κραββάρων .
Πνευματικές εστίες που προσπαθούσαν να κρατήσουν ζωντανή την πατριωτική φλόγα αλλά και να μορφώσουν , στοιχειωδώς , τα Ελληνόπουλα , στέκονταν τα μοναστήρια της περιοχής , του Άη Γιάννη στην Αρτοτίνα , της Παναγιάς της Κουτσουριώτισσας , στην Πλέσσα ( Αμυγδαλιά σήμερα ) , και βασικά της Βαρνάκοβας , το σημαντικότερο πνευματικό κέντρο της Δωρίδας στην Τουρκοκρατία .
" Λόγω της δυσπροσίτου και στρατηγικής θέσεως -γράφει ο Αναστάσιος Ορλάνδος - η Βαρνάκοβα πάντοτε χρησίμευεν ου μόνον ως καταφύγιον και αμυντήριον των Ελλήνων , αλλά , όπως τόσαι άλλαι μοναί , και ως άσυλον της κατά τους χρόνους της δουλείας χειμαζομένης Ελληνικής παιδείας .
Πράγματι πολύ προ της Επαναστάσεως ευρίσκομεν λειτουργούσαν εν τη μεμακρυσμένη ταύτη φωλεά του Κόρακος σχολήν πλήρη , την μόνην κατά τα μέρη ταύτα υπάρχουσαν πνευματικήν εστίαν , ης τα διδάγματα υπέθαλπον καιν ανερρίπιζον το εθνικόν των κατοίκων φρόνημα , μέχρις ου και ήναψεν την φλόγαν της ελευθερίας αναρθρώσασαν κατά τον μέγα αγώνα απ' αυτών τούτων των τοίχων του ιερού σχολείου " .
Η πρώτη περίοδος πνευματικής ακτινοβολίας της Βαρνάκοβας , σημειώνεται με την παρουσία ως ηγουμένου του μοναστηριού , στις αρχές του 16ου αιώνα , του οσίου Δαβίδ , που φαίνεται πως διέθετε όχι μόνο οργανωτικές ικανότητες , αλλά και βαθύτερες πνευματικές ανησυχίες , όσο και ευρύτερη φιλοσοφική εποπτεία πάνω στην ουσία της Ορθοδοξίας . Τις ικανότητές του αυτές γνώριζε ο τότε Δεσπότης Άρτης και Ναυπάκτου . Επέμενε στην ανάθεση της ηγουμενίας στο Δαβίδ που φρόντισε για την ίδρυση σχολής ευρύτερης μόρφωσης , που η λάμψη της ενθουσίασε τον Πατριάρχη Ιερεμία , ο οποίος , περί τα μέσα του 16ου αιώνα , επισκέφτηκε το μοναστήρι για να δει από κοντά το πολιτιστικό έργο που γινόταν εκεί , με την πρωτοβουλία του Ηγουμένου . Ωστόσο ο Δαβίδ , που καταγόταν από το χωριό Καρδίτσα Βοιωτίας ( τώρα Ακραίφνιον ) , είχε μέσα του το σπόρο του απομονωτισμού .
Έτσι εγκατέλειψε την ηγουμενία κι' έζησε το υπόλοιπο της ζωής του ως ερημίτης . Στον όσιο Δαβίδ πρέπει να αποδώσουμε την ίδρυση Ελληνικού σχολείου στο μοναστήρι .
" Το Ελληνικό σχολείο της Βαρνάκοβας - γράφει ο Πέτρος Καλονάρος -ελειτούργησε και βραδύτερον ήτοι κατά τα τέλη του 16ου αιώνος και εν συνεχεία κατά τον 17ον αιώνα , με διδασκάλους γνωστούς τους μιναχούς Χριστόφορον ( 1595 ) , Καλλίνικον ( 1600-1648 ) , και Νικόδημον Καβάσιλαν (1648-1652 ) . Και ο μεν Χριστόφορος δεν φαίνεται ως ο πρώτος διδάσκαλος εις την Μονήν , όπου τα Ελληνικά γράμματα εδιδάσκοντο και πρότερον εν αυτή , ως είδομεν ,ο δε Καλλίνικος ανήρ θεοσεβής , πεπαιδευμένος άριστα την τε θύραθεν και έξω σοφίαν , φιλελεήμων και υπόδειγμα εγκρατείας και ηθικής , εδίδασκε προ χρόνων ικανών εν τη Μονή ."
Για το Νικόδημο Καβάσιλα μας δίνει αρκετά στοιχεία ο Κων. Σάθας που είναι και αυθεντικά , αφού καθώς σημειώνει , προέρχονται από σημειώματα του επισκόπου Λιδορικίου Δωροθέου . Γράφει ο Σάθας :
" Εγεννήθη εν τω χωρίω Αγίας Ευθυμίας των Σαλόνων περί το 1595 , και ωνομάζετο Νικόλαος εν τοις κοσμικοίς . Το μοναχικόν τριβώνιον κομιδή νέος ενδυθείς υπηρέτησεν εν τινι μονή των περιχώρων υποτακτικός γενόμενος Χριστοφόρου τινός μοναχού , διδάξαντος τον Νικόδημον τα πρώτα γράμματα . Του Χριστοφόρου μεταβάντος εις την Μονήν Βαρνακόβης παρηκολούθησε και ο υποτακτικός . Εν τη μονή ταύτη υπήρχε διδάσκων προ χρόνων ο μοναχός Καλλίνικος , ανήρ θεοσεβής , πεπαιδευμένος την τε θύραθεν και έξω σοφίαν , φιλελεήμων , και υπόδειγμα εγκρατείας και ηθικής . Παρά τούτω και ο Νικόδημος εξεπαιδεύθη , ανεδείχθη λες του διδασκάλου υπέρτερος μεν την σοφίαν , ίσος δε τα ήθη και τας αρετάς . Μετά τον θάνατον του Χριστοφόρου , ο Καβάσιλας εκπληρών κατά γράμμα την τελευταίαν βούλησιν του φιλοπάτριδος και φιλοστόργου γέροντός του μετέβη εις τον γενέθλιον τόπον , και σχολείον συστησάμενος εδίδασκεν δωρεάν τοις προσερχομένοις ".
Εν έτει 1648 ο Νικηφόρος ειδοποιηθείς περί της ασθενείας του διδασκάλου του Καλλινίκου μετέβη εσπευσμένως εκ της εν Τολοφώνι μονής του Κουτσουρού εις Βαρνάκοβαν , όπου εύρεν τον διδάσκαλόν του ετοιμοθάνατον , ο γηραιός διδάσκαλος περιστοιχούμενος υπό των μαθητών του , λαλών περί της μελλούσης ζωής , μετά φιλοσοφικής καρτερίας ανέμενε τον θάνατον , συμβάντα την 5 Απριλίου .
Ο Νικόδημος διεδέχθη τον Καλλίνικον εν τω σχολείω της Βαρνακόβης , και διετέλεσε διδάσκων μέχρι του θανάτου του ( 8-5-1652 ). Μαθηταί του Καβάσιλα εγένοντο πολλοί των τότε περιφανών , ως Ευγένιος ο Αιτωλός , Κωνστάντιος ο Αγιορίτης , Φίλιππος Κάρμας εν Ιταλία μεταβάς και την ιατρικήν παιδευθείς , ην ενήσκησεν επιστρέψας εις Ναύπακτον , Νικόλαος Λογοθέτης , Χαράλαμπος ο ιερεύς Μαρούλης , και άλλοι , ων τα ονόματα δεν περιεσώθησαν .
Έγραψεν ο Νικηφόρος -Συλλογήν απορρημάτων ( αποφθεγμάτων ) παλαιών τε και νεωτέρων - Ακολουθίαν του αγίου Αρσενίου του εκ Καρυών , του εν Βαρνακόβη εορταζομένου .- Βίους των διδασκάλων Χριστοφόρου και Καλλινίκου - λόγους , και επιστολάς εξ ων εύρηνται ανέκδοτοι παρ' εμοί ".
Από τους μαθητές του Καλλινίκου , που εδημιούργησαν παράδοση στην πνευματική ζωή της Ρούμελης και πρωτοστάτησαν στην ίδρυση και άνθιση των Σχολών των Αγράφων , είναι ο από το Μέγα Δένδρο Ευγένιος Γιαννούλης ο Αιτωλός , που αργότερα πήγε στην Κωνσταντινούπολη και συνέχισε τη φιλοσοφική του μαθητεία κοντά στον Θεόφιλο Κορυδαλλέα κι' επιστρέφοντας στη Ρούμελη , δίδαξε ένα σύστημα στη σχολή του Καρπενησιού , αλλά όπως σημειώνει ο Σάθας " μετά πολυετή γόνιμον διδασκαλίαν ο ιερομόναχος Ευγένιος , μη αρεσκόμενος εις την κοσμικήν τύρβην , ήλθεν εις τα ερυμνά και δυσήλια των Αγράφων όρη και ενταύθα εξελέξατο το ερημητήριόν του .Οι κάτοικοι της κωμοπόλεως Βρανιανών μετά μεγάλης χαράς μαθόντες την έλευσιν αυτού θρυλουμένου επί παιδεία και αγνότητι ηθών , ωκοδόμησαν χάριν αυτού το εν τη θέσει Γούβα μοναστήριον της Αγίας Παρασκευής .Ενταύθα ο φιλέρημος μοναχός παρέμεινε μέχρι τέλους του βίου μελετών , συγγράφων , και δι' επιστολών νουθετών τους πέριξ επισκόπους , ιερείς , μοναχούς , και κοσμικούς , διδάσκων άμα και τινάς εκλεκτούς μαθητάς ".
Έτσι ο Καλλίνικος , από το μοναστήρι της Βαρνάκοβας , προετοίμασε μαά γενικότερη κι' ευεργετική προοπτική για τη συγκρότηση πολιτιστικών κέντρων σε περιοχές της Ρούμελης .
Μετά το θάνατο του Καλλίνικου , εμπνευστή της αναγέννησης της σχολής της Βαρνάκοβα, η πορεία φθίνει .Είχε συντελέσει όμως ξεχωριστά και στη διαμόρφωση προσωπικοτήτων που συνέχισαν το έργο του και διατήρησε μια λάμψη πολιτιστικής έξαρσης στην περιοχή που θετικά και ουσιαστικά θα είναι τ' αποτελέσματά της για ολόκληρη τη Δωρίδα .
"Κατά ταύτα -συμπεραίνει ο Π.Καλονάρος - η Βαρνάκοβα υπήρξε κέντρο λαμπράς πνευματικής ακτινοβολίας ανά την Δωρίδα και την Ναυπακτίαν και γενικότερον την Στερεάν Ελλάδα και τον 16ον και 17ον αιώνα , διότι διά των μοναχών και διδασκάλων αυτής εδημιουργήθη σπουδαίον φυτώριον μαθητών , οίτινες με την σειράν των διέπρεψαν και εκείνοι εις τα γράμματα , τας επιστήμας και τον κλήρον , ικανοί δε εξ αυτών εγένοντο διδάσκαλοι και ίδρυσαν σχολεία ανά την Στερεάν Ελλάδα , η έγραψαν και εδημοσίευσαν συγγράματα αξιόλογα .
Περί του σχολείου της Βαρνάκοβας , καίτοι δεν έχομεν συγκεκριμένας ειδήσεις μεταγενεστέρας , εν τούτοις είναι βέβαιον ότι τούτο ελειτούργησεν εν συνεχεία και βραδύτερον , ήτοι κατά την δευτέραν Τουρκοκρατίαν , με διακοπήν πάντως , επελθούσαν κατά την διάρκειαν της εν Ναυπάκτω δευτέρας Βενετοκρατίας ( 1687-1699 ) ".
Αλλά με την ευκαιρία της αναδρομής στη σχολή της Βαρνάκοβας και το μαθητή του Καλλίνικου , τον Ευγένιο τον Αιτωλό , ανατρέχουμε και πάλι στη γενικότερη πνευματική στάθμη των κατοίκων της Δωρίδας στην Τουρκοκρατία , που οφειλόταν στην έλλειψη σχολείων . Στην προσπάθειά του να βρει οικονομικό συμπαραστάτη στην ίδρυση σχολείου στο Αιτβλικό , κοντά στο Μεσολόγγι , έγραφε ο Ευγένιος ο Αιτωλός στον επίσκοπο Λάρισας Διονύσιο , περί τα μέσα του 17ου αιώνα :
" Εν τοις μέρεσι της Αιτωλίας , της εμής αθλίας πατρίδος , και επί πάσι σχεδόν τοις πέριξ εκείνη κλίμασιν εξέλιπε προ πολλών ήδη χρόνων άπαν καλόν , μεθ' ο η των πεζών γραμμάτων γνώσις , η τροφή των λογικών ψυχών , η δυναμένη σοφίζειν εις σωτηρίαν τον άνθρωπον και ούτω συνέβη τους εκείσε πάντας αναλφαβήτους γενέσθαι και άγαν τριβαρβάρους , περί δε την ομολογίαν της καθ' ημάς αμωμήτου πίστεως μηδέν των αλλοφύλων πάντες διενηχόσασι , σπάνιόν τι χρήμα ο ιερεύς εκεί , ο απλώς γραμμάτων είδησιν έχων , τούτου χάριν πολλά των παιδίων άνευ της μετανοίας λουτρού απήλθον του βίου και των ιερών αμέθεκτα μυστηρίων ".
" Τον καιρό που ο Αλής αφέντευε πασάς στα Γιάννινα -γράφει ο Πενταγιώτης - η Ακαρνανία κ' η Αιτωλία , αχώριστες και τότε , αποτελούσαν την επαρχία Κάρλελι . Τα δε Κράβαρα , αν και από τη θέση τους είναι μέρος της Αιτωλίας , τα θεωρούσαν πρωτεύουσα της Δωρίδας , κι' είναι περίεργο αυτό γιατί η ανατιλική πεδιάδα του Έπαχτου και η γειτονική της επαρχία του Λοιδορικιού , χωρίζουνται από το Μόρνο ποταμό , κι' όμως τούτο το φυσικό σύνορο - που στέκεται άλλωστε και σήμερα διαχωριστική γραμμή σε δυο Νομούς - τότε δεν εμπόδιζε το καπετανάτο νάχει έδρα τα Κράβαρα , όπου λειτουργούσε το σκολειό .
Στα ορεινά μας φτωχοχώρια , σπανίζουν τα σκολειά , ο πατέρας προτιμούσε να κρατάει κοντά του το τρανότερο παιδί , αγόρι η θυγατέρα , βοήθεια στη βοσκή , το άρμεγμα , το τυροβόλημα και γενικά παραχέρι σε κάθε του ασχολία της ποιμενικής ζωής .
Δυο χέρια έχω μονάχος , έλεγε , τι να πρωτοκάνω ;....Τη χαρά που δοκιμάζουν τους τωρινούς καιρούς τα παιδιά , λογαριάζοντας : του χρόνου πηγαίνω κι' εγώ σχολειό , μεθαύριο ανοίγει το σχολείο μας ! τότε δεν την γνώριζαν τα Ελληνόπουλα . Για τα θηλυκά , ο φόβος που σ' άλλα μέρη ανάγκαζε τα κορίτσια να κλείνονται στα σπίτια τους , ίδιες..χανούμισες ,και να μην πηγαίνουν ούτε στην εκκλησιά ,στα ορεινά της Ρούμελης , απάτητα ως επί το πλείστο , δεν υπήρχε . Μα κι' εκεί οι γονιοί , δεν βλέπαν την ανάγκη να μάθει γράμματα το κορίτσι .
Για τ' αρσενικά βρίσκαν άλλη δικαιολογία :
- Δεν είναι για μας τα γράμματα !...Χρειάζουνται φυλλάδες , πλάκες , κοντύλια κι' ένα σωρό κουρουφέξαλα ....Εμείς καλά-καλά τ' αλεύρι δεν μπορούμε ν' απαντήσουμε !...Και τ' άφηναν αγράμματα ,αν όμως ήσαν ξυπνά κι' έδειχναν κάποια κλίση για μάθηση , έπρεπε να πηγαίνουν στο κοντινό μοναστήρι , γιατί οι παπάδες των χωριών , μπορεί να κράτησαν την θρησκεία του ταλαιπωρημένου Ελληνισμού , αλλά για να διδάξουν δεν ήσαν σε θέση οι περισσότεροι . Ό,τι γνώριζαν το γνώριζαν απ' την πράξη κι' όχι γιατί ήσαν σπουδασμένοι .
Το παιδί λοιπόν , έπρεπε κάθε μέρα να βαδίζει μια-δυο ώρες μέσα στη βαθειά νύχτα , να προφτάσει να βρίσκεται με τα χαράματα εκεί όπου το καρτερούσε ο δασκαλόπαπας .
Προχωρώντας στην ερημιά , ολοένα έκανε το σταυρό του , σιγοψέλνοντας το < Θεοτόκε Παρθένε >και το < Κύριε των Δυνάμεων > για να διώξει τα δαιμόνια , και σαν ξεθαρρευόταν από την ίδια του τη φωνή , αρχίνιζε να σιγοτραγούδά το γνωστό...φεγγαράκι μου λαμπρό....μα έχει απομείνει από τότε κι' ένα άλλο παιδικό τραγουδάκι :
Ήλιε μου , παραήλιε μου , χρυσό μου παλληκάρι
έβγαλε τα μαύρα σου και βάλε τα χρυσά σου .
Οβρηόπουλα , Τουρκόπουλα στην πίσα κολλημένα
κι ' εμείς τα Χριστιανόπουλα , στον ήλιο πυρωμένα .
που σίγουρα κάποιο πολιτικό υπαινιγμό έκρυβε .
Στα σκολειά αυτά μαθαίνουν < κολυβογράμματα > , να παπαγαλίζουν δηλαδή το οχταήχι και να συλλαβίζουν το Ψαλτήρι και τον Απόστολο , γι' αυτό τότε τα Ελληνόπουλα ξέραν τους Ψαλμούς και τη λειτουργία απέξω .
Οι δάσκαλοι τις περισσότερες φορές ήσαν καλόγεροι , και τι καλόγεροι ! Άνθρωποι ακοινώνητοι , ακαλλιέργητοι κι' ολότελα ακατάλληλοι να μορφώσουν παιδιά , τι να σου κάνουν ; στην προσπάθειά τους να μεταδώσουν γράμματα , που καλά-καλά κι' αυτοί δεν κάτεχαν παίδευαν τα παιδιά με κάθε λογής τιμωρία , η πιο ελαφριά ήταν να τα χτυπούν με βούρδουλα η με βέργες στις παλάμες , μα , παρασυρόμενοι από την ίδια την οργή τους , αρχίνιζαν ξυλιές , κλωτσιές , μπουνιές και βαρούσαν αλύπητα όπου λάχαινε . Έπειτα είχαν κι' άλλους τρόπους να τιμωρούνε , τους κρέμαγαν σα λαιμαριά απ' το λαιμό , ένα ταγάρι γεμάτο λιθάρια , ίσα με πέντε οκάδες βάρος , πούπρεπε να το κρατούν τα καψόμοιρα , ωσότου αποφασίσουν να τα ξεφορτώσουν η τάβαζαν να στέκουν στο ένα ποδάρι , σαν λελέκια , και τα ξεχνούσαν εκεί , με αποτέλεσμα να σωριαστούν απ' την κούραση ...
Τέτοια ήταν η κατάσταση στη Ρούμελη τα προεπαναστατικά χρόνια και φυσικά κανένας απ' τους Τούρκους πασάδες δεν σκοτίστηκε να την καλλιτερέψει ".
Οι διαπιστώσεις του Κ . Πενταγιώτη μπορεί να μην απέχουν πολύ απ' την πραγματικότητα , ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της σκλαβιάς . Κατοπινά και κυρίως στους δύο τελευταίους αιώνες της δουλείας , αναπτύχθηκε κάποια , ελάχιστη βέβαια , ανύψωση του μορφωτικού επιπέδου , μέρους των κατοίκων της Δωρίδας , χάρη στη φροντίδα των προυχόντων να στέλνουν τα παιδιά τους σε κοντινές προς την Δωρίδα Σχολές , αλλά και των καλογέρων που εκτελούσαν και χρέη δασκάλου . Την περίοδο αυτή ο τρόπος και η διαδικασία της μόρφωσης σ' οποιαδήποτε βαθμίδα , ακόμα και την κατώτερη , δεν συνδεόταν με τις τιμωρίες που περιγράφει ο Κ.Πενταγιώτης , ίσως όμως με νηστείες , κι' άλλες , λιγότερο σκληρές .
Παράδειγμα η σχολή της Βαρνάκοβας που ανύψωσε το γόητρο της Παιδείας στην περιοχή .
Κάτω από αυτές τις οδυνηρές συνθήκες δεν ήταν δυνατό να δημιουργηθούν οι προυποθέσεις γιά την ανάδειξη στη Δωρίδα δασκάλων του Γένους . Ίσως απ' την περιοχή να καταγόταν ο Ιάκωβος Διασωρίνος που έζησε στις Βρυξέλλες και για λογαριασμό του βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου Β' αντέγραψε διάφορους κώδικες Ελληνικών χειρογράφων . Η δραστηριότητά του παρουσιάζεται το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα κι' ίσως να μην είναι άσχετη η φυσιογνωμία και δράση του με τη σχολή της Βαρνάκοβας . Ο Σάθας αναρωτιέται για ποιό λόγο < ετιτλοφορείτο Κύριος της Δωρίδος > και τον χαρακτηρίζει < ουχί εκ των ευκαταφρονήτων λιγίων του Ελληνικού έθνους , προς τούτοις (ην) ποιητής ευφάνταστος και πατριώτης ένθερμος > και δεν γνωρίζει που ακριβώς γεννήθηκε .
Ωστόσο από το σπόρο της παιδείας στα χρόνια της σκλαβιάς αναφύεται δέντρο γερό , πρωτόγνωρο και πολύκλαδο , η γενιά του Τριανταφύλλου , που μας έδωσε την πολυσύνθετη φυσιογνωμία του πατριώτη και λιγοτέχνη Γιάννη Μακρυγιάννη ( Τριανταφύλλου ήταν το επώνυμο του που μετατράπηκε σε Μακρυγιάννη - πηγή το παράστημά του -μόλις μπήκε στον αγώνα ) και ο λόγιος Κωνσταντίνος Τριανταφύλλου ( 1832-1913 ) με σημαντική φιλολογική δραστηριότητα στη Βενετία , που οι ρίζες του , φαίνεται , να ξεκινούν από τη Δωρίδα .
Και γιά τους δύο δεν μπορεί να γίνει λόγος εδώ , μια που το έργο τους τοποθετείται στην μετεπαναστατική περίοδο .
Στις σχολές της Δωρίδας που δεν έφτασαν στο μεγαλείο με εκείνο της Βαρνάκοβας , ο Τρύφων Ευαγγελίδης συμπεριλαμβάνει τη σχολή του Λιδορικίου που ιδρύθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και της οποίας ο πρώτος της δάσκαλος Πέτρος Βαφείδης , δολοφονήθηκε , στα 1809 , από τους Τούρκους ,και του μοναστηριού του Προδρόμου στην Αρτοτίνα που περίπου ήταν συγκροτημένη όπως οι περισσότερες σχολές , αλλά με περιορισμένη ακτινοβολία .-
Αγαπημένοι μας φίλοι θα τελειώσουμε την ...περιήγησή μας στην Τουρκοκρατούμενη Δωρίδα με κομμάτια απ' το " ΧΡΟΝΙΚΟ " του Ευθυμίου Πενταγιώτη , ιερομονάχου , που αναφέρονται σε δοκιμασίες και παλικαριές των κατοίκων της περιοχής .
Ο Ευθύμιος Πενταγιώτης ήταν καλόγερος στη μονή Σωτήρος , κοντά στο Γαλαξίδι και η ζωή του πιθανολογείται από το 1660 μέχρι το 1730 , και το " ΧΡΟΝΙΚΟ "του αποτελεί εξαίσιο κείμενο της δημοτικής πεζογραφίας μας .
Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε πως ο Ευθύμιος Πενταγιώτης , στο έργο του αυτό , σε όλες της αναφορές του στό Λοιδορίκι , και είναι..πάμπολλες , γράφει το όνομα του Λιδορικίου με οι και ο , δηλαδή Λοιδορίκι , και όταν με το καλό διαβάσετε αυτές τις περικοπές , πιστεύουμε πως δεν θα σας μείνει καμιά αμφιβολία πως η ρίζα του ονόματος του χωριού μας είναι το ρήμα ΛΟΙΔΟΡΩ , θάχουμε όμως μετά την ευκαιρία να θίξουμε αυτό το σοβαρό θέμα στο τέλος , γιατί δυστυχώς ..ανεύθυνα και με...επιπολαιότητα πολλοί και ..διάφοροι έχουν...γνωματεύσει ..τελεσίδικα..για το όνομα του χωριού μας , με ..προεξάρχοντα τον Δήμο μας , και μάλιστα επί..ετεροδημοτικής...αρχής , με αυτό το ..περιγέλαστο..Λιμοδωριείς και..Λιμολιδωρικιώτες , ας μας δείξουν Μ Ι Α , έστω και μία ιστορική καταγραφή που να..ενισχύει την άποψή τους αυτή και τότε...τα..ξαναλέμε....
Καλό σας βράδυ , να είστε όλοι καλά …..Κ.Κ.-
No comments:
Post a Comment