Μεγάλος αρχαιολόγος αλλά πεισματάρης
Το τι έχει γραφεί για τον ανασκαφέα του Ακρωτηρίου Θήρας Σπυρίδωνα Μαρινάτο δεν λέγεται. Οσοι τον μισούσαν πρόβαλαν κυρίως τα αρνητικά του, όπως ότι επί δικτατορίας ανέλαβε τη Γενική Επιθεώρηση Αρχαιοτήτων και ότι είχε δύσκολο χαρακτήρα.
Όσοι τον θαύμαζαν μιλούν για τον μεγάλο δάσκαλο και σπουδαίο αρχαιολόγο. Ο τόμος που μόλις κυκλοφόρησε από το Ινστιτούτο του Βιβλίου-Α. Καρδαμίτσα με τα πρακτικά του διήμερου επιστημονικού συνεδρίου που οργάνωσε το Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (22, 23 Ιουνίου 2012) περιλαμβάνει και τον έπαινο και τον ψόγο. θα σταθούμε σε δύο από τις πολλές προσωπικές μαρτυρίες μαθητών και συνεργατών του που «φιλοτεχνούν» το πορτρέτο του χωρίς όμως να σχεδιάζουν την αγιογραφία του.
Ιδιαίτερη βαρύτητα έχουν τα λόγια του αείμνηστου κλασικού φιλολόγου και αρχαιολόγου Στυλιανού Αλεξίου, γιατί και ο ίδιος υπήρξε μεγάλη πνευματική και επιστημονική οντότητα. Ο Αλεξίου, μικρό παιδί, τον θυμάται να προσφωνεί τον Εβανς στα αποκαλυπτήρια της προτομής του στην Κνωσό το 1935, αλλά και να παίζει βιολί. Αργότερα, τον γνώρισε ως καθηγητή στο Πανεπιστήμιο και προϊστάμενό του, διευθυντή και επιθεωρητή Αρχαιοτήτων. Έτσι, παρακολούθησε «το τεράστιο επιστημονικό και διοικητικό του έργο». Και ιδού η πρώτη προσφορά του Μαρινάτου. Γκρέμισε το παλιό Μουσείο Ηρακλείου και στη θέση του έκτισε το νέο που βλέπουμε σήμερα. Πέτυχε ήδη από το καλοκαίρι του 1939 να είναι έτοιμη η πρώτη πτέρυγα και εκτεθειμένη η μινωική συλλογή στο ισόγειο. «Η κυριότερη καινοτομία του ήταν η κατασκευή, για πρώτη φορά, βαθύτατου υπόγειου αντιαεροπορικού καταφυγίου για αρχαιότητες. Χάρη σ' αυτό σώθηκαν οι θησαυροί του Μουσείου, που διαφορετικά θα είχαν συληθεί ή καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς στη "Μάχη της Κρήτης" στα 1941». Επίσης απέτρεψε «το άνοιγμα του Μουσείου στη διάρκεια του Πολέμου, όπως επανειλημμένως είχαν ζητήσει οι γερμανικές αρχές κατοχής».
«Στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας, η ανάληψη της Γενικής Επιθεώρησης Αρχαιοτήτων από τον Μαρινάτο έσωσε πολλά πράγματα», επισημαίνει ο Αλεξίου, προσθέτοντας: «Συχνά, όπως είχα διαπιστώσει, η αντίθεσή του προς τους κρατούντες ήταν σαφής, γι' αυτό και απομακρύνθηκε κατά τη δεύτερη και χειρότερη φάση της δικτατορίας». Στον Μαρινάτο εκείνης της περιόδου οφείλεται και η διάσωση της Πλάκας των Αθηνών, γιατί επέβαλε τον περιορισμό ύψους των νέων οικοδομών (ΦΕΚ 262 δ,10.11.1971). Και είναι αυτός που εισήγαγε τα μαθήματα της φυσικής, χημείας, αρχαιολογίας και ιστορίας τέχνης στους σπουδαστές της άτυπης σχολής συντήρησης το 1969 στο Βυζαντινό Μουσείο. Χρησιμοποίησε την ανασκαφή του Ακρωτηρίου για πρακτική εξάσκηση την οποία κατέστησε «φυτώριο εκκόλαψης στελεχών».
«Όπως είναι γνωστό, ο Μαρινάτος ξεκίνησε την ανασκαφή στο Ακρωτήρι αποσκοπώντας στην τεκμηρίωση της παλιάς θεωρίας του για την έκρηξη του Θηραϊκού ηφαιστείου ως αιτίας για την κατάρρευση του μινωικού πολιτισμού» σημειώνει ο Χ. Ντούμας στο δικό του άρθρο. Τον θυμάται να ξεκινάει κάθε πρωί από τα Φηρά για την ανασκαφή με παξιμάδια, ντομάτες, λίγο τυρί και κάνα φρούτο για το μεσημεριανό τους. Χάρις στο χωματόδρομο που άνοιξε τότε στους αμπελώνες συνδέθηκε το χωριό με το Ακρωτήρι και την παραλία.
Γνήσιος Κεφαλονίτης
«Ο ίδιος δεν είχε ωράριο εργασίας και η τήρησή του από τους άλλους τού ήταν αδιανόητη. Εργάσιμες ήταν όλες οι μέρες της εβδομάδας και η διάρκεια του ωραρίου ίση με εκείνη του φωτός της ημέρας». Οι χωρικοί δυσανασχετούσαν αλλά δεν τολμούσαν να το πουν. «Μεγάλη δυσφορία έδειχνε (σ.σ. ο Μαρινάτος) και για την ασφάλιση των εργατοτεχνιτών στο ΙΚΑ, αφού ένα μέρος των πιστώσεων θα έπρεπε να διατίθεται για το σκοπό αυτό. Οταν του εξήγησα, ως υπόλογος, ότι δεν μπορούμε να παρανομούμε, άρχισε να βρίζει τον Γεώργιο Παπανδρέου χρεώνοντάς του το σχετικό νόμο. Όταν όμως του θύμισα ότι η ίδρυση του ΙΚΑ ήταν έργο του συμπατριώτη του Ιωάννη Μεταξά, έπαψε να γκρινιάζει μεγαλόφωνα, όχι όμως και να διατυπώνει δυσμενή σχόλια στο ανασκαφικό ημερολόγιο». Ο κ. Ντούμας τον περιγράφει ως «ευρέθιστο, ως γνήσιο Κεφαλονίτη, επιρρεπή σε βλαστήμιες, στις οποίες συχνά πρωτοτυπούσε, όπως όταν ξεστόμιζε τη φράση "...τα διεθνή καντήλια"».
Μεγάλος έρωτάς του ήταν η φωτογραφία και είχε εξαιρετικές επιδόσεις στην επισκευή βλαβών όπως και στα τεχνικά έργα. «Ο πείσμων χαρακτήρας του είχε και αρνητικές, ίσως δε και μοιραίες συνέπειες». Είχαν προσπαθήσει να τον αποτρέψουν για την αγορά και τοποθέτηση ηλεκτροκίνητων μεταφορικών ταινιών για την αποκομιδή των χωμάτων από τα σκάμματα κατευθείαν στο ανατρεπόμενο όχημα. Του είχε γίνει έμμονη ιδέα. Τελικά η παραγγελία δόθηκε (τρεις ταινίες των 5 μέτρων) και περίμενε τους ηλεκτρολόγους για την εγκατάστασή τους. Και καθώς αυτοί δεν φαίνονταν, ανέλαβε το έργο ο ίδιος με τους ανειδίκευτους εργάτες /αγρότες της ανασκαφής. «Ήταν η μοιραία 1η Οκτωβρίου 1974». «Νεκροψία για την εξακρίβωση των αιτίων του θανάτου του δεν διενεργήθηκε. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι η πτώση του από αναβαθμό στην ανασκαφή συνέβη καθ' ον χρόνο αυτοπροσώπως επόπτευε την τοποθέτηση μεταφορικής ταινίας δίνοντας οδηγίες στους εργάτες που με τα χέρια τους σήκωναν το μεγάλο βάρος της». Θες οι υψηλές θερμοκρασίες κάτω από τα Ελλενίτ του στεγάστρου, θες η αδυναμία του να συνεννοηθεί και να συντονίσει τις κινήσεις τους, ο εκνευρισμός και η υπερένταση ίσως του προκάλεσε εγκεφαλικό. Δεν αποκλείεται όμως, σύμφωνα με τον κ. Ντούμα, «να παρασύρθηκε από το σερνόμενο καλώδιο της ταινίας, χωρίς οι τρομοκρατημένοι εργάτες, με το μεγάλο βάρος που σήκωναν, να αντιληφθούν ότι παρέσυραν και το διευθυντή της ανασκαφής. Βέβαια όλα αυτά παραμένουν εικασίες που μπορούσαν να αποφευχθούν αν ο καθηγητής ήταν λιγότερο πεισματάρης!».
Πηγή: Ν. Κοντράρου-Ρασσιά, Ελευθεροτυπία
Πηγή εικόνων: SantoNews, Ιστιτούτο Βιβλίου Καρδαμίτσα
No comments:
Post a Comment