ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΟ

 

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Γερμανικό γραμματόσημο, σφραγισμένο.

Το γραμματόσημο αποτελεί ένδειξη προπληρωμής αντιτίμου για ταχυδρομική μεταφορά. Συνήθως πρόκειται για μικρό παραλληλόγραμμο χαρτάκι συγκεκριμένης αξίας, το οποίο επικολλάται πάνω σε ταχυδρομικό φάκελο ή σε ταχυδρομικό δέμα.

Οι απεικονίσεις των γραμματοσήμων δεν περιορίζονται σε θεματολογία και εύρος χρωμάτων και σχημάτων. Τα θέματα αφορούν κυρίως την ιστορία, τη λαϊκή παράδοση, τη σύγχρονη ζωή, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και την φύση της χώρας που εκδίδει τα γραμματόσημα. Χώρες όπου υπάρχει ο θεσμός της μοναρχίας απεικονίζουν συχνά στα γραμματόσημα για ευρεία χρήση την εικόνα του μονάρχη. Πέρα από το θέμα, στα γραμματόσημα αναγράφεται η χώρα που τα εκδίδει και η ονομαστική τους αξία. Πρόσφατα, έχει δοθεί η δυνατότητα έκδοσης προσωπικών γραμματοσήμων, με φωτογραφίες των ενδιαφερόμενων. Η εκτύπωση των γραμματοσήμων γίνεται με τη μέθοδο της εγχάραξης και σήμερα με τη φωτολιθογραφική μέθοδο. Για τα ελληνικά γραμματόσημα, διάσημοι χαράκτες είναι ο Τάσσος, ο Κων. Γράββαλος και η Βασιλική Κωνσταντινέα.

Τα πρώτα γραμματόσημα κυκλοφόρησαν από το Ηνωμένο Βασίλειο το 1840 μετά από πρόταση του Ρόουλαντ Χιλ. Το γραμματόσημο αυτό ονομάζεται "πένι μπλακ" (penny black), καθώς απεικόνιζε προφιλ προτομής της βασίλισσας Βικτωρίας σε μαύρο φόντο και είχε ονομαστική αξία μία πένας, το αντίτιμο για την αποστολή γράμματος σε όλη την επικράτεια. Το "πένι μπλακ" δεν έφερε την ονομασία του κράτους έκδοσής του, αποκλειστικό προνόμιο που έχει διατηρήσει μέχρι και σήμερα το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο, ωστόσο, απεικονίζει στα γραμματόσημά του, ανεξάρτητα από το θέμα τους, την κεφαλή του εκάστοτε μονάρχη. Λίγο αργότερα κυκλοφόρησε και το γραμματόσημο δύο πενών, για την αποστολή γραμμάτων στο εξωτερικό.

Τα πρώτα Ελληνικά γραμματόσημα κυκλοφόρησαν το 1861 από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία και απεικονίζουν την κεφαλή του Ερμή, του Ταχυδρόμου των Θεών. Σχεδιάστηκαν από τον Άλμπερτ Μπαρ και εκτυπώθηκαν στη Γαλλία.

Δεν άργησε, ωστόσο, να εμφανισθεί και παραχάραξη των γραμματοσήμων. Για την αποφυγή της παραχάραξής τους οι αρχές που τα εκδίδουν έλαβαν τα εξής μέτρα:

• Προσέθεσαν οδόντωση στα γραμματόσημα. Οι οδοντώσεις ποικίλλουν, συνήθως ανάλογα με το μέγεθος του γραμματοσήμου, και μετρούνται με οδοντόμετρο, συνήθως με αριθμό οδόντων ανά ίντσα. Η αρτιότητα της οδόντωσης είναι βασικό κριτήριο για τη συλλεκτική αξία τους.

• Χρησιμοποίησαν υδατογράφημα στα γραμματόσημα. Το υδατογράφημα αυτό δημιουργείται με κατάλληλη διάταξη των ινών του χαρτιού κατά τη στιγμή κατασκευής του και είναι αόρατο υπό κανονικές συνθήκες. Ωστόσο, διακρίνεται πολύ καθαρά, αν το γραμματόσημο κοιταχθεί έχοντας μια ισχυρή φωτεινή πηγή στο πίσω μέρος του.

• Επικάλυψαν μέρος ή όλη την επιφάνεια των γραμματοσήμων με φωσφορίζουσες ουσίες, ή πρόσθεσαν ειδικές φωσφορίζουσες ίνες (fils de soie) στον χαρτοπολτό.

Το γραμματόσημο, όταν τοποθετηθεί σε επιστολή ή δέμα, σφραγίζεται από το αντίστοιχο ταχυδρομικό γραφείο αποστολής. Η σφραγίδα αυτή έχει επισήμανση τόσο για την τοποθεσία του, όσο και για το χρόνο αποστολής.

Το πρώτο γραμματόσημο, «πένι μπλακ», ασφράγιστο.

Συλλογή

Η συλλογή γραμματοσήμων, γνωστή και με το όνομα φιλοτελισμός, αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα χόμπυ παγκοσμίως. Το γεγονός ότι κάθε χώρα παράγει συνεχώς μια πληθώρα από διαφορετικά γραμματόσημα, οδήγησε από την αρχή πολλούς ανθρώπους στην αναζήτηση και συγκέντρωση όσων περισσότερων μπορούσαν. Το μικρό τους μέγεθος κάνει εύκολη τη συλλογή και τοποθέτησή τους (συνήθως σε ειδικά άλμπουμ) και ενθαρρύνει την αλληλογραφία με ανθρώπους από διάφορα μέρη του πλανήτη. Πολλά σπάνια γραμματόσημα έχουν αποκτήσει μεγάλη φήμη και είναι αρκετά ακριβά, ενώ κάποιες μικρές χώρες παράγουν περισσότερα γραμματόσημα από όσα «χρειάζονται», απευθυνόμενες στους συλλέκτες και στο κέρδος που θα προέλθει από τη διάθεσή τους.

Με τη βελτίωση των εκτυπωτικών μεθόδων, τα γραμματόσημα απέκτησαν καλύτερες εκτυπώσεις, περισσότερα χρώματα και μεγαλύτερη λεπτομέρεια. Ποικίλα, επίσης, είναι και τα σε αυτά απεικονιζόμενα θέματα, με αποτέλεσμα πολλοί συλλέκτες να κάνουν θεματικές συλλογές (π.χ. γραμματόσημα με θέμα νομίσματα, ζώα, φυτά, το Διάστημα κτλ.).

Σημαντικό παράγοντα, επίσης, για τους συλλέκτες και το "φιλοτελικό χρηματιστήριο", αποτελεί η σφράγιση ή μη ενός συγκεκριμένου γραμματοσήμου. Υπάρχουν, π.χ., γραμματόσημα των οποίων η αξία είναι μεγαλύτερη όταν είναι ασφράγιστα και άλλα, των οποίων η αξία είναι μεγαλύτερη όταν είναι σφραγισμένα. Έχει εμφανισθεί και σε αυτή την περίπτωση παραχάραξη σφραγίδων, των οποίων η γνησιότητα σήμερα διαπιστώνεται με ειδική εξέταση της μελάνης της σφραγίδας.

Το ασφράγιστο γραμματόσημο θα πρέπει να έχει από πίσω πλήρη και γνήσια γόμα. Στο παρελθόν οι συλλέκτες επικολλούσαν τα γραμματόσημα στα λευκώματά τους με γομμόχαρτο (σαρνιέρα). Για το λόγο αυτό τα κλασικά γραμματόσημα είναι πολύ σπάνιο να βρεθούν με άψογη γόμα. Χρειάζεται προσοχή γιατί μερικές φορές γίνεται επίστρωση με νέα γόμα, πράγμα που γίνεται δύσκολα αντιληπτό.

Η χρησιμοποίηση λάμπας υπεριωδών ακτίνων (UV) βοηθάει στον εντοπισμό ελαττωμάτων, παραποιήσεων και των ειδικών χαρακτηριστικών που διαφοροποιούν ορισμένα γραμματόσημα (π.χ. λωρίδες φωσφόρου) και τους δίνουν μικρότερη ή μεγαλύτερη αξία.

Η τιμή ενός συλλεκτικού γραμματοσήμου διαμορφώνεται ανάλογα με πολλούς παράγοντες: Το αρχικό "τιράζ" (ο συνολικός αριθμός γραμματοσήμων που τέθηκαν σε κυκλοφορία), την εποχή κυκλοφορίας, το αν είναι σγραγισμένα ή ασφράγιστα (γραμματόσημα των Παγκοσμίων Πολέμων, π.χ., έχουν μεγαλύτερη αξία σφραγισμένα και όχι ασφράγιστα), το ενδιαφέρον των συλλεκτών κτλ.

Μεγάλη αξία έχουν, επίσης, και τα κακέκτυπα γραμματόσημα, επειδή ακριβώς το ελάττωμα της εκτύπωσης εμφανίζεται σε ελάχιστα τεμάχια, αυξάνοντας έτσι τη σπανιότητά τους.

Για τη σωστή ενημέρωση των συλλεκτών έχουν κυκλοφορήσει κατάλογοι γραμματοσήμων. Οι πλέον γνωστοί είναι του Scott (Η.Π.Α.), του Michel (Γερμανία-Ελβετία), των Yvert et Tellier (Γαλλία),του Stanley Gibbons (Βρετανία) κ.λπ. Στην Ελλάδα ένας από τους έγκυρους καταλόγους είναι αυτός του Βλαστού. Οι κατάλογοι εκδίδονται σε ετήσια βάση και περιλαμβάνουν πλήθος πληροφοριών τόσο για την έκδοση / εκτύπωση του κάθε γραμματοσήμου όσο και την τρέχουσα τιμή του.