Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ...ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ......24ο

ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ .

Η Δωριδα δεν αναδείχτηκε , στην Τουρκοκρατία , σε πνευματικό κέντρο ,σαν άλλες περιοχές της Ρούμελης , όπως το Μεσολόγγι , η Ναύπακτος , και τα Άγραφα της Ευρυτάνίας , όπου λειτούργησαν οι περίφξμες σχολές , με τον Ευγένιο τον Αιτωλό και τον Αναστάσιο Γόρδιο .
Έχει όμως κι' αυτή τη συμμετοχή της στην πνευματική κίνηση με τη σχολή του Μοναστηριού της Βαρνάκοβας .
Καλό όμως θα είναι να δώσουμε λίγα στοιχεία γιά το μορφωτικό επίπεδο των Δωριέων και τη στοιχειώδη μάθησή τους . Η απασχόληση των κατοίκων με τη γεωργία και την κτηνοτροφία , και τα λιγοστά έσοδά τους , δεν τους επέτρεπαν να στέλνουν συχνά τα παιδιά τους γιά να μάθουν ανάγνωση και γραφή κοντά στους παπάδες των χωριών που εκτελούσαν και χρέη δασκάλου . Ο στρατηγός Μακρυγιάννης έμαθε γράμματα στα 32 του όταν , το Φλεβάρη του 1829 , στο Άργος αποφασίζει να γράψει τα απομνημονεύματά του . Ήταν αγράμματος γιατί δεν καταγόταν από τα λεγόμενα...τζάκια , της Ρούμελης , που νέμονταν ...κληρονομικά τα αρματωλικά καπετανάτα και κυβερνούσαν αυταρχικά με τον τίτλο του κοτζάμπαση της επαρχίας , όπως λέει ο Βλαχογιάννης . Ήταν παιδί οικογένειας γεωργών και ποιμένων , όπως παρόμοια ήταν η μοίρα των περισσότερων παιδιών των γεωργοκτηνοτρόφων της Δωρίδας .
Λιγοστά πράγματα μάθαιναν πλάι στον παπά του χωριού , ενώ τα παιδιά των κοτζαμπάσηδων και προυχόντων είχαν τη δυνατότητα να φοιτούν σε κοντινά προς τη Δωρίδα οργανωμένα σχολεία , όπως της Λομποτινάς των Κραββάρων .
Πνευματικές εστίες που προσπαθούσαν να κρατήσουν ζωντανή την πατριωτική φλόγα αλλά και να μορφώσουν , στοιχειωδώς , τα Ελληνόπουλα , στέκονταν τα μοναστήρια της περιοχής , του Άη Γιάννη στην Αρτοτίνα , της Παναγιάς της Κουτσουριώτισσας , στην Πλέσσα ( Αμυγδαλιά σήμερα ) , και βασικά της Βαρνάκωβας , το σημαντικότερο πνευματικό κέντρο της Δωρίδας στην Τουρκοκρατία .
" Λόγω της δυσπροσίτου και στρατηγικής θέσεως -γράφει ο Αναστάσιος Ορλάνδος - η Βαρνάκωβα πάντοτε χρησίμευεν ου μόνον ως καταφύγιον και αμυντήριον των Ελλήνων , αλλά , όπως τόσαι άλλαι μοναί , και ως άσυλον της κατά τους χρονους της δουλείας χειμαζομένης Ελληνικής παιδείας . Πράγματι πολύ προ της Επαναστάσεως ευρίσκομεν λειτουργούσαν εν τη μεμακρυσμένη ταύτη φωλεά του Κόρακος σχολήν πλήρη , την μόνην κατά τα μέρη ταύτα υπάρχουσαν πναυματικήν εστίαν , ης τα διδάγματα υπέθαλπον καιν ανερρίπιζον το εθνικόν των κατοίκων φρόνημα , μέχρις ου και ήναψεν την φλόγαν της ελευθερίας αναρθρώσασαν κατά τον μέγα αγώνα απ' αυτών τούτων των τοίχων του ιερού σχολείου " .

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι......