" O KATAKΛΥΣΜΟΣ " ή " ΤΟΥ Αί ΓΙΑΛΟΥ ".....

             ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

   ΄Εχουμε   πει αγαπημένοι μου φίλοι , πως του Αγίου Πνεύματος , στην Κύπρο μας , έχουν μια εθιμική γιορτή , τη γιορτή του “ Κατακλυσμού “. Αυτή η γιορτή όπως και πολλά άλλα έθιμα , μας έρχονται σαν κληρονομιά και σαν συνέχεια από τις πανάρχαιες λατρευτικές δοξασίες που , κι’ αν δεν κράτησαν την πρωταρχική τους μορφή , η επιβίωσή τους εξακολούθησε  σαν παράδοση με συμβολική σημασία μέσα απ’ τους αιώνες , παίρνοντας τις ανάλογε μεταλλαγές που άφησαν πάνω τους του χρόνου τα περάσματα .
   Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα , που δεν υπάρχει σε κανένα άλλο Ελληνικό τόπο , παρά μόνο στην Κύπρο , είναι το έθιμο του “ Κατακλυσμού “ , που έχει τις πρώτες ρίζες του στη λατρεία της αρχαίας πολιούχου της Κύπρου , της Παφίας Αφροδίτης .

         Πάφος
     Μας είναι γνωστό από το σχετικό θρύλο και από την ιστορία , με πόση λαμπρότητα γιόρταζαν κάθε άνοιξη οι αρχαίοι Κύπριοι τα “ Αφροδίσια “ και τα “ Αδώνια “ στην Πάφο , καθώς και στην Αμαθούντα , όπου έρχονταν απ’ την Ελλάδα και από όλες τις γύρω χώρες , πλήθος προσκυνητές να πανηγυρίσουν την αναγέννηση της φύσης , που προμηνούσε τη γονιμότητα και την καρποφορία της γης κάτω απ’ το θερμό ερωταγκάλιασμα της θεάς με το φλογερό έφηβο , το λατρευτό της ‘Αδωνη .   Είδαμε ακόμα πως αυτές οι γιορτές , που είχαν θρησκευτικό  χαρακτήρα με τις τελετές του καθαρμού , συνοδεύονταν από γλέντια , χορούς τραγούδια , από αθλητικούς , ποιητικούς και μουσικούς αγώνες , όπου ο νικητής λάβαινε ανάλογο με την αξία του έπαθλο .

Λάρνακα
   Τι έχει απομείνει σήμερα απ’ το προγονικό αυτό έθιμο , που είχε τόσο δοξάσει την Πάφο , μεταβάλλοντάς την σε κέντρο πανελλήνιας λατρείας μέσα στην “ μηδεμιάς των νήσων λειπομένην “ Κύπρο ;
   Ύστερα απ’ την επικράτηση της Χριστιανικής θρησκείας στις χώρες της Ανατολής , ο υπερβολικός φανατισμός των Χριστιανών , που αναπτύχθηκε ανάμεσα στους πιστούς της θρησκείας του Ναζωραίου Θεανθρώπου ενάντια στις ειδωλολατρικές δοξασίες , ήρθε να σαρώσει τους αρχαίους ναούς και τα είδωλά τους , καταστρέφοντας ένα πλήθος αριστουργήματα της αρχαίας τέχνης όπως και άλλα σημαντικά πνευματικά έργα της ανθρώπινης δημιουργίας , που χάθηκαν για πάντα στο χάος των αιώνων .

Αμμόχωστος
   Όμως , παρ’ όλα  αυτά , οι μεγάλοι πατέρες της εκκλησίας , ο Μέγας  Βασίλειος , ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος , ο Γρηγόριος ο Θεολόγος κ.α. που μελετούσαν τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς , το Σωκράτη , τον Πλάτωνα κλπ , στις φιλοσοφικές σχολές των Αθηνών , θαύμαζαν κι’ εκτιμούσαν την αθάνατη ομορφιά και τις ακατάλυτες αλήθειες του αρχαίου Ελληνικού  πνεύματος , μεταλαμπαδεύοντας οι ίδιοι τα φώτα του στους λαούς της Ανατολής , για να γεννηθεί απ’ αυτά ο νεώτερος ελληνοχριστιανικός  πολιτισμός . Έτσι , με τον καιρό , οι νεοφώτιστοι Χριστιανοί δεν σπούδαζαν παράλληλα με το κήρυγμα του Χριστού , μόνο τα αριστουργήματα της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας , πλουτίζοντας με αυτά σε πλατύτερη ακτίνα το πνεύμα τους , αλλά συνέχιζαν , κατά ένα διαφορετικό βέβαια τρόπο , τις ειδωλολατρικές γιορτές των προγόνων τους αποβάλλοντας απ’ αυτές κάθε παγανιστικό στοιχείο και δίνοντάς τους χαρακτήρα Ελληνοχριστιανικό .

  Κερύνεια
   Τα Αφροδίσια όπως και τα Αδώνια της Κύπρου ήταν φυσικό να καταλυθούν και να χάσουν πάρα πολλά απ’ τα πρωταρχικά και βασικά λατρευτικά τους στοιχεία . Με το πέρασμα των αιώνων πήραν καθαρά παλλαϊκό χαρακτήρα , ο Κυπριακός λαός , συνεχίζοντας , πολύ βέβαια παραλλαγμένη , την παράδοση , γιορτάζει κάθε  χρόνο το έθιμο του Κατακλυσμού που , όπως είπαμε , είναι άγνωστο έξω απ’ τη Μεγαλόνησο .
   Ο Κατακλυσμός – το γιατί ονομάστηκε έτσι το έθιμο τούτο δεν είναι εξακριβωμένο – πανηγυρίζεται επί δύο ημέρες σε όλες τις παραθαλάσσιες πόλεις της Κύπρου , στην Πάφο , στην Κερύνια . τη Λεμεσό , στη Λάρνακα , στη Αμμόχωστο κ.α , αρχίζοντας πάντα από την Κυριακή της Πεντηκοστής , που όλοι οι κάτοικοι από τα χωριά και τις μεσόγειες  πολιτείες κατεβαίνουν στον “ Άι  Γιαλό “ για να παραβρεθούνε στις χαρούμενες ετήσιες αυτές γιορτές . Από το πρωί συνηθίζουν , για την καλή χρονιά , να αλληλοραντίζονται  με νερό , μέσα από καλαμένιους σωλήνες λεγόμενους “ πιτσίκλες “ , τραγουδώντας με γέλια και με αστεία .
   Το λαϊκό τούτο έθιμο , συμβολίζει τον “ αγνισμό “ της ψυχής και του σώματος , όπως και την ανανέωση της ζωής με τον εμβαπτισμό του ανθρώπου στην  καθαρτήρια δύναμη του “ ζώντος ύδατος “, που οι αρχαίοι το θεωρούσαν στοιχείο θεϊκό . Είναι μεγάλη τύχη να μπορέσει κανείς να παρακολουθήσει από κοντά το ωραίο αυτό λαϊκό πανηγύρι του Κατακλυσμού .
  Ας δούμε πως περιγράφει η Αθηνά Ταρσούλη τον διήμερο πανηγυρισμό του Κατακλυσμού στη Λεμεσό της δεκαετίας  του ΄50 .
  Σε όλο το μάκρος του παραλιακού δρόμου στήνονται πρόχειρα μαγαζάκια κάτω απ’ τις τέντες όπου ο κοσμάκης που κατεβαίνει απ’ τα γύρω χωριά στον “ Άι Γιαλό “ πουλάει κι’ αγοράζει κάθε λογής πραμάτειες σε χρήσιμα  είδη αλλά και σε άχρηστα μπιχλιμπίδια .
   Παρέκει , προς το μέρος της θάλασσας , κάνουν την εγκατάστασή τους , κάτω από μικρές παράγκες τα υπαίθρια ποτοπωλεία – κόκα  κόλα , λεμονατζίδικα – λουκουματζίδικα κ.α . μαζί με πρόχειρα ζαχαροπλαστεία , όπου οι πανηγυριώτες δροσίζονται με ποικιλόμορφα παγωτά και ικανοποιούν τη λαιμαργία τους με τα διάφορα τερψιλαρύγγια .
   Τις δυο αυτές γιορτάσιμες  μέρες , Πεντηκοστής και Αγ.Πνεύματος ,  ο πλατύς όρμος της Λεμεσού γεμίζει από άσπρα φτερωτά κότερα και από πολύχρωμες  βάρκες , που με φουσκωμένα τα  πανιά τον αυλακώνουν πέρα – δώθε στοιβαγμένα από  λαϊκά πλήθη . Όλοι διασκεδάζουν με όργανα και με τραγούδια , λικνιζόμενοι στα απαλά κυματάκια του πελάγου που αντηχεί από τους ήχους των βιολιών , των λαγούτων και της κιθάρας ανακατεμένους με τα δροσοφιλήματα  του μπάτη .
   Το γλέντι του Άι Γιαλού διαρκεί δυο μερόνυχτα . Η θάλασσα γεμίζει με φωτεινούς φωσφορισμούς από τα παιχνιδίσματα των πράσινων , κόκκινων και άλλων χρωματιστών φαναριών , θυμίζοντας Ενετική γιορτή .Στα ταβερνάκια της παραλίας , οι χαροκόποι χορεύουν τους  μερακλίδικους Κυπριώτικους χορούς – τον καρσιλαμά , τον ζεϊμπέκικο , τον καροτσέρη – ή σκαρώνουν τα αυτοσχέδια “ τσιαττίσματα “ γεμάτα κέφι και αλληλοπειράγματα ανάμεσα από διαλογικούς έξυπνους στίχους που ακούοντάς τους , οι παρακαθήμενοι ξεκαρδίζονται στα  γέλια , χτυπώντας ζωηρά παλαμάκια και τσουγγρίζοντας ορμητικά  τα ποτήρια τους .

  Καλό σας  βράδυ  και  καλή  αυριανή ..….Κ.Κ.-