Η ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ

Η ιστορικότητα της Ιλιάδας μέσα από μαθηματικούς αλγορίθμους του Facebook

Φωτογραφία αρχείου

i

Βρετανοί επιστήμονες πήραν την τολμηρή πρωτοβουλία να αναλύσουν την Ιλιάδα και άλλα διάσημα έργα της λογοτεχνίας, χρησιμοποιώντας μαθηματικούς υπολογισμούς που εμπνέονται από τη λειτουργία του

Η πεποίθηση ιστορικών και αρχαιολόγων ότι υπάρχει πολλή ιστορική αλήθεια σε έργα όπως η «Ιλιάδα» και δεν είναι σκέτος μύθος, ενισχύεται από μία απρόσμενη επιστημονική πηγή: τους φυσικομαθηματικούς.

Τα μαθηματικά και ο πολιτισμός εκ πρώτης όψεως δεν έχουν μεγάλη σχέση, όμως Βρετανοί επιστήμονες πήραν την τολμηρή πρωτοβουλία να αναλύσουν την Ιλιάδα και άλλα διάσημα έργα της λογοτεχνίας, χρησιμοποιώντας μαθηματικούς υπολογισμούς που εμπνέονται από τη λειτουργία του Facebook και ειδικότερα από τις σχέσεις που δημιουργούν οι πρωταγωνιστές με τους γύρω τους.

Μ’ αυτό τον ασυνήθιστο στατιστικό τρόπο, πιστεύουν ότι μπορούν να φθάσουν σε συμπεράσματα για τον βαθμό ιστορικής αλήθειας που κρύβεται σε διάσημα φιλολογικά έργα της αρχαιότητας.

Παράλληλα, αποκαλύπτουν ότι τα πιο σύγχρονα μυθιστορήματα είναι όντως αυτό που λέει η λέξη: προϊόν δημιουργικής φαντασίας δηλαδή σκέτοι μύθοι.

Έτσι, οι φυσικοί Πάντρεγκ Μακ Κάρον και Ραλφ Κένα του πανεπιστημίου Κόβεντρι, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο ευρωπαϊκό περιοδικό φυσικής "Europhysics Letters", σύμφωνα με το «Science» και τη βρετανική «Τέλεγκραφ», εκτιμούν ότι ο Αχιλλέας είναι όντως πιο ιστορικό πρόσωπο από τον Χάρι Πότερ. Γενικότερα, έργα όπως η «Ιλιάδα» του Ομήρου και το αγγλοσαξονικό έπος «Μπέογουλφ» (γραμμένο περίπου το 800 μ.Χ.) περιέχουν σαφώς περισσότερα πραγματικά γεγονότα από ό,τι τα έργα του Σαίξπηρ, του Τόλκιεν (συγγραφέα του «Άρχοντα των δαχτυλιδιών») και του Βίκτωρος Ουγκώ (συγγραφέα, μεταξύ άλλων, των «Άθλιων»).

Η πρωτοτυπία της νέας έρευνας -που είναι αμφίβολο πάντως κατά πόσο θα εκτιμηθεί από τους περισσότερους φιλολόγους- έγκειται στην μέθοδό της, αφού χρησιμοποιεί μαθηματικούς αλγορίθμους εμπνευσμένους από τα κοινωνικά δίκτυα. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τελικά η «Ιλιάδα» είναι πιο αληθοφανής από τα έργα του Σαίξπηρ ή της Τζ. Ρόουλινγκ (συγγραφέα του «Χάρι Πότερ»), επειδή οι σχέσεις ανάμεσα στους πρωταγωνιστές στο έργο του Ομήρου είναι πιο κοντά σε αυτές που αναπτύσσονται στην πραγματική ζωή - και αποκαλύπτονται από την μαθηματική-στατιστική ανάλυση των σχέσεων στα online κοινωνικά δίκτυα.

Αντίθετα, στα λογοτεχνικά έργα που είναι ξεκάθαρα προϊόν της φαντασίας του δημιουργού τους, υπάρχει κάτι λιγότερο αληθοφανές στις σχέσεις των ηρώων. «Στους μύθους (σ.σ. σε επικά έργα όπως η «Ιλιάδα»), όπως και στα πραγματικά κοινωνικά δίκτυα, τείνουν να υπάρχουν υπο-κοινότητες όπου δεν είναι όλοι γνωστοί μεταξύ τους. Αντίθετα, στα μυθιστορήματα, όλοι τείνουν να είναι πλήρως συνδεδεμένοι με όλους τους άλλους», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Μακ Κάρον.

«Στην πραγματική ζωή υπάρχουν μερικοί δημοφιλείς άνθρωποι με εκατοντάδες φίλους, λίγοι με ίσως 70 φίλους και πολλοί με πολύ λιγότερους φίλους. Όμως στην πεζογραφία οι περισσότεροι χαρακτήρες έχουν τον ίδιο αριθμό φίλων. Για παράδειγμα, σχεδόν καθένας που ξέρει και σχετίζεται με τον Χάρι Πότερ, έχει ανάλογες επαφές με τον Ρον και την Ερμιόνη (σ.σ. τους άλλους φίλους του)», πρόσθεσε.

Αντίθετα, όπως είπε, σε έργα όπως η «Ιλιάδα» ή ο «Μπέογουλφ», «οι κοινωνίες που απεικονίζονται σε αυτές τις ιστορίες, είναι πιο πιστευτές. Όχι τα γεγονότα ή οι πραγματικοί άνθρωποι, αλλά η όλη κοινωνία είναι πιο ρεαλιστική. Δεν εννοούμε ότι το ένα ή το άλλο γεγονός συνέβη ή ότι είναι πραγματικοί οι συγκεκριμένοι χαρακτήρες. Όμως η όλη κοινωνία και οι σχέσεις ανάμεσα στους χαρακτήρες (σ.σ. στα έπη) είναι ρεαλιστική. Η «Ιλιάδα» ή ο «Μπέογουλφ» μοιάζουν με πραγματικά κοινωνικά δίκτυα, αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο με τα δίκτυα στα πιο σύγχρονα μυθιστορήματα», τόνισε.

Οι δύο βρετανοί φυσικομαθηματικοί ανέλυσαν στα φιλολογικά έργα -αρχαία και πιο σύγχρονα- ποιός ήρωας είναι φίλος με πόσους και ποιους άλλους, με την ίδια λογική που σε ένα δίκτυο όπως το Facebook, αναπτύσσονται πολύπλοκες ηλεκτρονικές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της κοινότητάς του. Μ’ αυτή τη λογική, μελέτησαν τον διαφορετικό βαθμό δικτύωσης και δημοτικότητας που παρατηρείται ανάμεσα στους ήρωες των επικών και άλλων λογοτεχνικών έργων (για όσους ενδιαφέρονται, εντοπίστηκαν 716 χαρακτήρες στην «Ιλιάδα» και μόλις 74 στον «Μπέογουλφ»).

Μία παρόμοια ανάλυση φιλολογικών έργων έχουν κάνει ο Ντέηβιντ Έλσον και ερευνητές από τα τμήματα επιστήμης των υπολογιστών και αγγλικής φιλολογίας του πανεπιστημίου Κολούμπια, οι οποίοι εφάρμοσαν την υπολογιστική ανάλυση των κοινωνικών δικτύων στην μελέτη των χαρακτήρων των αγγλικών μυθιστορημάτων του 19ου αιώνα, όπως του Κάρολου Ντίκενς και της Τζέην Όστεν. Ο Έλσον, που τώρα εργάζεται στη Google, πιστεύει ακράδαντα ότι οι υπολογιστές μπορούν να προσφέρουν νέες ενοράσεις στους φιλολόγους, αποκαλύπτοντας πτυχές των κειμένων κρυφές έως τώρα - χωρίς αυτό να καταργεί την παραδοσιακή ανάλυση των κειμένων από τους κριτικούς της λογοτεχνίας.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ