25-3-1933 , ο Σχολικός “ θίασος “ ανέβασε το πατριωτικό έργο “ Το Αρκάδι “, πρώτες Μ και Π. Παπαβασιλείου , κόρες του γιατρού , Ασπασία Παπαθανασίου , η γνωστή τραγωδός , Κατίνα Πανάγου , κόρη καθηγητού , Ελευθερία Καντζιού , Παρ. Γιαρμανή , προτελευταία η Ήρα Κιούλπαλη , κόρη καθηγητού των Γαλλικών και τελευταία Κατίνα Ποντίκη
*****************
Μέρες , σαν την 25η Μαρτίου και την 28η Οκτωβρίου , πάντα συγκινούσαν και συγκινούν , τον Ελληνισμό , γιατί είναι χαραγμένες βαθιά στην εθνική του μνήμη κι έχουν σφραγίσει ανεξίτηλα , την ιστορική του πορεία . Στα προπολεμικά , όμως , χρόνια , η 25η Μαρτίου αποτελούσε , για το μαθητόκοσμο του χωριού μας , το σημαντικότερο γεγονός της χρονιάς .
Οι τρυφερές ψυχές των παιδιών παραληρούσαν κυριολεκτικά , και ζούσαν ώρα με την ώρα , λεπτό το..λεπτό , όλη την ιδιάζουσα προεορταστική ατμόσφαιρα της μεγάλης ημέρας και προετοιμάζονταν γι’ αυτήν με ..λαχτάρα κι εθνικό πάθος , που , πολλές φορές , άγγιζε τα όρια του πυρετού .
Ένα μήνα πρωτύτερα , οι δάσκαλοι έλεγαν σ’ όλα τα απιδιά να μάθουν από ένα ποίημα πατριωτικό . Μόλις το μάθαιναν , γινόταν ένας προκριματικός ..διαγωνισμός , κι όποιος το ‘λεγε καλύτερα έπαιρνε το…ρόλο , να το απαγγείλει δηλαδή στη γιορτή . Ταυτόχρονα , δίδασκαν στα μεγαλύτερα παιδιά κανα..πατριωτικό σκετσάκι , κάνοντας πεντ’ ‘εξι πρόβες , και τους μάθαιναν και δυo τρία εμβατήρια και πατριωτικά τραγούδια .
Θα πρέπει να σημειώσουμε , πως τα παιδιά διάλεγαν , κατά κανόνα , ποιήματα της κλεφτουριάς , με ιδιαίτερη προτίμηση στον “ Γεροδήμο “ , το “ Ανέβα Μήτρο στου βουνού “ , το “ Η Γκιώνα λέει της Λιάκουρας “ , και δυo τρία άλλα . Εκείνο όμως που ..ασκούσε ..μυστηριακή έλξη στις προτιμήσεις των παιδιών , και ιδιαίτερα των Βαρσιωτών , ήταν “ Του λεβέντη και του χάρου “. Ο λεβέντης που τα βάζει με το χάρο , έστω κι αν στο τέλος νικιέται , συγκινούσε ιδιαίτερα τις παιδικές ψυχές , κι έπεφτε μάλιστα και..ξύλο , για το ποιός θα το ‘λεγε .
25 – 3 – 1931 , αναμνηστική φωτογραφία απ’ την παράσταση με έργο “ να ζει το Μεσολόγγι “. Μιλτ. Μαργέλλος , Κατίνα Ποντίκη , Ασπασία Παπαιθανασίου , Γιούλα Ταμβάκη – Πέτρου , Βούλα Παπαβασιλείου και προτελευταία ΄Ηρα Κιούλπαλη
*****************
Στην απαγγελία , είχαν ιδιαίτερη επίδοση – στα χρόνια τα δικά μου – ο μακαρίτης Γιάννης Ευθ. Μαργέλλος ( πολύ ωραίος σαν μπουρλοτιέρης Ματρώζος ) , ο Γιάννης Σπ. Καψάλης ( καταπληκτικό ταλέντο ) , η Θυμία η Μπέη και δυο τρεις άλλοι . Εγώ , ο συμμαθητής μου Γιώργος Μαραζιάρης ( ιδίως όταν έλεγε το “ Χρυσή καντήλα κρέμεται ψηλά απ’ τα ουράνια “) κι ο Τάκης Ανδρίτσος με το “ Σύρτες , πόρτες και..χερούλια “ καλύτερα να μην ανοίγαμε το στόμα μας ..
Εκείνος , όμως , που άφησε..εποχή , με κάποια ιστορική του απαγγελία , ήταν ο Μητσάκης ο Βάρσος . Φοβερός και..τρομερός , όταν μας είπε ο Δασκαλάκης , να πάρουμε από ένα ποίημα , αυτός πήρε το Αλφαβητάριο της πρώτης τάξης , ξεμονάχιασε ένα μικρό κείμενο , που , κατά τη γνώμη του , δεν ήθελε πολύ..διάβασμα και το έμαθε απ’ έξω . Δεν πρόσεξε όμως , πως το κείμενο δεν ήταν ποίημα αλλά..πεζό . Το είδε να ‘χει δεξιά κι αριστερά μεγάλα περιθώρια , όπως είχαν τα ποιήματα στα βιβλία και την..πάτησε ..
25-3-30 ή 33 , “ Ο χορός του Ζαλόγγου “ του Περεσιάδη . Μπροστά ο Γυμνασιάρχης Παπαθανασίου και ο Δ. Χαραλαμπόπουλος , φιλόλογος , Γιούλα Πέτρου , Κατίνα Ποντίκη και Ήρα Κιούλπαλη
********************
Έτσι , όταν έγιναν οι ..προκριματικοί , και ήρθε η σειρά του , βγήκε στην ξύλινη σκηνή , που υπήρχε μόνιμα στο προαύλιο του παλιού Δημοτικού , έκανε την καθιερωμένη..υπόκλιση , όπως έβλεπε να κάνουν και τα άλλα παιδιά , κι άρχισε να..φωνάζει : “ Κλω , κλω , κλω , η κλώσσα !!!”. Ο..αθεόφοβος , το κείμενο της ..κλώσσας το πήρε για ποίημα !
Υπήρχαν όμως και μερικά παιδιά , που δεν ..καταδέχονταν να πάρουν το ποίημα που τους όριζε ο δάσκαλος , γιατί νόμιζαν πως έπεφτε ο..ανδρισμός τους μ’ αυτό . Έτσι στη έκτη τάξη , ο αδερφός μου ο Γιώργος , αρνήθηκε να πάρει ένα τέτοιο , που νομίζω πως το ‘λεγαν “ Το όνειρο του Τάκη “ . Ο Τάκης , έλεγε , πότε να μεγαλώσει , να γίνει αξιωματικός , να ζώσει το σπαθί του και να πολεμήσει τους εχθρούς ! Αυτά όλα , ήταν , κατά τον αδερφό μου , χαζά κι ανάξια γι’ αυτόν . Αρνήθηκε λοιπόν να το πάρει , ο Δασκαλάκης επέμενε , γιατί ήταν ο καλύτερός του μαθητής , το ίδιο κι’ ο ..Ταραμπούρας , που ..βγήκε για τρεις μέρες ..αντάρτης στον Παλιόραγκο , όπου του πήγαιναν ψωμί και νερό , ο Καραχαλογιώργος κι’ ο μακαρίτης Κατσουραντρέας , ώσπου ο Δασκαλάκης του παράγγειλε , πως δεν θα τον τιμωρήσει , ούτε και θα..επιμείνει για το..ποίημα , κι’ έτσι άφησε το…βουνό και τα..αντριλίκια του , και γύρισε στο σχολείο .
Ένα άλλο ζήτημα , που απασχολούσε τον μαθητόκοσμο , ήταν και οι Εθνικές ενδυμασίες . Τότε υπήρχαν πολλές ακόμα σε διάφορα σπίτια . Δεν τις είχε ..φάει η κατοχή , για να τις κάνουν σεντόνια , ούτε το νεκροταφείο ( Πολλοί θέλανε να τους θάβουν με τη φουστανέλα τους , κι έτσι τα πολύτιμα αυτά ρούχα , χάθηκαν για πάντα ) . Τσαρούχια , σελάχια , κάλτσες , τσιπούνια , υπήρχαν πολλά , φουστανέλες όμως λίγες , και γινόταν σκοτωμός ποιός να τις πρωτοπάρει , να τις φορέσει στην παρέλαση , κάτι που ήταν το όνειρό μας ..
Γελάω τώρα , που θυμάμαι , πόσα ζευγάρια τσουράπια μάλλινα φόραγα στο πόδι μου να..χοντρύνει λιγάκι , γιατί τα τσαρούχια και οι κάλτσες του νονού μου , του Καδούλα , μού ‘ρχονταν λιγάκι..μεγάλα..Το ίδιο , άλλωστε , πρόβλημα , αντιμετωπίζαμε όλα τα παιδιά με τις κάλτσες και τα τσαρούχια , που μέσα τους ..έπλεαν , κυριολεκτικά , τα..” τσακνοπόδαρά μας “.
Αρκετό , ακόμα , χρόνο , μας έτρωγε και η κατασκευή των πολύχρωμων χάρτινων φαναριών , που γινόταν με τα νύχια του χεριού , όλο ψιλές..ζάρες , για να παίρνει καλύτερη φόρμα το φανάρι . Προσωπικά , ποτέ δεν τα κατάφερα να φτιάξω κάτι τέτοιο και πάντα μου τα ‘΄φκιαχναν άλλοι . Ειδικοί τεχνίτες σ’ αυτά ήταν ο Καραχάλιος ( Φιλόσοφος ) , Τάκης Καλαπτσής ( ο Έντσο Φεράρι του χωριού μας στα..καροτσάκια ) , ο Τάκης Κατσούρης , ο Μπίλιος ο Νίκος κι’ ο μακαρίτης Παναγ. Μαντάς .
Κι’ ερχόταν – επί τέλους ! – το γλυκό ανοιξιάτικο ξημέρωμα της 25ης , που “ στη μνήμη της , το ΄Έθνος χαιρετά ..γονατιστό “.
Απ’ τα βαθιά χαράματα ξυπνούσαν τα παιδιά , μαθητές και πρόσκοποι , και ξεχύνονταν στο δρόμο τραγουδώντας το εωθινό “ Ξυπνάτε με τ’ αγέρι της αυγής “και το “ όλη η δόξα , όλη η χάρη , άγια μέρα ξημερώνει ..”.
Χαρά Θεού , το πρωινό εκείνο , η φύση στη γλυκύτερη ώρα της , και το παιδομάνι , με τις σάλπιγγες , τα τύμπανα και τα πατριωτικά τραγούδια , αναστάτωναν το ήσυχο χωριό , ένοιωθες , παρόλο που ήσουν άβγαλτο παιδί , κάτι το μεγάλο κάτι το βαθύ , το ωραίο , να σε συνεπαίρνει και να σ’ ενθουσιάζει..
Θαρρούσες , πως έβλεπες , αγνάντια στην Αγιά Σοφιά να στέκουν τα ‘βζωνάκια και να καρτερούν τον Πατριάρχη να βγει να τους προϋπαντήσει κα να αναρριγάει στην Πύλη του Ρωμανού ο Μαρμαρωμένος Βσιλιάς . ‘Ετσι μας είχαν..μπολιάσει ψυχικά οι φτωχοί εκείνοι γραμματοδάσκαλοι του καιρού μας .
Κι ύστερα παίρναμε τον ανήφορο για την εκκλησία , όπου γινόταν η δοξολογία , κι’ ο ενθουσιώδης συμβολαιογράφος Κυριαζόγιαννος θα εκφωνούσε τον πανηγυρικό της ημέρας . Αυτός , κάθε χρόνο , επαναλάμβανε σχεδόν τα ..ίδια και τα ίδια πράγματα και , στους λόγους του , έδινε κι ‘επαιρνε “ο ..δαυλός του Καψάλη “ , εννοώντας το γέρο μπουρλοτιέρη του Μεσολογγίου , αλλά εμείς , που δεν το ξέραμε , απορούσαμε και λέγαμε πως μίλαγε για το δικό μας γερο – Καψάλη , τον παππούλη του Διευθυντή της εφημερίδας μας !
Αργότερα , όταν έγινε πρόεδρος στο χωριό ο Κ.Πανάγος , οι κάπως κουραστικοί πανηγυρικοί του Κυριαζόγιαννου πήραν τέλος . Ανέβαινε ο ίδιος ο μπάρμπα Κώστας , στο βήμα το δεσποτικό φώναζε μια φορά “ Ζήτω το Έθνος “ , “ Ζήτω η 25η Μαρτίου “, απαντούσε και το εκκλησίασμα μ’ένα άλλο ζήτω κι’ όλα τελείωναν γρήγορα ,για ν’ αρχίσει η κατάθεση στεφάνων κι η παρέλαση στο Αλωνάκι , με τις σάλπιγγες και τα τύμπανα και τις σφυρίχτρες των δασκάλων και των γυμναστών .
Εδώ όμως , πρέπει να πω και δυο λόγια και για τον άλλο πρόεδρό μας , το Γεώργιο Παπαδόπουλο και τους λόγους που εκφωνούσε . Για μένα υπήρξε ένα φοβερά αδικημένο λογοτεχνικό ταλέντο , ξέρω τι λέω και τι γράφω , αδικήθηκε και ..θάφτηκε κυριολεκτικά στον στενό ορίζοντα του χωριού μας κι ‘επνιξε αδικαιολόγητα το τάλαντό του , το αναμφισβήτητο , σε μια εποχή μάλιστα , που αυτοί οι οποίοι είχαν κάποιο ταλέντο , μετριούνταν στα δάχτυλα του ενός ..χεριού . Οι λόγοι του ήταν αριστουργήματα , διατύπωσης , ύφους , μέτρου , υψηλής ποιότητας , που μιλούσαν κατευθείαν στην ψυχή και του μορφωμένου και του αγράμματου .
Αλλ’ ας ξαναγυρίσουμε στο εορταστικό μέρος της 25ης Μαρτίου ..
Την παραμονή , στη σκηνή του Δημοτικού , γινόταν πρώτα η γιορτή του Δημοτικού και την άλλη μέρα το απόγευμα , η γιορτή του Γυμνασίου , γιατί το Γυμνάσιο τότε , δεν είχε κατάλληλο δικό του χώρο . Η τελετή λοιπόν γινόταν στη σαρακοφαγωμένη σκηνή του παλιού Δημοτικού , που , καθώς είπαμε , βρισκόταν μόνιμα στο προαύλιό του , και τις μέρες αυτές ανακαινιζόταν με πολύχρωμα σεντόνια και χρωματιστές μαρμαρόκολλες .
Αξέχαστες θα μείνουν ορισμένες παραστάσεις με έργα του Ρώτα ( Να ζει το Μεσολόγγι ) , του Περεσιάδη ( Σκλάβα ) και του Λ.Μελά ( Αθανάσιος Διάκος ) . Νομίζω ακόμα ότι βλέπω την εθνική μας τραγωδό Ασπασία Παπαθανασίου μαθήτρια τότε , τον Τάκη Παπαϊωάννου , τον Γιώργο τον Τσιώρη , τη Νίκη Καντζιού , τη Στράτου , τον Τάκη Μποβιάτση , το Λαβίδα και μερικούς άλλους , να υποδύονται μ’ επιτυχία διάφορους ρόλους πατριωτικών έργων .
Λες κι ήταν χθες , που ο αγαπητός μου Τάκης Μποβιάτσης φώναζε τόσο άγρια κι αληθινά στο Διάκο του Λέοντος Μελά “ θα στρέψω την πιστόλα μου κατά της κεφαλής σου “, υποδυόμενος τον πασά , που τα πιτσιρίκια βάλανε τα κλάματα , ή νομίζω πως ακούω τον Τάκη Παπαϊωάννου να ψέλνει στο “ Να ζει το Μεσολόγγι “ το ..” από των πολλών μου αμαρτιών “ και να σκορπάει ρίγη συγκίνησης .
Για να τελειώνω , θέλω να πω πως η 25η Μαρτίου αποτελούσε το σημαντικότερο γεγονός των μαθητών του χωριού μας και συγκλόνιζε τις ..άπλαστες , ακόμα , παιδικές μας ψυχές . Η συμμετοχή μας ήταν καθολική και πήγαζε από βαθιές κι υποσυνείδητες μνήμες κι απόηχους πολεμικών χρόνων , που ακόμα τότε ήταν έναυλοι στ’ αυτιά μας και μας ενθουσίαζαν .
Δεν ήταν μια συμμετοχή μηχανική , μια τυπολατρία συνηθισμένη , που έτσι τη βρήκαμε και τη συνεχίζαμε . Όχι ! Ήταν αυθόρμητη , πηγαία , αληθινή . Έβγαινε μόνη της , βέβαια δεν μπορούσαμε λόγω ηλικίας , να προσδιορίσουμε ψυχρά και με σαφήνεια το βαθύτερο νόημα της μεγάλης αυτής μέρας . Νοιώθαμε όμως πως η μέρα αυτή ήταν πραγματικά μεγάλη , μυστηριακή , αλλόκοσμη , που μας γιόμιζε από χαρά και εθνική υπερηφάνεια τα στήθια , προκαλούσε συναγερμό στην ψυχή κι ‘εφερνε δέος στο λογισμό . Κι όλα αυτά ανεπιτήδευτα , ξεκάθαρα μ’ένα απλό τρόπο .
Όταν τραγουδούσαμε το πρωί “ Άγια μέρα ξημερώνει “ , πιστεύαμε , με περισσή παιδική αγνότητα κι αφέλεια , πως πράγματι έτσι ήταν . Πως τα εβζωνάκια δεν θ’ αργήσει να ‘βγει να τα κοινωνήσει ο Πατριάρχης και να τα υποδεχτεί με βάγια ..
Τώρα , τι..πιστεύουμε σήμερα , ε..αυτό είναι άλλου παπά Βαγγέλιο !!
Η παραπάνω ολοζώντανη , κι’ ολόφρεσκη περιγραφή , είναι γλυκιά..ανάμνηση του αξέχαστου Λιδορικιώτη φίλου και λογοτέχνη Αλέκου Κωστάκη , του..Καφτανιαλέκου , όπως τον..ξέραμε και τον λέγαμε , και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “ Λιδωρίκι “ , αριθ.φύλλου 15 , το Φεβρουάριο του 1983 .
Καλό σας απόγευμα και ΚΑΛΗ ΑΥΡΙΑΝΗ….Κ.Κ.-
No comments:
Post a Comment