ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ
Μια και όλο ..γυρωφέρνουμε στα ..παλιά , ας πάμε και λίγο παραπίσω , φίλοι μου , κάπου στο τέλος του 19ου αιώνα , κι'ας ..ακολουθήσουμε..ποδαράτο , τον Γάλλο περιηγητή Gaston Descamps , που..σεργιάναγε , τότε , την Πατρίδα μας , τον ..πετυχαίνουμε στο δρόμο από Άμφισσα προς..Λιδορίκι ...
* *
" Σήμερον πάντες γνωρίζουν ότι ο ξένος δεν προέρχεται εκ του Ολύμπου , συχνάκις όμως , προέρχεται εκ των μακρινών τόπων όπου υπάρχουν πολλοί άνθρωποι και πολύς χρυσός . Ίσως προέρχεται από την ομιχλώδη χώραν των Κιμμερίων , όπου οι ευπατρίδαι , η ως λέγουν σήμερον , οι " λόρδοι ", είναι ισχυρότατοι και πλουσιώτατοι . Και αν δεν καταλείπει όπισθεν αυτού άρωμα αμβροσίας , τουλάχιστον αφήνει , εις τους ταπεινούς ολίγα χρήματα και δίδει εις τον οικογενειάρχην αφορμήν διά μακράς διηγήσεις προς τας επερχομένας γενεάς . Η τιμή ότι κάποιος υπεδέχθη σπουδαίον πρόσωπον αποτελεί πάντοτε στοιχείον το οποίον φθονούν ολίγον οι γείτονες .
Δεν γνωρίζω εάν τοιαύται σκέψεις υπήρχον εμβρυωδώς εις την κεφαλήν του αφελούς Κωνσταντέλου και της συζύγου του Πηνελόπης οι οποίοι μας φιλοξένησαν εις τον οικισμόν ονόματι Πέντε Όρνια . Σκεπτόμενος το αγαθόν χαμόγελόν των , μετανοώ διότι ανέλυσα τόσον την φιλοξενίαν των .
Ήσαν αγαθοί άνθρωποι , αλλ' η οικία των ήτο θλιβερά . Ηναγκάσθημεν να κοιμηθώμεν κατά γης επί λεπτού στρώματος , ενώ ο άνεμος εισήρχετο ως ήθελεν , από τας ρωγμάς των τοίχων , τα ανοίγματα της σκεπής και τα χαίνοντα παράθυρα . Εδιδάξαμεν εις τους οικοδεσπότας μας πως να πλένουν τα ποτήρια . Ουδέποτε είχαν φαντασθεί τοιαύτην ...καθαριότητα και χλιδήν !
Κατά την ώραν της δύσεως του ηλίου παρέστημεν εις την επάνοδον των ανθρώπων οι οποίοι είχον μεταβεί μακράν διά να εργασθούν εις τους αγρούς . Εις την Ελλάδα , αι γυναίκες εργάζονται και αγωνίζονται ως υποζύγια . Προ ημών διήλθε πορεία νεανίδων , μερικαί ήσαν ωραίαι . Εφόρουν επί του λευκού φορέματός των εσάρπαν ερυθράν η οποία συνεκρατείτο υπό αργυράς πόρπης , αλλά πάσαι έκυπτον υπό το βάρος τεραστίου φορτώματος αχύρου . Δυστυχώς , ως λέγει μια ανατολίτικη παροιμία , εις όλα τα χωρία , Χριστιανικά και Μωαμεθανικά , αι δυστυχείς υπάρξεις έχουν κοινήν μοίραν : " Γυναίκες την νύκτα , υποζύγια την ημέραν....
Kατά την επομένην πρωίαν ήλθεν ο παπάς του χωρίου , υπό το πρόσχημα του καλωσορίσματος , διά να θαυμάσει την μορφήν δύο ταξιδιωτών εκ της Ευρώπης . Εν συνεχεία αντηλλάξαμεν φιλικούς λόγους μετά του χωροφύλακος , ο οποίος έφερεν είς την ζώνην του , ως χατζάρα , την ξιφολόγχην του !
Έπρεπε πλέον να φύγωμεν . Ο Κωνσταντέλος μας εβοήθησε να επιβώμεν των βραχυσώμων ίππων μας , διότι αντιμετωπίζαμεν δυσκολίαν με τα ξύλινα σαμάρια και τους αναβολείς εκ σχοινίου . Ο Χαράλαμπος ίππευεν ανέτως τον ημίονόν του . Ο Αναστάσης ήτο λίαν εύθυμος . Ανεχωρήσαμεν εν μέσω συναυλίας ευχών και ευλογιών .
Ο δρόμος ήτο ο αυτός , πλήρης λίθων , και ο " Καράς " και ο " Κίτσος " εκίνουν τα ώτα των μετά δισταγμού , παρά τας κραυγάς του Αναστάση , ο οποίος επέσπευδε την πορείαν των διά σπανίων αλλ' ισχυρών πληγμάτων του μαστιγίου του . Ολίγον προ της αφίξεως εις το χωρίον Μαλανδρίνον , εκάμαμεν στάσιν εις τινα ερείπια . Καταρρέουσα Βυζαντινή εκκλησία , την οποίαν οι βοσκοί του χωρίου ονομάζουν Άγιον Απόστολον , εκάλυπτε τα ερείπια αρχαίου ναού , τα οποία διεκρίνοντο επί της επιφανείας της γης .
Υψηλότερον αρχαιοελληνικόν τείχος θαυμασίας κατασκευής και σχηματίζον ανά τακτικά διαστήματα τετραγώνους πύργους περιέζωνε την κορυφήν της ακροπόλεως . Ποία ήτο η κατεστραμμένη πόλις ; Δεν γνωρίζω εάν θα μας αποκαλύψουν το όνομά της αι επιγραφαί αι οποίαι έχουν σωρευθεί εις τα κτίρια του χωρίου .
Εγευματίσαμεν εις το Μαλανδρίνον εις καλύβην εκ φυλλωμάτων , την οποίαν απεκάλουν περίπτερον εάν η ονομασία δεν απετέλει παραφωνίαν εις τον χώρον εκείνον . Εφάγαμεν σφιχτά αυγά και ημίσειαν οκάν κρέατος την οποίαν ανεκάλυψεν , άγνωστον πως , ο Χαράλαμπος .
Δεν γνωρίζω πως ο αγαθός και ικανός Χαράλαμπος είχεν εύρει αυτό το κρέας εις περιοχήν κατοικουμένην υπό κατ' εξοχήν χορτοφάγων ανθρώπων . Το φαγητόν εμοιράσθημεν μετά του προέδρου της κοινότητος και του παπά .
Ο ιερεύς εκείνος ήτο εις εκ των ρυπαροτέρων ανθρώπων τους οποίους έχω ιδεί .Το καλυμμαύκι του εφαίνετο κολλημένον επί της αηδούς κόμης του . Το ανοικτόν μαύρον ράσον του άφηνε να φανεί εσωτερικός χιτών εκ κυανού χονδροειδούς υφάσματος , ο οποίος είχε σφιχθεί εις την οσφύν με ζώνην στρατιώτου . Ο παπάς αυτός ήτο παραλλήλως και ο διδάσκαλος του χωριού . Η γενειοφόρος μορφή του ήτο αγαθή και απλοική . Ωμολόγει ειλικρινώς την άγνοιαν των συμπατριωτών του και εαυτού.
Το ταχυδρομείον ουδέποτε έφθανεν εκεί , όταν εις εκ των χωρικών μετέβαινεν εις το Λιδορίκι , το κεφαλοχώριον της περιοχής , ηρώτα τον ταχυδρόμον εάν υπήρχον επιστολαί διά το Μαλανδρίνον , πράγμα το οποίον σπανίως συνέβαινεν . Ο παπάς κατά το γεύμα μας εκείνο , ηρώτα , μετά περιεργείας , τον Χαράλαμπον περί των πολιτικών πραγμάτων και μάλιστα περί του προταθέντος υπό του Τρικούπη νέου Νόμου περί των ιερέων .
Ο πολιτικός αυτός διάλογος διεξήγετο εις ωραιότατον τοπίον . Αι κλιτύες , γύρω , εκαλύπτοντο υπό συστάδων μικρών δένδρων ,αι οποίαι προσέθετον πράσινα στίγματα εις την εικόνα . Εις τον ελαφρόν και διαυγή αιθέρα διεκρίνετο ο βόμβος των μελισσών... Ήτο τέλος Ιουνίου , εποχή καθ' ην οι Αθηναίοι ήδη υποφέρουν εκ της υπερβολικής θερμότητος , αλλ' εις εκείνα τα πλατώματα έπνεεν εαρινή αύρα , ομοία προς τους ανέμους του Απριλίου .
Ο ιερεύς μας συνώδευσεν επί τι διάστημα μέχρι μιας πηγής η οποία εσχημάτιζε μικρόν καταρρακτην επί των λίθων υπό μεγάλον πλάτανον . Τα ύδατα ήσαν τόσον διαυγή ώστε ευκόλως ηδυνάμεθα να μετρήσωμεν τους λίθους εις το βάθος της κοίτης . Ο ιερεύς εκαθρεπτίσθη μετ' αυταρεσκείας εις την επιφάνειαν της πηγής . Ευτυχώς δεν φοβούμαι μήπως καταλήξει ως ο Νάρκισσος !
Όσον επλησιάζαμεν προς το Λιδορίκι , το τοπίον απέκτα διακριτικήν και γοητευτικήν ζωηρότητα , η οποία μας επαρηγόρησε διά την ξηρότητα της προηγουμένης ημέρας . Συνιστώ εις τους περιηγητάς την επαρχίαν Δωρίδος , θα ήτο ευχής έργον εάν εγκαθίστατο εκεί αποικία ζωγράφων . Η περιοχή δεν δέχεται επισκέψεις ξένων . Ο Τζόαν και ο Μπαίντεκερ δεν ετίμησαν αυτήν έστω και δι' απλής μνείας . Είναι ανεξερεύνητος και παρθένος περιοχή , πράγμα το οποίον της προσθέτει γοητείαν . Εάν δεν φοβείσθε τους ημιόνους των αγωγιατών , τας σκληράς νύκτας , τας οποίας διέρχεταί τις αγωνιζόμενος να κοιμηθεί επί του δαπέδου των πανδοχείων , τους λόγους των σχολαρχών , τότε να εγκατασταθείτε εις την Δωρίδα , λόγου χάριν εις το Λιδορίκι , δεν θα μετανοήσετε διά τους κόπους σας .
Το Λιδορίκι είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας Δωρίδος , υπάρχει εκεί Ταχυδρομείον και τηλεγραφείον . Ο σχολάρχης διδάσκει την αλφάβητον εν ονόματι της Κυβερνήσεως . Ανθυπομοίραρχος , ιδιαιτέρως γοητευτικός , μα την αλήθειαν , και ουδόλως ενθυμίζων τους ρακένδυτους και αηδείς Τούρκους " γιουζ-μπασήδες ", βαδίζει και κάμνει να ηχούν εις τους λιθοστρώτους δρόμους οι πτερνιστήρες και το ξίφος του !
Παρά την διοικητικήν σημασίαν του Λιδορικίου πρόκειται περί κώμης , η μάλλον περί κεφαλοχωρίου , του οποίου αι οικίαι διεσκορπισμέναι μεταξύ των δένδρων καλύπτουν λόφον με θέαν προς γοητευτικήν κοιλάδα . Η θυμώδης άφιξίς μας εκ της κεντρικής οδού , απετέλεσε γεγονός και αμέσως εσχηματίσθη κύκλος περιέργων διά να μας εξετάσει . Δεν γνωρίζω πλέον πόσας χειραψίας αντήλλαξα , εις υγείαν πόσων ανθρώπων ηναγκάσθην να πίω ρακήν και πόσους πολιτικούς λόγους ήκουσα .
Εις την μικράν πλατείαν , προ μεγάλου πλατάνου και δροσεράς κρήνης , μας παρέλαβεν γηραιός σχολάρχης υπό το πρόσχημα του καλωσορίσματος και δεν μας άφησε να..διαφύγωμεν ευκόλως . Υπέστημεν την ρητορείαν του μέχρι τέλους , καίτοι αύτη ήταν ξηρά και σχολαστική , πλήρης εκφράσεων ειλημμένων εκ των έργων του Ξενοφώντος και του Πολυβίου , καθώς και αριθμών ιδιαιτέρως ακριβών .Είναι παράδοξον ότι οι Έλληνες διανθίζουν πάντοτε τους λόγους των δι' αριθμών , ως εάν επρόκειτο περί αναφορών της επιτροπής συντάξεως κρατικού προυπολογισμού .
Οι Έλληνες ανέκαθεν ήσαν ρήτορες . Παρ' ημίν η συζήτησις διακόπτεται , κινείται τυχαίως , τερματίζεται αιφνιδίως η λαμβάνει νέαν τροπήν ένεκα εμπνεύσεως της στιγμής . Οι Έλληνες ρήτορες ομιλούν ανέτως , αναπτύσσουν πλήρως την ιδέαν των .Οι ακροαταί τους αφήνουν ησύχους μόλις φθάσει η στιγμή . Και οι έσχατοι χωρικοί έχουν φυσικήν ευκολίαν , καθαράν σκέψιν , ευγλωττίαν και διαθέτουν ικανάς πληροφορίας , ώστε να στηρίξουν τα επιχειρήματά των επί γεγονότων .Δεν επαναλαμβάνουν τα ήδη λεχθέντα , αι λέξεις φθάνουν εις τα χείλη των αβιάστως .
Αι ατέρμονες συζητήσεις των είναι ταυτοχρόνως ήσυχοι και ζωηραί . Πρόκειται περί Πλατωνικών διαλόγων εστερημένων της αρχαίας χάριτος και προσηρμοσμένων εις την ζωήν των καφετζήδων και των υποψηφίων βουλευτών .
" Η Γαλλία " , ανεφώνησεν ο σχολάρχης του Λιδορικίου , " η Γαλλία ευρίσκεται επί κεφαλής των λοιπών εθνών ! Δυστυχώς , η λατινική ομοεθνία γνωρίζει σήμερον περίοδον αδυναμίας . Η Γερμανία απεδείχθη ισχυροτέρα ! " ( Αναφερόμενος προφανώς εις την ήτταν των Γάλλων , κατά τον Γαλλο - Γερμανικόν πόλεμον του 1870-1871 ).
Αχ ! Διατί έπρεπεν αι δυναμικαί φράσεις αι οποίαι εξεφωνήθησαν εις την πλατείαν του Λιδορικίου , να είναι τόσον σκληραί και αληθείς ; Ο σχολάρχης επέμενεν επί της βαθείας ευγνωμοσύνης την οποίαν οφείλει η Ελλάς προς την Γαλλίαν .
- Όχι , ειλικρινώς , ουδέν έχομεν να είπωμεν κατά των Γάλλων . Δεν έχομεν παράπονον , ενώ οι Άγγλοι και οι Ιταλοί είναι μία άλλη υπόθεσις ! ", κατέληξεν ο σχολάρχης μας .
Εν συνεχεία , ο μονόλογός του εστράφη περί τα εσωτερικά πολιτικά ζητήματα . Ο ομιλητής ήτο Τρικουπικός , αλλά διατείνεται ότι διετήρει αντικειμενικήν κρίσιν . Εθαύμαζεν βαθέως τον Χαρίλαον Τρικούπην αλλά κατέκρινε το φορολογικόν σύστημά του . Διεβεβαίωσεν ότι ο Ελληνικός λαός έκυπτεν υπό το βάρος των φόρων ως υπερφορτωμένον υποζύγιον .
Και τότε ο γηραιός σχολάρχης , ο οποίος είχε διατελέσει βουλευτής , εσηκώθη . Η χωλή τράπεζα , πέριξ της οποίας εκαθήμεθα , μετεβλήθη εις βήμα . Η φωνή του έγινε ισχυροτέρα , ως διά να εγγίσει ανύπαρκτον κοινόν εις ανύπαρκτα θεωρεία . Σιγά-σιγά , ολίγοι φουστανελοφόροι συνεκεντρώθησαν διά να απολαύσουν την ρητορικήν έξαρσιν . Ο σχολάρχης εσπόγγισεν το μέτωπόν του , εκάθησε και πάλιν και σχεδόν αμέσως ανεχώρησεν πανευτυχής .
Μετά τόσους λόγους , έχει κανείς ανάγκην πολλών ημερών σιωπηράς σκέψεως . Η Δωρίς είναι ιδανική δι' αυτοσυγκέντρωσιν και διά να λησμονήσει κανείς τους μακρούς μονολόγους . Δεν δύναμαι να την περιγράψω λεπτομετρώς . Ομοίως , θα ήτο ανόητος η προσπάθεια απεικονίσεως δι' αχρώμων λέξεων και αδρών γραμμών των ορέων τα οποία διαγράφονται εις τον ουρανόν των χειμάρων οι οποίοι χαράσσουν τας κλιτύς , των τεφρών βράχων τους οποίους ο ήλιος βάφει ροδίνως , των αποτόμων κορυφών , του ελαφρού και διαυγούς αιθέρος , των μακρινών ήχων των κωδώνων των αργοσύρτων μελωδιών των βοσκών .
ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Ο σχολάρχης , που τόσο γλαφυρά περιγράφει ο συγγραφέας , ήταν ο Θεόφιλος Μαργέλλος .
Είναι αδύνατον να αναπαρασταθούν δια λόγων αι μακριναί φωναί των γυναικών , αι οποίαι εργάζονται εις τους αγρούς και αι υψηλαί κορυφαί αι οποίαι κατά την δύσιν του ηλίου αποκτούν χρυσούν φωτοστέφανον , τα μικρά και επισφαλή μονοπάτια , τα δάση των πυκνών δρυών με τα λαμπερά φύλλα και τας ακτίνας του ηλίου αι οποίαι φθάνουν ως την γην ως σταγόνες φωτός ;
Οι ξένοι οι οποίοι διέκριναν από την κουπαστήν των ατμοπλοίων τας ακτάς της Πελοποννήσου , και των αγόνων Κυθήρων και έκαμαν μικράν εκδρομήν είς την Αττικήν σημειώνουν συνήθως εις τα ημερολόγιά των : " Η Ελλάς είναι η χώρα η οποία στερείται υδάτων και δένδρων ".
Με κίνδυνον να θεωρηθώ παραδοξολόγος , τολμώ να ισχυρισθώ ότι εύρον εις τας κοιλάδας της Δωρίδος το μουρμούρισμα των πηγών και την δροσιάν του πλατάνου . Τα ύδατα εκεί κυλούν ζωηρώς εις μικρά ρυάκια τα οποία διαγράφουν αργυράς ταινίας μεταξύ των αμπέλων και των ανθισμένων θάμνων .
Αναπαύεται ο ταξιδιώτης , μετά τον καύσωνα της ημέρας , πλησίον των μικρών ποταμών οι οποίοι κυλούν γάργαροι επί κοίτης εκ λίθων . Ο ήχος των είναι μουσικός και φέρει γαλήνην και ανάπαυσιν μετά την κούρασιν εκ των καθέτων ακτίνων του ηλίου . Οι κάτοικοι έχουν θέσει τα ύδατα εις υδραγωγεία , η μάλλον ανοικτούς ξυλίνους αγωγούς υδρεύσεως . Εις την Ανατολήν οι άνθρωποι γεύονται το ύδωρ ως ημείς γευόμεθα τον οίνον . Ο χωρικός ο οποίος ξεδιψά εις κρυσταλλίνην πηγήν είναι ο ευτυχέστερος άνθρωπός του κόσμου . Ένα παλληκάρι μου έλεγε : " Με αυτό το νερό , κύριε , δεν χρειάζεται ούτε ψωμί ! ".
Διά να θαυμάσει κανείς εν τω συνόλω της την επαρχίαν Δωρίδος και την κοιλάδα του Μόρνου , ποταμού αγνώστου και ωραιοτάτου , πρέπει να ανέλθει μέχρι του χωρίου Μαύρο Λιθάρι , εις υψόμετρον 1176 μέτρων . Η τύχη ηθέλησε να ευρίσκονται εις το σημείον εκείνο διακόσιαι κεραμοσκεπείς οικίαι .
O πολιτισμός ωδήγησεν εκεί διδάσκαλον , ειρηνοδίκην , απόσπασμα Χωροφυλακής , με επικεφαλής λοχίαν των Ευζώνων και ωπλισμένον με τυφέκιον Γκρα .
Εις το κατάστημα του χωρίου τούτου , ανευρίσκονται μελανοδοχεία , κονδυλοφόροι , κλωσταί , και πολλά άλλα παραδόξως σύγχρονα αντικείμενα . Ευτυχώς υπάρχουν και άλλα πράγματα στο Μαύρο Λιθάρι . Από το σημείον εκείνο , η θέα είναι αληθώς μεγάλη , πράγμα μάλλον σπάνιον εν Ελλάδι .
Τα όρη συμπλέκουν τας καμπύλας των και ομοιάζουν προς βίαια γιγαντιαία κύματα . Βαθεία τομή χαράσσει βάραθρον μεταξύ των ορέων Κόραξ και Γκιώνα και σημειοί την κοίτην του Μόρνου . Τα όρη αυτά αποτελούν ίδιον κόσμον και θα ήτο ματαία η προσπάθεια περιγραφής των . Εν τούτοις , είναι εύκολον να διακρίνει κανείς σαφείς ζώνας . Υψηλά , εις τας δύο πλευράς του βαράθρου υπάρχουν τεράστιοι τεφροί βράχοι οι οποίοι λάμπουν εις τον ήλιον . Αι επιφάνειαί των είναι ανώμαλοι , διακόπτονται υπό σχισμών ως υπό πτυχών , και εις τας κοιλότητας υπάρχει χιών και σκιαί . Το σύνολον διαγράφεται ως δαντέλλα επί του καθαρού γαλανού ουρανού .
Η γραμμή της Γκιώνας είναι ηρεμωτέρα και ευρυτέρα . Αντιθέτως , ο Κόραξ είναι σύνολον οξειών κορυφών αι οποίαι καταλήγουν εις την υψηλοτέραν όλων , η οποία ομοιάζει προς κωδωνοστάσιον ναού . Εις τας κλιτύς οι βράχοι δημιουργούν εξαρτήματα και αγρίας κοιλότητας . Η χιών καλύπτει τας κορυφάς και άλλοτε εισέρχεται εις τας κοιλότητας και εκτείνεται ως υγρός άργυρος ο οποίος εχύθη εις " καλούπι ".
Χαμηλότερον , κάτω από τους κατολισθήσαντας βράχους , τα έλατα υψούνται πυκνά και αριστοκρατικά , προσθέτουν σκιάν εις το θέαμα και το βαθύ πράσινον χρώμα των διακόπτεται μόνον από τα " ξέφωτα ". Μετά τα δάση , εις τον μυχόν της κοιλάδος , τα ρέοντα ύδατα λάμπουν καθώσ κυλούν μεταξύ του χόρτου . Ο αραβόσιτος φύεται εις μεγάλην έκτασιν και οι αγροί χωρίζονται εκ σειρών δρυών και ελατών .
Η θερμότης του ηλίου μετριάζεται εκ της ψυχρότητος των κορυφών . Ζωηρός , σχεδόν παγερός άνεμος μαστιγώνει το πρόσωπον και έχει οσμήν τηκομένης χιόνος . Αι νύκται εις το Μαύρο Λιθάρι , είναι ψυχραί . Και είναι πολύ παράδοξον το θέαμα των κατοίκων του χωρίου , ενωρίς την πρωίαν , όταν κυκλοφορούν με την κάπαν των και φυσούν τα δάκτυλά των διά να θερμανθούν . Είναι απίστευτος εμπειρία εν Ελλάδι κατά τον Ιούλιον .
Εις την περιοχήν αυτήν , το παρελθόν είναι τόσον αναμεμιγμένον με το παρόν , ώστε υποχρεούται κανείς να προβεί εις αφαίρεσιν διά να διακρίνει μεταξύ αυτών . Από της τραπέζης όπου γράφω , διακρίνω από το παράθυρον τον σκοτεινόν όγκον της Οίτης , η οποία καλύπτεται υπό δασών , την κοιλάδα του Σπερχειού , ευρείαν , έρημον , όπου φύονται μόνον κάλαμοι και όπου υπάρχουν πολλά επικίνδυνα έλη , και εις το βάθος τα όρη τα οποία σχηματίζουν απότομον τείχος και κλείουν τον ορίζοντα από το Καλλίδρομον και τας Θερμοπύλας , μέχρι των υψηλών βράχων του Τυμφρηστού .
Από την άλλην πλευράν διακρίνεται ο Μαλιακός κόλπος , η κυανή θάλασσα και η γραμμή της Ευβοίας ...Οι περιηγηταί , οι οποίοι , πειθόμενοι εις τον οδηγόν των , ελπίζουν ότι η Λαμία είναι Τουρκική πόλις με μιναρέδες και καλντερίμια , θα γνωρίσουν πικράν απογοήτευσιν .
Ο αγαθός Παύλος Λυκά , ο οποίος την επεσκέφθη κατά τα τέλη του 17ου αιώνος και εδημοσίευσε τας αναμνήσεις του τω 1712 , ανέφερε σχετικώς ότι είδε " ερείπια κτιρίων και μεγάλον αριθμόν οικοδομικών υλικών ". Ο Πουκεβίλ την περιέγραψεν ως " γραφικόν σωρόν εξακοσίων οικιών , αναμεμιγμένων με τζαμιά και κυπαρίσσια ", με το όνομα Ζητούνι .
Κατά την εποχήν εκείνην διετηρείτο εις την πόλιν η ανάμνησις ότι υπό την ονομασίαν " Ζαρατόρια " ανήκε κάποτε εις τον άρχοντα των Αθηνών , υποτελή του Μαρκησίου Βονιφατίου του Μομφερατικού , βασιλέως της Θεσσαλονίκης . Σήμερον η ανάμνησις των Φράγκων σταυροφόρων έχει εξαφανισθεί και τα ίχνη των Τούρκων έχουν εξαλειφθεί . Αι πλατείαι είναι τετράγωνοι , αι οδοί ευθείαι ως διάδρομοι . Αι οικίαι είναι λιθόκτιστοι και αποπνέουν καθαριότητα και τάξιν .
Η πόλις έχει καταστεί εύπορος και άχρωμος . Μόνον έν παλαιόν τζαμί απομένει , το οποίον ερειπούται βραδέως και υψώνει τον αποκεφαλισμένον μιναρέ του μεταξύ των κυπαρίσσων . Θα ήτο δύσκολον να ευρεθεί εις την νέαν αυτήν πόλιν ιστορική ανάμνησις , πλην μικράς πλατείας την οποίαν οι Λαμιείς επιδεικνύουν υπερηφάνως . Εκεί εμαρτύρησεν ο Αθανάσιος Διάκος , εις εκ των λαοφιλεστέρων αγωνιστών της Επαναστάσεως . Η δημοτική μούσα ύμνησε το γεγονός :
" Επήραν τ' αλαφρά σπαθιά και τα βαριά τουφέκια ,
στην Αλαμάνα έφθασαν κι' έπιασαν τα ταμπούρια .
" Καρδιά παιδιά μου , εφώναξε , παιδιά μη φοβηθήτε ,
Ανδρεία ωσάν ΄Ελληνες , ωσάν Γραικοί σταθήτε ".
Εκείνοι εφοβήθηκαν κι εσκόρπισαν στους λόγγους .
Έμειν' ο Διάκος στη φωτιά με δεκαοχτώ λεβέντες .
Τρεις ώρες επολέμαγε με δεκαχτώ χιλιάδες .
Σχίστηκε το τουφέκι του και έγινε κομμάτια ,
και το σπαθί του έσυρε και στη φωτιά εμπήκε .
Έκοψε Τούρκους άπειρους κι' εφτά μπουλουκπασάδες .
Και το σπαθί του έσπασε απάνου απ' τη χούφτα .
Κι' έπεσε ο Διάκος ζωντανός εις των εχθρών τα χέρια .
Χίλιοι τον πήραν από μπρος και δυο χιλιάδες πίσω .
Κι ' Ομέρ Βρυώνης μυστικά στον δρόμο τον ερώτα :
" Γένεσαι Τούρκος Διάκο μου , την πίστη σου ν' αλλάξεις ;
Να προσκυνάς εις το τζαμί την εκκλησιά ν' αφήσεις ;
Κι' εκείνος τ' αποκρίθηκε και με θυμό του λέγει :
" Πάτε κι' εσείς κι' η πίστη σας , μουρτάδες να χαθήτε ,
εγώ Γραικός γεννήθηκα , Γραικός και θα 'ποθάνω ".
Ο Αθανάσιος Διάκος εσουβλίσθη εις την μικράν πλατείαν της Λαμίας . Καθώς τον ωδήγουν εις τον τόπον του μαρτυρίου του εκύτταξε γύρω του την εαρινήν φύσιν και ανεφώνησε :
" Για δες καιρό που διάλεξε ο Χάρος να με πάρει ,
τώρα π' ανθίζουν τα κλαδιά και βγάζει η γη χορτάρι !"
Καλό σας απόγευμα …Κ.Κ.-
No comments:
Post a Comment