Μια ζεστή μέρα του '33
Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε πριν από 50 ακριβώς χρόνια και ξαναφέρνει στη μνήμη ένα τελείως ξεχασμένο ιστορικό επεισόδιο του ελληνικού Μεσοπολέμου: τη δυναμική αναμέτρηση ανάμεσα σε οργανωμένους φασίστες και σε οργανωμένους κομμουνιστές, που συγκλόνησε την Αθήνα, στις 25 Ιουνίου 1933 (20 μόλις μέρες μετά τη δολοφονική απόπειρα κατά του Βενιζέλου στη Λεωφόρο Κηφησίας). Παραθέτουμε αυτούσιο το σχετικό ρεπορτάζ, της αντιβενιζελικής -τότε- και σαφώς αντικομμουνιστικής εφημερίδας «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ». Οι λεζάντες των φωτογραφιών είναι αυθεντικές.
Η πρωτεύουσα, ως να μη της έσωνε το από τριημέρου αφόρητον βάσανον της ζέστης έγινε χθες απροόπτως και αιφνιδιαστικως κάπως, θέατρον εθνικιστικών και κομμουνιστικών επιδείξεων και συρράξεων. Αφορμήν εις αυτάς έδωσεν η προαγγελθείσα και γενομένη χθες την πρωΐαν άφιξις της φάλαγγος των εθνικιστών της Βορείου Ελλάδος, γνωστής ήδη με τον τίτλον «Ε.Ε.Ε.» (Εθνική Ένωσις Ελλάς), συγκροτηθείσης από τριετίας με κέντρον την Μακεδονικήν πρωτεύουσαν και αποτελούσης ένα είδος μιμήσεως των Χιτλερικών και των Μουσολινικών οργανώσεων. Γεγονός είναι, εν τούτοις, ότι τα «Ε.Ε.Ε.» μέχρι στιγμής εκτός ενός φανατικού εθνικιστικού πνεύματος που επέδειξαν απέφυγαν να αναμιχθούν εις οιονδήποτε πολιτικόν αγώνα και δι’ αυτό πολυάριθμα είναι τα συγκροτηθέντα καθ’ όλην την Βόρειον Ελλάδα τμήματα με δεκάδας χιλιάδων μελών. Λόγω του φανατισμού των εξ άλλου εις τας εθνικιστικάς ιδέας, συνέπεια του οποίου είναι οξυτάτη πολεμική κατά των αριστερών ιδεών, οι κομμουνισταί μισούν τους ανήκοντας εις την «Ε.Ε.Ε.» θανασίμως. Δεν γίνεται τοιουτοτρόπως εις την Θεσσαλονίκην και τας άλλας Μακεδονικάς ή Θρακικάς πόλεις δημοσία συγκέντρωσις των μελών της «Ε.Ε.Ε », χωρίς και να συμβούν έκτροπα με τους κομμουνιστές , οι οποίοι σπεύδουν να τους αποδοκιμάσουν, να τους πετροβολήσουν και όχι σπανίως να τους πυροβολήσουν, υφιστάμενοι και αυτοί φυσικά τας ανάλογους συνέπειας από τους εθνικιστάς.
ΑΦΙΞΙΣ... ΠΟΛΥΚΡΟΤΟΣ
Αποτέλουν τοιουτοτρόπως συνέχειαν... ιστορίας τα χθεσινά έκτροπα και δι’ αυτό η αστυνομία είχε σπεύσει από πρωΐας να συλλάβη προληπτικώς τα πλέον «μαχητικά» στοιχεία του Κομμουνιστικού κόμματος. Τα επεισόδια, εν τούτοις, δεν απεφεύχθησαν και τα... εγκαίνια αυτών έγιναν, ενώ η εκ Θεσσαλονίκης αμαξοστοιχία, με τους ενθουσιώδεις λάτρας της εθνικιστικής ιδέας ευρίσκετο ολίγον εντεύθεν του γραφικού προαστείου Μύλοι. Συνέβη εκ παρεξηγησεως. Οι ευρισκόμενοι εις τα παράθυρα εθνικισταί απαντώντες εις τας ζητωκραυγάς των χωρικών, αντελήφθησαν αιφνιδίως μίαν ομάδα εργατικών να κινήται υπόπτως εις τας σιδηροτροχιάς. Υπέθεσεν, ως άλλοτε τους συνέβη εις την Μακεδονίαν, ότι ήσαν κομμουνισταί και απεπειρώντο να εκτροχιάσουν το τραίνο. Άνευ πολλών διατυπώσεων τότε οι θερμοαιμότεροι εξ αυτών έβγαλαν τα περίστροφά των και ήρχισαν πυροβολούντες αθρόως. Έρριψαν ούτω άνω των εκατόν πυροβολισμών. Ευτυχώς, λόγω της ταχύτητος του τραίνου και επειδή οι εργατικοί ευθύς μετά τους πρώτους πυροβολισμούς έπεσαν εις το έδαφος, ουδέν απευκταίον εσημειώθη. Μετ' ολίγα λεπτά, εν τούτοις διεδραματίσθη άλλο επεισόδιον, λυπηρότερον αυτήν την φοράν. Η αμαξοστοιχία ευρίσκετο εις την αρχήν της οδού Μελετίου και παρά το εργοστάσιον «Άτλας» Εκεί ακριβώς, μία πολυμελής ομάς νεαρών κομμουνιστών ήρχισε μουντζώνουσα το τραίνο και φωνάζουσα «Κάτω οι φασίστες!» «Κάτω οι μακελλάρηδες της μπουρζουαζίας»
Ο πρόεδρος του Συμβουλίου της Ε.Ε.Ε., προσφωνών κατά την κατάθεσιν στεφάνου των Ελλήνων εθνικιστών εις τον Άγνωστον Στρατιώτην.
Επί πλέον έρριπτον λίθους και ξύλα κατά του συρμού. Οι εθνικισταί δεν εχρονοτρίβησαν και πάλιν. Επυροβόλησαν αθρόως και αδιστάκτως κατά των αποδοκιμαζόντων. Μία των σφαιρών εύρε τον κομμουνιστήν Ανάργυρον Πικραμένον εις την οσφυακήν χώραν, όστις και κατέπεσεν αιμόφυρτος. Προεκλήθη γύρω εις την συνοικίαν αφάνταστος πανικός, αστυνομική δε δύναμις σπεύσασα παρέλαβε τον τραυματίαν, διαλύσασα τους άλλους κομμουνιστάς, μερικούς των οποίων και συνέλαβε.
Η ΠΑΡΕΛΑΣΙΣ
Με τόσον θόρυβον εν πάση περιπτώσει, η αμαξοστοιχία έφθασε εις τον σταθμόν Λαρίσης, ολίγον μετά την 8.30. Αργότερα δε και δευτέρα τοιαύτη, επίσης με μέλη τη «Ε.Ε.Ε». Εν συνόλω αι δυο αμαξοστοιχίαι μετέφερον περί τους 2.000 χαλυβδοκράνους και 500 αλκίμους (ανήλικα μέλη της αυτής οργανώσεως), εν πλήρει και αυτοί στρατιωτική εξαρτύσει. Εις τον σταθμόν οι εθνικισταί έτυχον ενθουσιωδών εκδηλώσεων από μέρους του συγκεντρωθέντος πλήθους. Ζωηρότατοι ήσαν αι υπέρ αυτών λαϊκαί εκδηλώσεις επίσης καθ’ όλην την διαδρομήν των από του σταθμού έως του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτου και μέχρι της διαλύσεώς των. Υπήρξεν αύτη, σημειωτέον, γραφικωτάτη, εθαυμάσθη δε γενικώς η πλήρης στρατιωτική των συγκρότησις. Ούτω μετά μιας ώρας ανάπαυσιν εις τον σταθμόν, δοθέντος του συνθήματος «εστοίχισαν εις φάλαγγα» και ήρχισεν η εκκίνησις περί την Ι0ην π.μ. Προηγούντο αι μουσικοί του Δήμου και της Φρουράς και είποντο οι νεαροί άλκιμοι. Ηκολούθει το λάβαρον του κέντρου της οργανώσεως, μεγάλη κίτρινη σημαία φέρουσα δικέφαλον αετόν και τρία βυζαντινά Ε. το λάβαρον περιστοίχιζαν περί τους 30 ανώτεροι αξιωματούχοι, προ αυτών δε η μουσική της οργανώσεως. Ηκολούθουν κατά τριάδας, φέροντες χαλύβδινα κράνη, χακί υποκάμισα, μπλε γραβάτες και μαύρη περισκελίδα οι σποδοί της οργανώσεως. Παρ’ αυτούς άλλοι αξιωματούχοι ερρύθμιζαν το βήμα των εθνικιστών. Γενικώς η πρώτη αυτή εμφάνισις της Ε.Ε.Ε. από απόψεως οργανώσεως υπήρξεν εξαιρετικώς εντυπωσιακή. Σημειωτέον ότι πολλών τμημάτων προηγούντο ιερείς.
ΕΙΣ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓΝΩΣΤΟΥ
Συγκεντρωθέντων απάντων των τμημάτων παρά την πλατείαν του Αγνώστου Στρατιώτου, ήρχισαν προσερχόμενοι και οι ενταύθα υπουργοί. Προσήλθον ήτοι οι υπουργοί κ.κ. Ράλλης, Ταλιαδούρος, Κ. Τσαλδάρης, ο πρόεδρος της Γερουσίας κ Γονατάς και άλλοι επίσημοι. Δοθέντος νέου συνθήματος και ενώ άπαντες οι εθνικισταί ίσταντο εις προσοχήν, έψαλεν επιμνημόσυνον δέησιν ο Μητροπολίτης Βερροίας Πολύκαρπος, μετά την οποίαν ο πρόεδρος του ανωτάτου συμβουλίου της Ε.Ε.Ε., εξεφώνησεν πατριωτικόν λόγον, καταλήξας ως εξής:
«Η Εθνική Ένωσις Ελλάς βεβαιοί τους θυσιασθέντας διά τα πεπρωμένα του Ελληνικού Έθνους, ότι η θυσία των δεν υπήρξε ματαία. Ότι αι νεώτεραι γενεαί θα συνεχίσουν μετά της ιδίας αυταπαρνήσεως το έργον των. Ότι η Ελλάς θα παραμείνη αιώνια και αιώνια θα είναι η ευγνωμοσύνη των Ελλήνων προς τους δημιουργούς του μεγαλείου της».
Ένα χαριτωμένο ενσταντανέ, ληφθέν κατά την άφιξιν της αμαξοστοιχίας της οποίας επέβαιναν οι νεαροί άλκιμοι εθνικισταί.
Ζωηρά χειροκροτήματα επηκολούθησαν. Ο κ. Παπακυριαζής κατέθεσε τεράστιον στέφανον εκ δάφνης, φέροντα την εξής επιγραφήν: «Η Ε.Ε.Ε προς τους ενώσαντας τας ελληνικός Χώρας».
Μεθ ό κατέθεσαν επίσης στέφανον, προσφωνήσαντες καταλλήλως, ο αρχηγός του σώματος των αλκίμων κ. Χατζηκωνσταντίνου, αντιπρόσωπος του Δήμου Θεσσαλονίκης και αντιπρόσωποι πολλών οργανώσεων
ΑΛΛΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ
Εν τω μεταξύ και ενώ διεξήγετο η περιγραφείσα ως άνω τελετή, άλλο θορυβώδες επεισόδιον διεδραματίζετο παρά την διασταύρωσιν Βουλής και Κολοκοτρώνη. Πυκνή ομάς κομμουνιστών, κρυπτόμενη εις τα εκεί πλησίον ευρισκόμενα γραφεία του «Νέου Ριζοσπάστη», εξορμήσασα, ετράπη προς την πλατεία Συντάγματος διά να αποδοκιμάση τους εθνικιστάς. Την αντελήφθη όμως μία ομάς αστυνομικών, η οποία και ερρίφθη εναντίον των κομμουνιστών. Ούτοι πάραυτα διεμοιράσθησαν εις τρεις ομάδας, ο επικεφαλής δε μιας εξ αυτών εξετύλιξε μίαν ερυθρόν σημαίαν με το σφυροδρέπανον, κάτω του οποίου υπήρχον υβριστικοί φράσεις διά την «Ε.Ε.Ε.». Ταυτοχρόνως ήρχισαν ρίπτοντες λίθους, εις δε εξ αυτών σταθείς όπισθεν του περιπτέρου του ευρισκομένου εις την διασταύρωσιν των προαναφερθεισών οδών, επυροβόλησε κατά των αστυφυλάκων. Επηκολούθησε τότε λυσσώδης πάλη, χείρα προς χείρα, αστυνομικών και κομμουνιστών, οι πρώτοι δε ήρχισαν πυροβολούντες αθρόως. Νέος πανικός και αφάνταστος σύγχυσις εις τους περίοικους και τους περιπατητάς. Οι κομμουνισταί έσπασαν μερικές καρέκλες εκ των παρά την οδόν Καραγεώργη κέντρων και με τα καρεκλοπόδαρα ερρίφθησαν κατά των αστυφυλάκων. Άλλοι διά να σωθούν εισήλθαν εις τας θύρας των σπιτιών που εύρον ανοικτάς, ενώ τρίτοι φθάσαντες εις την διασταύρωσιν Βουλής Κολοκοτρώνη, εξεκάρφωσαν τας σανίδας ενός μικρού εκεί προχείρου παραπήγματος και μαχητικώτεροι, αψηφούντες πυροβολισμούς και κλομπς, ερρίφθησαν κατά των αστυνομικών.
Και άλλος νεαρός σύντροφος, ενώ μεταφέρεται εις το τμήμα, παρά τας διαμαρτυρίας του.
Προς στιγμήν εφαίνοντο κατακτώντες έδαφος, ότε κατέφθασεν ένα φορτηγάν αυτοκίνητον γεμάτο με άλλους αστυνομικούς και ούτω μετά πολλάς περιπέτειας επετεύχθη η διάλυσις και σύλληψις αυτών. Συνολικώς συνελήφθησαν και ωδηγήθηκαν εις το Α' αστυνομικόν τμήμα 62 κομμουνισταί διά το επεισόδιον αυτό, μαζί δε με τους κρατούμενους ομοϊδεάτες των εις τα άλλα τμήματα, υπερεβαιναν τους 150.
ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ «ΣΩΤΗΡΙΑΝ»
Ολίγον μετά την μεσημβρίαν εξ άλλου τρία μέλη της οργάνωσης «Ε.Ε.Ε.» μεταβάντα εις το σανατόριον «Σωτηρία», όπως επισκεφθούν ασθενή συγγενή των, εδέχθησαν ομαδικήν επίθεσιν εκ μέρους των εκεί νοσηλευόμενων κομμουνιστών. Οι κομμουνισταί ήρχισαν υβρίζοντες ακαιώς τα μέλη της «Ε Ε.Ε.» και ζητωκραυγάζοντες υπέρ του κομμουνισμού. Χάρις εις έγκαιρον επέμβασιν αστυνομικής δυνάμεως του σανατορίου και την στάσιν των Ε.Ε.Ε. απεφεύχθησαν σοβαρώτερα επεισόδια. Εν τω μεταξύ επί ώραν σχεδόν η τάξις εις το σανατόριον είχε διασαλευθή επικινδύνως.
Σημειωτέον ότι οι ασθενείς κομμουνισταί έχουν αναγραψει εις όλα τα κτίρια της «Σωτηρίας» τας φράσεις «Κάτω ο φασισμός! Κάτω ο πόλεμος! Ζήτω ο κομμουνισμός!»
Η ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΣΥΡΡΑΞΙΣ
Το ταραχωδέστερον επεισόδιο όμως με αιματηρά αποτελέσματα συνέβη περί την 9ην νυκτερινήν Ευριπίδου και Αθήνας. Εις την γωνίαν προφανώς παρακολουθούντες από ώραν μίαν ομάδα εκ δέκα εθνικιστών, οι οποίοι κατήρχοντο συνομιλούντες αμέριμνοι, συνεκεντρώθησαν περί τους 25 κομμουνισταί. Μόλις οι εθνικισταί έφθασαν εις την διασταύρωσιν τους ερρίφθησαν αιφνιδιαστικώς, τους εκύκλωσαν και ήρχισαν κτυπώντες αυτούς διά ξύλων. Τινές εκ των κομμουνιστών εξήγαγαν και περίστροφα Οι εθνικισταί έβγαλαν τότε και αυτοί τα περίστροφα των και επακολούθησε αληθής μάχη. Οι κομμουνισταί έπιασαν τον τοίχον της αριστερός πλευράς της γωνίας και οι εθνικισταί το δεξιόν μέρος. Λυσσώδεις και αλλεπάλληλοι ήρχιαν ούτω ριπτόμενοι οι πυροβολισμοί, οι τοίχοι δε των γύρω οικιών έγιναν κυριολεκτικώς κόσκινο. Αποτέλεσμα της συμπλοκής, διαρκεσάσης περί το έν τέταρτον, με εκατέρωθεν συνεχιζόμενον μανιωδως πυρ, ήτο να τραυματισθή βαρύτατα εις την κοιλιακήν χωράν ο γνωστός κομμουνιστής Δημ. Θωμόπουλος και ο ομοϊδεάτης του Β. Παπαβασιλείου εις τον δεξιόν πόδα. Ελκυσθείσα εκ των πυροβολισμόν προσέτρεξε αστυνομική δυναμις, η οποία και κατόρθωσε, ριφθείσα εις το μέσον να σταματήση την συμπλοκήν, χωρίς μεγαλυτέρας συνέπειας Οι εθνικισταί συνέλαβον εν τελεί και τέσσαρας εκ των επιτεθεντων, τους οποίους έδειραν ανηλεώς και τους παρεδωσαν εις τους αστυνομικούς
Ένας κομμουνιστής, συλληφθείς εις τας σκηνάς της οδού Βουλής, μεταφέρεται εις το τμήμα.
Μετά την σημειωθείσαν απόπειραν εις την οδόν Αθήνας περί ής γράφομεν εις άλλην σελίδα, οι κομμουνισταί ανεσυγκροτήθησαν και ενισχύθησαν και υπό άλλων συναδέλφων των και απεπειράθησαν εκ νέου να επιτεθούν κατά των ευρισκομένων εις το συσσίτιον Αλκίμων, μελών της οργανώσεως, ευρέθησαν όμως αντιμέτωποι ισχυρός αστυνομικής δυνάμεως, κατα της οποίας και έρριψαν αρκετούς πυροβολισμούς.
Οι αστυφύλακες αντεπυροβόλησαν, άνευ όμως απευκταίου.
Οι κομμουνισταί κατώρθωσαν να συλλάβουν τον αστυφύλακα Χατζάκον του α’ τμήματος, τον οποίον και εκακοποίησαν. Ο αστυφύλαξ μετά κόπου κατόρθωσε να απαλλαγή των χειρών των κομμουνιστών και τη βοηθεία και άλλων συναδέλφων του να συλλάβη τον κομμουνιστήν Β. Παπαβασιλείου, τον οποίον και διετάχθη να μεταφέρη εις το Α' αστυνομικόν τμήμα. Ενώ όμως διήρχοντο διά της οδού Βύσσης, ο κομμουνιστής εξήγαγε το περίστοφόν του και επυροβόλησε κατά του αστυφύλακος, ανεπιτυχώς, μεθ’ ό ετράπη εις φυγήν.
Ο αστυφύλαξ κατόπιν τούτου εξήγαγε το περίστροφόν του και επυροβολησε κατά του Παπαβασιλείου, τραυματίσας αυτόν εις αμφοτέρους τους πόδας ελαφρώς.
Ούτος καίτοι τραυματισμένος κατόρθωσε να εισέλθη εις το επί της οδού Βύσσης αρτοποιείον του Ι. Νικολαΐδου όπου όμως ανακαλυφθείς, συνελήφθη και μετεφέρθη εις το Πολιτικόν Νοσοκομείον.
Εκ των ταραξιών κομμουνιστών συνελήφθησαν υπέρ τους 50, εκ των οποίων εκρατήθησαν οι Π. Βερύκης, Γ. Παπακώστας, Δ Νικολόπουλος, Σ. Καπελάς,
Κ Νταλιάνης, Β. Τσάλτας, Γ. Καλύβας, Ε. Γενητσαρίδης και Β. Καζατζής
Ούτοι θα αποσταλούν εντός της σήμερον εις την Εισαγγελίαν των Πλημμελειοδικών διά τα περαιτέρω.
«ΤΟΤΕ...»
1983
No comments:
Post a Comment