Η ΔΩΡΙΔΑ...ΣΤΗΝ...ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ - 27ο

ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ....ΖΩΗ - 4ο .
" Τον καιρό που ο Αλής αφέντευε πασάς στα Γιάννινα -γράφει ο Πενταγιώτης - η Ακαρνανία κ' η Αιτωλία , αχώριστες και τότε , αποτελούσαν την επαρχία Κάρλελι . Τα δε Κράβαρα , αν και από τη θέση τους είναι μέρος της Αιτωλίας , τα θεωρούσαν πρωτεύουσα της Δωρίδας , κι' είναι περίεργο αυτό γιατί η ανατιλική [εδιάδα του Έπαχτου και η γειτονική της επαρχία του Λιδορικιού , χωρίζουνται από το Μόρνο ποταμό , κι' όμως τούτο το φυσικό σύνορο - που στέκεται άλλωστε και σήμερα διαχωριστική γραμμή σε δυό Νομούς - τότε δεν εμπόδιζε το καπετανάτο νάχει έδρα τα Κράβαρα , όπου λειτουργούσε το σκολειό .
Στα ορεινά μας φτωχοχώρια , σπανίζουν τα σκολειά , ο πατέρας προτιμούσε να κρατάει κοντά του το τρανότερο παιδί , αγόρι η θυγατέρα , βοήθεια στη βισκή , το άρμεγμα , το τυροβόλημα και γενικά παραχέρι σε κάθε του ασχολία της ποιμενικής ζωής .
Δυό χέρια έχω μονάχος , έλεγε , τι να πρωτοκάνω ;....Τη χαρά που δοκιμάζουν τους τωρινούς καιρούς τα παιδιά , λογαριάζοντας : του χρόνου πηγαίνω κι' εγώ σχολειό , μεθαύριο ανοίγει το σχολείο μας ! τότε δεν την γνώριζαν τα Ελληνόπουλα . Γιά τα θηλυκά , ο φόβος που σ' άλλα μέρη ανάγκαζε τα κορίτσια να κλείνονται στα σπίτια τους , ίδιες..χανούμισες ,και να μην πηγαίνουν ούτε στην εκκλησιά ,στα ορεινά της Ρούμελης , απάτητα ωες επί το πλείστο , δεν υπήρχε . Μα κι' εκεί οι γονιοί , δεν βλέπαν την ανάγκη να μάθει γράμματα το κορίτσι .
Γιά τ' αρσενικά βρίσκαν άλλη δικαιολογία :
- Δεν είναι γιά μας τα γράμματα !...Χρειάζουνται φυλλάδες , πλάκες , κοντύλια κι' ένα σωρό κουρουφέξαλα ....Εμείς καλά-καλά τ' αλεύρι δεν μπορούμς ν' απαντήσουμε !...Και τ' άφιναν αγράμματα ,αν όμως ήσαν ξυπνά κι' έδειχναν κάποια κλίση γιά μάθηση , έπρεπε να πηγαίνουν στο κοντινό μοναστήρι , γιατί οι παπάδες των χωριών , μπορεί να κράτησαν την θρησκεία του ταλαιπωρημένου Ελληνισμού , αλλά γιά να διδάξουν δεν ήσαν σε θέση οι περισσότεροι . Ό,τι γνώριζαν το γνώριζαν απ' την πράξη κι' όχι γιατί ήσαν σπουδασμένοι .
Το παιδί λοιπόν , έπρεπε κάθε μέρα να βαδίζει μιά-δυό ώρες μέσα στη βαθειά νύχτα , να προφτάσει να βρίσκεται με τα χαράματα εκεί όπου το καρτερούσε ο δασκαλόπαπας .
Προχωρόντας στην ερημιά , ολοένα έκανε το σταυρό του , σιγοψέλνοντας το < Θεοτόκε Παρθένε >και το < Κύριε των Δυνάμεων > γιά να διώξει τα δαιμόνια , και σαν ξεθαρρευόταν από την ίδια του τη φωνή , αρχήνιζε να σιγοτραγούδά το γνωστό...φεγγαράκι μου λαμπρό....μα έχει απομείνει από τότε κι' ένα άλλο παιδικό τραγιυδάκι :

Ήλιε μου , παραήλιε μου , χρυσό μου παληκάρι
έβγαλε τα μαύρα σου και βάλε τα χρυσά σου .
Οβρηόπουλα , Τουρκόπουλα στην πίσα κολλημένα
κι ' εμείς τα Χριστιανόπουλα , στον ήλιο πυρωμένα .

που σίγουρα κάποιο πολιτικό υπαινιγμό έκρυβε .
Στα σκολειά αυτά μαθαίνουν < κολυβογράμματα > , να παπαγαλίζουν δηλαδή το οχταήχι και να συλλαβίζουν το Ψαλτήρι και τον Απόστολο , γι' αυτό τότε τα Ελληνόπουλα ξέραν τους Ψαλμούς και τη λειτουργία απέξω .
Οι δάσκαλοι τις περισσότερες φορές ήσαν καλόγεροι , και τι καλόγεροι ! Άνθρωποι ακοινώνητοι , ακαλλιέργητοι κι' όλότεκα ακατάλληλοι να μορφώσουν παιδιά , τι να σου κάνουν ; στην προσπάθειά τους να μεταδώσουν γράμματα , που καλά-καλά κι' αυτοί δεν κάτεχαν παίδευαν τα παιδιά με κάθε λογής τομωρία , η πιό ελαφρυά ήταν να τα χτυπούν με βούρδουλα η με βέργες στις παλάμες , μα , παρασυρόμενοι από την ίδια την οργή τους , αρχήνιζαν ξυλιές , κλωτσιές , μπουνιές και βαρούσαν αλύπητα όπου λάχαινε . Έπειτα είχαν κι' άλλους τρόπους να τιμωρούνε , τους κρέμαγαν σα λαιμαριά απ' το λαιμό , ένα ταγάρι γεμάτο λιθάρια , ίσα με πέντε οκάδες βάρος , πούπρεπε να το κρατούν τα καψόμοιρα , ώσότου αποφασίσουν να τα ξεφορτώσουν η τάβαζαν να στέκουν στο ένα ποδάρι , σαν λελέκια , και τα ξεχνούσαν εκεί , με αποτέλεσμα να σωριαστούν απ' την κούραση ...
Τέτοια ήταν η κατάσταση στη Ρούμελη τα προεπαναστατικά χρόνια και φυσικά κανένας απ' τους Τούρκους πασάδες δεν σκοτίστηκε να την καλλιτερέψει ".

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι.......