ΔΩΡΙΚΑ ΧΑΝΙΑ : ΤΟ ΧΑΝΙ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑΝΤΕΛΑΚΗ ( ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΛΙΔΟΡΙΚΙ - ΝΑΥΠΑΚΤΟ )

 

ΤΟ   ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ  ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΤΟΥ  Ε.Ο.Τ

                       - 2 -

;

Στο προηγούμενο σημείωμά μας , ακολουθώντας το δρόμο από Λιδορίκι προς Ναύπακτο , είχαμε αναφερθεί στο πρώτο χάνι , που συναντούσαμε στον οικισμο “ χάνια Στενού “ , το χάνι του Νάκου η ..Κ΄τσάκου , αναφέροντας μάλιστα και κάποιες όμορφες ιστοριούλες της εποχής εκείνης ..

   Προχωρώντας λοιπόν και περνώντας το παλιό πέτρινο θολωτό γεφυράκι ,και σε απόσταση ενός χιλιομέτρου περίπου ,  ανταμώνουμε ,  στην απέναντι του Μόρνου , πλευρά , σε μικρή απόσταση απ’ το γεφύρι , ένα άλλο Στενιώτικο χάνι , το Χάνι  Κωσταντέλου η..Κωσταντελάκη , όπως όπως όλοι ήξεραν τον μπάρμπα Μήτσο Κωσταντέλο , τον ..ιδρυτή του χανιού..

   Το χάνι , ένα μικρό ισόγειο σπιτάκι , με υπόγειο , λειτούργησε απ’ τις αρχές του 20ου αιώνα , 1900 περίπου , μέχρι και τη δεκαετία του ‘50 , βέβαια στα τελευταία χρόνια της λειτουργίας του , ο μπάρμπα Κωσταντελάκης κουράστηκε , γέρασε , και το χάνι το νοίκιασε  σε κάποιον Πασαγγέλη , απ’ την Πενταγιού , ο οποίος εγκαταστάθηκε εκεί ,  και το κουτσοδούλευε ..

   Σιγά-σιγά όμως , οι συνθήκες άρχισαν να αλλάζουν , η δουλειά άρχισε να ..κόβει , έγινε και ο δρόμος , άρχισε η συγκοινωνία στα περισσότερα χωριά , κι’ έτσι αυτό το χάνι , δεν είχε πια δουλειά . Ο Πασαγγέλης λοιπόν , αφού είδε κι’ απόειδε , χωρίς να ειδοποιήσει τον Κωσταντέλο , έκατσε κι’ έγραψε το παρακάτω γράμμα :

                          Να ‘στε μάρτυρες πλατάνια ,

                          ο Πασαγγέλης φεύγει νύχτα απ’ τα χάνια ,

                          κι’ εσύ μ’κρούτσ’κο κουνισματάκι

                          χαιρέτα μ’ τον Κωσταντελάκη ,

                          κι..πεστ’ ..άμα ανταμωθούμε

                          τότες θα..λογαριστούμε…

   Άφησε , λοιπόν , το σημείωμα πάνω στον πάγκο , και μη τον..είδατε , έφυγε για την Πενταγιού . Το εικονισματάκι δε , που αναφέρεται στο γράμμα , ήταν το περίφημο ..κουνισματάκ’ , που αναφέραμε στο προηγούμενο σημείωμά μας , και που βρισκόταν στην πέρα πλευρά του πέτρινου γεφυριού , προς τα χάνια , και ήταν βαλμένο σε ένα βαθούλωμα του βράχου , στην άλλη άκρη του γεφυριού , σαν..εικονοστάσι .

   Ο Κωσταντελάκης όμως , εκτός απ’ τις υπηρεσίες ..χανιτζή , πρόσφερε και πολλές άλλες στην περιοχή , τελείως..διαφορετικές απ’ αυτές του χανιτζή , “ διάλεγε και ..ξόρκαγε “ ζώα κι’ ανθρώπους , είχε τον τρόπο του για το…μάτι , και ήταν γνωστός σε όλη την περιοχή για τις ιδιότητές του αυτές , και φυσικά έκανε και ..χρυσές δουλειές . Γεννήθηκε το 1842 ,  στο Κλήμα Υαίας , ένα χωριό στη βορειοδυτική πλευρά του Βαρδουσιού , που ήταν τα χρόνια εκείνα σε ακμή , και μάλιστα ήταν το μητροπολιτικό χωριό , όλων σχεδόν , των Βελουχοβιωτών .

   Έφκιαξε λοιπόν το χάνι , αλλά από πολύ νωρίς , είχε καταλάβει και την αξία των αρχαιοτήτων του Καλλίου , και από χωράφια που είχε στην περιοχή αυτή , όλο και έφερνε και κάποια “ λιθάρια “ με αρχαία γράμματα , επιγραφές κλπ , αφού οι διάφοροι αρχαιολόγοι που έρχονταν για να μελετήσουν το κάστρο του Βελούχοβου , και τις αρχαιότητές του φυσικά , έμεναν στο χάνι του .

   Ακόμα , όλοι οι Δωριείς , κυρίως των ορεινών χωριών , πηγαίνοντας στο Λιδορίκι για προμήθειες , αλλά και όσοι ταξίδευαν για την Άμφισσα , η την Αθήνα , διανυκτέρευαν εκεί , αφού μάλιστα είχαν και την ευκαιρία , να τους..ξορκίσει ο μπάρμπα Κωσταντελάκης , όλους , γυναίκες , άντρες , παιδιά αλλά και ζωντανά , για ..ίσκιωμα , μάτι , αλλά και πυρετούς παιδιών που έπασχαν από ελονοσία και πέθαιναν , ο ..εξορκιστής ήταν εκεί για να τα..” σταυρώσει “ , και να τους δώσει χαϊμαλιά και φυλαχτά , που κρεμούσαν στο λαιμό .

   Μετά την..αποχώρηση όμως του Πασαγγέλη , το χάνι ερήμωσε , αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 1950 , ο Ε.Ο.Τ , λίγο πιο κάτω , διακόσια περίπου μέτρα , απ’ τη γέφυρα του στενού , έφκιαξε ένα τουριστικό περίπτερο , κάτι σαν..Μοτέλ , που χτίστικε σε χωράφι του  Κωσταντελάκη , με λίγο..περιπετειώδη όμως..τρόπο .

   Ο Κωσταντελάκης , είχε φαίνεται τον …τρόπο του , είχε..άκρες δηλαδή , όπως λέμε , και έτσι το περίπτερο αποφασίστηκε να γίνει στο σημείο αυτό , και μάλιστα σε ..συγκεκριμένο χωράφι , που κατά..σύμπτωση , ήταν δικό του..

   Ο Ε.Ο.Τ , λοιπόν με έγγραφό του , ζήτησε απ’ την αρμόδια επιτροπή Εκτιμήσεων , του Λιδορικιού , που αποτελούνταν απ’ τον έφορο , και κάποιους άλλους Δημ.Υπαλλήλους , να προχωρήσουν στην εκτίμηση του ..ακινήτου , που , φυσικά , δεν είχε καμιά…αξία , για να καθοριστεί το..τίμημα της εξαγοράς . 

   Πράγματι , η Επιτροπή , συνεδριάσασα , όπως..προβλεπόταν , αποφάσισε πως η αξία του ακινήτου , ήταν ..π.χ. 1.000 δρχ . ποσό χαμηλό μεν , αλλά για χωράφι στην ερημιά του..Αδάμ , τρωγόταν , έστειλαν λοιπόν το πρακτικό της εκτίμησης , αλλά μετά από λίγες μέρες , τους επεστράφη , με την παράκληση να γίνει ..προσεκτική και..αντικειμενική ..επανεκτίμηση .

   Όταν το είδαν οι άνθρωποι της Επιτροπής , έφορος ήταν τότε ο αείμνηστος Δημοσθένης Παπαθανασόπουλος , ο..Ρεβέκκος , όπως τον λέγαμε , λόγω του ονόματος της συζύγου του , τα..χάσανε , πιστεύοντας πως η τιμή που είχαν ορίσει ήταν..υπερβολική , κάθισαν λοιπόν και ..επανεκτίμησαν την αξία του..οικοπέδου (!!) στη ..μισή , περίπου , αξία , π.χ, 500 δρχ , πιστεύοντας ότι , ε…είναι πιο λογική η τιμή ..και θα..ησυχάσουν πια απ’ το θέμα Κωσταντελάκη..

   Έλα όμως που το πράγμα δεν τελείωσε εκεί , γιατί ματαξαναεπιστράφηκε η..επανεκτίμηση , για ματαξαναεπανεκτίμηση , μόνο που τώρα , απ’ την αρμόδια υπηρεσία του Ε.Ο.Τ , τους παρακαλούσαν να επανεκτιμήσουν μεν το..ακίνητο , αλλά στην τιμή …αναφέροντας ένα συγκεκριμένο ποσό..πολλαπλάσιο της ..αρχικής τιμής , καθ’ όσον ο Κωσταντελάκης , ως ..φαίνεται , την είχε..φκιάξει καλά..τη ..δουλειά …’οχι..χαζός ήταν…

Και εγένετο , το εικονιζόμενο τουριστικό περίπτερο , του Ε.Ο.Τ , που λειτούργησε , προς το τέλος της δεκαετίας του 1950 , για δυο , περίπου δεκαετίες , και είχε …βίο..πολυτάραχο και..πολύπαθο..

      ΤΟ  ΧΑΝΙ  ΚΟΛΟΚΥΘΑ  ( ΓΚΕΚΑ )

   Λίγο πιο  πέρα , πάνω στο δρόμο , και σε απόσταση 1500 , περίπου μέτρων , βορειοδυτικά του περιπτέρου , πριν απ’ τη στροφή της γέφυρας του ποταμού Κόκκινος , υπήρχε κι’ άλλο χάνι , το Χάνι του Μήτσου Κολοκύθα η  Γκέκα , όπως όλοι τον ήξεραν . Ένα μικρό , διώροφο σπίτι , στην αριστερή πλευρά του δρόμου προς Ναύπακτο , που πρόσφερε καφέδες , αναψυκτικά και..πρόχειρο  φαγητό , χώρο για διανυκτέρευση , φυσικά , δεν είχε..

  Το χάνι του Γκέκα , ήταν σχεδόν στο σταυροδρόμι , του κεντρικού δρόμου , Λιδορικίου – Ναυπάκτου , με τους άλλους επαρχιακούς , χωματόδρομους , που πήγαιναν στα γύρω ορεινά χωριά τις Δωρίδας , που εξυπηρετούνταν , προβληματκά κατά κανόνα , με τις λεγόμενες άγονες..γραμμές , Διακόπι , Δάφνος , Πενταγιού , Αρτοτίνα , Κόκκινος κλπ , κι’ ακόμα , λειτουργούσε σαν …διαμετακομιστικό ..κέντρο , των κοπαδιών των αιγοπροβάτων , όλων των χωριών που αναφέραμε , γιατί τα κοπάδια , κατέβαιναν μέχρι το χάνι , κι’ εκεί επιβιβάζονταν στα φορτηγά , για το Λεκανοπέδιο Αττικής , όπου και ξεχείμαζαν όλα σχεδόν τα κοπάδια των ορεινών χωριών , σε Ανάβυσσο , Γλυφάδα , Ηλιούπολη , Κερατέα , Αυλώνα , Σχιστό , Παιανία , Μαραθώνα κλπ .

   Όπως επίσης διηγούνται οι μεγαλύτεροι κάτοικοι των γύρω χωριών , απ’ το τέλος περίπου της δεκαετίας του ‘50 , και για 5-6 χρόνια , στο χάνι ερχόταν κινητό Ιατρικό συνεργείο , του  Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού , και οι γιατροί εξετάζανε τους ασθενείς των χωριών και τους χορηγούσαν τα απαραίτητα φάρμακα .

   Το χάνι , άρχισε να λειτουργεί προπολεμικά , και συνέχισε μέχρι και τα μέσα της δεκαετία του 1970 , όταν ήταν και σε πλήρη εξέλιξη τα έργα του φράγματος του Μόρνου , έκτοτε για κάποια χρόνια , έμεινε κλειστό , μέχρι που με το ..κλείσιμο του φράγματος , καταποντίστηκε , όπως και το Βελούχι..

              ΤΟ  ΧΑΝΙ  ΚΑΡΑΠΙΣΤΟΛΗ

   Ένα χιλιόμετρο , περίπου , βορειοδυτικά , απ’ το χάνι Κολοκύθα , και λίγο πριν τη διασταύρωση του κεντρικού δρόμου , με τον επαρχιακό , χωματόδρομο , που πήγαινε προς Διακόπι και Δάφνο , υπήρχε το χάνι του Καραπιστόλη , τελευταίος χανιτζής ήταν ο μπάρμπα Μήτσος Καραπιστόλης ή Ντακουίνος .

   Άγνωστο από πότε άρχισε να λειτουργεί το χάνι αυτό , πάντως ήτα μέσα στα πλατάνια , διώροφο κι’ αυτό , διέθετε και χώρο για ύπνο , αλλά και ολόγυρα είχε άπλα , για τα κοπάδια , που κατέβαιναν , για να επιβιβασθούν στα φορτηγά .

   Στην περίοδο του 1821 , το χάνι αναφέρεται και σαν το χάνι του Σκορδά , παρότι υπάρχουν αναφορές και άλλων χανιών , σε άλλες περιοχές της Ελλάδας , με την ονομασία αυτή . Ο Λιδορικιώτης συγγραφέας , Γιώργος Καψάλης , στο βιβλίο του “ Η Φωκίδα στο 1851 “ , αναφέρει :

“ Ο Κιουταχής όμως μετά τη νίκη του στο Μεσολόγγι , θέλησε να ξεμπερδεύει μια και καλή με τη Δωρίδα , και αποφασίζει να χτυπήσει τα ορεινά , από Πενταγιού και πάνω . Επικεφαλής δυο χιλιάδων Τούρκων , φεύγει απόομποτινά και φτάνει στην Πενταγιού . Επικεφαλής των Ελλήνων ήταν οι  Ράγκος και Τζόγας . Έγινε μάχη φοβερή , στις 30 Ιουλίου 1826 , όπου οι Τούρκοι αποδιώχτηκαν προς το ποτάμι Κόκκινος και σταμάτησαν στου Σκορδά το χάνι , το γνωστό στις μέρες μας χάνι Καραπιστόλη . Εκεί όμως τους χτύπησε ο Σκαλτσάς και γέμισε το ποτάμι κουφλαρια και λαβωμένους . Στην Πενταγιού οι Τούρκοι είχαν 46 σκοτωμένους και 8 αιχμαλώτους , έχασαν και πολλά άλογα φορτωμένα “.

    Υπάρχει επίσης και κάποια άλλη σχετική αναφορά στα απομνημονεύματα του Νικολάου Κασομούλη , στο έργο του  “Στρατιωτικά ενθυμήματα “ :

   “ Οι Δήμος Σκαλτσάς , Γεώργιος Κίτζιος , Γεωργάκης Βαλτινός , Αναγν. Καραγιάννης , καθώς και ο Γεν. Έφορος των στρατευμάτων της Στερεάς  Γ. Αινιάν , ευρίσκοντοα τοποθετημένοι ταις περισσότερες φορές κατά το Κλήμα και Σκορδά το Χάνι , και είχαν προκατειλημμένο το γεφύρι υποκάτω του Λιδορικίου , θέσιν εις την οποίαν πολεμήσαντες με τους εχθρούς , πολλάκις τους ενίκησαν “.

   Βέβαια , πέρα απ’ τις ιστορικές αυτές αναφορές , δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία , ντόπιου , που να μεταφέρθηκε από γενιά σε..γενιά , αναφορικά με το θέμα αυτό , θα πρέπει όμως μα αναφέρουμε , πως στην περιοχή μας , στη Δωρίδα , και ιδιαίτερα στο χωριό μας το Λιδορίκι , λεγόταν , και ίσως ακόμα να λέγεται , η..έκφραση :  “ Καλή αντάμωση στου Σκορδά το χάνι “ , συνήθως όταν αναφέρονταν σε..αόριστη , σε μη..συγκεκριμένη , χρονικά η και..τοπικά ακόμα , συνάντηση ..

   Ο μπάρμπα Μήτσος , ο Ντακουίνος , ήταν κοντός , λγόσωμος , συγγενής μας , και ερχόταν τακτικά στο Λιδορίκι , ενώ προσωπικά τον ..επισκεπτόμουνα κάθε..χρόνο , στις 6 Αυγούστου , στο πανηγύρι του  Σωτήρος  , έτσι λέγανε , ένα μικρό εκκλησάκι , που ήταν στην απέναντι όχθη του ποταμιού , και φυσικά , απέναντι απ’ το χάνι . Στο εκκλησάκι αυτό , που ανήκε μάλλον στο Λούτσοβο , τον Κόκκινο , και ήταν στην ακροποταμιά , μέσα στα ΄δέντρα ,τη μέρα αυτή , γινόταν ένα όμορφο , απλό , πανηγύρι , και έρχονταν απ’ όλα τα γύρω χωριά , κι’ απ’ το Λιδορίκι , βέβαια συγκοινωνίες δεν υπήρχαν , ει μη μόνο δυο ταξί , του μπάρμπα Βασίλη Ρέλλου και του Γιάννη Μποβιάτση , τα περίφημσ..δίδυμα..Φορτάκια ..

   Πηγαίναμε λοιπόν και μεις , με τη μάνα μας , γιατί ο πατέρας μας έμενε στο μαγαζί , παρέα με πολλούς άλλους χωριανούς , και συνήθως ποδαρόδρομο η..γαϊδουροκαβαλαρία , ήταν όμως μέρα νηστείας , κάτι που τότε το..κρατάγανε αυστηρά , η κάθε παρέα λοιπόν έπιανε ένα δέντρο , για να ‘χει ίσκιο , και τα φαγητά , όπως καταλαβαίνετε ήταν , ντομάτα , ψωμί , ελιές , άντε και λίγος χαλβάς , αν ..υπήρχε . Οι μεγαλύτεροι και οι πιο..επιτήδειοι , ψάρευαν στο ποτάμι , κάτι μικρά ψαράκι , χαμοσύρτια και..δρομίτσες , τα λέγανε , και άναβαν φωτιά και τα ‘ψηναν , εγώ , περνούσα κάθετα το ποτάμι , που δεν είχε νερό , και πήγαινα στον αγαπητό μου μπάρμπα Μήτσο , που έφκιαχνε πολύ ωραίο περιβόλι ,πλάι στο ποτάμι , και έπαιρνα ντομάτες και αγγούρια για το φαγητό μας , είχαμε και..ντόπια ρίγανη , και περνούσαμε ..μπέϊκα …

   Έτσι λοιπόν , και να ‘θελα να τον ξεχάσω τον αλησμόνητο μπάρμπα Μήτσο , δεν είναι δυνατόν…ας είναι αναπαυμένος..

  Σ  υ  ν  ε  χ  ί  ζ  ε  τ  α  ι  …….