Ο ΖΩΝΤΑΝΟΣ Ο ΧΩΡΙΣΜΟΣ..

 

Έφαγε η ανελέητη Αμερική , εκείνα τα χρόνια ( 1900 - 1930 ) , την αφρόκρεμα και τον αθέρα της Δωρικής νεολαίας , τότε που η μαύρη φτώχεια έδιωχνε απ' τον τόπο μας ότι καλύτερο είχε και τό 'στελνε πεσκέσι στον αχόρταγο Μινώταυρο της Βορειοαμερικάνικης γης , γιά να μείνουν εκεί και να χαθούν - οι πιό πολλοί - γιά πάντα , μακρυά απ' τον τόπο τους , που τους είχε όμως πολύ ανάγκη εκείνη την εποχή .
Ό,τι περίσσεψε απ' την άλλη καταβόθρα του Λαυρίου με τις ανθρωποκτόνες γαλαρίες της πήγε τώρα εκεί που το δολλάριο το..." φκυάριζαν στους δρόμους " κατά πως μολογούσαν οι εφημερίδες , σκληρή πραγματικότητα ...έστελνε η Πατρίδα τον αφρό , γιά να κλείσουν εδώ , πολλές τρύπες ανοιχτές , να ξεχρεωθούν σπίτια , να βγούν αμπελοχώραφα από ..τοκογλυφικές υποθήκες , να πληρωθούν ομόλογα σ γιατρούς και φαρμακεία , να σπουδάσουν τα μικρότερα αδέρφια , που τά 'παιρναν τα γράμματα , να προικιστούν οι αδερφάδες , να δει το έρμο το σπίτι καλύτερες μέρες ...
Η φτώχεια , δεν κεφαλωνόταν εκείνα τα χρόνια , με τίποτα . Μικρός και στέρφος ο τόπος μας , και κάτι το πρωτόκολλο του αγροφύλακα , κάτι το ένταλμα του κλητήρα και του χωροφύλακα , κάτι τα διπλο-τριπλογραμμένα βερεσέδια του μπακάλη , ο λίβας , το τσιάφι , η αναβροχιά , τα ζλάπια , όλα , Θεοί και δαίμονες μαζί , έπνιγαν τον φουκαρά , τον έρμο τον Δωριέα , που αγωνιζόταν με νύχια και με δόντια να τα βγάλει πέρα .
Πίστεψαν στο όνειρο της Αμερικής , την αρχή την έκαναν οι γείτονές μας οι Κραβαρίτες , απ' αυτούς , περνώντας το Λιμνιστόρεμα , ήρθαν τα ζαμπέρια στο Κουπάκι , Ζωριάνου , Αλποχώρι κλπ . και βούιξε όλη η Δωρίδα γιά τα πλούτια της γης του Κολόμβου . Κι' έτρεξαν όλοι , ως κι' ο γέρο - Λούτος ακόμα , να καζαντίσουν , έβγαλαν τα τσαρούχια και τη φουστανέλα , φόραγαν τα " φράγκικα " κι έφευγαν , ένας κοντά τον άλλον...
Τότε δε χρειάζονταν ταυτότητες και...διαβατήρια , μόνο τα εισιτήρια και γειά νά'χεις , όλα τ' άλλα περίσσευαν . Κατέβαιναν στο χάνι του Κολατζή ( Ερατεινή ) , έπαιρναν το βαπόρι της γραμμής κι έπιαναν Πάτρα , απ' όπου έφευγαν όλα τα πλοία του εξωτερικού , όπως τα " Θεμιστοκλής " και " Πατρίς " ,στην αρχή και τα Ιταλικά " Σατούρνια " και " Βαλκάνια " , αργότερα , τα πιό πολλά , σωστοί...σκυλοπνίχτες , έκαιγαν κάρβουνο και πνίγοντας τον κόσμο με τον καπνό τους , έκαναν το ταξείδι τους , που κράταγε κοντά ένα μήνα , αφού έπιαναν σ' όλα τα λιμάνια ...
" Όποιος πάει στην Αμερική
να κάτσει να συλλογιστεί ,
σαράντα μέρες θάλασσα ,
καπνό κι αναστενάματα... "
Έτσι έλεγε το τραγούδι , σαράντα μέρες θαλασσοπνίγονταν κυριολεκτικά , στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο , μέσα στην κάπνα και στη βρώμα , με φασολάδα - μακαρονάδα κάθε μέρα , με τρικυμίες και τραντάγματα , άνθρωποι βουνίσιοι , πο όλοι , σχεδόν , έβλεπαν γιά πρώτη φορά θάλασσα κι έμπαιναν σε βαπόρι , κι' όταν έφταναν στη Ν.Υόρκη , στο.."καστιγκάρι " ένοιωθαν σαν ζαλισμένα κοτόπουλα...

   Ξένοι , ολόξενοι , στην απεραντοσύνη της μοναξιάς τους , χωρίς γνώση της γλώσσας , σ'ένα εχθρικό περιβάλλον , πάλαιψαν , χτυπήθηκαν , ισοπεδώθηκαν , μα τα κατάφεραν , νίκησαν , στάθηκαν στα πόδια τους και πολλές φορές μεγαλούργησαν . Τη νίκη τους αυτή όμως , την πλήρωσαν ακριβά , πολλοί χάθηκαν αγνοημένοι , περιφρονημένοι , σακατεμένοι , αβοήθητοι , με το παράπονο της τύχης και τη λαχτάρα της επιστροφής .

   Πολλοί χωριανοί μας , έφυγαν απ' την πατρίδα , με το κρυφό όνειρο της καλύτερης ζωής , με τη λαχτάρα να δουλέψουν σκληρά και να βοηθήσουν τις οικογένειές τους , να παντρέψουν αδερφές , να σπουδάσουν αδέρφια , να κάνουν καλύτερη τη , μαύρη , ζωή των γονιών τους που πέθαιναν καθημερνά παλεύοντας με νύχια και με δόντια , στις ξελάστρες , να θρέψουν τη φαμελιά τους , κάποιοι τα κατάφεραν , άλλοι περισσότερο κι άλλοι λιγότερο , άλλοι πάλι κατάφεραν μόνο να ψευτοζήσουν , κι' από ντροπή δεν γύρισαν ποτέ στον τόπο τους και θάφτηκαν στην ξένη γη , αν΄νωνυμοι , ξεχασμένοι , μαζί με τ' όνειρό τους , κι ήταν πολλοί....

   Τύχη η ατυχία , δεν ξέρω , με 'φερε να δω σκηνές αποχωρισμών , εκεί στ' Αλωνάκι , τη δεκαετία του 50 , μικρό παιδί ακόμα κι ένοιωσα σαν σε σκηνή αρχαίας τραγωδίας , μιά μάνα χαρακωμένη απ' τον πόνο , στερεμένα τα δάκρυα , σφιγμένα τα χείλια , γιά να μη βγεί η κραυγή που 'πνιγε τα σωθικά της , Λιδορικιώτισσα μάνα , Ελληνίδα μάνα , μάνα..του κόσμου που της παίρναν το παιδί , τό' χανε  , τόξερε και τόβλεπε  , μα τι μπορούσε κα κάνει ; ανάθεμα στη..φτώχεια , την ανέχεια...βουβά ακόμα πρόσωπα της τραγωδίας αυτής , ο πατέρας , τραγική φιγούρα κι' αυτός , μικρά αδέρφια , συγγενείς , φίλοι , γειτόνοι , χωριανοί , όλοι σφιγμένοι , τσιτωμένοι , πονεμένοι....

   Αξίζει , εδώ , να δούμε πως θυμάται την όλη διαδικασία του ξενητεμού , στο προπολεμικό Λιδορίκι , ο αγαπημένος κι' αξέχαστος , φίλος Αλέκος Κωστάκης , ο Καφτανιαλέκος , όπως τά 'γραφε στο " ΛΙΔΩΡΙΚΙ " το Μάιο του 1984 , αρ.φυλ. 30 :

   " Ήταν στα 1929 , φθινόπωρο . Είχα κλεισει τα 4 και πήγαινα στα πέντε , ο Θεός μπορεί να μ' αδίκησε στο θέμα της υγείας μου , αλλά στη μνήμη στάθηκε πολύ γενναιόδωρος απέναντί μου και Τον ευχαριστώ γι' αυτό . Θυμάμαι , λοιπόν , σα νά' ταν χθες , τη μουντή και θλιμένη εκείνη φθινοπωριάτικη εσπέρα , που έφευγαν γιά την Αμερική η θειά μου Καλλιόπη με τον αξέχαστο θείο μου Αλέκο Ταμβάκη , πριν από 55 ολόκληρα χρόνια δηλαδή .

   Νέοι , ωραίοι , αγαπημένο αντρόγυνο , γλυκύτατοι κι οι δυό τους άνθρωποι , αναγκάζονταν απ' τη φτώχεια , όπως έκαναν και τόσοι άλλοι , άλλωστε , πριν απ' αυτούς , να πάρουν το δρόμο της ξενητειάς .

   Από νωρίς , είχαν μαζευτεί στο Λαλαγιαννέικο όλες οι φιλενάδες της θειάς μου και της συμπαραστέκονταν . Η Θυμία η Παπαβασίλη , η Ελένη του Καντζιού , η ΣνικοΑργυρή , η Ντίνα του Κοτλιά και άλλες που δεν τις θυμάμαι . Η ατμόσφαιρα ήταν βαριά και μάταια η ξαδέρφη της Μπαζομαρία έλεγε διάφορα αστεία και παιδευόταν να σπάσει τον πάγο και τη καταθλιπτική ατμόσφαιρα . Τ' απογευματάκι ήρθε να τους αποχαιρετίσει και να τους κατευοδώσει όλο σχεδόν το χωριό , σαν πέρασε κάμποση ώρα , ο κόσμος σηκώθηκε , σχημάτισε πομπή , μ' επικεφαλής το νιόπαντρο ζευγάρι , και πήρε το δρόμο προς τον " Αντώνη " , τραγουδώντας τραγούδια της ξενητιάς όπως  το " Αφήνω γειά στις έμορφες " , " Μιά Παρασκευή κι ένα Σαββάτο βράδυ " κι' ακόμα το " Μάνα μου , τα λουλούδια μου συχνά να τα ποτίζεις ", που το 'λεγε η θειά μου η ίδια , βουρκωμένη , με ραγισμένη τη φωνή...

   Αργά , τελετουργικά , θα 'λεγα ,  η συνοδεία έπαιρνε " συννεφιασμένη " το δρόμο προς τον Αντώνη , απαλύνοντας τον πόνο και την απόγνωση με το τραγούδι , ένα τραγούδι χωρισμού , ένα μοιρολόι , " ξόδι " ζωντανό , ξέσπασμα , κατάρα κι ανάθεμα στην ξενητιά και την ανάγκη , που ξερίζωνε δυό πανέμορφα νέα παιδιά απ' τον τόπο τους και τα 'στελνε " πεσκέσι " στις χιονισμένες ερημιές του Καναδά να κάνουν  - δίπλα στου τραίνου τις γραμμές  - παρέα στις αρκούδες και τα κογιότ .

   Ο κόσμος , λες και μάντευε την τύχη αυτών που ξεριζώνονταν , προσπαθούσε να ..καθυστερήσει το χωρισμό , μα ο ήλιος είχε πιά χαθείπίσω απ' την Πλέσιβα κι ο Ζησιμόγιαννος μ' αναμμένη τη μηχανή της " Μάρμον " του , βιαζόταν γιά να προλάβουν το βαπόρι στην Ερατεινή . Το αυτοκίνητο περίμενε εκεί όπου σήμερα είναι η αποθηκούλα με τις βενζίνες του Ρέλλου , πάνω ακριβώς απ' τη στροφή του Αντώνη .

   Ολοζώντανη , ολόφρεσκη , παρά την ηλικία της , η παραπάνω αφήγηση του αξέχαστου Λιδορικιώτη και φίλου του Αλέκου Κωστάκη-Μαργέλλου , του αγαπημένου φίλου όλων των χωριανών , του Καφτανιαλέκου , και ..συγκλονιστικά..αληθινή , ένας απ’ τους ..θησαυρούς που μας άφησε , ας είναι αναπαυμένος , τον θυμόμαστε όλοι και τον αγαπάμε …

Ο ΖΩΝΤΑΝΟΣ Ο ΧΩΡΙΣΜΟΣ..ΦΩΤΟΑΦΙΕΡΩΜΑ..

15-2-1909 , κάπου στην Αμερική , σε κάποια ερημιά , Λιδορικιώτες εργάτες σιδηρογραμμών , τρίτος όρθιος μπροστά , με το καπέλο στο χέρι , ο Αλ.Κάππος , πρώτος καθιστός ο Κ.Ζόγκζας , μετά : Ασ.Ασημακόπουλος , Γιάν .Φλώρος , Δημ.Κλώσσας , Γ.Παλαιολόγος , Γ.Καψάλης , Τάσος Αναστασόπουλος , Χρ. Καλαπτσής , Β.Πουρνιάς , όρθιοι :Ν.Κάππος , Γιάν.Γεωργουσόπουλος - Τίτσας με τις ποδιές , στη δεύτερη σειρά , δεύτερος Γ.Πέτρου , τέταρτος Χρ.Δρόσος , ένατος με φόρμα , Θυμ. Σφέτσος , δίπλα του , Γ.Καραστάθης , τελευταίος δεξιά , ο γιγαντόσωμος Μήτρος Κάγκαλος - Λούτος και στην τρίτη σειρά , τρίτος από αριστερά ο Θυμ. Μαργέλλος -Μπέσσας .
Το θέμα της μετανάστευσης των Λιδορικιωτών , αλλά και των Δωριέων γενικότερα , είναι μεγάλο , με διάφορες προεκτάσεις και θα πρέπει να το δούμε με μεγάλη..ευλάβεια , και με σχολαστικότητα , στοιχεία μπορούμε να αντλήσουμε κι' απ' τα αρχεία του νησιού Εllis , το..καστιγκάρι , που λέγανε οι παλιοί χωριανοί μας Αμερικάνοι , αλλά υπάρχουν και φωτογραφίες και διάφορες σχετικές ιστορίες , που καλό θα ήταν να έρθουν στην επιφάνεια , στη δημοσιότητα , γιά να μάθους οι πιό νέοι , όποιος λοιπ΄ν , φίλος της σελίδας , έχει οποιοδήποτε σχετικό στοιχείο ας μας το δώσει , ας μας βοηθήσει στην προσπάθειά μας αυτή , που δεν είναι προσωπική υπόθεση αλλά ..ΛΙΔΟΡΙΚΙΩΤΙΚΗ.....καλό ξημέρωμα αδέρφια νάστε όλοι καλά , ήδη η ώρα πάει...τρεις...χαράματα...
Απ' τους σκαπανείς της μετανάστευσης στην Αμερική , δεκαετία του 1900 , σε κάποια ερημιά , εργάτες στις καινούριες γραμμές τραίνων , ανάμεσά τους αναγνωρίστηκαν οι Λιδορικιώτες : Αλ.Κάππος , δεύτερος καθιστός στην πρώτη σειρά , Κ.Μαργέλλος - Σαψαρής , δεύτερος καθιστός στη δεύτερη σειρά , έβδομος όρθιος στην τρίτη σειρά ο Ν.Π.Πανάγος , ένατος ο Θυμ.Μαργέλλος -Μπέσσας και δίπλα του ο Τάσος Αναστασόπουλος - Κομπορόζος .

Τέλη 19ου αιώνα , Δωριείς εργάτες , απ' την ευρύτερη περιοχή του Λιδορικιού , στο Λαύριο , στην περίφημη..εταιρεία , μεταξύ τους αναγνωρίσθηκαν και μερικοί Λιδορικιώτες , οι : Γ.Μάρκος - Κέφης , τελευταίος δεξιά όρθιος , και Θύμιος Κουλόπουλος , καθιστός , τρίτος από αριστερά , με τη γκλίτσα , είχε ήδη αρχίσει η..αιμορραγία της μετανάστευσης , μόνο που η πρώτη ήταν...εσωτερική...

   Το παραπάνω αφιέρωμα στα ξενητεμένα μας αδέρφια , το είχαμε κάνει πριν από καιρό , αγαπημένοι μου φίλοι , στην πρώτη δε φωτογραφία , ανακάλυψα και τον παππού μου Γιώργο Καψάλη , που δυστυχώς δεν γνώρισα , απ’ το σόι όμως του πατέρα μου , η ξενητειά “ έφαγε “ ένα αδερφό του πατέρα μου , τον Κώστα , που φυσικά δεν γνώρισα ποτέ , αλλά ούτε και ποτέ έμαθα πολλά γι’ αυτόν .

  Χθες όμως ένας κοντοπατριώτης , ο Αλέκος Παπανδρέου , Πρόεδρος του Συλλόγου Αμυγδαλιωτών , είχε την καλοσύνη να μου στείλει δυό σελίδες απ’ τα επίσημα αρχεία του νησιού Ellis , το..καστιγκάρι , όπως το λέγανε οι μετανάστες μας , όπου φαίνονται Λιδορικιώτες , και της γύρω περιοχής , που πάτησαν το πόδι τους στην Αμερική στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα , μέσα σ’ αυτά τα ονόματα περιλαμβάνονται και τα ονόματα των παππούδων μου , του αδερφού του πατέρα μου του Κώστα Καψάλη , καθώς και των αδερφών της μάνας μου , που έφυγαν παιδιά από δω και δεν γύρισαν ποτέ…

   Πολλά , πάρα πολλά , χρωστάμε στους ξενητεμένους μας , πρόσφεραν πολλά και στις οικογένειές τους αλλά και στην Πατρίδα μας , έτσι σαν …μνημόσυνο , απόψε δημοσιεύουμε κάποια ονόματα , όλα απ’ το – Κ –, μέσα στην κατάσταση αυτή υπάρχουν στενοί συγγενείς μας , που ίσως δεν γνωρίσαμε ποτέ , αλλά όλο και θα είχαμε ακούσει γι’ αυτούς , η κατάσταση , εκτό από Ονομ/μο και ΄τόπο καταγωγής , έχει ηλικία , χρόνο γέννησης και χρόνο άφιξης στην Αμερική .

   Τα αρχεία του Ellis , περιέχουν και πολλά άλλα στοιχεία , του κάθε μετανάστη , χρώμα ματιών , ύψος , σχήμα προσώπου κ.λ.π , θα κάνουμε προσπάθεια να συγκεντρώσουμε τα ονόματα που δηλώνουν καταγωγή από Δωρίδα και όταν είμαστε έτοιμοι θα τα δημοσιεύσουμε