ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΕΡΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Κάτω από τη γενική χλεύη και τα σατιρικά σχόλια ενός εκατομμυρίου ανθρώπων που υπηρέτησε για περισσότερα από πενήντα χρόνια παρέδιδε το πνεύμα, τον Αύγουστο 1938, ο ατμοσιδηρόδρομος, το περίφημο «θηρίο», όπως έμεινε στη μνήμη του λαού της Αττικής. Ένα παρατσούκλι που του απέδωσαν πολύ νωρίς οι χρονογράφοι αλλά επικράτησε –κυρίως– την εποχή του αποκλεισμού των Αθηνών από τους Αγγλογάλλους (1916). Τότε αναγκάστηκε να κινείται καίγοντας ξύλα, λιγνίτη, ξυλοκάρβουνα και ότι ήταν δυνατόν να βρεθεί στις δύσκολες εκείνες περιστάσεις. Όταν όμως ο ατμοσιδηρόδρομος αναγκάστηκε να πάρει σύνταξη, νικημένος από την εξάπλωση του αυτοκινήτου και της ηλεκτροκίνησης, χιλιάδες λαού πανηγυρίζοντας έτρεξαν να γιορτάσουν την τελευταία διαδρομή του, στήνοντας τρικούβερτο γλέντι στην Κηφισιά και κολλώντας ακόμη και κηδειόχαρτα στις κολώνες! Ξεχάστηκε η συμβολή του στην ανάπτυξη πολλών περιοχών, αφού όταν ξεκίνησε τη λειτουργία του πέρα από τα Κάτω Πατήσια εκτεινόταν ακόμη ο αττικός ελαιώνας, το Κάτω Ηράκλειο δεν υπήρχε, το Μαρούσι ήταν αγροτικός οικισμός και η Κηφισιά εξοχή.
Υποδέχθηκαν το «θηρίο»
με ρόπαλα και πέτρες!
Η «Εταιρεία Σιδηροδρόμων Αττικής» είχε ιδρυθεί το 1883 και είχε συμβληθεί με το κράτος για την εκμετάλλευση της γραμμής του Λαυρίου και αμέσως μετά για την εκμετάλλευση της γραμμής Κηφισιάς. Το 1885, το πρώτο τρένο ξεκινούσε από το Λαύριο για την Κηφισιά. Αλλά στην πρώτη του κιόλας διαδρομή παρουσίασε καθυστέρηση λίγο πέρα από το Ηράκλειο λόγω βλάβης της ατμομηχανής. Όλοι το θεώρησαν κακό «σημάδι» και είχαν δίκιο. Καθυστερημένα έφθασε στο Μαρούσι, όπου η υποδοχή εκ μέρους των ντόπιων δεν ήταν ενθουσιώδης.
Οι χωρικοί επιτέθηκαν εναντίον του με ράβδους και πέτρες, έσπασαν τα τζάμια και προσπάθησαν να αποτρέψουν τη συνέχεια της διαδρομής του. Χρειάσθηκε δε, ισχυρή δύναμη της Πολιτοφυλακής για να αποφευχθούν τα χειρότερα. Τα ίδια είχαν συμβεί και όταν στρωνόταν το δίκτυο των γραμμών. Διαφορετική ήταν η υποδοχή στην Κηφισιά, όπου οι κάτοικοι υποδέχθηκαν χαρούμενοι το θηρίο συν γυναιξί και τέκνοις και έχοντας επικεφαλής τον Πρόεδρο της κοινότητάς που εκφώνησε και τον σχετικό πανηγυρικό:
―Πάνε πλέον τα γαϊδούρια και οι αραμπάδες. Τώρα θα κατεβαίνουμε στην Αθήνα σε 60 λεπτά. Ζήτω ο πολιτισμός!
Και το «θηρίο» πράγματι σε αρκετές περιπτώσεις μετέφερε και τον πολιτισμό. Όπως συνέβη στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η εταιρεία των «Σιδηροδρόμων Αττικής» εξωράισε τους σταθμούς, έφτιαξε πλατείες, ίδρυσε το Άλσος Κηφισιάς καθιστώντας την όμορφη κωμόπολη προορισμό προσιτό σε όλους.
Πάντως, από την ημέρα που ξεκίνησε τη λειτουργία του ο ατμοσιδηρόδρομος οι χωρικοί διατελούσαν σε εμπόλεμη κατάσταση. Στις καθυστερήσεις και τις αλλαγές των δρομολογίων απαντούσαν ξεκαρφώνοντας τις κρεμάστρες και τα δικτυωτά που χρησίμευαν για την τοποθέτηση των μικροαποσκευών και καταξεσκίζοντας τα βελούδα της ταπετσαρίας της πρώτης θέσης και τα υφάσματα της τρίτης. Παρά τις φυλακίσεις και τις συλλήψεις για φθορά ξένης ιδιοκτησίας και τις αυστηρές πινακίδες οι καταστροφές συνεχίζονταν αμείωτες. Επί 53 χρόνια το θηρίο πρωταγωνιστούσε στην καθημερινή ζωή. Είχε δε και ευτυχισμένες στιγμές. Όπως το βασιλικό βαγόνι που χρησιμοποιείτο για να ταξιδεύουν πρίγκιπες και βασιλείς, ή σπουδαίες ξένες προσωπικότητες όπως ο Τσάρος της Ρωσίας Νικόλαος, ο βασιλιάς της Αγγλίας στους Ολυμπιακούς του 1906, Μεγάλοι Δούκες κ.ά. Τότε ταξίδευε στολισμένο με άνθη και δάφνες και καθαρό.
Πρώτος και επί πολλά χρόνια διευθυντής της Εταιρείας ήταν ο Φωκίων Νέγρης, ο οποίος φιλότιμα προσπαθούσε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα. Αλλά δεν τα κατάφερνε. Αλησμόνητες έμειναν σε όλους οι ημέρες του 1907, όταν εξεγέρθηκαν οι Λιοπεσιώτες κατά της εταιρείας, η οποία στον σταθμό της κωμόπολης είχε ένα βαρούλκο με το οποίο φορτώνονταν στο τρένο τα βαρέλια με το μούστο και άλλα βαριά αντικείμενα. Θέλοντας να χρησιμοποιήσει αλλού το βαρούλκο έστειλε εργάτες να το μεταφέρουν. Αλλά δεν τα κατάφεραν παρά τη δύναμη της χωροφυλακής που συγκεντρώθηκε. Οι Λιοπεσιώτες ήταν έτοιμοι να… πέσουν υπέρ του βαρούλκου!
Το τέλος της διαδρομής
Τον Αύγουστο 1938 και ενώ συμπλήρωνε 53 χρόνια ζωής το «θηρίο», η εταιρεία που εκμεταλλευόταν τις δύο γραμμές αδυνατούσε να συνεχίσει λόγω οικονομικών δυσχερειών. Είκοσι χρόνια είχε να δώσει μέρισμα στους μετόχους, ενώ επί μία δεκαετία παρουσίαζε συνεχή ελλείμματα. Η εξάπλωση του αυτοκινήτου εξασφάλιζε γρήγορη και άνετη συγκοινωνία με τα προάστια. Ο κόσμος τώρα έβρισκε την ευκαιρία να εκδικηθεί τον ατμοσιδηρόδρομο, ο οποίος ούτε μία φορά δεν ξεκινούσε στην ώρα του για να φτάσει στον προορισμό του εγκαίρως! Βραδυκίνητος, μουγγρίζοντας και μαυρίζοντας τον ουρανό διέσχιζε τον αττικό κάμπο για να φτάσει με τα χίλια βάσανα στο τέρμα. Δεν ήταν λίγες οι φορές που τα παράπονα έπαιρναν βίαιες μορφές, με διαβήματα προς την εταιρία, λιθοβολισμούς, ακόμη και επιθέσεις εναντίον των μηχανικών. Αλλά τόσο η εταιρεία όσο και το κράτος αδιαφορούσαν επιδεικτικά.
Έτσι εξηγείται το μίσος με το οποίο ο κόσμος αντιμετώπισε τον «θάνατο» του «θηρίου». Στήθηκε πραγματική γιορτή από χιλιάδες ανθρώπους την ημέρα του τελευταίου δρομολογίου, ενώ η εταιρεία με ανακοίνωσή της ενημέρωνε το κοινό πως μέχρι να εγκατασταθεί η ηλεκτροκίνηση έβαζε λεωφορεία για την εξυπηρέτηση του. Μόνη κερδισμένη η εταιρεία «Πάουερ», η οποία ανέλαβε πλέον τον ηλεκτροκινούμενο σιδηρόδρομο.
No comments:
Post a Comment