Ο αξέχαστος χωριανός και φίλος Λιδορικιώτης σαμαράς Γιάννης Μποβιάτσης , ο Σαμαρόϊαννος όπως τον λέγαμε ..
Ένα απ’ τα παραδοσιακά επαγγέλματα , που με τα ..χρόνια έσβυσε αδέρφια , είναι και το επάγγελμα του..” σαγματοποιού “ , τ’..σαμαρά , όπως το λέγαμε στα γνήσια Λ’δουρκιώτ’κα ..
Στο χωριό μας , στην μεταπολεμική , τουλάχιστον , περίοδο είχαμε , θυμάμαι , δυό σαμαράδικα , του μπάρμπα Γιάννη Μποβιάτση , του Σαμαρόϊαννου , κάτω στις Λάκκες , και των αδερφών Θανάση και Χρήστου Παλούκη , των..Παλουκαίων , που ήταν λίγο πριν απ’ το Σχολείο μας , όπως ανεβαίνεις προς το Αλωνάκι .
Ο μπάρμπα Γιάννης , καταγόταν απ’ τη Μαυριγιάννη , και είχε παντρευτεί στο Λιδορίκι την κόρη του Χορταριά , Θανάση νομίζω , που ήταν απ’ το Σεβεδίκο , αλλά έμενε στο χωριό μας , και είχε σαμαράδικο .
Οι Παλουκαίοι , κατάγονταν απ’ το Σεβεδίκο , κι’ αυτοί , αλλά παντρεύτηκαν Λιδορικιώτισσες και έμειναν στο χωριό μας , όπου είχαν γιά πολλά-πολλά χρόνια το μαγαζί τους , το..σαμαράδικο .
Τι ..σόϊ μαγαζί ήταν το..σαμαράδικο ; Πως τάχα , μαθαίνονταν η..τέχνη ; Τι εργαλεία χρειάζονταν ; Γιά να δώσουμε απαντήσεις σε όλα αυτά τα..ερωτήματα , ευχής έργο θα ήταν να..κουβεντιάσουμε με κάποιον..σαμαρά , μα δυστυχώς και οι τρείς αγαπημένοι μας χωριανοί και φίλοι , έχουν φύγει απ’ τη ζωή , βέβαια δεν θα σας..αφήσουμε ..έτσι , όοχι βέβαια , πρώτα-πρώτα , έχουμε τις..προσωπικές μας ..αναμνήσεις , όοοχι , δεν φκιάχναμε ..προσωπικάμας ..σαμάρια , όοοχι , αλλά είχαμε γνωρίσει , και καλά-καλά μάλιστα , και τους τρεις Λιδορικιώτες σαμαράδες .
Ας ξεκινήσουμε όμως με κάποιες ..συνεντεύξεις – αφηγήσεις , “ σαμαράδων “ από άλλα μέρη της πατρίδας μας , που δόθηκαν σε μιά σχετική έρευνα του ερευνητικού προγράμματος “ Κιβωτός του Αιγαίου “ , ας τις δούμε..
ΣΑΜΑΡΑΔΕΣ
Απόστολος Καρανικόλας Μανταμάδο – Μυτιλήνης
Ο Απόστολος Καρανικόλας γεννήθηκε το 1927 στο Μανταμάδο. Ο πατέρας του ήταν σαμαροποιός (απ' όπου και το προσωνύμιο «Σαμαράς»), επάγγελμα στο οποίο τον διαδέχτηκαν και οι 4 γιοί του. Ο Απόστολος Καρανικόλας άσκησε το επάγγελμα του σαμαροποιού μέχρι το 1966, οπότε άνοιξε μαγαζί με ψιλικά στο Μανταμάδο. Από το 1948 μέχρι σήμερα είναι ψάλτης και ζει στο Μανταμάδο. Για την απασχόλησή του στη σαμαροποιΐα ο Απόστολος Καρανικόλας αναφέρει:"Η δουλειά μου ήταν σαμαράς, η πατρική μας, αυτό ήταν. Έμαθα τη δουλειά αυτή αλλά κουρασμένα, διότι κάθε δουλειά θέλει 'σερακλίκι' που λέμε, να πας τσιράκι, να πας υπάλληλος. Εμένα ο πατέρας μου ήταν σε ηλικία πια παρήλικος και καταλάβαινα βέβαια... Είμασταν τέσσερα αδέρφια και όλοι έμαθαν τη δουλειά αυτή, ο ένας σκοτώθηκε στον ανταρτοπόλεμο και έμαθε και επιπλοποιός-μαραγκός, ήταν όλοι δεξιοτέχνες. Αν ήταν σε τρεις μέρες να γίνει το σαμάρι, εγώ το έκανα σε τέσσερις. Στο στρατό είχα αυτή την ειδικότητα, σαμαροποιός, αλλά εκεί είναι να κάνεις άλλα πράγματα, να ράβεις φορδιές, περιδαιρίδες, χαλινά, αυτό με έβαλε σε ιδέα. Στην κατοχή έκανα και πέντε-έξι μήνες τσαγκάρης κατοχικός, λέω αυτό το πράγμα συνδυάζεται με τα σαμάρια, αν πάω στο χωριό πρέπει να προσπαθήσω να το κάνω. Τέλος, όταν απολύθηκα, με θέληση επιμονή και υπομονή, στο απάνω μέρος (στο σαμαράδικο) έκανα ένα καπίστρι την μέρα. Αλλά δεν βγάζεις με τόσο λίγο μεροκάματο, αλλά εγώ εκεί στην καμαρούλα, για να μην κάθομαι κάτω και με ρωτάνε «τί κάνεις, καπιστράς έγινες;» και με απασχολούν και σχολιάζουν, έτσι το είχα πάρει εκεί απάνω. Πήγαινα και κάτω στην Μυτιλήνη και ρωτούσα τους μαστόρους, γιατί από εδώ είχε δουλειά πολλή Μυτιλήνη-Μανταμάδος, είχε πολλά ζώα. Αλλά δεν μου έλεγαν... Ο ένας κάτι μου έλεγε, ο άλλος όχι, αλλά εγώ εκεί πέρα επέμενα και έτσι σιγά-σιγά έμαθα και καπιστράς, έκανα μετά και με κοκάλες και χάντρες εκεί απάνω. Εν πάσει περιπτώσει έγινα και καπιστράς, ο πατέρας μου ζούσε ακόμη και ήταν ενθουσιασμένος, και του έλεγα ότι έπρεπε έναν από εμάς να μας μάθεις, διότι είχαμε παρακοπές από τα δέρματα για τα σαμάρια. Είχαμε δηλαδή υλικά που πριν πήγαιναν κακείν κακώς, ενώ τώρα τα χρησιμοποιούσαμε...
Το σαμάρι ήταν άλλο, ενώ για την πανήγυρη αν πήγαινε κάποιος, θα σέλωνε να πούμε το άλογο ή την φοράδα θα έβαζε να πούμε εκεί πέρα τα ωραία τα χαντρωτά, τα χαϊμαλιά αυτά, ήταν σχολιανά πράματα, ενώ τα άλλα ήταν τα καθημερινά της εργασίας. Ενώ όταν πήγαινες με το σαμάρι έπρεπε να βάλεις ένα καρπετί, μια κουρελού, ένα πλεχτό από πάνω να το καλύψεις αυτό. Σα θα πας στο πανηγύρι έπρεπε να φαίνεσαι πανηγυρτζής, άμα είναι σκέτο σαμάρι είναι σαν να πας στο κτήμα. Το θεαματικό να πούμε, το καλλωπιστικό ήταν οι σέλες, μπροστά τα στηθούρια, πίσω τα επιγλούτια, ήταν άλλη ειδικότητα βέβαια. Οι καπιστράδες τα έφτιαχναν αυτά. Δεν θυμάμαι εγώ εδώ πέρα να είχε καπιστρά, μπορώ να πω ότι εγώ να πούμε ήμουν. Τώρα δεν υπάρχει κατανάλωση, μόνο ο τσαγκάρης φτιάχνει καμιά φορά και με ρωτά πολλές φορές».
(Η μαρτυρία του Απόστολου Καρανικόλα βασίστηκε στις συνεντεύξεις του ερευνητικού προγράμματος "Κιβωτός του Αιγαίου", τον Απρίλιο και Μάϊο του 1997 στον Μανταμάδο .
Ας έρθουμε τώρα λίγο πιό..κεντρικά , σε άλλη μιά..μισο..νησιώτικη περιοχή , στην Εύβοια , να δούμε τι μας λένε εκεί γιά τους..” σαμαράδες “…
ΣΑΜΑΡΑΔΕΣ
ΤΑ ΥΠΟΖYΓΙΑ
Για μια και μόνο φορά στη ζωή της, όπως διηγείται η κυρά-Λένη σήμερα, της είχε μιλήσει άσχημα ο άνδρας της σε όλη τους την κοινή ζωή. Όταν είχε μουσκέψει πολύ το μουλάρι τους από ιδρώτα κι αυτή το άφησε χωρίς να το περιποιηθεί. Ο λόγος που μπορούσε σίγουρα να κάνει έναν συμπατριώτη μας να θυμώσει ήταν να κακομεταχειριστεί κάποιος το ζώο του. Τα ζώα ήταν απαραίτητα για τους ανθρώπους τότε. Ήταν τα τακίμια τους και η επιβίωση τους. Ένα μουλάρι ή ένα άλογο ήταν ολόκληρη περιουσία. Γνωστές είναι οι ιστορίες για ανθρώπους που ξαναπήγαν στο στρατό από μόνοι τους, επειδή τους είχαν επιτάξει το ζώο και δεν ήθελαν να το χάσουν από τα μάτια τους. Πήγαιναν μαζί για να το φροντίσουν προσωπικά και φυσικά να το πάρουν πίσω στο τέλος της επίταξής του. Τα υποζύγια μετέφεραν τους ίδιους, καθώς και οτιδήποτε χρειαζόταν να κουβαληθεί σε μεγάλες ποσότητες κι επίσης ήταν η βασική βοήθεια στις αγροτικές δουλειές. Για αυτό τον λόγο τα πρόσεχαν, τα είχαν μέσα στα σπίτια τους ή στα κατώγια και τα πρώτα σπαρτά που μάζευαν και έβαζαν στον πλέχτη ήταν τα σανά, δηλαδή οι ζωοτροφές. Πολλά επαγγέλματα είχαν σαν αντικείμενο τα υποζύγια. Οι σαμαράδες, για παράδειγμα, φρόντιζαν για το «ρούχο» του ζώου, το σαμάρι και οι καλιγωτές τους έβαζαν «παπούτσια», δηλαδή τα πετάλωναν. Επίσης οι σιδεράδες έφτιαχναν τα πέταλα, τα κολτσάκια και τα άλλα σιδερένια αντικείμενα για το όργωμα και τις άλλες αγροτικές δουλειές. Οι χαμουτζήδες έφτιαχναν τα δερμάτινα κι οι τσαμπάσηδες τα εμπορεύονταν.
Ο Κώστας Μακρής απεβίωσε στις 3-3-2006. Το σαμαράδικο του κύρ-Κώστα το είχαμε επισκεφθεί λίγες ημέρες πριν τα Χριστούγεννα. Ο ίδιος μας είχε αποκαλύψει τα μυστικά της δουλειάς του. Έφτιαχνε και επιδιόρθωνε σαμάρια καθώς και όμορφες διακοσμητικές κατασκευές. Το επάγγελμα, όπως μας είχε πει, περνούσε από πατέρα σε γιό. Αυτός είχε μάθει την δουλειά από τον πατέρα του . Τόσο η κατασκευή όσο και οι επιδιορθώσεις είναι τέχνη δύσκολη. Το σαμάρι είναι όπως ένα ρούχο και πρέπει να εφαρμόζει τέλεια πάνω στο ζώο. Ένα καλό σαμάρι μπορεί να κρατήσει και πάνω από 15 χρόνια. Τα ζώα για να σαμαρωθούν πρέπει να έχουν κλείσει τα τρία χρόνια. Έως αυτή την περίοδο και όσο είναι πουλάρια ακολουθούν τα μεγαλύτερα ζώα όπου εργάζονται, έτσι ώστε να είναι έτοιμα για δουλειά όταν μεγαλώσουν. Για να συνηθίσουν τα ζώα το σαμάρι, τους βάζουν στην αρχή πανιά ή κουβέρτες στη πλάτη , τα οποία τα δένουν με τριχιά κάτω από την κοιλιά. Οι παραγγελίες ποικίλουν και είναι θέμα συμφωνίας.
Ο σαμαράς δεχόταν την παραγγελία στο μαγαζί ή πήγαινε κι ο ίδιος να κλείσει την 
που ψόφαγε κάποιο ζώο ενώ είχε δοθεί η παραγγελία και ο πελάτης δεν πήγαινε να το πάρει. Στην περίπτωση αυτή ο σαμαράς δεν μπορούσε να το χρησιμοποιήσει αλλού, μιας και τα μέτρα για το κάθε ζώο ήταν διαφορετικά.
Εργαλεία του σαμαρά
1) Σκεπάρνι ειδικό για πελέκημα.
2) Κουφοσκέπαρνο για περισσότερο φάρδος. Μόνο για το μπροστινάρι.
3) Δυο στενά σκεπάρνια (στενοσκέπαρνα) για καθαρισμό των θηλυκωμάτων.
4) Τρία έως έξι σκαρπέλα διάφορα. Βασικά ένα φαρδύ (2,5-3 πόντοι) ένα λιγότερο φαρδύ (2πόντοι) κι ένα στενό (1πόντος). Τα σκαρπέλα χρησιμοποιούνται για τις ενώσεις του πισιναριού που είναι ένα αρσενικό κι ένα θηλυκό.
5) Δυο πριόνια ένα ψιλό και ένα μεγαλύτερο.
6) Το σμιλάρι έχει μήκος 25 πόντους και κάνει προτρυπήματα για τριβελίσμα και δημιουργία θηλών.
7) Το ματικάπι κάνει τις μεγάλες τρύπες αλλά και τις μικρές για να περνάνε τα κολτσάκια.
8) Ο ξυλοκόπανος χρησιμοποιείται σε όλα τα σκαρπέλα και όλα τα σμιλάρια. Για την κατασκευή του σαμαριού δεν κάνει το κανονικό σκεπάρνι, είναι λεπτή δουλειά και θα κάνει ζημιά.
ΤΑ ΜΕΡΗ:
- Τα ξύλινα
Οι σαμαράδες αγόραζαν πολλά έτοιμα ξύλα ενώ άλλα τα έφτιαχναν μόνοι τους. Μάζευαν ξύλα σε μεγάλες ποσότητες για να έχουν όλο τον χρόνο. Το καλύτερο ξύλο σε ποιότητα είναι το ξύλο πλατάνας, ενώ το καλύτερο ξύλο για φιγούρα είναι το ξύλο μουριάς. Τα ξύλα κόβονται μόνο τους μήνες Οκτώβριο, Νοέμβριο και έως τα μέσα Δεκεμβρίου. Από εκεί κι ύστερα δεν κάνουν γιατί φουσκώνουν από την υγρασία. Το καλοκαίρι είναι εντελώς ακατάλληλα γιατί το ξύλο δεν προλαβαίνει να νευρώσει και δεν ψήνεται. Βασικά ξύλινα μέρη του σαμαριού είναι:
- Μπροστινάρι: Το μπροστινό μέρος του σαμαριού. Είναι ένα συμπαγές ημικύκλιο που εφαρμόζει στις πλάτες του ζώου και καταλήγει προς τα κάτω σε δυο ανοιχτά ξύλα.
- Πισινάρι: Το πίσω μέρος του σαμαριού. Το πιο δύσκολο όσον αφορά την εύρεση ξύλου μιας και πρέπει να βρεθεί έτοιμο σε σχήμα. Δυο ξύλα που κατεβαίνουν σε καμπύλη και εφαρμόζουν στα καπούλια του ζώου. Το επάνω μέρος σχηματίζει ένα Χ.
- Παΐδες: Οι κάθετες σανίδες που ενώνουν το μπροστινάρι και το πισινάρι. Έχουν ελάχιστη καμπή ανάλογα με το ζώο.
- Πανωπάιδα: Οριζόντιες παΐδες στο πάνω μέρος του σαμαριού, και το σημείο όπου κάθεται ο άνθρωπος. Τα πανωπάιδα έχουν μια σχετική καμπή και κατασκευάζονται σε σχήμα οβάλ.
- Η στρωμνή
Όπως έλεγαν παλαιότερα, «θέλει μυαλό και γνώση να φτιάξεις του γαϊδουριού τη στρώση». Η στρωμνή προστατεύει το ζώο από τα ξύλα του σαμαριού. Είναι ένας σάκος ο οποίος παλαιότερα γέμιζε με σίκαλη και μεταγενέστερα με φουσκί. Το φουσκί είναι υδρόβιο φυτό που βγαίνει στους βάλτους και μαζεύεται με μεγάλο κόπο, εφόσον αυτοί που το μαζεύουν μπαίνουν μέσα στον βάλτο, το κόβουν με την κόσα (κοφτερό εργαλείο ) και το μαζεύουν με τσουγκράνα. Πολύ φουσκί έβγαζε η Κωπαΐδα και ο Έβρος. Το εξωτερικό της στρωμνής είναι από δέρμα ή πανί ανάλογα με το πορτοφόλι του καθενός και πάνω σε αυτό έβαζαν τα ξύλινα μέρη του σαμαριού. Το εσωτερικό είναι από σαμαροσκούτι, που είναι υφασμένο από υποπροϊόντα του μαλλιού. Αυτό έρχεται σε επαφή με το δέρμα του ζώου και γι' αυτό πρέπει να είναι μαλακό.
- Τα δερμάτινα
Τα δερμάτινα τα πουλούσαν έτοιμα οι χαμουτζήδες αν και οι περισσότεροι σαμαράδες της περιοχής μας, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια, τα έφτιαχναν μόνοι τους, γιατί δεν τους συνέφερε να τα αγοράσουν. Τα δέρματα του σαμαριού ήταν από τραγί και τα έλεγαν βακετόδερμα ή σαμαρόδερμα. Ήταν μαλακό κατεργασμένο δέρμα ούτως ώστε να πιέζει το δέρμα του ζώου χωρίς να του προκαλεί τραύματα.
Μπαλτούμια: Τρεις δερμάτινες λουρίδες στα καπούλια του ζώου. Το ένα είναι κάτω από την ουρά και τα δυο πάνω από την ουρά σταυρωτά. Το ένα από τα δυο δερμάτινα (πανωκάπουλα) περνούσε γύρω από το σαμάρι μέσα από τις παΐδες για να μην φεύγει μπρος ή πίσω.
Μπροστελίνα: Δερμάτινη ζώνη που δένει το σαμάρι στην κοιλιά του ζώου. Στηρίζεται στις πάνω παΐδες.
Όταν το ζώο πήγαινε σε ανηφορικό μέρος και για να μην φεύγει προς τα πίσω έβαζαν το μπροστοσκοίνι.
Τα σιδερένια μέρη του σαμαριού παλαιότερα τα έφτιαχναν οι σιδεράδες του χωριού.
Κολτσάκια: Λάμες με δυο στρογγυλά σίδερα σαν τσιγγέλια.
Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
Στο πρώτο στάδιο της κατασκευής οι σαμαράδες, φτιάχνουν το ξύλινο μέρος. Βάζουν στην άκρη τις 4 παΐδες, το μπροστινάρι, το ζευγάρι για το πισινάρι και τα δυο πανωπάϊδα. Ανοίγονται οι τρύπες στο μπροστινάρι με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε οι παΐδες να περνούν εφαρμοστές. Αρχικά περνούν τις τέσσερις παΐδες στις τρύπες στο μπροστινάρι και ύστερα μετρούν τους πόντους που θέλουν για το κάθε ζώο και ταιριάζουν και το πισινάρι. Ανοίγουν τις τρύπες και στο πισινάρι και τις εφαρμόζουν. Τα δυο πανωπάιδα πρέπει να προεξέχουν στο μπροστινάρι για να δένονται οι τριχιές. Δεύτερο στάδιο τα κολτσάκια. Αφού τα τοποθετήσουν το ένα πίσω και το άλλο στο μπροστινάρι στα πανωπάιδα που προεξέχουν. Βάζουν το κολιτσάκι του μπροστινού μέρους να κοιτά μπροστά και το πίσω προς τα πάνω. Αυτό γίνεται για να δένονται καλύτερα οι τριχιές. Σειρά έχουν τα δερμάτινα .Μπαλτούμια για να πιάνεται το πίσω μέρος, τα καπούλια, και η μπροστελίνα για το στήθος. Τελευταίο στάδιο είναι το ταίριασμα της στρωμνής στα ξύλα. Αφού την κόψουν περνούν το σκουτί από μέσα και την λινάτσα από έξω. Το ενδιάμεσο κούφωμα για να μπαίνουν οι ωμοπλάτες(καρίνα, νταβί). Το γεμίζουν με φουσκί , το οποίο πρέπει να είναι στη σωστή ποσότητα, μιας και κάθεται από το βάρος.
Για να είναι ανθεκτικό το σαμάρι και να προφυλάσσεται από τον ήλιο και την βροχή το πέρναγαν με ειδική αλοιφή την οποία είχαν φτιάξει από μουργκόλαδο, ξύδι, λάδι, και λίγο αλάτι.
Από την δεκαετία του 1960 και την σταδιακή επικράτηση του αυτοκινήτου ήρθε και το τέλος των σαμαράδων. Έως αυτή την περίοδο στην Χαλκίδα υπήρχαν τέσσερις σαμαράδες και πέντε χαμουτζήδες. Στα Ψαχνά υπήρχαν δυο σαμαράδικα, ένα του Αποστόλη Ντρέκη και ένα άλλο των αδερφών Μήτσου και Κώστα Τσίρη. Στην Μακρυκάπα του Δημήτρη Αλαφάκη, στους Καθενούς του Αντώνη Λιάρου , στους Στρόπωνες του Γιάννη Σίδερη (Χουής), στην Στενή του Παύλου Γιαλού, του Τάκη Κυράνα ,του Μήτσου Μαστρογιάννη, του Σπύρου Μακρή και στους Βούνους του Κώστα Μακρή. Τελευταίος σαμαράς στη Χαλκίδα ήταν ο Γιώργος Παύλου, και τελευταίος χαμουτζής ο Στέλιος Λούκας. Στην περιοχή μας τελευταίος σαμαράς είναι ο Τάκης Κυράνας.
Βέβαια , δεν θα μπορούσε να μην περάσουμε και λίγο κάτω απ’ τ’ …αυλάκι..στην περιοχή Αιγίου…
Πεταλωτής – Σαμαράς
Γεννήθηκε στην Σελιάνα, πέρασε φτωχά αλλά ευτυχισμένα παιδικά χρόνια. Στα παιχνίδια του μαζί με τα πέντε αδέλφια του, πολλές φορές χρησιμοποιούσε το καλυγοσφύρι και την τανάλια.
Ο πατέρας του παρότρυνε τα παιδιά να γίνουν φαναράδες ή Σαμαράδες, έλεγε ότι αυτή η δουλειά ήταν σίγουρη, είχε ψωμί και πελατεία εξασφαλισμένη. Του άρεσαν τα γράμματα, κυρίως τα μαθηματικά, όμως τα χρόνια ήταν δύσκολα κανένα από τα 6 παιδιά δεν ήταν δυνατό να αντεπεξέλθει στα έξοδές για σπουδές.
Έτσι πολύ μικρός πήγε κοντά στον κ. Δημήτρη Ντότα (Σαμαρά) και έμαθε την τέχνη του. Δούλεψε κοντά του μέχρι που πήγε στο στρατό, στο τμήμα των πεταλωτών. Το τάγμα του είχε 120 μουλάρια και 3 άλογα για τους ανώτερους αξιωματικούς. Τελείωσε τον στρατό το 1953 και αμέσως άνοιξε μαγαζί στο Αίγιο (Σουλιώτη 10)
Το να δουλεύεις κοντά στα άλογα για τον κ. Διαμαντόπουλο είναι συγκλονιστική εμπειρία, ακόμη και η χαρακτηριστική μυρωδιά τους, (που σε μερικούς απωθητική) αυτού του άρεσε. Όταν κόβεις το νύχι του αλόγου η μυρωδιά είναι περίεργη , ποτέ δεν τον ενόχλησε. Δεν υπάρχει καθαρότερο ζώο από το άλογο, όταν ο κουβάς μυρίζει, δεν πίνει νερό. Η εμπειρία τόσων χρόνων και η αγάπη του συντέλεσε ώστε να είναι ένας εμπειρικός κτηνίατρος, μπορεί αμέσως να υπολογίσει την ηλικία των ζώων (από τα δόντια), κάποιες αρρώστιες που μπορεί να το βασανίζουν κ.π.λ.
Τα εργαλεία που χρησιμοποιεί για το πετάλωμα είναι το καλυγοσφύρι (εργαλείο που κόβει τα καρφιά), η τανάλια, η λίμα και το σουτράνι (που κόβει τα νύχια). Για τα σαμάρια σκεπάρνι, στενοσκέπαρνο κ.λ.π. Τα σαμάρια εμπορίου (τυποποιημένα) απέτυχαν, το ίδιο και τα πλαστικά αυτό γιατί άλλο άλογο μπροστόβαρο, άλλο πισόβαρο, άλλο έχει κοιλιά, πλάτη περίεργη, είναι στενόμακρο κ.λ.π. η τέχνη του σωστού Σαμαρά είναι να μπορεί να προσαρμόσει το Σαμάρι στην σωματική διάπλαση των ζώων (μουλάρια, άλογα, γαϊδούρια). Μερικά άλογα φορούν σέλες, αυτές πανάκριβες και τεχνίτης γι’ αυτές υπάρχει μόνο στην Αθήνα-
Ήμουνα και είμαι ευχαριστημένος από την δουλειά μου, τα χρήματα που κέρδιζα ήταν αρκετά, απέκτησα γνωριμίες, φιλίες. Θα συνεχίσω να εργάζομαι, έχω υποχρέωση σε πολλούς πελάτες μου, δεν μπορώ να αρνηθώ τις υπηρεσίες μου τώρα που απέμεινα μόνος μου. Παλιά είμαστε 70 σαμαράδες και πεταλωτές. Πιστεύει ότι το επάγγελμά του, αν και πολλοί το αποφεύγουν να το ακολουθήσουν, έχει μέλλον. Η Ελλάδα είναι γεωργική, κτηνοτροφική και με πολύ τουρισμό χώρα. Το έδαφος είναι δύσβατο σε πολλές περιοχές, έτσι τα ζώα πλησιάζουνε σε ρέματα και δύσκολα κτήματα.
Αν κάποιο παιδάκι επιθυμεί να μάθει την τέχνη του με μεγάλη του χαρά θα το μυήσει στα μυστικά της.
Στη βόρεια Ελλάδα , αλλά και σε πολλά άλλα μέρη , επηρεασμένα απ’ το προσφυγικό στοιχείο , ο “ σαμαράς “ λέγεται και..” σαμαρτζής “…
ΣΑΜΑΡΑΣ Η…ΣΑΜΑΡΤΖΗΣ.
ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΣ , ΠΟΥ ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΕΚΕΙΝΟ ΠΟΥ ΥΠΗΡΧΑΝ ΤΑ ΓΑΪΔΟΥΡΑΚΙΑ , ΤΑ ΜΟΥΛΑΡΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΛΟΓΑ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ , Ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ , ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΟΛΑ ΩΣ ΖΕΥΓΑΡΙ ΝΑ ΟΡΓΩΝΕΙ , ΣΠΕΡΝΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΑΛΩΝΙΖΕΙ ΤΟΥΣ ΚΑΡΠΟΥΣ ΤΗΣ ΣΟΔΙΑΣ ΤΟΥ !
ΑΥΤΟΣ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΦΤΙΑΧΝΕ ΤΑ ΣΑΜΑΡΙΑ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΖΩΝΤΑΝΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ , ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΔΟΥΛΕΙΑ ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΗ ΚΑΙ ΗΘΕΛΕ ΜΕΓΑΛΗ ΥΠΟΜΟΝΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ ΓΙΑ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΙΣ ΕΝΑ ΣΑΜΑΡΙ !
ΘΥΜΑΜΑΙ , ΟΤΑΝ ΗΤΑΝ ΝΑ ΦΤΙΑΞΟΥΜΕ ΕΝΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΣΑΜΑΡΙ ΣΤΟΝ ΓΑΪΔΑΡΟ Ή ΣΤΑ ΜΟΥΛΑΡΙΑ , Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΜΟΥ ΠΗΓΑΙΝΕ ΤΟ ΖΩΝΤΑΝΟ ΣΤΟ ΣΤΟΝ ΣΑΜΑΡΑ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΙ ΤΑ ΜΕΤΡΑ , ΟΠΩΣ ΚΑΝΑΝΕ ΠΑΛΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΡΑΦΤΕΣ , ΕΤΣΙ ΚΑΙ Ο ΣΑΜΑΡΑΣ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΜΕΤΡΗΣΕΙ ΤΟΝ ΛΑΙΜΟ ΤΟΥ ΖΩΝΤΑΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΠΙΣΩ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ , ΩΣΤΕ ΝΑ ΤΟΥ ΕΡΘΕΙ ΤΟ ΣΑΜΑΡΙ "ΓΑΝΤΙ" , ΟΠΩΣ ΕΛΕΓΕ Ο ΣΑΜΑΡΑΣ !
ΕΤΣΙ ΛΟΙΠΟΝ Ο "ΛΑΓΙΟΣ" , ΕΤΣΙ ΤΟΝ ΕΛΕΓΕ Ο ΠΑΠΟΥΣ ΜΟΥ ΤΟΝ ΓΑΪΔΑΡΟ , ΕΚΑΝΕ ΤΗΝ ΠΕΡΑΤΖΑΔΑ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ "ΞΙΣΤΡΩΤΟΣ" (ΧΩΡΙΣ ΣΑΜΑΡΙ) , ΚΑΙ ΑΝ ΣΥΝΑΝΤΟΥΣΕ ΚΑΙ ΚΑΠΟΙΑ "ΟΜΟΡΦΗ" ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ , ΑΠΕΔΙΔΕ ΤΟΝ ΓΝΩΣΤΟ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΑΚΟΥΓΟΤΑΝ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ !
ΒΕΒΑΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΕΝΑ ΣΑΜΑΡΙ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΝ Ο ΣΑΜΑΡΑΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΥΛΙΚΑ , ΟΠΩΣ ΞΥΛΟ ΜΟΥΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΑΜΑΡΙ , ΣΑΜΑΡΟΣΚΟΥΤΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΤΟΥ ΣΑΜΑΡΙΟΥ , ΤΟ ΣΑΜΑΡΟΣΚΟΥΤΟ ΤΟ ΕΦΤΙΑΧΝΑΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΑΡΓΑΛΕΙΟ , ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΑΠΟ ΜΑΛΙ ΓΙΔΑΣ & ΠΡΟΒΑΤΟΥ ΜΑΖΙ , ΑΥΤΟ Ο ΣΑΜΑΡΑΣ ΤΟ ΕΒΑΖΕ ΣΤΗΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΡΙΑ ΤΟΥ ΣΑΜΑΡΙΟΥ , ΩΣΤΕ ΝΑ ΑΠΟΡΡΟΦΑ ΤΟΝ ΥΔΡΩΤΑ ΤΟΥ ΖΩΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΜΑΛΑΚΟ , ΕΝΩ ΑΠΟ ΠΑΝΩ ΕΡΑΒΕ ΚΥΡΙΩΣ ΚΑΡΑΒΟΠΑΝΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ ΜΕ ΔΕΡΜΑ !
ΕΤΣΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΛΗ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΔΥΟ Ή ΤΡΕΙΣ ΦΟΡΕΣ ΔΟΚΙΜΗΣ ΤΟΥ ΣΑΜΑΡΙΟΥ , Ο ΣΑΜΑΡΑΣ ΕΒΑΖΕ ΤΙΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ "ΠΙΝΕΛΙΕΣ" ΕΠΑΝΩ ΣΤΟ ΣΑΜΑΡΙ , ΕΒΑΖΕ ΤΑ "ΚΟΛΙΤΣΑΚΙΑ" (ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ ΑΓΓΙΣΤΡΑ) ΕΜΠΡΟΣ ΚΑΙ ΠΙΣΩ ΣΤΟ ΣΑΜΑΡΙ ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΝΟΥΝ ΤΙΣ "ΤΡΙΧΙΕΣ" (ΤΟ ΣΧΙΝΙ) ΠΟΥ ΘΑ ΦΟΡΤΩΝΟΥΝ ΤΑ ΞΥΛΑ ΤΟΥ Ή ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ ΑΛΛΟ ΕΠΑΝΩ ΣΤΟ ΣΑΜΑΡΙ . ΤΕΛΟΣ ΚΑΡΦΩΝΕ ΜΕ ΣΑΜΑΡΟΠΡΟΚΕΣ Ή ΚΟΣΚΙΝΟΠΡΟΚΕΣ ΤΑ ΑΡΧΙΚΑ ΤΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗ ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΑ ΚΕΝΤΙΔΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΛΙΔΙΑ ΩΣΤΕ ΝΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΩΡΑΙΟ , ΑΝ ΗΘΕΛΕ Ο ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ ΤΟΥ ΕΒΑΖΕ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑ !
Ο ..εισαγωγικός περίπατος στα παραδοσιακά επαγγέλματα που ..έσβυσαν η..σβύνουν , με το χρόνο ,΄γιά πολλούς και διαφόρους λόγους , μας έφερε στη..γειτονιά των..” σαμαράδων “ , πήραμε μιά πρώτη..γεύση , και απομένει να προχωρήσουμε στα..δικά μας , στα σαμαράδικα του Λιδορικιού , που εξυπηρετούσαν , τον παλιό καλό..καιρό , όλα , σχεδόν , τα χωριά της ..Δωρίδας , αλλά ..αύριο όμως …και φυσικά , θα το παρουσιάσουμε το θέμα..ολοκληρωμένο..
‘Οπως λοιπόν είπαμε , στο χωριό μας , υπήρχαν , την μεταπολεμική περίοδο , τουλάχιστον , δυό ..” σαμαράδικα “ , του Γιάννη Μποβιάτση , που το είχε μαζί με τον πεθερό του , τον Χορταριά η..Φαρμακαντέρη , και των αδελφών Παλούκη , Θανάση και Χρήστου .
Ο Μποβιάτσης , είχε στο μαγαζί στις Λάκκες , όπου ήταν και το σπίτι του , μπροστά λοιπόν , προς το δρόμο , ήταν μιά μικρή κάμαρη , όπου στεγαζόταν το σαμαράδικο , και πίσω ήταν το σπίτι , με την αυλή και το μπαλκόνι του , ακριβώς δε απέναντι ήταν και ένα άλλο μαγαζί , απ’ αυτά που..εξαφανίσθηκαν με το χρόνο , η “ λανάρα “ , αλλά γι’ αυτή θα μιλήσουμε κάποια άλλη φορά..
Οι Παλουκαίοι , είχαν το μαγαζί , πιό πάνω , προς το κέντρο , όπως ανεβαίνουμε δεξιά , λίγοπριν το παλιό Δημοτικό σχολείο , που τώρα είναι η αρχαιολογική συλλογή , και εδώ το μαγαζί ήταν στο πλάϊ του σπιτιού του Θανάση Παλούκη , ήταν κι’ αυτό ένας ..ξεχωριστός μικρός χώρος , γεμάτος από..σαμαροπαίδες , σκελετούς σαμαριών , και εργαλεία της δουλειάς , και έξω , στον τοίχο , υπήρχαν , και υπάρχουν ακόμα , δυό μεταλλικοί χοντροί κρίκοι , μπηγμένοι και στερεωμένοι καλά-καλά , απ’ τους οποίους έδεναν τα ζώα , είτε γιά να τους πάρουν..μέτρα γιά…σαμάρι , είτε να τα πεταλώσουν , γιατί οι τότε ..σαμαράδες , ήταν και..πεταλωτές , όπως ήταν βέβαια και οι..” γύφτοι “ οι..σιδεράδες δηλαδή..
Την εποχή , στην οποία αναφερόμαστε , το Λιδορίκι ήταν το ..εμπορικο..οικονομικό κέντρο της Επαρχίας Δωρίδος , είχε , βέβαια , και όλες τις Δημόσιες Υπηρεσίες , και έτσι κάθε μέρα ήταν ..γεμάτο από κατοίκους των γειτονικών χωριών , αφού την εποχή εκείνη πάνω από 35-40 χωριά , τροφοδοτούνταν απ’ το χωριό μας , αλλά και διεκπεραίωναν και διάφορες δουλειές τους , χαρακτηριστικό δε είναι το ότι , σε πολλά σημεία , κυρίως κοντά στα μαγαζιά και τις πλατείες , υπήρχαν και μερικές ..προχειρο..κακογραμμένες ταμπελίτσες , με το ..περίφημο “ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΤΟ ΔΕΣΙΜΟ ΤΩΝ..ΖΩΩΝ “ , βλέπετε εξ..απανέκαθεν υπήρχε στο χωριό μας το πρόβλημα της..στάθμευσης των..οχημάτων !!
Όπως δε συνέβαινε με τα εμπορικά καταστήματα , έτσι και στα σαμαράδικα , το κάθε μαγαζί , είχε , λόγω..συγγενείας , κουμπαριάς , φιλίας , και γιατί όχι και..συμφέροντος , τη δική του πελατεία , και θα μπορούσαμε να πούμε , τα δικά του ..χωριά , γιατί μάλλον έτσι κατανέμονταν οι..πελάτες , κατά ..χωριό ..π.χ , στα εμπορικά , ο Κουλόπουλος είχε , σχεδόν..αποκλειστικά , τον Κονιάκο , Λευκαδίτι , κλπ..
Ο Μποβιάτσης , είχε περισσότερες ..παρτίδες , με Πεντάπολη , Στρούζα , Μαυριγιάννη , λόγω..καταγωγής , αλλά είχε και με Σεβεδίκο και Άβορο , λόγω καταγωγής του πεθερού του , όπως όμως και οι Παλουκαίοι , που ήταν κι’ αυτοί απ’ το Σεβεδίκο..
Τα πρωινά λοιπόν , έβλεπες , …αραγμένα , έξω απ’ τα σαμαράδικα , δεμένα..φυσικά , τα ..γαϊδουρομούλαρα , να περιμένουν τη ..σειρά τους , είτε γιά..πετάλωμα , είτε γιά..μέτρα σαμαριών , και βέβαια , εκεί..γυρόφερναν και οι..ιδιοκτήτες , παζαρεύοντας , συνήθως , τις τιμές και δίνοντας και τις σχετικές..οδηγίες , γιατί υπήρχαν και οι..μερακλήδες , που ήθελαν κάτι το..ξεχωριστό , όχι..ό,τι ..κι’ ό,τι..
Οι σαμαράδες όμως , έφκιαχναν και άλλα είδη πρώτης ανάγκης γιά τους γεωργοκτηνοτρόφους , έφκιαχναν κρασοβάρελα , τυροβάρελα , βαρέλες γιά νερό , καρδάρες , τσίτσες , ακόμα και..κλειδοπίνακα , βέβαια έφκιαχναν και..βεδούρες , στις οποίες οι τσοπάνηδες έπηζαν γιαούρτι , αν και στις βεδούρες ο πιό ..μερακλής ήταν ο μπάρμπα Λιάς ο Κάγκαλος , ο..Βζωνολιάς , οι βεδούρες του οποίου ήταν..έργα τέχνης , και έχουν μείνει στην Λιδορικιώτικη..ιστορία .
Με τα χρόνια όμως , τον περιορισμό των μεταφορικών..ζωντανών και την ..ερήμωση των χωριών μας , τα σαμαράδικα , όπως και όλα σχεδόν τα Λιδορικιώτικα μαγαζιά , μέρα τη μέρα..λιγόστευαν , αφού λιγόστευε , φυσικά , κι’ ο κόσμος , και κάποια στιγμή ..έσβυσαν..
Ο μπάρμπα Γιάννης ο Μποβιάτσης , πέφτοντας η..δουλειά , αλλά και ..περνώντας και τα χρόνια , τα παράτησε , και κατέβηκε στην Αθήνα , στα παιδιά του , οι Παλοικαίοι , αφού πιά δεν υπήρχε ..ψωμί στα ..σαμάρια , άλλαξαν..ειδικότητα , και γιά κάμποσα χρόνια ασχολήθηκαν με τα..υδραυλικά , και τα κατάφεναν και ..καλά..καλά , μάλιστα , το μαγαζί τους βέβαια , υπάρχει ακόμα , με τους κρίκους απέξω , και μέσα , αμα καλοκοιτάξεις απ΄τα τζάμια της πόρτας όλο και κάποια..εργαλεία αλλά και παλιά..υλικά , θα δεις , ξεχασμένα στο..χρόνο , αφού ο μπάρμπα Θανάσης πάνε χρόνια που ..έφυγε , αλλά κι’ ο Χρήστος , πριν λίγα..
Καλό σας βράδυ ….Κ.-
EKKΛΗΣΗ - ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ : Αν κάποιοι χωριανοί μας , έχουν φωτογραφίες , παλιές η και νεότερες , από μαγαζιά του χωριού μας , οποιαδήποτε , και ειδικότερα , απ' τα επαγγέλματα , που..έσβυσαν η..σβύνουν , ας μας τις στείλουν , τα e-mail μας είναι : kkapsalis@hotmail.com και kapsalokostas@gmail.com , ευχαριστούμε εκ των ..προτέρων..Κ .-
No comments:
Post a Comment