ΤΟ ΠΑΓΚΑΡΙ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ

 

 

Οι μελλόνυμφοι στην αρχαία Ελλάδα
έπρεπε να περάσουν από τον "κουμπαρά"
και να ρίξουν την δραχμή τους ώστε
η θεά Αφροδίτη να τους χαρίσει
ευτυχισμένο έγγαμο βίο και γονιμότητα

Δεν ανήκει στα έργα-σταρ του Νέου Μουσείου Ακρόπολης. Στέκει διακριτικά - όπως ανεβαίνουμε δεξιά - στην πρώτη αίθουσα του Νέου Μουσείου Ακρόπολης, σε εκείνη που μοιάζει ανηφορική και είναι αφιερωμένη στις πλαγιές του Ιερού Βράχου, στις κλιτύες.

Ένας μαρμάρινος όγκος που με την πρώτη ματιά θα έμοιαζε σε κάποιον μη ειδικό και ως ένα χαμηλό βάθρο αγάλματος. Αν όμως σταματήσετε να τον περιεργαστείτε, θα αποζημιωθείτε καθώς τούτο το μάρμαρο κρύβει ενδιαφέροντα μυστικά.

Αν σκύψετε και διαβάσετε προσεκτικά θα διαπιστώσετε πως στην μπροστινή του όψη είναι χαραγμένη η φράση «ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΑΠΑΡΧΕΣ Ο/ ΑΦΡΟΔΙΤΕΙ ΟΥΡΑΝΙΑΙ/ ΠΡΟΤΕΛΕΙΑ ΓΑΜΟΥ». Δίπλα βρίσκεται το σύμβολο της δραχμής. Και λίγο πιο κάτω μια εσοχή και μια σειρά από τρύπες δείχνουν πως εκεί κάτι υπήρχε που σήμερα έχει χαθεί.

Τι είναι λοιπόν τούτο το «μυστηριώδες» αντικείμενο; Ένας θησαυρός ή πιο απλά ένας κουμπαράς, ένα παγκάρι όπως θα λέγαμε σήμερα. Εκεί που σήμερα υπάρχουν οι οπές στο μάρμαρο, κάποτε υπήρχε κλειδαριά για να μην κλαπεί το περιεχόμενό του. Για να καταλάβουμε τη χρήση του θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι στην αρχαία Αθήνα οι γαμήλιες τελετές διαρκούσαν επί τρεις μέρες. Ξεκινούσαν την παραμονή με τα προαύλια και ολοκληρώνονταν την επομένη του γάμου με τα επαύλια.

Στα προαύλια λοιπόν, ανάμεσα σε άλλα, οι μελλόνυμφοι όφειλαν να προσφέρουν θυσίες στους θεούς για να στεριώσει ο γάμος τους. Μεταξύ των προστάτιδων του γάμου θεοτήτων ήταν και η θεά του έρωτα Αφροδίτη, προς τιμήν της οποίας υπήρχε ιερό στη βόρεια πλευρά της Ακρόπολης. Στην αυλή του ιερού ήταν τοποθετημένο και το παγκάρι που βρέθηκε στην Πλάκα και τώρα εκτίθεται στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης.

Οι μελλόνυμφοι λοιπόν έπρεπε να περάσουν και από τον συγκεκριμένο θησαυρό-κουμπαρά να ρίξουν τη δραχμή τους, όπως υποδεικνύει η επιγραφή, έτσι ώστε η θεά να τους χαρίσει ευτυχισμένο έγγαμο βίο και γονιμότητα.

Λήκυθος με πομπή γάμου,
550 π.Χ., Metropolitan Museum of Art

Το να ρίξουν τη δραχμή τους στο παγκάρι της Αφροδίτης όμως δεν ήταν η μοναδική τους υποχρέωση. Πριν από τον γάμο γινόταν πομπή προς την κρήνη Καλλιρρόη, στις όχθες του Ιλισού, και με μεγάλα πολυτελή αγγεία, τις λουτροφόρους, μεταφερόταν νερό για το εξαγνιστικό προγαμιαίο λουτρό. Και ακολουθούσε το στόλισμα της νύφης και του γαμπρού αντιστοίχως.

Την ημέρα του γάμου η νύφη είχε καλυμμένο το πρόσωπό της και κατά τη διάρκεια της τελετής γίνονταν τα ανακαλυπτήρια. Στη συνέχεια το ζευγάρι, ακολουθούμενο από πομπή συγγενών και φίλων, έφτανε στο σπίτι του γαμπρού.

Μετά τον γάμο οι νιόπαντροι δέχονταν τα δώρα, ενώ στις υποχρεώσεις τους ήταν και να περάσουν από το Ιερό της Νύμφης, που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη μπροστά από το Ηρώδειο, για να αφιερώσουν εκεί τις λουτροφόρους. Πολλές από αυτές μάλιστα, που φέρουν εντυπωσιακές παραστάσεις, μπορείτε να τις δείτε στην ίδια αίθουσα του μουσείου, στις αριστερές επιτοίχιες προθήκες.

Πηγή: Μ. Αδαμοπούλου, Εφημερίδα "Τα Νέα"
Πηγή εικόνων: Εφημερίδα "Τα Νέα", Metropolitan Museum of Art