Αν έπρεπε να συμπυκνώσουμε χωρικά τις συγκρούσεις της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, τότε θα λέγαμε ότι ήταν μια μάχη για τον έλεγχο της πλατείας Συντάγματος. Πράγματι, η πλατεία πάνω απ’ την οποία δεσπόζει το κοινοβούλιο –παλαιότερα τα ανάκτορα– δέχθηκε εκατοντάδες φορές πλήθη διαδηλωτών που επιθυμούσαν να αλλάξουν την πολιτική κατάσταση της χώρας. Αυτό αποτυπώθηκε πιο κρυστάλλινα από ποτέ στα Δεκεμβριανά του ’44. Η δράση του ΕΑΜ στις συνοικίες, οι κατά τόπους μάχες της ΟΠΛΑ αλλά κι όλες οι μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ ανά την Ελλάδα συμπυκνώθηκαν στη σύγκρουση του Δεκέμβρη για τον έλεγχο της καρδιάς της πρωτεύουσας. Στην πλατεία που σήμερα στήνεται κάθε Δεκέμβριο μια κιτς εμποροπανήγυρη και περιβάλλεται απ’ τα πολυτελή ξενοδοχεία των αστών, δόθηκε και εν πολλοίς κρίθηκε η μάχη για μια άλλη Ελλάδα.
Το πώς ξεκίνησε και πώς κατάληξε η μάχη του Δεκέμβρη είναι λίγο – πολύ γνωστό. Εδώ θα σταθούμε σε δύο σημαντικά στιγμιότυπα. Μερικές εκατοντάδες μέτρα νότια του Συντάγματος, υπό τη σκιά της Ακρόπολης, στην περιοχή Μακρυγιάννη, δόθηκε μια απ’ τις πιο λυσσαλέες και αποφασιστικές μάχες του Δεκέμβρη. Στις 6/12/1944 το 1ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ εξαπέλυσε επίθεση εναντίον του Συντάγματος Χωροφυλακής που στεγαζόταν σε κτίριο όπισθεν του σημερινού μουσείου της Ακροπόλης. Η μάχη διήρκησε μέρες και γινόταν κυριολεκτικά κτίριο – κτίριο, μέτρο – μέτρο. Ταμπουρωμένοι στο κτίριο της χωροφυλακής και τις γύρω πολυκατοικίες, οι δυνάμεις των «εθνικοφρόνων» υποστηριζόμενες από το αγγλικό πυροβολικό που είχε εγκατασταθεί στο λόφο της Ακρόπολης αντιστέκονταν στην πολιορκία των ΕΛΑΣιτών. Η μάχη ήταν κρίσιμη καθώς αν ο ΕΛΑΣ άλωνε το κάστρο του Μακρυγιάννη, θα άνοιγε δίοδο προς το Σύνταγμα στενεύοντας αποφασιστικά τον κλοιό των κυβερνητικών δυνάμεων. Η σύγκρουση διήρκησε ως τα ξημερώματα της 12ης Δεκεμβρίου, χωρίς να κατορθωθεί ο πλήρης έλεγχος της περιοχής. Οι απώλειες και των δυο πλευρών ήταν μεγάλες και μπορούμε να μιλήσουμε για ένα σημείο καμπής στον αγώνα του ΕΛΑΣ.
Δέκα μέρες μετά, στις 22/12/1944 οι μάχες ακόμα μαίνονταν στο κέντρο της Αθήνας όμως η ισορροπία είχε αρχίσει να γέρνει καθαρά προς τη μεριά των αγγλικών και κυβερνητικών δυνάμεων. Τότε, μια ομάδα οργανωμένη από την κομματική οργάνωση Αθήνας του ΚΚΕ με επίλεκτα μέλη του ΕΛΑΣ, ανέλαβε να τοποθετήσει εκρηκτικά στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία», όπου διέμενε ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου και όλη η πολιτική ελίτ της χώρας. Ήταν άλλωστε συνήθης πρακτική των εθνικοφρόνων μεταξύ της απελευθέρωσης και των Δεκεμβριανών να καταλαμβάνουν ξενοδοχεία ώστε να ελέγχουν στο ΕΑΜοκρατούμενο κέντρο της πόλης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ξενοδοχείο «Μητρόπολις» στη συμβολή των οδών Αιόλου και Σταδίου, εκεί ακριβώς όπου υπήρχε το συρματόπλεγμα που χώριζε τους ΕΛΑΣίτες από τις αγγλικές και κυβερνητικές δυνάμεις και το οποίο είχε μεταβληθεί σε άντρο Χιτών. Η επιχείρηση ξεκίνησε με άκρα μυστικότητα υπό την εποπτεία του στελέχους της ΚΟΑ, Σπύρου Καλοδίκη. Με εντολή του 150 άνδρες μπήκαν στον υπόνομο από την οδό Λένορμαν και μετέφεραν έναν τόνο εκρηκτικής ύλης συνδεδεμένο με καλώδια στα θεμέλια του «Μεγάλη Βρετανία». Η ομάδα των ανδρών προχωρώντας σε νερά που έφταναν ως το στήθος, σε διαδρόμους που μετά βίας χωρούσε να περάσει άνθρωπος και παρέα με τους αθηναϊκούς αρουραίους, κατάφερε να φέρει εις πέρας την επιχείρηση παγίδευσης του ξενοδοχείου σε 12 με 15 ώρες, ώστε μεταξύ 23ης και 24ης Δεκεμβρίου να μπορεί η «Μεγάλη Βρετανία» να τιναχτεί εκ θεμελίων. Ενώ όμως αναμενόταν η τελική εντολή, ώστε να τεθεί σε λειτουργία η ηλεκτρογεννήτρια που θα έδινε τον σπινθήρα, κατέφτασε ο Καλοδίκης διατάζοντας: «Σταματήστε, σβήστε τη γεννήτρια αμέσως. Σταματήστε! Η ανατίναξη δεν θα γίνει. Ήρθε ο Τσόρτσιλ στη “Μεγάλη Βρετανία”. Σταματήστε!».
Πράγματι, η ηγεσία του ΕΑΜ επέλεξε να συναντηθεί με τον Τσόρτσιλ την επόμενη ημέρα για διαπραγματεύσεις. Η επιχείρηση ακυρώθηκε και λίγο μετά οι άνδρες της βρετανικής ασφάλειας ανακάλυψαν την εγκατάσταση. Δεν ξέρουμε τι εξελίξεις θα έφερνε αυτή η ενέργεια, ήταν όμως η τελευταία οργανωμένη απόπειρα του ΕΛΑΣ να αλλάξει τους συσχετισμούς της δεκεμβριανής μάχης υπέρ του. Αν κάποιος επιλέξει να περπατήσει τη διαδρομή Μακρυγιάννη – Σύνταγμα, απέναντι απ’ τους στύλους του Ολυμπίου Διός, μπορεί να παρατηρήσει ίχνη από σφαίρες στην πρόσοψη κτιρίου επί της Αμαλίας. Είναι ίσως τα τελευταία εμφανή σημάδια στο σώμα της Αθήνας από την εποχή του Δεκέμβρη.
No comments:
Post a Comment