Για τον Άι Νικόλα των Καλτεζιών και το πανηγύρι του , παρακάλεσα τον αγαπητό μου ξάδερφο Γιώργο Φωτόπουλο , που γνωρίζει πρόσωπα και πράγματα , να μας δώσει μια εικόνα της ιστορίας της εκκλησίας και του πανηγυριού της .
Ο Γιώργος ανταποκρίθηκε πρόθυμα και έστειλε το παρακάτω υπέροχο κείμενο , απολαύστε το…
Το ταπεινό εκκλησάκι του Άι Νικόλα στα Καλτεζιά , τη μέρα του όμορφου Λιδορικιώτικου πανηγυριού , που , δυστυχώς , το αφήσαμε σιγά-σιγά να…σβήνει , μέχρι που τώρα πια έχει…ξεχαστεί . Το γλέντι έχει αρχίσει , και φυσικά και ο χορός , πρωτοχορευτής , ο αξέχαστος Νίκος Πέτρου , Ταλτονίκος , με την παραδοσιακή φορεσιά του , τον κρατάει ο Ανδρ. Τσιμέκας και συνέχεια , Γ.Μαργέλλος . Σαψαρόϊαννος , Γ. Φωτόπουλος , της Ρήνας , Ζωή Παπαδοπούλου …Η φωτογραφία εδίναι βγαλμένη στη δεκαετία του 60.
“ Η εκκλησία του Αη Νικόλα στα Καλτεζιά χτίστηκε το 1888 από κάποιο Κάγκαλο,πάνω στα ερείπια ναού παλιού μοναστηριού,πού κατά την παράδοση κατάστρεψαν ολοσχερώς οι Οθωμανοί στην διάρκεια της επανάστασης τού 1821,σε αντίποινα προφανώς για συμμετοχή των μοναχών στον αγώνα της ανεξαρτησίας.
Γύρω από την εκκλησία υπάρχουν υπόλοιπα παλαιών κτισμάτων με κερέτσι ,που δείχνουν ότι υπήρξε παλιότερα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα,ενώ πολλἐς μάνδρες στα γύρω Καγκαλαίϊκα χωράφια είναι χτισμένες με πελεκημένες πέτρες πιθανόν από τα ερείπια τού μοναστηριού.
Δεκαετία του 1950 , στον Αι Νικόλα οι Λιδορικιώτες πανηγυρίζουν και ο χορός έχει αρχίσει . Πρώτη η σύζυγος του Ταμειακού Γάτου , τρίτος , με την νταμουζάνα στο χέρι , ο Βασίλης Κάγκαλος , πίσω του ο ..Γάτος , ο Κ. Αποστολόπουλος , καθηγητής στο χωριό μας , τελευταίος ο Γιώργος Αποστολόπουλος – Μαρδώνης και καθιστός με τη..νταμουζάνα αγκαλιά.. ο Κώστας Μαργέλλος – Ελλάδας .
Από όσα μάς έλεγαν οι παλιοί ,όπως η γριά Καγκαλίνα πού γεννήθηκε γύρω στα 1860 και είχε ακούσει μνήμες και θρύλους από παλιότερους πού είχαν γεννηθεί προεπαναστατικά,το μοναστήρι στα Καλτεζιά ήταν μεγάλο,ονομαστό και πλούσιο.Είχε πολλούς μοναχούς,περίπου 2000 γιδοπρόβατα, τυροκομείο στο οποίο έστελναν το γάλα με κιούνια από τα βουνά , χωράφια,περιβόλια,βρύσες,πηγάδια κλπ .
Λἐγανε ὀτι εΐχαν τερἀστια καζἀνια με πολλἀ χεροὐλια κἀτι απἰστευτο γιἀ μἀς τὀτε ,ποὐ ὀμως αργὀτερα εἰδα στὀ Αγιο Ορος,κρυμἐνο θησαυρὀ με αναθήματα καἰ ιερἀ κειμἠλια ποΰ δἐν βρἠκαν οι καταστροφεἰς,υπὀγειες στοἐς διαφυγἠς και λαγοὐμια και ἐνα μεγἀλο φΐδι μἐ κἐρατα..” στχιὀ “.. ποΰ φΰλαγε τα ερεἰπια ως τις μἐρες μας..
Ηταν πάνω στό αρχαἰο δρόμο απ τά Σαλωνα,Καρούτες ,Λιδωρίκι πού συνέχιζε δυτικά πρὀς Ναυπακτΐα και βόρεια,δηλαδή πέρασμα Απ τον δρὀμο αυτὀ πἐρναγαν κἀθε μἐρα επι αιὠνες χιλιἀδες διαβἀτες και ποιος ξἐρει πὀσοι δροσἰστηκαν στην βρὐση της μονἠς ἠ φιλοξενἠθηκαν σ ‘αυτἠ τις νὐχτες με κακοκαιρἰες κλπ.
Η χρονολογία ίδρυσης της μονής άγνωστη και οι δικές μου ερασιτεχνικές προσπάθειες αναζήτησης στοιχείων δεν έφεραν αποτέλεσμα.Έφτασα ως την μονή Καλτεζιών στήν Αρκαδία ρωτώντας για κάποια πληροφορία που θα μας όδηγούσε κάπου,αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Έψαξα στο Αγιο Ορος σε παλιοΰς καταλὀγους με μονἐς και μετὀχια ανα τἠν Ελλἀδα χωρἰς τΰχη καα εκτιμὠ ὀτι ίσως υπἀρχει κἀτι ατα αρχεἰα τοὐ Πατριαρχεἰου,αλλἀ ποιὀς να τα ερευνἠσει ....
Πάντως το πιθανότερο είναι να χτίστηκε στην εποχή τού Βυζαντίου όπως τα περισσότερα μοναστήρια.Η λέξη καλτεζιά βρήκα ότι στα παλαιοσλαυικά σημαίνει κρήνη ή απλά βρύση,κάτι πού εξηγείται από την ύπαρξη βρύσης από παλιά και χαμηλά που υπάρχει ακόμα αλλἀ και παλιότερα λίγο πιο πάνω από το μοναστήρι η Καγκαλαίϊκη βρύση που τώρα είναι άμπλας.
Απ’ τη δεκαετία του ‘50 , κι’ αυτή η φωτογραφία μας , στην οποία .. “ συμμετέχει “ και η Λιδορικιώτικη..δημοτική..μπάντα . Διακρίνουμε , τον παπα Κοράκη , δίπλα του τον Κ. Κωστοπαναγιώτου και δίπλα τη γυναίκα του , αριστερά ΄με την νταμουζάνα ..μόνιμα στο χέρι , ο Βασ. Κάγκαλος . Διακρίνεται άκόμα ο Ηλίας Κωστοπαναγιώτου , παιδί τότε , τρίτος από αριστερά και διπλα στον παπα Κοράκη ο γιος του Ανδρέας , καθιστοί , Θ. Φωτόπουλος , Γ.Κλώσσας , κλαρίνο και Γ. Πανάγος λαούτο .
Απὀ κει διοχἐτευαν το νερὀ στο μοναστἠρι με κεραμιδἐνια κιοὐνια ,υπὀλοιπα των οποἰων βρἐθηκαν στις μἐρες μας.Νερὀ βγαίνει και σε άλλα Καγκαλαίϊκα χωράφια στα καλτεζιά ,ενώ όλα τα χωράφια γύρω από τον Αι Νικόλα είναι Καγκαλαίικα,ανήκουν δηλαδή σε μια από τις παλιότερες οικογένειες του Λιδωρικιού ,κτήτορες τού ναού και προφανώς κληρονόμους του μοναστηριού ,ίσως γιατί και προ καταστροφής η οικογένεια είχε σχέση με το μοναστήρι.
Γιαυτό η οικογένεια έχτισε και συνέχισε να προστατεύει την εκκλησία σαν δική της,να πρωτοστατεἰ στην διοργάνωση του ετήσιου πανηγυριού,όσο θυμούμαστε εμείς μέχρι σήμεραΠαλιἀ κἀθε χρὀνο γινὀταν πανηγὐρι μετἀ τη λειτουργΐα ,με συμμετοχἠ πολλὠν χωριανὠν μας ,τραπἐζωμα κἀτω από τις αιωνὀβιες πουρνἀρες,τραγοὐδια και χορὀ.Υπἀρχουν πολλἐς φωτογραφἰες απὀ προπολεμικἀ αλλἀ κυρἰως απ τις δεκαετΐες 50 και 60.
Η εκκλησία ερειπώθηκε όταν έφυγε ο Βασίλης Κάγκαλος στην Αθήνα την δεκαετία 60,ἐπεσε η σκεπἠ,σἀπισε το τἐμπλο , οι εικὀνες ,η πὀρτα και έγινε γελαδομάντρι.Η πάνω από 1000 ετών πουρνάρα έξω από τον ναό στάλος για τα ζωντανἀ και το προαὐλιο γἐμισε κοπριἀ και χορτἀρια.. Όταν γὐρισε στο χωριὀ μετἀ την συνταξιοδὀτηση ο μακαρἰτης ο Βασἰλης ἠθελε αλλἀ δεν εἰχε χρἠματα και δυνἀμεις να επισκευἀσει τἠν εκκλησἰα ὀσο ζοὐσε,ενώ η μακαρίτισσα Τασία Καγκάλου,χήρα τού Βασίλη,είχε καημό να την επισκευάσει και να ξαναλειτουργήσει.
Μἀζευε κομπὀδεμα και τσἰγκλαγε συνἐχεια τα παιδιἀ της να μην εγκαταλεἰψουν τὀν Αι Νικὀλα. Τά παιδιά της και τα εγγόνια της με πρωτεργάτη και πρωτομάστορα τον γιο της Γιώργο,πού έφυγε πρόωρα από την ζωή 27 Μαίου ,με προσωπικά τους κυρίως έξοδα και κάποια μικρή ενίσχυση άλλων για τα υλικἀ ,έπισκευασαν την εκκλησία με προσωπική εργασία. Άνοιξαν δρὀμο κουβἀλησαν υλικἀ,προετοἰμασαν καἰ ἐκαναν εργασἰες υποστἠριξης,φτιαξαν νέα σκεπἠ,τέμπλο,πορτοπαράθυρα,πήγαν κάποιες εικόνες γιατί οι παλιές σάπισαν από τις βροχές και κυρίως έφραξαν τον χώρο της εκκλησίας και τον καθάρισαν από τις κοπριές .
Ο γράφων αυτό το σημείωμα,είχα την χαρά να βρεθὠ στο χωριὀ και να δουλέψω δυο τρείς μέρες στην κατασκευή της σκεπής με την μεγάλη οικογένεια τών Καγκαλαίων,μερικές απο τις πιο ευχάριστες μέρες της ζωής μου. Ο Γιὠργος πρωτομἀστορας,ο Γιἀννης επιστἀτης,, γεμἀτος ιδἐες και αστεἰα, οι ἀλλοι και κυρἰως τα εγγὀνια και οι νὐφες εργἀτες...η μάνα και γιαγιά των παιδιών η μακαρίτισσα Τασία, όλο χαρά και συγκίνηση γιατί έγινε πραγματικότητα το όνειρό της,περήφανη για τα παιδιά της και τα εγγόνια της που με τα χέρια τους επισκευάζαν τήν εκκλησία τους,τους γέμιζε ευχές,ενώ οι νύφες της σερβίριζαν τα νοστιμότερα φαγητά.
Μεγάλη η συγκίνηση όταν πρωτολειτούργησε παπἀς στην ανακαινισμἐνη εκκλησία, όπου οι Καγκαλαίοι έλαμπαν από χαρά, κυρἰως η Τασἰα που εκπλἠρωσε το τἀμα της,όπως και πολλοί από τούς παλιούς Λιδωρικιώτες,κυρίως βαρουσιώτες πού συμμετείχαν στο αναβιώσαν πανηγύρι τ Αη Νικόλα,ενώ παίρναν και έδιναν οι υποσχέσεις να συνεχιστεί ,και να μην χαθεἰ το ἔθιμο. Εγὠ γεμἀτος μνἠμες απὀ παλιὀτερα πανηγὐρια και ανθρὠπους ποΰ ἐφυγαν,με κὀμπο στὀν λαιμὀ,αισθανὀμουν ὀτι μετεἰχα σε ἐνα μνημὀσυνο τοὐ κὀσμου ποὐ ἐφυγε και ἐφευγε παἰρνοντας μαζί τις παραδὀσεις και τα ἐθιμα,τους μὐθους και τις δοξασἰες με τα οποΐα μεγἀλωσαν γενιἐς και γενιἐς χωριανὠν μας..
Πάνε οὐτε 15 χρόνια και τα πράγματα άλλαξαν. Πέθανε η Καγκαλίνα,πάει ο γιος της ο Γιἀννης νἐος,πρἰν ἐνα μἠνα κι ο Γιώργος ο γιος της και πρωτεργάτης της ανακατασκευής του ναού και αναβίωσης του πανηγυριού,πένθος στο πένθος και αβέβαιο το μέλλον.Οι Καγκαλαίοι βέβαια πονάν τον Αη Νιικόλα τους και δεν τον αφήνουν,αλλἀ χρειάζεται το ενδιαφέρον πολλών για την ιστορία,παράδοση καί ρίζες τού Λιδωρικιού καθώς και η συνεισφορά τους για να μείνει κάτι όρθιο από το παρελθόν.
Είναι ακατανόητο -για μἐνα τουλἀχιστον- να χἀνεται από τη φθορἀ του χρὀνου ένα από τα ιστορικότερα μνημεία του χωριού μας και κάποιοι να χτίζουν ακαλαίσθητα,άχρηστα εξωκλήσια,ή πολυτελείς τάφους κλπ συμβάλλοντας στην κιτσοποίηση του όμορφου τόπου μας.
Το σημείωμα αυτό για τον Αη Νικόλα των Καλτεζιών που μου ζήτησε ο αγαπητός εξάδελφος Κώστας Καψάλης , για την ιστοσελἰδα του,αφιερώνω στη μνήμη όλων των Καγκαλαίων διαχρονικά, από τον κτήτορα του Αη Νικόλα,ως τούς συντηρητἐς και ανακαινιστἐς του ,Βασίλη,Τασία, και τούς γιούς τους Γιάννη και Γιώργο Κἀγκαλο πού έφυγαν νέοι απ την ζωή.
Εὐχομαι μακροζωΐα με υγεἰα στους πολλοὐς απογὀνους τους ,μαζί νὐφες γαμπροΰς κι εγγὀνια ,καθὠς επιθυμἰα,ὀρεξη και δὐναμη να συνεχἰσουν να προσἐχουν τον Αι Νικὀλα τους στα Καλτεζιἀ καἰ ‘ὀποτε μποροΰν να γιορτἀζουν την ημἐρα του μαζί και την μνἠμη των δικὠν τους προγὀνων.
Αν καα ὀποτε μπορἐσουν ,εἰναι σἰγουρο ὀτι θα βροΰν αρκετοὐς συνεορτἀζοντες ,συγγενεἰς,φἰλους και χωριανοὐς μας και θα ζήσουν αξέχαστες στιγμές . “
Γιώργος Λ. Φωτόπουλος
22 – 6 - 2012
No comments:
Post a Comment