ΧΑΝΙ ΠΟΛΥΜΕΡΟΥ ΣΤΟ ΚΟΥΜΕΝΤΑΡΙ
Συνεχίζοντας το δρόμο γιά Ναύπακτο , στο σημείο που αυτός διασταυρώνεται με το δρόμο που οδηγεί στο Κροκύλειο αλλά και σε άλλα ορεινά χωριά της Βορειοδυτικής Δωρίδας , Πενταγιού , Αλποχώρι , Ζωριάνο , Τρίστενο , φτάνοντας μέχρι Αρτοτίνα και Γραμμένη Οξυά , συναντάμε ένα χάνι που υπήρχε από παλιά , η περιοχή ονομάζεται “ Κουμεντάρι “ , και το χάνι , χάνι Πολύμερου , απ’ το όνομα του ιδιοκτήτη . Το χάνι λειτουργούσε στο ίδιο μέρος , απ’ τις αρχές του 20ου αιώνα , και ανήκε στην Κροκυλειώτικη οικογένεια του Δημητρίου Πολύμερου – Χαραλαμπόπουλου , και οι ντόπιοι το ΄λεγαν “ το καλύβι του Πολύμερου “.
Στην Τουρκοκρατία , στο Κουμεντάρι , υπήρχε Τουρκαλβανικός οικισμός , και η ονομασία , έχει μάλλον από κει την προέλευσή της , το δε χάνι , ήταν ένα μονώροφο πέτρινο μικρό σπίτι , πάνω στο δρόμο , στην αριστερή πλευρά όπως πάμε γιά Ναύπακτο , με κάποια αποθήκη , και πρόσφερε καφέ , ποτό , πρόχειρο φαγητό , και γενικά υπηρεσίες χανιού , και υπήρχε και η δυνατότητα , διανυκτέρευσης , όπότε οι κάτοικοι των ορεινών χωριών , κατέβαιναν μέχρι το Κουμεντλάρι , κι’ εκεί “έπαιρναν “ το λωφορείο , όταν άρχισε να υπάρχει συγκοινωνία , και ανέβαινα Λιδορίκι Αη συνέχιζαν μετά από κει , γιά Άμφισσα η..Αθήνα . Ο αυτοκινητόδρομος , γιά το Κροκύλειο , έγινε προς το τέλος της δεκαετίας του 1930 , και με τον συνήθη,..τρόπο ,που γίνονταν τότε οι δρόμοι , με προσωπική , δηλαδή , εργασία των κατοίκων και με ελάχιστη Κρατική ενίσχυση . Με το ξεκίνημα της συγκοινωνίας , αυξήθηκαν και οι υποχρεώσεις του χανιού , και προς το τέλος της δεκαετίας του 1950 , έγινε καινούριο κτίριο , ακριβώς απέναντι απ’ τη διασταύρωση του Κροκυλείου , όπου υπήρχαν και υπάρχουν ακόμα οι πέτρινες βρύσες , και τώρα πιά το χάνι έπαιζε ρόλο σταθμού , όπου γίνονταν η ανταπόκριση με όλα τα συγκοινωνιακά μέσα των άγονων ορεινών γραμμών , των χωριών που αναφέραμε στην αρχή .
Πιό κάτω , στο ποτάμι , οι Κροκυλειώτες είχαν ποτιστικά χωράφια και περιβόλια κηπευτικών , τα λεγόμενα “ κήπια “, καθώς και πολλά οπωροφόρα δέντρα και αμπέλια . Στην απέναντι όχθη του Μόρνου , υπήρχαν επίσης παρόμοια κτήματα που ανήκαν στους κατοίκους του χωριού Περιθιώτισσα , γι’ αυτό και υπήρχαν , κι’ απ’ τις δυό πλευρες του ποταμιού , καλύβες και μικρά αγροτόσπιτα , των νοικοκυραίων , γιά να προσέχουν τα μποστάνια και τα χωράφια τους .
ΧΑΝΙ ΡΕΡΕΣΗ
Συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας , προς Ναύπακτο , διασχίζοντας την πανέμορφη κοιλάδα του Μόρνου , και περνώντας τη γέφυρα της Ρέρεσης , που ενώνει τις δυό όχθες , σε ένα στενό σημείο , συναντάμε σε μικρή απόσταση στο δεξιό μέρος του δρόμου , στην αριστερή πλέον πλευρά του Μόρνου , τ0 χάνι .
Όπως είναι γνωσό , ο αυτοκινητόδρομος Ναυπάκτου – Λιδορικίου , άρχισε να γίνεται το 1930 , στο σημείο αυτό , που ήταν σταυροδρόμι , άρχισαν να δημιουργούνται μικρά χάνια και εμπορικά καταστήματα , απ’ το 1944 δε , και μέχρι τη δεκαετία του 1960 , υπήρχαν στην είσοδο της γέφυρας “ Ρέρεση “ , τρία . Τις λεπτομέρειες , τις δανειζόμαστε απ’ το εξαιρετικό , σχετικό βιβλίο , του φίλου Γιάννη Χαλάτση : “ Διαδρομές του παρελθόντος στη Ναυπακτία και Δωρίδα “.
Ένα λοιπόν από αυτά , τα χάνια-καταστήματα , ανήκε στους αδελφούς Απόστολο ( 1013-1985 ) και Τάσο ( 1914-2002 ) Αδαμόπουλο , ήταν ένα μικρό καλύβι στην αριστερή πλευρά του δρόμου , μόλις περνούσαμε τη γέφυρα , προς Ναύπακτο . Μεταπολεμικά , οι Αδαμοπουλαίοι έκαναν και εμπόριο , πουλώντας ,αλεύρι , καλαμπόκι και είδη παντοπωλείου . Ήταν ένας μικρός σταθμός μέσα στην ερημιά , και τα αυτοκίνητα που περνούσαν έκαναν στάση γιά μιά ανάσα και ένα καφέ .
Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 , ο Αποστόλης Αδαμόπουλος , μετέφερε το μαγαζί του στην απέναντι πλευρά του δρόμου , σε μιά ξύλινη λυόμενη κατασκευή , δίπλα χτίστηκε και μιά διώροφη κατοικία , όπου μέναι σήμερα η ιδιοκτήτρια . Αργότερα , χτίστηκε το χάνι που ξέρουμε σήμερα , στη δεξιά πλευρά , του δρόμου , διακόσια περίπου μέτρα , πιό πάνω απ’ το πρώτο , και συνεχίζει να το λειτουργεί και σήμερα η κόρη του Αποστόλη , Ελένη Αδαμοπούλου – Τετώρου , προσφέρει δε καφέ , ποτό , φαγητό και έχει και δυνατότητα να φιλοξενήσει και γιά δοανυκτέρευση , ενώ πάντα , το χάνι διέθετε χώρο γιά τη φύλαξη των ζώων , όπως επίσης είχε πάντα δικά του οπωροκηπευτικά .
Η γέφυρα , τ.Beley , της Ρέρεσης και στο βάθος φαίνεται το παλιό Αδαμοπουλαίϊκο χάνι .
Παλιότερα , και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950 , στη δεξιά πλευρά του δρόμου , απέναντι απ’ το Αδαμοπουλαίϊκο , υπήρχε και ένα άλλο χάνι – καφενείο , του Λεωνίδα Παναγιωτόπουλου ( 1899 – 1979 ) , γνωστού ως..Κατσαριά , απ’ την Ελατού , ένα μικρό πλίθινο κτίσμα , όπου οι περαστικοί , ξαπόσταιναν πίνοντας ένα καφέ και μιά ρακή .
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 , οι Λιδορικιώτες , μετά απ’ τις πολύχρονες ταλαιπωρίες και τα βάσανα , άρχισαν να..ξανοίγονται σιγά-σιγά , με πρώτη εκδήλωση , μιά Πρωτομαγιάτικη εκδρομή στη Ρέρεση , ας..τη θυμηθούμε ..ανασύροντάς την , απ’ το αρχείο μας..
ΜΙΑ ΑΞΕΧΑΣΤΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΣΤΗ...ΡΕΡΕΣΗ
“ Είχαμε μπει στη δεκαετία του 1950 , το χωριό μας μόλις είχε αρχίσει ν' ανασαίνει , τα σημάδια της πολύχρονης ταλαιπωρίας ήταν ακόμα ολοφάνερα , οι Λιδορικιώτες έκαναν ξερό κουράγιο και άρχισαν να συμμαζεύουν τα κουρέλια τους και να χτίζουν μιά καινούργια ζωή , ένα καινούργιο Λιδωρίκι , πάνω στα ερείπια και τ' αποκαίδια που άφησαν πίσω τους οι τόσες συμφορές .
Το χαμόγελο , που είχε για χρόνια χαθεί , άρχισε δειλά-δειλά ν' ανθίζει πάλι στα Λιδορικιώτικα χείλια , το χωριό μας ξαναγεννήθηκε απ' τη στάχτη του , κι' οι χωριανοί με το χαμένο , για χρόνια , κέφι και το παραδοσιακό τους χιούμορ άρχισαν να βλέπουν τη ζωή αλλιώτικα , με αισιοδοξία , οι αυλές ξαναγέμισαν με γλάστρες , οι αργαλιοί βρήκαν πάλι το ρυθμό τους και τ' αηδονάκια , που χρόνια είχαν βουβαθή , άρχισαν πάλι να το λένε στη ρεματιά , τα κοπάδια βγήκαν πάλι ελεύθερα στη βοσκή σκορπίζοντας στον πεντακάθαρο αέρα τις μελωδίες των κουδουνιών τους , η όμορφη Λιδορικιώτικη ζωή άρχισε να βρίσκει το ρυθμό της , η νεκρωμένη καρδιά του χωριού μας άρχισε πάλι να χτυπάει...
Aνασκαλίζοντας λοιπόν τις παιδικές αναμνήσεις , μέσα στα τόσα και τόσα ασχημα , που είχαν μαζευτεί στις τρυφερές μας καρδιές , απ' όσα πέρασε τότε ο τόπος μας , απ' τη δυστυχία και τον πόνο , διάλεξα τις πανέμορφες εικόνες από μιά αξέχαστη Λιδορικιώτικη πρωτομαγιά στη Ρέρεση , εικόνες μοναδικές , αναλλοίωτες μετά από τόσα χρόνια πούχουν περάσει , και είναι πράγματι πολλά..πάρα πολλά....
Μέρες πριν οι νοικοκυρές είχαν την έγνοια της εκδρομής , κανόνιζαν το...μενού , τι φαγητό θα φτιάξει η κάθε μιά , σύμφωνα πάντα με τις δυνατότητες που υπήρχαν τότε και ήταν αρκετά περιορισμένες , πίτες , ντολμάδες , φρεσκοζυμωμένο ψωμί κι' ότι άλλο θα βόηθαγε στην πρωτομαγιάτικη ..καλοπέραση , την είχαμε τόσο ανάγκη άλλωστε μετά απ' τις ταλαιπωρίες και τις στερήσεις τόσων χρόνων...
Η μεταφορά θα γινόταν με το λεωφορειοφορτηγό(!!) του Κώστα (;) Κωστόγιαννη , που έκανε δρομολόγια Λιδορίκι-Αρτοτίνα και φυσικά με τα αυτοκίνητα των...σωμάτων ασφαλείας , δηλαδή τζίπ και 3/4 , συμμετέχοντες ; ο Παπακοράκης , οικογενειακώς , ο Γ.Παπαγεωργίου , Μοίραρχος της Χωρ/κής , Δημοσθένης Παπαθανασόπουλος , Έφορος , μετά της συζύγου του Ρεβέκκας , Τραπεζικοί , Ταμειακοί , Δασικοί , Χωροφύλακες και όλοι σχεδόν οι υπάλληλοι που υπηρετούσαν τότε στο χωριό μας και συμμετείχαν πάντα σ' όλες σχεδον τις...κοινωνικές εκδηλώσεις του χωριού μας , που δεν ήταν βέβαια και πολλές....
'Ολα λοιπόν ήταν 'ετοιμα , τα εκδρομικά φαγητά , στα κοφίνια , οι νταμουζάνες με το απαραίτητο κρασί , απ' όλα τα καλούδια είχε ο μπαξές , μα εκείνο που ήταν άφθονο και περίσσευε , ήταν το κέφι , η δίψα γιά διασκέδαση , όλοι είχαν την ανάγκη να ξεδώσουν , να ξεσκάσουν πνιγμένοι τόσα χρόνια απ' τις στενοχώριες και τις ταλαιπωρίες , ήταν κι' αυτός ένας τρόπος να ξεφύγουν απ' τη δυστυχία και τη μιζέρια που τους κατάτρωγε , τόσα χρόνια , τη ζωή .
Την προηγούμενη μέρα ο Παπαγεωργίου , ο Μοίραρχος , σχωρεμένος από χρόνια , πήγε με το τζίπ και ...επιθεώρησε το χώρο και έκανε και τη σχετική...χωροταξική μελέτη , κι' έτσι λοιπόν δεν πηγαίναμε στα...τυφλά , η επιχείρηση ήταν απόλυτα οργανωμένη παρακαλώ....
Ανήμερα λοιπόν , πρωί-πρωί φορτώθηκαν τα πράγματα , ταχτοποιήθηκαν στα αυτοκίνητα και με πρώτες- πρώτες τις κυρίες βολευτήκαμε όλοι στο λεωφορειάκι του Κωστόγιαννη και τα ...οχήματα της Αστυνομίας , εμείς βέβαια τα παιδιά , χωθήκαμε όπως-όπως όπου υπήρχε χώρος , άλλωστε ποιόν νοιαζόταν για κάθισμα , μας έφτανε η βόλτα με αυτοκίνητο , η καβάλα όπως λέγαμε τότε , λίγο ήταν ;
Η αναχώρηση είχε πανηγυρικό χαρακτήρα , με τα τραγούδια μας , τα καλαμπούρια και τα πειράγματα που συνεχίστηκαν , ασταμάτητα , μέχρι τη Ρέρεση , διαδρομή όχι και τόσο μικρή ( χρονικά τουλάχιστον ) για την εποχή εκείνη , που οι δρόμοι ήταν στα κακά τους χάλια , αλλά και τα αυτοκίνητα σε ακόμα χειρότερα .
Εγώ στριμωγμένος , πίσω- πίσω στο λεωφορειάκι , καθόμουνα κάτω με την πλάτη ακουμπισμένη στα κοφίνια και τις νταμουζάνες , έχοντας ανάμεσα στα ανοιχτά μου πόδια ένα μπακράτσι με γιαούρτι , σκεπασμένο με μιά , κλασσική για την εποχή πιά , μπλέ καρώ πετσέτα και ήμουνα υπεύθυνος για την ασφάλειά του .
Φτάσαμε λοίπόν κάποτε , κόντευε μεσημέρι , στη Ρέρεση βραχνιασμένοι απ' τα τραγούδια και τις φωνές και στρατοπεδεύσαμε στον προκαθορισμένο χώρο , στρώθηκαν οι απαραίτητες κουρελούδες , ανοίχτηκαν τα τροφοδέματα και ξεκίνησε μετά τις ευλογίες του παπά Κοράκη το πανηγύρι , παιχνίδια , τραγούδια , πειράγματα , γέλια και φωνές αντιλαλούσαν στη ρεματιά που ήταν δίπλα μας , ενώ απ' το χάνι , που ήταν λίγο πιό πάνω , μας κοίταγαν και μας χαιρετούσαν .
Όπως ήταν επόμενο , τσάκα-τσάκα στήθηκε χορός και σε λίγο το γλέντι άναψε του καλού καιρού , όλοι ξεφάντωναν σαν μικρά παιδιά , όλες οι έγνοιες είχαν μείνει στο χωριό , εδώ υπήρχε μόνο κέφι , γλέντι και ξενοιασιά , πραγματικό παραλήρημα....
Τα παιδιά παρέες - παρέες παίζαμε όλα τα παιχνίδια της ..εποχής , κρυφτό , κυνηγητό , μακρυά γαιδούρα , μπάλα , στριφογυρίζοντας ανάμεσα στο χορό και τα..τραπέζια τσιμπολογώντας απ' τα απλωμένα πάνω στις κουρελούδες φαγητά , φροντίζοντας να φέρνουμε νερό από έναν άμπλα , που ήταν παρα κάτω κοντά στη ρεματιά , κι' αφού ξεθεωθήκαμε απ' το τρεχαλητό αρχίσαμε το μπίζ και τα σχετικώς πιό ξεκούραστα παιχνίδια ενώ οι μεγάλοι χόρευαν και ταγουδούσαν ασταμάτητα .
Μεταξύ των εκδρομέων ήταν κι' όλη ,σχεδόν , η αστυνομική δύναμη του Λιδορικίου , ένας δε χωροφύλακας , Νιόνιο τον έλεγαν θυμάμαι , ήταν φοβερός καλαμπουρτζής και έκανε διάφορα αστεία νουμεράκια , είχε κι' ένα ψεύτικο μουστάκι , που μιά το φορούσε και μιά τόβγαζε και στην αρχή μας έκανε μεγάλη εντύπωση , σε κάποιο ...χορευτικό λοιπόν νούμερο , σε στυλ καν-καν , τούφυγε το παπούτσι που αφού διέγραψε μιά τροχιά αρκετών μέτρων περνώντας πάνω απ' τα κεφάλια των χορευτών , προσγιαουρτώθηκε ..ανωμάλως μέσα στο μπακράτσι με το γιαούρτι κάνοντας όλους ήταν γύρω απ' αυτό κάτασπρους . Το γέλιο που έπεσε φυσικά και δεν περιγράφεται , όπως είναι δύσκολο να περιγραφεί η ατμόσφαιρα που επικρατούσε όλη την ώρα απ' τη στιγμή που φτάσαμε , σιγά-σιγά κατέβηκαν κι' απ' το χάνι περαστικοί και έγιναν ένα με μας και ήμασταν πιά όλοι μια μεγάλη-μεγάλη παρέα που ξεφάντωνε .
Σιγά-σιγά όμως απ' το φαγητό , το κρασί, το χορό και το τραγούδι άρχισε να εμφανίζεται και η νύστα , πολλοί λοιπόν ξάπλωσαν στον ίσκιο , κάτω απ' τα δέντρα που ήταν γύρω , και πήραν και τον υπνάκο τους ενώ ο χορός , το φαγοπότι και το τραγούδι καλά κρατούσαν .
Μόλις ο ήλιος άρχισε να πέφτει άρχισαν οι ετοιμασίες της επιστροφής , μαζεύτηκαν όλα τα συμπράγκαλα , ο χορός βέβαια συνεχιζόταν , και σε κάποια στιγμή δόθηκε το πρόσταγμα της ...αναχώρησης , που έγινε βέβαια με βαρειά καρδιά , έτσι όμως είναι τα ωραία πράγματα στη ζωή μας , κρατάνε , δυστυχώς ...πολύ-πολύ.. λίγο....”
Χαρακτηριστική φωτογραφία του τότε χανιού της Ρέρεσης , του Αδαμοπουλαίϊκου , το 19θέσιο Ford , που έκανε , απ’ το1950 μέχρι και το 1952 , τη συγκοινωνία Ναύπακτος – Λιδορίκι , έχει κάνει τη..συνηθισμένη του ..στάση , γιά καφέ , στο χάνι , την 30 Αυγούστου 1950 ! Η φωτογραφία είναι απ’ το αρχείο Ιωαν. Δούνη .
Σιγά – σιγά , τα χάνια ..έσβυσαν , και όσα απόμειναν λειτουργούν , πιά , σαν κεφετεριο..εστιατόριο..ταβέρνες , το ίδιο και το χάνι Ρέρεση , το “ κρατάει “ η κόρη του αείμνηστου Αποστόλη Αδαμόπουλου , Ελένη Αδαμοπούλου – Τετώρου , και μάλιστα με πολύ μεγάλη επιτυχία .
Ο επισκέπτης , θα βρει πάντα καλό φαγητό , και μάλιστα κυνήγι , καλομαγειρεμένο απ’ την κ . Ελένη , κι’ όλοι όσοι πέρασαν , ξαναπερνάνε γιά αγριογούρουνο , λαγό , φάσες , κεφτέδες κλπ , κι’ έχουν να το λένε ….
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι ………
No comments:
Post a Comment