Η μικρή , ορεινή , φτωχή αλλά ηρωική επαρχία Δωρίδας , με σημερινό πληθυσμό 15.330 , πλήρωσε με βαρύ τίμημα , την αντίσταση κατά των κατακτητών Γερμανών . Πέντε χωριά , μεταξύ αυτών και η πρωτεύουσά της το Λιδορίκι , πυρπολήθηκαν : Καρούτες , δύο φορές , Σκαλούλα εξ ολοκλήρου , Καρουτιανά χάνια εξ ολοκλήρου , Μαλανδρίνο μερικώς , Αιγίτιο εξ ολοκλήρου , Λιδορίκι εξ ολοκλήρου και με πέντε θύματα που σφαγιάστηκαν απ’ τους κατακτητές , τους : Αθ.Τσίγκα , Δημ. Παπαδόπουλο , Βας. Παπαπαναγιώτου και τις δύο αδελφές Μαρία Πουρνιά και Ευθυμία Λατσούδη . Ζημιές σοβαρές επίσης έπαθαν απ’ τους βομβαρδισμούς τα χωριά : Κάλλιο , Κόκκινος , Τριβίδι και Χάνια Στενού .
Η καταστροφή όμως του Λιδορικίου δεν είναι ένα ξεχωριστό γεγονός αλλά συνέχεια ενός άλλου γεγονότος , της μάχης των Καρουτών που έγινε το βράδυ της 3ης προς 4η Αυγούστου 1944 και εξελίχθηκε ως εξής . Ένα Γερμανικό απόσπασμα , με δύναμη πάνω από 300 άντρες που κινούνταν από την Άμφισσα προς την τοποθεσία Έλατος , με σκοπό να χτυπήσει το Λιδορίκι , που αποτελούσε την έδρα της 5ης ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ , της οποίας διοικητής ήταν τότε ο Συνταγματάρχης Γεώργιος Ρήγος – « Φεραίος ».
Το βράδυ της 4ης και το πρωί της 5ης Αυγούστου οι Γερμανοί είναι μέσα στις Καρούτες , ωστόσο δεν προχωρούν προς το Λιδορίκι . Αντίθετα μένουν στο χωριό και επιδίδονται στο συνηθισμένο τους έργο , το πλιάτσικο . Απ’ την άλλη πλευρά όλα τα τμήματα της Ταξιαρχίας βρίσκονται στις θέσεις τους και προχωρώντας αθόρυβα κυκλώνουν το χωριό χωρίς να τους αντιληφθούν οι Γερμανοί . Όλοι περιμένουν να δοθεί το σύνθημα , βολή όλμου , για να αρχίσουν την επίθεση , ένας πυροβολισμός όμως Γερμανού στρατιώτη , που κάτι αντιλήφθηκε , έσπασε τη σιωπή .
Η ώρα ήταν 12:30 το μεσημέρι όταν άρχισε η επίθεση , απ’όλες τις πλευρές οι αντάρτες επιτίθενται και αιφνιδιάζουν τους Γερμανούς αποδεκατίζοντάς τους , οι νεκροί και τραυματίες πολλοί κι’ απ’ τις δύο πλευρές , οι απώλειες όμως των Γερμανών πολύ μεγάλες , απ’ τους 320 άντρες , οι 203 έπεσαν νεκροί και οι αιχμάλωτοι έφτασαν τους 110 , μεταξύ των οποίων πολλοί τραυματίες , ενώ λέγεται πως 5 κατάφεραν να ξεφύγουν .
Αυτή η πανωλεθρία ήταν η αιτία που οι Γερμανοί έκαψαν το Λιδορίκι , μανιασμένοι κινούνται διχαλωτά , ένα τμήμα κατευθύνεται προς τον Έλατο και το άλλο ακολουθεί τον κεντρικό δρόμο , οι μάχες στον Έλατο και στα υψώματα του Μαλανδρίνου μαίνονται αλλά η κατάσταση γίνεται όλο και πιο έκρυθμη , απειλητική . Γι’ αυτό δίνεται η εντολή απ’ την αντάρτικη διοίκηση να εγκαταλείψουν οι κάτοικοι το Λιδορίκι . Μερικοί βέβαια είχαν φύγει από μόνοι τους νωρίτερα .
Αναστατωμένοι οι Λιδορικιώτες , αντιμετωπίζουν μια πρωτόγνωρη θύελλα , αρχίζουν να κρύβουν ό,τι πολύτιμο είχαν , να τα παραχώνουν σε κήπους και χωράφια πιστεύοντας πως θα τα σώσουν . Ύστερα ακολούθησε το μαζικό φευγιό , γίνανε ..πρόσφυγες στον τόπο τους . Τα όσια όμως και τα ιερά , στέφανα και εικόνες τα παίρνουν μαζί τους και αμίλητοι , βουβοί και φαρμακωμένοι εγκαταλείπουν το αγαπημένο τους χωριό . Το θέαμα είναι τραγικό , άντρες γυναίκες , παιδιά , ηλικιωμένοι παππούδες και γιαγιάδες , σε ομάδες , οικογένειες , σόγια – σόγια , γειτονιές συγγενολόγια , όλοι φορτωμένοι , ως και τα μικρά παιδιά φεύγουν βιαστικά βορειοδυτικά , για τη φτελιά , το Κόστευο και τα γύρω χωριά , σε τσοπάνικα κονάκια και στρούγκες , ενώ άλλοι τράβηξαν κατά την Πλέσιβα , το βουνό απέναντι απ’ το χωριό και κονάκεψαν σε σπηλιές , αλλά και μέσα στα δέντρα και τα πουρνάρια , από εκεί είχαν τη δυνατότητα να βλέπουν το χωριό απέναντι .
Εν τω μεταξύ οι αντάρτες στον τομέα του Μαλανδρίνου αμύνονται ηρωικά , και στους δύο τομείς , άνισος ο αγώνας αλλά αντιστέκονται . Οι Γερμανοί φέρνουν και ενισχύσεις και έτσι με την υπεροπλία και τη δύναμη πυρός που έχουν αναγκάζουν τους αντάρτες να υποχωρήσουν , έχοντας εξαντλήσει και τα πυρομαχικά τους . Παρόλα αυτά προσπαθούν στη « Στρουζόραχη » παντί μέσω να ανακόψουν τη Γερμανική πορεία ρίχνοντας όσα βλήματα όλμου είχαν .
Το Λιδορίκι επί δύο μέρες ( 27-28 Αυγούστου )είναι νεκρό , έρημο και κρύο . Άρχισε το άγριο σφυροκόπημα « τραντάζοντας » το έρημο χωριό με βολές πυροβόλων και όλμων .
Τέλος , αφού πυρπόλησαν το Παλαιόκαστρο ( Καρουτιανά Χάνια ) , κατευθύνθηκαν προς το Λιδορίκι , 29 Αυγούστου 1944 , γιορτή της αποκεφάλισης του Ιωάννου Προδρόμου , η άδεια σχεδόν πόλη έπεσε στα χέρια των μανιασμένων Χιτλερικών , κει μετά την λεηλασία πυρπολήθηκε .
Τα σπίτια έγιναν παρανάλωμα του πυρός , μ’εκείνη τη διαβολική άσπρη σκόνη που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί .
Τεράστιοι καπνοί έπνιγαν τον ουρανό , ενώ απέναντι οι Λιδορικιώτες , μέσα απ’ τα πουρνάρια έβλεπαν δακρυσμένοι το βιός τους , το χωριό τους να γίνεται στάχτη , κι’ αυτοί ανήμποροι να κάνουν κάτι…
Μερικοί μεγάλοι , είχαν πάει από νωρίς και είχαν πιάσει ένα αγναντερό μέρος για να παρακολουθήσουν την εξέλιξη , κάποια στιγμή δε , πάγωσαν όλοι γιατί το βραδάκι έπεσε κι’ η είδηση ότι : « Οι Γερμανοί θα’ρθουν προς τα εδώ και θα πάρουν σβάρνα τα χωριά » , γι’αυτό όλοι ήταν τρομοκρατημένοι .
Τραγική η κατάσταση στο χωριό μας , σπίτια χτισμένα με ιδρώτα και αίμα , έγιναν στάχτη κι’ αποκαίδια , ακόμα και η εκκλησία έπεσε θύμα της Γερμανικής θηριωδίας . Ο απολογισμός της συμφοράς είναι τραγικός , 489 κτίσματα καταστράφηκαν τελείως , αποτεφρώθηκαν .
Το πρωί της επομένης , κατόπιν επειγούσης διαταγής τα στρατεύματα του ολέθρου και της φωτιάς απεσύροντο εσπευσμένως προς Άμφισσα , ενώ ακόμα σιγόκαιγαν οι τελευταίες φλόγες στα Λιδορικιώτικα σπίτια . Καπνοί , αποκαίδια , ερείπια και ξεκοιλιασμένα πτώματα των άτυχων γερόντων χωριανών μας , ήταν το φοβερό θέαμα που αντικρίσαμε στην επιστροφή μας , γράφει ο Λιδορικιώτης Γεωργ. Δημ Παπαδόπουλος στην εφημερίδα « Εμπρός »το 1950 , και κατέληγε : « Τόσα χρόνια πέρασαν και όμως η τραγική θυσία του Λιδορικίου , της οποίας ολίγαι κωμοπόλεις ή χωριά της Ελλάδος υπέστησαν , παραμένει εν πολλοίς άγνωστος . Το ολοκαύτωμα όμως αυτό δεν πρέπει να αγνοείται από το Κράτος διότι η υπόστασις του επάνω σε τέτοια γεγονότα και θυσίας στηρίζεται , τα οποία κληροδοτούνται υπερηφάνως εις την ιστορίαν του Έθνους ..»
Ενώ, ο Δ.Ν.Δημητρίου – Νικηφόρος , ένας απ’ τους πρωτοπόρους μόνιμους αξιωματικούς της Εθνικής Αντίστασης , στο 3τομο βιβλίο του , « Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης » περιγράφει το πρόσφατο τότε θλιβερό και αποκρουστικό θέαμα του κατακαμένου Λιδορικιού , που αντίκρισε κατερχόμενος απ’ το Μαυρολιθάρι ως εξής :… « Ο καιρός γλυκός , χιονοπωριάτικος ..Το Λιδορίκι μας αιφνιδίασε , μόλις το αντικρίσαμε σφίχτηκε η καρδιά μας . Ανηφόριζαν στην πλαγιά οι καψαλισμένοι τοίχοι – μόνο τοίχους έβλεπες , ένα πένθιμο δάσος , πυκνούς μαυρισμένους τοίχως , όπως τους άφησε η φωτιά… Σαν ένα προαιώνιο απολίθωμα κάποιας δεινής μοίρας . Και οι άνθρωποι …περπατούσαν ανάμεσα στα ερείπια σαν πενθώντας ακόμα το χαμένο χωριό τους …»
Πράγματι , έτσι το βρήκαμε , μείναμε άφωνοι και συγκλονισμένοι , κάπνιζαν ακόμα τα ερείπια . Πιανόταν η ανάσα μας , το Λιδορίκι , τα’ όμορφο χωριό μας δεν υπάρχει πιά , …απέραντη θλίψη ..
Έτσι , ερειπωμένο , με τους καπνούς ακόμα να πνίγουν την ατμόσφαιρα , βρήκαμε το χωριό μας , καταστροφή απόλυτη ..εφιάλτης …
Πάλαιψαν πολύ οι Λιδορικιώτες , να ξαναβάλουν τη ζωή τους στο ρυθμό της , με ιδρώτα και αίμα ξανάφτιαξαν σιγά – σιγά τα σπίτια και το βιος τους , και κατάφεραν να ξαναδώσουν τη χαρά στις φαμελιές τους , τους κυνηγούσε όμως πάντα η φριχτή εικόνα του καμένου χωριού τους και ο Γερμανικός εφιάλτης ..
Σήμερα το Λιδορίκι είναι μια πανέμορφη κωμόπολη , πρωτεύουσα της Επαρχίας Δωρίδας και έδρα του ομώνυμου Δήμου , το κακό όνειρο πέρασε πιά , μα παραμένει πάντα στην ψυχή τους το παλιό χωριό με την ιστορία των 13 αιώνων
No comments:
Post a Comment