Παιδιά Προσφύγων σε μάθημα ραπτικής στη Θεσσαλονίκη το 1921. Τα μαθήματα οργανώθηκαν σε συνεργασία της Ελληνικής και Αμερικανικής Κυβέρνησης μέσω του Ερυθρού Σταυρού (No. RC-8662)
Πολλά έχουν γραφτεί και πολλά έχουν ειπωθεί για την αναγκαστική μετανάστευση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας στις αρχές του 20ου αιώνα (1911 – 1922). Πολλά περισσότερα θα αναφερθούν επίσης μελλοντικά όπως οι δραματικές ιστορίες των ατόμων αυτών που υπέστησαν τις κακουχίες και δυσκολίες επιβίωσης που φέρνει η προσφυγιά.
Στις Μνήμες, βρισκόμενοι μπρος σ’ αυτό το τεράστιο θέμα του Ελληνισμού, καταστροφής, γενοκτονίας και εκτοπισμού αντιλαμβανόμαστε το μεγάλο και ανυπέρβλητο πολλές φορές έργο που έχουμε ξεκινήσει. Στο μακρύ αυτό δρόμο αναζήτησης ιστορικών πληροφοριών και ντοκουμέντων δεν μειώνονται καθόλου στη μνήμη μας τα δεινά των προσφύγων. Μέσα σ’ αυτά συγκαταλέγονται και τα δεινά των παιδιών που δίχως να φταίνε σε τίποτα (όπως πάντα), δίχως να έχουν προξενήσει κανένα ίχνος έχθρας ή μίσους μεταξύ λαών, έχουν υποστεί το μένος της συμφοράς και του τρόμου.
Η σελίδα αυτή στις Μνήμες, μέσω φωτογραφικού υλικού της εποχής, προσπαθεί να δώσει μια όψη και μια αίσθηση του τι συνέβη τότε και τι συμβαίνει γενικότερα στον κόσμο όταν η απληστία και η μιζέρια των ισχυρών δεν έχει όρια. Όταν η δίψα για υπεροχή και ο ρατσισμός υπερνικά κάθε καλή θέληση κι ελπίδα. Είμαστε υπόχρεοι να μην ξεχάσουμε. Είμαστε υπόχρεοι να το επαναλαμβάνουμε μέχρι να σταματήσει αυτή η πλεονεξία και η λαιμαργία να εξαληφθεί.
Οι φωτογραφίες εδώ δεν αποτελούν παραγωγή του Χόλυγουντ, ούτε στημένες καταστάσεις αυτών που απεικονίζουν. Η καθεμιά τους είναι και μια μεγάλη ιστορία και δεν μπορεί ν’ αποτελέσει σειρά σε άλμπουμ. Η καθεμιά είναι άλμπουμ από μόνη της. Το κρίμα είναι πως το υλικό δεν είναι στα χέρια μας και για μιά ακόμη φορά περιμένουμε ξένους να μιλήσουν για την ιστορία μας.
Δεν είναι χαρμόσυνα νέα αυτά. Αυτά είναι η τραγική πραγματικότητα του σήμερα και των εποχών της απληστίας του ανθρώπου. Αν καταφέρουμε κάποτε να εξαλείψουμε την πλεονεξία απ’ αυτόν τον πλανήτη τότε θα μπορούσαμε να λεγόμαστε πολιτισμένοι.
Συμφιλίωση με τη θάλασσα από παιδιά προσφύγων που ποτέ στον παρελθόν δεν την είχαν ξαναδεί. (1915)
Τα ορφανά προσφυγόπουλα πιο πάνω βρίσκονται στον Μαραθώνα και τα έφεραν εδώ από τα βάθη της Μικράς Ασίας (Εγγύς Ανατολή) το 1915 και ποτέ δεν είχαν δει θάλασσα, ποτέ δεν έβρεξαν τις σκέψεις τους με όλα τα ωφέλη της πανέμορφης φύσης που ζούσαν. Είναι Ελληνόπουλα και Αρμενόπουλα και η φωτογραφία βρίσκεται σήμερα στο Library of Congress της Αμερικής. Ανήκει στο George Grantham Bain Collection (Library of Congress) (Νο. 7034).
Παιδιά Ελλήνων και Αρμενίων (1922)
Στη φωτογραφία αυτή έχουμε παιδιά Ελλήνων και Αρμενίων που επέζησαν τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Τα παιδιά βρίσκονται σ’ ένα στρατώνα κοντά στην Αθήνα. Δείτε προσεκτικά τα υποδήματά τους, πιο κάτω θα τα δούμε πιο κοντά. Η Ελλάδα την εποχή εκείνη δέχτηκε περί το ένα εκατομμύριο πρόσφυγες, μεγάλο ποσοστό των οποίων ήταν παιδιά. Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή Frank and Frances Carpenter Collection (Library of Congress), νούμερο 1469.
Παιδιά Ελλήνων και Αρμενίων προσφύγων (1923)
Στη φωτογραφία εδώ και πάλι παιδιά Ελλήνων και Αρμενίων προσφύγων από τη Μικρά Ασία έξω από την Αθήνα περιμένοντας το συσσίτιο. Συλλογή Frank and Frances Carpenter Collection (Library of Congress), νούμερο 1601.
Έλληνες πρόσφυγες (1922)
Εδώ έχουμε οικογένειες Ελλήνων προσφύγων στην Ελλάδα το 1922. Χαμογελούν γιατί κατόρθωσαν να διαφύγουν το μένος της καταστροφής της Σμύρνης και βρήκαν ένα ήσυχο τόπο, πάνω στο χώμα το ξερό… είναι όμως ελεύθερο κι ελληνικό. Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ερυθρού Σταυρού, νούμερο RC-33872.
Προσφυγόπουλα και δείγματα των υποδημάτων (1921)
Δείγματα των υποδημάτων τους. Προσφυγόπουλα του Καυκάσου στη Θεσσαλονίκη και σε αναζήτηση παπουτσιών από την Αμερική. Οι Αμερικανοί παρακολουθούν τις μετακινήσεις του κόσμου και οι φιλανθρωπικοί οργανισμοί κάνουν ότι μπορούν, προσφέροντας τρόφιμα, ρουχισμό και φάρμακα (δυσεύρετα) για τους πληγέντες. Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ερυθρού Σταυρού, νούμερο RC-8719.
Προσφυγόπουλο με τη γέννησή του (1921)
“Too crowded for comfort” -Έτσι αρχίζει η περιγραφή της εικόνας στην Αγγλική. Το μωρό είναι δυνατόν να μην κλαίει ανάμεσα σε τηγάνια, κουτιά και κατσαρόλες να το κρατούν συντροφιά; Φωτογράφος του Ερυθρού Σταυρού βρήκε αυτό το μωρό προσφύγων στη Θεσσαλονίκη το 1921. Και όπως σημειώνει το ρεπορτάζ, αυτές οι οικογένειες έμειναν έτσι τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, όσο χρειαζόταν η αρρώστεια και ο θάνατος να τους επισκεφτούν. Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ερυθρού Σταυρού, νούμερο RC-8693.
Πόση χαρά μπορούν να προσφέρουν μερικά καθαρά ρούχα σ’ ένα μικρό παιδί. Δεν υπάρχει αμφιβολία ζωγραφισμένη στο χαμόγελό του… Έλληνας κι αυτός πρόσφυγας από τον Καύκασο που έφτασε για μια καλύτερη μοίρα, το 1921. Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ερυθρού Σταυρού, νούμερο RC-8709.
Ξιπόλυτη έξω από τη Θεσσαλονίκη (1921)
Όπως το αγόρι πιο πάνω έτσι και το κοριτσάκι, πρόσφυγας από τον Καύκασο, ντυμένη σε κουρέλια ψάχνει κάτι μέσα σ’ έναν κουβά που θα της δώσει χαρά. Τι άραγε μπορεί να περιέχει ο κουβάς…; Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ερυθρού Σταυρού, νούμερο RC-8689.
Κούκλες παιδικές… 1921
Αυτά δεν είναι ούτε iPad, ούτε κινητά τηλέφωνα παιδιών. Δεν είναι φτιαγμένα σε εργοστάσιο παιχνιδιών και ούτε περιστρέφονται τα κεφάλια τους. Είναι οι κούκλες των παιδιών, τα παιχνίδια που έφεραν μαζί τους και τα προσφυγοποίησαν. Αλλά δεν έχουν τίποτε άλλο να παίξουν, εκτός από εκείνα τα παιχνίδια που μπορούν να φτιάξουν μόνα τους. Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ερυθρού Σταυρού, νούμερο RC-6779.
Ορφανοτροφείο Ερυθρού Σταυρού (1922)
Είσοδος του ορφανοτροφείου του Ερυθρού Σταυρού. Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ερυθρού Σταυρού (No. RC-10435).
Τάξεις ραπτικής για γυναίκες στην Αθήνα το 1920, οργανωμένες από τον Ερυθρό Σταυρό, για παιδιά και γυναίκες. Όλοι κρατούν ρουχισμό που κατασκευάστηκε από τους πρόσφυγες για τους πρόσφυγες. Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ερυθρού Σταυρού (No. 09544).
Σοβαρή συζήτηση… στη Θεσσαλονίκη. Προσφυγόπουλα από τον Καύκασο στον καταυλισμό το 1921. Το μεγαλύτερο παιδί έχασε το ένα πόδι και ένα χέρι σε ατύχημα του τρένου που τους μετέφερε εκεί. Το παιδί αυτό ήταν το πιο δημοφιλές στον καταυλισμό τότε, αλλά και σήμερα που γράφουμε αυτά τα λόγια. Ατενίζοντας αυτή την εικόνα πρέπει να συγκινούνται οι πάντες. Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ερυθρού Σταυρού (No. RC-8710).
“Τα παιδιά… γιατί τα παιδιά;” – Δεν είναι χαρμόσυνα νέα αυτά. Αυτά είναι η τραγική πραγματικότητα του σήμερα και των εποχών της απληστίας.
Ιάκωβος Γαριβάλδης
για τις Μνήμες – Αλησμόνητες πατρίδες
Αύγουστος 2014
No comments:
Post a Comment