ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ : ΠΟΙΗΜΑ ( Ε' ) .

 

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΣΤΙΧΟΥ .

Τα ποιήματα δεν έχουν ούτε τις ίδιες στροφές , ούτε τους ίδιους στίχους . Διαφέρουν μεταξύ τους και κάθε ένα έχει δική του μορφή , αλλά και πολλά μοιάζουν μεταξύ τους , αυτό θεωρείται μάλλον ..φυσικό , γιατί οι ποιητές , σε γενικές γραμμές , ασχολούνται με τα ίδια , πάνω-κάτω , θέματα .

Η ομοιοκαταληξία των στίχων γιά να είναι τεχνική , πρέπει οι λέξεις που κάνουν την ομοιοκαταληξία να είναι διαφορετικές , να μην είναι και οι δυό ουσιαστικά , ρήματα , επίθετα , όμοια δηλαδή μέρη του λόγου . Αν η μιά λέξη είναι ουσιαστικό , η άλλη να είναι επίθετο , η επίρρημα , η αντωνυμία , η ρήμα .

Ο στίχος γιά να είναι άρτιος , σωστός , χρειάζεται προσοχή . Δεν πρέπει να υπάρχουν λάθη που οπωσδήποτε τον ζημιώνουν . Σημαντική αδυναμία στο στίχο είναι η χ α σ μ ω δ ί α .

Πολλές φορές , υπάρχουν δύο η τρία φωνήεντα το ένα κοντά στο άλλο που μπορεί να είναι σε μιά λέξη η σε δυ'ο λέξεις , στο τέλος της μιάς και στην αρχή της άλλης . Τότε με την προφορά , δημιουργείται μιά άσχημα ακουστική εντύπωση , αλλά και στη γλώσσα είναι δυσάρεστο . Περισσότερο κακόηχη γίνεται η προφορά , όταν το τελευταίο φωνήεν που υπάρχει στη λέξη είναι το ίδιο με το αρχικό της άλλης .

Π.χ. χαρά ακόμα σε ζητώ . Χασμωδία . Το α με το α ζημιώνουν το στίχο , τον κάνουν άσχημο .

Ο ποιητής γιά να πετύχει ωραίο στίχο και ν' αποφύγει τα λάθη χρησιμοποιεί τα πάθη των φθόγγων : έκθλιψη , συναίρεση , συνίζηση , κράση , αφαίρεση , η βάζοντας ένα ν η ένα γ . Μ' αυτά χάνεται η χασμωδία .

Έ κ θ λ ι ψ η είναι όταν από μιά λέξη διώχνεται ένα φωνήεν . Σε δυό λέξεις που η μιά τελειώνει σε φωνήεν και η άλλη αρχίζει από φωνήεν φεύγει το ένα . Το άχαρο = τάχαρο , το όνειρο = τόνειρο , από όλα = απόλα ..

Σ υ ν ί ζ η σ η είναι όταν δυό συλλαβές προφέρονται μία είτε στη ίδια λέξη είναι , είτε σε δύο λέξεις . Π.χ : ζεστή η στοργή της μάνας . τραβάει το χέρι τ' άσαρκο.

Στον πρώτο στίχο το ζεστή η , είναι ένα μέτρο και οι τρεις συλλαβές προφέρονται . Το ίδιο και στο δεύτερο στίχο η λέξη τραβάει ( τρα - βάει ) .

Κ ρ ά σ η είναι όταν δύο λέξεις γίνονται μία .

Π.χ. μου έλεγε = μούλεγε

του έβαλα = τούβαλα , του έφτιαξα = τούφτιαξα , σου έδωσα = σούδωσα .

Σ υ ν α ί ρ ε σ η είναι όταν μικραίνουμε κατά μιά συλλαβή μιά λέξη γιατί έτσι εξυπηρετείται

ο στίχος ως προς το μέτρο .

Π.χ. μιλάω = μιλώ , τραβάω = τραβώ , πολεμάει = πολεμά ...

Α φ α ί ρ ε σ η είναι το κόψιμο το κόψιμο μιάς συλλαβής από τη λέξη γιά να αποφεύγεται η

χασμωδία . Π.χ. πήγε κει , αντί επήγε εκεί , ήρθε δω , αντί ήρθε εδώ ...

Π α ρ ε μ β ο λ ή γράμματος είναι , όταν ανάμεσα σε δύο φωνήεντα βάζομε κυρίως το ν η το

γ γιά την κατάργηση της χασμωδίας .

Π.χ. άκουγεν εκείνος , αντί άκουγε εκείνος , από την πόλην έρχομαι , αντί

από την πόλη έρχομαι , καινούργιο αντί καινούριο , αγέρας αντί αέρας ...

Κι ακόμα ο ποιητής μπορεί ν' αντικαταστήσει λέξεις , με άλλες συνώνυμες και ισοδύναμες γιά την εξυπηρέτηση του στίχου . Όμως , έξω από τα μέσα που χρησιμοποιούνται γιά την αποφυγή του λάθους , υπάρχουν κι' εκείνα που δίνουν ζωή στη σκάψεις και παραστατικότητα στην έκφραση . Αυτά είναι τα καλολογικά στοιχεία , οι εικόνες , τα κοσμητικά επίθετα , οι παρομοιώσεις , οι μεταφορές , οι προσωποποιήσεις , οι αλληγορίες , ο πλεονασμός , η περίφραση και άλλα .

Ο στίχος γιά να είναι καλός δεν πρέπει να έχει χασμωδίες , πρέπει να έχει ένα ολοκληρωμένο νόημα , να μην έχει χωρισμένες συλλαβές , να μην υπάρχει παραμόρφωση στις λέξεις , όπως π.χ : ακλούθησε , αντί ακολούθησε , το βράδ' αντί το βράδυ , το ματ' αντί το μάτι ...

Δεν πρέπει να γίνεται χρήση δημοτικής γλώσσας και καθαρεύουσας . Και η παρήχηση δεν είναι πάντοτε καλή . Όταν δεν πετυχαίνεται η αρμονία στο στίχο , η κακοφωνία είναι πολύ άσχημη , αποκρουστική . Μας απομακρύνει από την ποίηση , μας απογοητεύει , όσο κι' αν μας εξυπηρετεί στο τεχνικό μέρος , ζημειώνει το αποτάλεσμα . Επίσης , και η μετατόπιση στη λέξη και αυτή μπορεί να μας εξυπηρετεί , δεν πρέπει όμως να γίνεται . Το διασκέλισμα είναι επικίνδυνο , όπως επίσης άσχημο είναι και η επανάληψη των ίδιων λέξεων .

Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ο Σ ...ΣΤΙΧΟΣ .

Μιλήσαμε παραπάνω γιά τον έμμετρο λόγο , την παραδοσιακή ποίηση . Όμως έξω από αυτή έχομε και τον ελεύθερο στίχο . Ο ελεύθερος στίχος διαφέρει από τον παραδοσιακό στίχο . Δεν έχει ομοιοκαταληξίες , δεν είναι ισοσύλλαβος . Μπορεί ο ένας στίχος να έχει λίγες συλλαβές κι ο άλλος περισσότερες , μπορεί η ποίηση αυτή να φαίνεται εύκολη , είναι όμως πολύ δύσκολη . Έχει αρμονία λεπτή , τόνους ρυθμικούς , έχει βάθος , έμπνευση , λυρισμό . Είναι η ποίηση που παίρνει μιάν αξιόλογη θέση στη σύγχρονη λογοτεχνική ζωή .

Ο ελεύθερος στίχος δεν έχει τη σταθερότητα της μορφής και δεν φυλακίζεται στον περιορισμένο χώρο του έμμετρου λόγου γιά να μπορεί έτσι να έχει να απλώνει την έκφρασή του , ο ποιητής μπορεί έτσι να κινηθεί χωρίς περιορισμούς στην έκταση του στίχου του , χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ασυδοσία , πεζολογία και κατάχρηση της ελευθερίας που του δίνεται γιά τη δημιουργία .

Στον ελεύθερο στίχο , οι λέξεις διαλέγονται προσεχτικά , τα νοήματα πρέπει να είναι δεμένα , οι εικόνες ολοζώντανες , καθαρές και να υπάρχει ρεαλισμός , βάθος και μουσικότητα . Αν και λείπουν , η ομοιοκαταληξία , οι κανονικές στροφές η κι' αν δεν έχει καθόλου στροφές , είναι πάντα τεχνικός , δουλεμένος με έμπνευση , αγάπη , πίστη , λυρισμό και ομορφιά . Αποφεύγει τις χασμωδίες , την πολυλογία , το περιττό . Π.χ.

     TO  TEΛΕΙΩΜΑ  ΤΗΣ  ΜΕΡΑΣ..

Το ηλιοβασίλεμα με γεμίζει θλίψη ,

καθώς οι λιγοστές αχτίδες του ήλιου ,

γέρνουν και χάνονται , στης φλογισμένης λίμνης τα νερά...

χαράζοντας ένα ασημόχρυσο παραμυθένιο μονοπάτι...

άραγε ποιός να ξέρει που τάχα..οδηγεί !! .......Κ.-

 

                     *         *           *

 

Ονειρεμένο φίλοι μου το ταξείδι μας αυτό στον παραμυθένιο κόσμο της ποίησης , έστω και ..ερήμην της...

Ξεκινήσαμε απ' την αρχαία Ελληνική ποίηση , τη..γεννήτρα της ποίησης , περάσαμε βιαστικά το χρόνο , σταθήκαμε γιά λίγο , σε σημαντικούς σταθμούς του Ελληνικού έθνους , τραγουδάσαμε το δημοτικό μας τραγούδι , νοιώσαμε το ανέσπερο φως των μεγάλων μας ποιητών , του Βαλαωρίτη , του Κάλβου , του Σολωμού , του Παλαμά , του Γρυπάρη , του Παπαντωνίου , του Καβάφη , Του Καββαδία , του ..του..που μας έδωσαν την ομορφιά της ψυχής τους με τους υπέροχους στίχους τους , κάνοντας έτσι αθάνατη την ποίηση , άφθαρτη ομορφιά της ζωής της ..καθημερινότητάς μας ..

Χρέος μας τώρα απομένει , αυτή την ποίηση , να την κάνουμε κομμάτι της ζωής μας , της ίδιας μας της ψυχής , να την αγαπήσουμε και να την κάνουμε τραγούδι μας , τραγούδι του λαού μας , και να την παραδώσουμε στις γενιές που έρχονται , που θάρχονται πάντα , και θα κάνουν το όμορφο , το ονειρεμένο αυτό ταξείδι , που θα τους οδηγεί σε ένα καλύτερο κόσμο...

 

...το παράθυρο του ονείρου ας μένει πάντα ανοιχτό , τα παιδιά μας πρέπει να μάθουν να ονειρεύονται , η ποίηση είναι το πανέμορφο κατάλευκο άτι , που μπορεί να μας πετάει και πάνω απ' τα σύννεφα....
Στη συνέχεια , θα μπούμε και λίγο στα..χωράφια του Πεζού Λόγου , αλλά...αύριο......

Καλό σας βράδυ , να περνάτε καλά.......Κ.-

 

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι....