ENAΣ ΦΤΕΡΩΤΟΣ ΘΕΟΣ ΠΟΥ ΔΙΩΧΝΕΙ ΤΑ ΔΑΙΜΟΝΙΑ

 

Άγαλμα του Αιγύπτιου θεού Μπες
που εικονίζεται σε έναν από τους σφραγιδόλιθους

Ήταν πιθανότατα ελληνόφωνη Εβραία που έζησε στη Θεσσαλονίκη των ρωμαϊκών χρόνων. Τάφηκε στο ανατολικό νεκροταφείο της πόλης και στο ταξίδι της στον άλλο κόσμο είχε συντροφιά δύο μαγικά όπλα: δύο σφραγιδόλιθους που στόχο είχαν να κρατήσουν τα δαιμόνια μακριά της!

Σε ομιλία της με θέμα «Εβραϊκή μαγεία στη ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη», κατά τη διάρκεια της 25ης Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο σε Μακεδονία και Θράκη (1-3 Μαρτίου, παλαιά Φιλοσοφική σχολή ΑΠΘ), η αρχαιολόγος Δέσποινα Ιγνατιάδου θα παρουσιάσει αυτά τα ιδιαίτερα σπάνια ευρήματα.
Όπως η ίδια εξήγησε, «οι μαγικοί σφραγιδόλιθοι κατασκευάζονται μετά τον 2ο μεταχριστιανικό αιώνα των ρωμαϊκών χρόνων και έχουν πάντα πάνω τους απεικονίσεις μαγικών θεοτήτων, χαρακτήρες, μαγικές επιγραφές ή σύμβολα. Συνδυαζόμενοι με τον λίθο από τον οποίο είναι κατασκευασμένοι, οι χαρακτήρες αυτοί και τα σύμβολα προστατεύουν τον φέροντα, διώχνοντας μακριά το κακό».
Αιγυπτιακός θεός


Οι δύο σφραγιδόλιθοι βρέθηκαν σε πολύ καλή κατάσταση. Οι πέτρες τους είναι δεμένες σε χρυσό κόσμημα (μενταγιόν), μολονότι πολλές φορές οι σφραγιδόλιθοι προσαρμόζονταν σε δαχτυλίδια ή χρησιμοποιούνταν ακόμη και γυμνοί, διότι «δεν ήταν απλώς διακοσμητικά αντικείμενα: κουβαλούσαν μια φυλακτική αξία, ούτως ή άλλως», σημείωσε η αρχαιολόγος.
Ο ένας σφραγιδόλιθος έχει χαραγμένη μια επιγραφή, πιθανότατα ένα μαγικό ξόρκι, ενώ ο άλλος απεικονίζει τον αιγυπτιακό θεό Μπες -Πάνθεος ή Πανθέος. «Είναι ένας θεός που έχει τη μορφή δύσμορφου νάνου, αλλά στη μαγική του εκδοχή αποκτά φτερά, κρατάει σκήπτρα και φοράει στέμμα. Μια πανθεϊστική μορφή, δηλαδή, που συνδυάζει χαρακτηριστικά και άλλων θεοτήτων».
Πολύτιμα αντικείμενα


Η ταφή ήρθε στο φως το 1972 στο ανατολικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης, μέσα στην Έκθεση, «αλλά τα ευρήματα μόλις τώρα μελετήθηκαν και συσχετίστηκαν με το σύνολό τους. Η ανασκαφή είχε μείνει αδημοσίευτη, δεν γνωρίζω για ποιον λόγο και δεν έχω βρει ακόμη ποιος την έκανε», επεσήμανε η κ. Ιγνατιάδου.
Πρόκειται, πάντως, για δύο πολύ σπάνια ευρήματα, για δύο λόγους: Πρώτον, γιατί στην Ελλάδα δεν υπάρχει ανάλογο ανασκαφικό εύρημα και, δεύτερον, γιατί για πρώτη φορά βρέθηκαν μέσα σε τάφο. «Υπάρχουν πάρα πολλά ευρήματα σε ιδιωτικές συλλογές ανά τον κόσμο, και μάλιστα δεν γνωρίζαμε πού τα έβρισκαν γιατί τα αγόραζαν μανιωδώς συλλέκτες. Μέχρι κάποια εποχή, δεν γνωρίζαμε καν αν ήταν αρχαία, γιατί τα θεωρούσαν αναγεννησιακά», τόνισε η κ. Ιγνατιάδου. Όσα, πάλι, ελάχιστα, έχουν βρεθεί στην Κεντρική Ευρώπη, όπως είπε, «δεν βρέθηκαν σε τάφο με τόσο συγκεκριμένο σύνολο, αλλά σε αρχαιολογικά στρώματα μιας ανασκαφής, π.χ., σε κάποια αρχαία πόλη στην Ελβετία. Όσα, τέλος, έχουμε στην Ελλάδα σε ιδιωτικές συλλογές, που έχουν δωριθεί σε ελληνικά μουσεία, δεν είναι ανασκαφικοί σφραγιδόλιθοι και δεν ξέρουμε από πού αγοράστηκαν» ανέφερε.
Ιουδαΐζοντα, όχι ιουδαϊκά


Αυτά τα φυλαχτά ήταν αναμφίβολα πολύ διαδεδομένα. «Το γεγονός ότι τα βρήκαμε εδώ, στο ρωμαϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης, φανερώνει ότι τα χρησιμοποιούσαν οι ντόπιοι κάτοικοι, όπου κι αν είχαν κατασκευαστεί». Επιπλέον, η κ. Ιγνατιάδου συμπεραίνει ότι «επειδή η ταφή δεν έχει στα ευρήματά της κανένα χαρακτηριστικό, ούτε χριστιανικό, ούτε ειδωλολατρικό, υπάρχει, δηλαδή, απουσία συμβόλων, και καθώς υπήρχαν και άλλες ιουδαϊκές ταφές σε αυτό το νεκροταφείο σε γειτνίαση και με δεδομένο ότι οι σφραγιδόλιθοι έχουν ένα υπόστρωμα ιουδαϊσμού, πιθανόν να πρόκειται για την ταφή μιας ελληνόφωνης Εβραίας». Έσπευσε ωστόσο να διευκρινίσει ότι, «για να είμαστε σωστοί, πιο ορθό είναι να πούμε ότι τα ευρήματα είναι ιουδαΐζοντα παρά ιουδαϊκά, διότι υπάρχει αυτός ο συμφυρμός των θεοτήτων που συνδέεται περισσότερο με τους γνωστικούς, ένα θρησκευτικό-φιλοσοφικό ρεύμα εκείνης της εποχής».
Πηγή: Ε. Σπυριδοπούλου, Εφημερίδα "Μακεδονία"
Πηγή εικόνας: Βικιπαίδεια