O TΣΕΛΕΜΕΝΤΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ

 

ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΒΟΥΤΣΙΝΑ

Αρχισε την έρευνά της αναζητώντας τις συνθήκες διαβίωσης στην Αθήνα κατά τη γερμανική Κατοχή. Σε δύο χρόνια μελέτησε 6.000 σελίδες εφημερίδων της εποχής ανακαλύπτοντας και κάτι ακόμα: την εφευρετικότητα των Αθηναίων στην εξοικονόμηση τροφής. «Οι Συνταγές της Πείνας» έγιναν βιβλίο και – εν μέσω οικονομικής κρίσης – μαγνήτισαν αμέσως το ενδιαφέρον των διεθνών ΜΜΕ

Στο σαλόνι της, οι μεταλλικές βιβλιοθήκες καλύπτουν ασφυκτικά τους τοίχους έως το ταβάνι. Στα ράφια τους, βιβλία ιστορίας στοιβάζονται δίπλα σε εγκυκλοπαίδειες. Κλασικά λογοτεχνικά έργα χάνονται ανάμεσα σε τόμους φιλοσοφίας και οδηγοί προετοιμασίας για τις εξετάσεις του ΑΣΕΠ διακρίνονται μετά βίας, στερεωμένοι - κάθετα και οριζόντια - δίπλα σε βιβλία ποίησης. Εδώ, τους τελευταίους μήνες η Ελένη Νικολαΐδου υποδέχεται δεκάδες έλληνες δημοσιογράφους και ξένους ανταποκριτές. Αφορμή; Το δικό της βιβλίο: «Οι Συνταγές της Πείνας: Η ζωή στην Αθήνα την περίοδο της Κατοχής», που βρίσκεται ήδη στην τρίτη του έκδοση.

Μέχρι σήμερα έχουν πουληθεί περισσότερα από 6.000 αντίτυπα. Ανάμεσα στις συνταγές της Κατοχής ο αναγνώστης μπορεί να βρει λεπτομερείς οδηγίες παρασκευής «ορεκτικών που κλείνουν... την όρεξη», «χορτόσουπας από χτεσινά αποφάγια» και «μουσταλευριάς χωρίς μούστο». Οταν οι δημοσιογράφοι τη ρωτούν αν τις έχει μαγειρέψει, εκείνη γνέφει καταφατικά. «Κάποιες. Οχι όλες», λέει χαμογελώντας και ξεκαθαρίζει πως το βιβλίο της αποτελεί περισσότερο καταγραφή των διατροφικών συνηθειών των Αθηναίων στην Κατοχή και όχι οδηγό μαγειρικής για οικονομικά γεύματα στη σημερινή κρίση.

Η ΕΠΙΤΥΧΙΑ. Ο ανταποκριτής του πρακτορείου Associated Press στην Αθήνα, Ντέρεκ Γατόπουλος, ήταν από τους πρώτους που ανακάλυψε το βιβλίο στις αρχές του περασμένου Δεκέμβρη. Το είδε τυχαία σε ένα μικρό βιβλιοπωλείο, λέει στα «ΝΕΑ». Το ρεπορτάζ του με τίτλο «Οι Ελληνες σφίγγουν το ζωνάρι και στρέφονται σε ένα βιβλίο μαγειρικής για την πείνα» έκανε αίσθηση. Αναμεταδόθηκε από χιλιάδες ηλεκτρονικά μέσα αλλά και μπλογκ ανά τον κόσμο. Σχεδόν τρεις μήνες αργότερα, το τηλέφωνο της κ. Νικολαΐδου δεν έχει σταματήσει να χτυπά. Εχει δώσει συνεντεύξεις σε τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς, ενώ πρόσφατα είδε ρεπορτάζ για το βιβλίο της να δημοσιεύονται σε χώρες όπως το Ιράν και η Νέα Ζηλανδία.

Την περασμένη Τρίτη υποδέχθηκε στο ίδιο μακρόστενο σαλόνι της έναν βρετανό δημοσιογράφο. Καθισμένος στην άκρη μιας άνετης πολυθρόνας, έσκυβε πάνω από τις σημειώσεις του. Της ζητούσε να του εξηγήσει: «Τι έχει διδαχθεί ένας περήφανος λαός - όπως οι Ελληνες - από την Κατοχή;». Τη ρώτησε για τα τελευταία μέτρα λιτότητας. Υστερα από συζήτηση δύο ωρών κατέληξε: «Υπάρχει μήπως κάποια εσωτερική δύναμη που έχετε αποκτήσει απέναντι στα δύσκολα;». Κάνοντας μια μικρή παύση, εκείνη του είπε: «Μάθαμε να είμαστε εφευρετικοί». Στις συνεντεύξεις, οι περισσότεροι ξένοι δημοσιογράφοι έρχονται αναζητώντας παραλληλισμούς ανάμεσα σε εκείνη την εποχή και τη σημερινή κρίση. Τη ρωτούν για τα συσσίτια, την αύξηση της ανεργίας, το φαινόμενο των νεοαστέγων, ακόμα και τη σημερινή διατροφή των Ελλήνων. Απαντώντας στις ερωτήσεις τους, χρειάζεται να συμπυκνώσει πολλά κεφάλαια νεοελληνικής ιστορίας, ενώ συχνά βρίσκει τον εαυτό της να επεξηγεί έννοιες όπως η δημοκρατία, το ελληνικό φιλότιμο, η αλληλεγγύη και η ανθρωπιά. Αυτό κάνει και για τον βρετανό δημοσιογράφο. «Στην Ελλάδα, το να τρως γύρω από ένα τραπέζι είναι επικοινωνία. Οι Ελληνες μοιραζόμαστε το φαγητό, μοιραζόμαστε και τον λογαριασμό. Δεν είμαστε τσιγκούνηδες, ακόμα και στις δύσκολες περιόδους», του λέει.

Η Ελένη Νικολαΐδου γνωρίζει καλά τι σημαίνει να περνάς δύσκολα. Γεννήθηκε το 1962 στην περιοχή της Ανάληψης στη Θεσσαλονίκη. Οταν τελείωσε το δημοτικό, οι γονείς της μετακόμισαν στην Αθήνα σε αναζήτηση δουλειάς. Ο πατέρας της εργάστηκε ως οδηγός λεωφορείων και η μητέρα της άνοιξε καταστήματα μεταποίησης και πώλησης έτοιμων ενδυμάτων. Το πρώτο κατάστημα βρισκόταν στην οδό Περικλέους. Στο γυμνάσιο βοηθούσε τη μητέρα της δουλεύοντας ως πωλήτρια. Στη Β' Λυκείου, όμως, αποφάσισε να διακόψει προσωρινά το σχολείο και να αφοσιωθεί στην οικογενειακή επιχείρηση. Η εγγραφή της στην τελευταία τάξη καθυστέρησε δύο χρόνια.

Αποφοιτώντας εγγράφηκε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και παντρεύτηκε τον φιλόλογο, εκπαιδευτικό ερευνητή και συνεργάτη των «ΝΕΩΝ», Χρήστο Κάτσικα, αποκτώντας έναν γιο. Το 1995 διορίστηκε ως αναπληρώτρια καθηγήτρια Θεολογίας στη Σιβιτανίδειο Δημόσια Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων, όπου εργάζεται μέχρι σήμερα, όμως όνειρό της παρέμεναν οι ιστορικές σπουδές. Ετσι, σε ηλικία 35 χρονών έδωσε κατατακτήριες και πέρασε στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Παρακολουθούσε μαθήματα εξ αποστάσεως, αλλά προσπαθούσε να αναπληρώσει την απουσία της από τις παραδόσεις στο αμφιθέατρο με συστηματικό διάβασμα. Στις περιόδους εξεταστικής - θυμάται - σχολούσε από τη δουλειά και πήγαινε στο σπίτι για να μαγειρέψει. Υστερα, έπαιρνε ένα ταξί για το αεροδρόμιο και τελικά το αεροπλάνο για Κέρκυρα. Συχνά, επέστρεφε την ίδια ημέρα στην οικογένειά της με τη βραδινή πτήση.

Οι «Συνταγές της Πείνας» είναι το εικοστό τρίτο της βιβλίο και όχι το μόνο με ιστορικό περιεχόμενο. Τα πρώτα αφορούσαν τη ζωή του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Αρχιμήδη. Ακολούθησαν μια σειρά παιδικών βιβλίων για την αρχαία Ελλάδα, ένα λεξικό για μαθητές, αλλά και βιβλία προετοιμασίας υποψηφίων και εκπαιδευτικών για τους διαγωνισμούς του Ανωτάτου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού.

Η ΕΜΠΝΕΥΣΗ. Η ιδέα γεννήθηκε στο μυαλό της το 2010. Δεν επιδίωξε τη συγγραφή του. Προέκυψε, όμως, στα πλαίσια της πτυχιακής της εργασίας στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, λέει ο σύζυγός της. Αρχικά, στόχος της ήταν να αποτυπώσει με ακρίβεια τη ζωή στην Αθήνα κατά την Κατοχή (1941-1944). Σε διάστημα 18 μηνών αποδελτίωσε 6.000 σελίδες τριών εφημερίδων της εποχής - «Αθηναϊκά Νέα», «Καθημερινή» και «Βραδυνή» - κάνοντας έρευνα για τις συνθήκες διαβίωσης, τις τιμές των προϊόντων αλλά και τις συνήθειες των Αθηναίων. «Ωστόσο, όσο περνούσε ο καιρός, την προσοχή της κέντρισαν οι αναφορές σε συνταγές με λίγα και απλά υλικά. Ηταν τόσο πολλές, που οι συσχετισμοί με το σήμερα έγιναν σχεδόν αυτόματα», συμπληρώνει.

Από το 2005 η κ. Νικολαΐδου διδάσκει Νεοελληνική Γλώσσα, Ιστορία και Λογοτεχνία στην απογευματινή βάρδια του 4ου ΕΠΑΛ της Σιβιτανιδείου Σχολής. Οι μαθητές της - κάποιοι έφηβοι και άλλοι ενήλικοι που επιστρέφουν στα θρανία - φτάνουν στο σχολείο από γειτονιές σε ολόκληρη την Αθήνα. Η τάξη της μοιάζει με ακτινογραφία της Ελλάδας. Και όταν ένα ιστορικό γεγονός γίνεται αφορμή για συζήτηση στο μάθημα, εκείνη αφήνει τους συσχετισμούς με το παρελθόν στους μαθητές της και μένει εκεί να τους ακούει.

tanea.gr