ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ : ΠΟΙΗΜΑ ( Δ' ) .

 

 

 

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΣΤΙΧΟΥ.

Δ Ι Σ Τ Ι Χ Ο : Είναι ποίημα που γίνεται από δυό στίχους.Έχει σωστό και πλατύ νόημα και είναι πολύ δύσκολο είδος , γιατί ο ποιητής είναι υποχρεωμένοςμέσα σ'αυτούς τους δυό στίχους να παρουσιάσει ένα τέλειο ποίημα,με όλα τα καλά στοιχεία και ομοιοκατάληκτο.Οι λέξεις διαλέγονται έτσι, που καμιά να μην χρειάζεται αντικατάσταση.Είναι τεχνικό,με ζωντανές εικόνες και τα καλύτερα δίστιχα είναι τα Δημοτικά.

Ε Π Ι Γ Ρ Α Μ Μ Α :Είναι κι'αυτό σύντομο στιγουργικό είδος,μοιάζει με το δίστιχο ακαι μπορεί να γίνει με δυό στίχους η το περισσότερο τέσσερες.Έχει δυνατό και παραστατικό λόγο.
Χρησιμοποιείται στα ηρώα,στις επιτύμβιες πλάκες, στις αναμνηστικές στήλες και γενικά όπου θέλουν να διατηρήσουντη μνήμη εκείνων που έδωσαν το καλύτερο γιά τον άνθρωπο.

Ω Δ Η :Είδος στιχουργικό που γίνεται από τρεις στροφές,τρία κομμάτια και που αληθινά βρίσκεταιμόνο στα χορικά των αρχαίων δραμάτων.
Χωρίζεται σε τρία μέρη: στη στροφή,στην αντιστροφή και στην επωδό.Το μέτρο της στροφής διαφέρει από το μέτρο της αντιστροφής.Χρησιμοποιείται γιά θέματαθρησκευτικά,εθνικά,δραματικά,με φιλοσοφημένο λόγο.

Σ Ο Ν Ε Τ Τ Ο :Γίνεται από δεκατέσσερες στίχους και έχει τέσσερες στροφές που οι δυό τελευταίες είναι τρίστιχα.Το Σονέττο είναι από τα καλύτερα είδη στιχουργίας, με πολύ λυρισμό,ωραίο περιεχόμενο,με βάθος και κομψότητα.Μέτρο είναι κυρίως το ιαμβικό και στίχος εντεκασύλλαβος.Η ομοιοκαταληξία του έχει πολλές μορφές .
Ένα σονέττο :

Π Α Τ Ρ Ι Δ Α

Πατρίδα που στων τέκνων σου το νου ριζώνεις,
και βγαίνεις και μοσχοβολάς στα πρόσωπά τους.
Που κι'αν ζητούν να σ'αρνηθούν τους φανερώνεις
μ'ένα τους λόγο μοναχό,με μιά ματιά τους.

Που αστροπελέκι γίνεσαι γοργό και μπαίνεις
στα ναρκωμένα στήθια τους όταν πλανιούνται,
και σκεπασμένο κρύβεσαι και περιμένεις
την ώρα που κι'οι τύραννοι γλυκοκοιμούνται.

Και τότε άξαφνα ξυπνάει τ'αστροπελέκι,
και το παιδί σου από αρνί με μιάς θεριεύει,
και με φωτιά και με σπαθί σε διαφεντεύει.

και σαν λιοντάρι αδάμαστο μπροστά σου στέκει.
Εσύ, και το θάνατο γλυκό μας κάνεις,
Πατρίδα!ξύπνησέ μας πριν εσύ πεθάνεις !

Αργύρης Εφταλιώτης .

Μ Π Α Λ Λ Α Ν Τ Α :Έχει τέσσερες στροφές.Οι τρεις πρώτες γίνονται συνήθως από οχτώ στίχους η κάθε μία,με ισοσύλλαβους στίχους όμοιους σε όλες τις στροφές.Η τέταρτη,τελευταία στροφή που ακολουθεί,είναι μικρότερηαπό τις άλλες με τέσσερες στίχους που λέγεται αποστολή.Ο όγδοος στίχος και των τριών πρώτων στροφών,πρέπει να έχει τα ίδια λόγια με τον τέταρτο στίχο της αποστολής.Ο τελευταίος στίχος όλων των στροφών που επαναλαμβάνεται λέγεται γύρισμα.
Η μπαλλάντα έχει πολύ λυρισμό.

Τ Ρ Ι Ο Λ Ε Τ Ο :Γίνεται από οχτώ χαριτωμένους στίχους που ο πρώτος επαναλαμβάνεται κι'άλλες δυό φορές,δηλαδή λέγεται τρεις φορές,γιά τούτο και τ'όνομά του τριολέτο.Γιά πρώτη φορά το χρησιμοποίησαν οι Γάλλοι.

Α Λ Φ Α Β Η Τ Α Ρ Ι Ο :Ο πρώτος στίχος αρχίζει από το γράμμα Α και ακολουθούν οι άλλοι στίχοι έχοντας αρχικά με τα άλλα γράμματα ως το Ω.

Α Κ Ρ Ο Σ Τ Ι Χ Ι Δ Α :Είναι ελαφρό ποιητικό είδος χωρίς και να είναι εύκολο.Στην αρχή του κάθε στίχου μπαίνει ένα γράμμα έτσι που με το αρχικό των άλλων στίχων να σχηματίζεται μιά λέξη που φανερώνει ένα όνομα η κάτι άλλο που να θέλει να ξεχωρίσει ο στιχουργός.

Ρ Ο Ν Τ Ε Λ Ο η Κ Υ Κ Λ Ω Τ Ο :Έχει δεκατρεις στίχους που ορισμένοι από αυτούς επαναλαμβάνονται,κάνουνένα κύκλο κι'έτσι δίνουν τ'όνομα κυκλωτό.Ο πρώτος στίχος είναι και έβδομος και δέκατος τρίτος.Ο δεύτερος είναι και όγδοος.

Β Ι Λ Λ Α Ν Ε Λ Λ Α :Έχει τέσσερες στροφές που η πρώτη είναι τετράστιχη και οι άλλες τρεις τρίστιχες,η οι τρεις πρώτες μπορεί να είναι τρίστιχες και η τελευταία τετράστιχη.Τπάρχουν στίχοι που επαναλαμβάνονται.

Δ Ε Κ Α Σ Τ Ι Χ Ο:Γίνεται από δέκα στίχους, έχεο ομοιοκαταληξία και λυρισμό.

Ε Ι Δ Η Σ Τ Ρ Ο Φ Ω Ν

Οι στροφές δεν έχουν όλες την ίδια μορφή.Οι στίχοι που τις αποτελούν είναι διάφοροι.Γι'αυτό και κάθε στροφή έχει δικό της όνομα.

Δ ί σ τ ι χ ε ς  είναι εκείνες που έχουν δύο στίχους και όσο μικρό η μεγάλο κι'αν είναι το ποίημα που γίνεται από δίστιχες στροφές,κάθε δύο στίχοι είναι ομοιοκατάληκτοι.

Τ ρ ί σ τ ι χ ε ς   η   τ ε ρ τ σ ί ν ε ς .Οι στροφές αυτές διαφέρουν από τις δίστιχες και είναι τεχνικές.Τρίστιχες στροφές έχουμε στα δημοτικά μας τραγούδια και οι τρεις στίχοι έχουν την ίδια ομοιοκαταληξία.

Τ ε τ ρ ά σ τ ι χ ε ς . Γίνονται από τέσσερες στίχους και είναι οι πιό συνηθισμένες και γνωστές.Έχομε  π ε ν τ ά σ τ ι χ ε ς, ε ξ ά σ τ ι χ ε ς , ε φ τ ά σ τ ι χ ε ς , ο χ τ ά σ τ ι χ ε ς ,και με περισσότερους στίχους που σ'αυτές και η ομοιοκαταληξία είναι ποικίλη.

Συνεχίζοντας, μπαίνουμε στο..μεδούλιτου ποιήματος την τεχνική του στίχου, αύριο..όμως..

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι.....

Το έγραψε ο Κώστας Καψάλης στις 18:56 0 σχόλια

Labels: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

10.6.08

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ : ΠΟΙΗΜΑ ( Γ.' )

Ποίηση , η ..γλυκειά συντροφιά της..μοναξιάς...

4 . ΔΑΚΤΥΛΙΚΟ ΜΕΤΡΟ . - υ υ . Παράδειγμα : Γύρω μας /κλαίγανε / άμοιρες / μάνες .
Ο στίχος έχει τέσσερα μέτρα . Τα τρία είναι ολόκληρα , το τέταρτο λειψό . Κάθε μέτρο έχει τρεις συλλαβές και τονίζεται η πρώτη . Είναι εντεκασύλλαβος στίχος παροξύτονος . Δακτυλικό μέτρο :
Γύ ρω μας - πρώτο μέτρο
κλαί γα νε - δεύτερο μέτρο
ά μοι ρες - τρίτο μέτρο
μά νες - τέταρτο μέτρο λειψό .
5 .ΜΕΣΟΤΟΝΙΚΟ ΜΕΤΡΟ . υ - υ .
Παράδειγμα : Τραγούδι / δεν ειπες / απόψε / παιδί μου /
Ο στίχος έχει τέσσερα μέτρα ολόκληρα . Το κάθε μέτρο έχει τρεις συλλαβές και τονίζεται η μεσαία . Είναι δωδεκασύλλαβος παροξύτονος . Μεσοτονικό μέτρο :
Τρα γού δι - πρώτο μέτρο
δεν εί πες - δεύτερο μέτρο
α πό ψε - τρίτο μέτρο
παι δί μου - τέταρτο μέτρο .
Ο στίχος ανάλογα με τις συλλαβές που έχει , παίρνει και τ' όνομά του . Πεντασύλλαβος , οχτασύλλαβος , εντεκασύλλαβος , δεκαπεντασύλλαβος , δεκαεφτασύλλαβος ...
Στο μεγάλο στίχο έχομε και την τ ο μ ή που γίνεται μετά την έβδομη η την όγδοη συλλαβή , γίνεται σα να λέμε ένα χώρισμα εκεί .
Τα περισσότερα ποιήματα γράφονται σε στίχο , εφτασύλλαβο , οχτασύλλαβο , εντεκασύλλαβο , δεκατρισύλλαβο και δεκαπεντασύλλαβο .
Όταν τονίζεται η λήγουσα της τελευταίας λέξης του στίχου , τότε ο στίχος λέγεται ο ξ ύ τ ο -ν ο ς . Όταν τονίζεται η παραλήγουσα λέγεται π α ρ ο ξ ύ τ ο ν ο ς , κι' όταν τονίζεται η προπαραλήγουσα λέγεται π ρ ο π α ρ ο ξ ύ τ ο ν ο ς .
Στην αρχαία ποίηση , το μέτρο το κανόνιζαν οι μακρές και βραχείες συλλαβές , γι' αυτό η ποίηση λεγόταν προσωδιακή . Στη νεοελληνική ποίηση , το μέτρο εξαρτάται απ' τον τονισμό των λέξεων γι' αυτό και λέγεται τονική ποίηση .
ΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΞΙΑ ΤΟΥ ΣΤΙΧΟΥ .
Δύο η περισσότεροι στίχοι στο ίδιο ποίημα μπορεί να έχουν ομοιότητα στις καταλήξεις τους . Αυτό το λέμε ομοιοκαταληξία .
Παράδειγμα 1ο .
Τα κουδούνια κι' η φλογέρα α
συνεπαίρνουν τον αγέρα α
και σαν έρχεται το βράδυ β
κλει στη στρούγκα το κοπάδι . β
Ο πρώτος στίχος με το δεύτερο έχουν την ίδια κατάληξη και ο τρίτος με τον τέταρτο . Όταν δύο στίχοι ο ένες κοντά στον άλλον έχουν την ίδια κατάληξη , τότε λέμε την ομοιοκαταληξία αυτή ζ ε υ γ α ρ ω τ ή . Δηλαδή ο πρώτος με το δεύτερο , ο τρίτος με τον τέταρτο , ο πέμτος με τον έκτο και έτσι στο ίδιο ποίημα να πηγαίνουν όλοι οι στίχοι .
Παράδειγμα 2ο .
Ολόξανθο παιδάκι α
κοιμάται σιωπηλά β
το βλέπει τ' αγγελάκι α
και του χαμογελά β
Ο πρώτος στίχος και ο τρίτος έχουν την ίδια κατάληξη καθώς και ο δεύτερος με τον τέταρτο . Η ομοιοκαταληξία αυτή λέγεται π λ ε χ τ ή .
Πραράδειγμα 3ο
Θα κλαίνε , θα κυλάνε , θα σωπαίνουν α
τα σύννεφα βαριά στον ουρανό β
και θάναι το ταξείδι μακρινό β
και κάπου 'κει στο δρόμο θα πεθαίνουν α
Ο πρώτος στίχος και ο τέταρτος , έχουν την ίδια κατάληξη , καθώς και ο δεύτερος με τον τρίτο . Η ομοιοκαταληξία αυτή λέγεται σ τ α υ ρ ω τ ή .
Παράδειγμα 4ο
Πνεύμα θα πει α
η προκοπή α
π' απλώνει την ειρήνη . β
Μιά φυλακή γ
ανοίγει εκεί γ
ένα σχολειό που κλείνει . β
Ο πρώτος στίχος και ο δεύτερος έχουν την ίδια κατάληξη . Την ίδια κατάληξη έχουν και οι στίχοι ο τρίτος με τον έκτο και ο τέταρτος με τον πέμτο . Η ομοιοκαταληξία αυτή λέγεται ζ ε υ γ α ρ ο π λ ε χ τ ή .
Παράδειγμα 5ο
Τα σύννεφα θα γίνουνε κοπάδια α
θα τρέχουν στο σχολειό τους τα παιδιά β
θλιμένα θ' αργοπέφυουνε τα βράδια α
κι ο πόνος θα βαραίνει την καρδιά . β
Θαρθούν τα πρωτοβρόχια με τις μπόρες γ
κι' η λύπη θα διπλώνει κάποιες ώρες . γ
Το ποίημα αυτό έχει ομοιοκαταληξία σταυρωτή και ζευγαρωτή . Η ομοιοκαταληξία αυτή λέμε πως είναι μ ι κ τ ή .
Στο επόμενο θ' αναφερθούμε στα ε ί δ η του σ τ ί χ ο υ , τα ε ί δ η σ τ ρ ο φ ώ ν και θα μπούμε στο σημαντικότερο κομμάτι του ποιήματος , την τ ε χ ν ι κ ή του σ τ ί χ ο υ , βέβαια το σημαντικότερο στοιχείο του ποιήματος είναι το..ένστικτο , ο..σπόρος που υπάρχει μέσα στον καθένα μας , αλλά η τέχνη χωρίς την τεχνική είναι διαμάντι..ακατέργαστο....
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι..........