ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΑ

Οι πειρατές, οι Πέρσες και το μυστήριο των ναυαγίων

 

Η Μαργαρίτα Πουρνάρα επιστρέφει για άλλη μία φορά στα Αντικύθηρα και προσπαθεί να βρει απαντήσεις γιατί ο βυθός τους είναι γεμάτος ναυάγια

news247 Οκτώβριος 11 2014 08:05

της Μαργαρίτας Πουρνάρα

Μπορεί την Τρίτη να ολοκληρώθηκε ο πρώτος κύκλος της υποβρύχιας έρευνας στα Αντικύθηρα, με την παγκόσμια πρεμιέρα του διαστημικού σκαφάνδρου Exosuit που ποντίστηκε στα νερά του Αιγαίου, αλλά ελάχιστοι γνωρίζουν ότι στο μικρό νησί, υπάρχει ένα ακόμα «ανοιχτό» αρχαιολογικό κεφάλαιο. Δεν είναι άλλο, από την ανασκαφή στην θέση Κάστρο, δίπλα στην παραλία Ξηροπόταμος, που έχει ξεκινήσει το 2000. Εκεί βρίσκεται μια τειχισμένη πόλη ελληνιστικών χρόνων,  πάνω σε ύψωμα, σε μια μεγάλη έκταση.

Από τις επιγραφές και τα αρχαιολογικά δεδομένα φαίνεται ότι το νησί οχυρώθηκε με την χρηματοδότηση της Περσικής Αυτοκρατορίας, στην προσπάθειά της τελευταίας να επιτεθεί, το β΄ μισό του 4ου αι. π.Χ., από τα μετόπισθεν στον Μ. Αλέξανδρο. Πριν από το 335 π.Χ. δεν υπάρχουν ίχνη συστηματικής κατοίκησης.  Κατά τη διάρκεια της Ελληνιστικής περιόδου οι κάτοικοι του οικισμού συμμετείχαν στην πειρατική δραστηριότητα των Κρητικών πόλεων. Η τειχισμένη πόλη στα Αντικύθηρα με την Ακρόπολή της, ήταν ένα είδος «προκεχωρημένου φυλακίου» των περίφημων αρχαίων πειρατών στην Φαλάσαρνα της Κρήτης, που ρήμαζαν ότι έπλεε στην ευρύτερη περιοχή ανάμεσα στο νησάκι και τις δυτικές ακτές της Μεγαλονήσου. Με την απολύτως στρατηγική θέση της στις θαλάσσιες διαδρομές εμπορικών και πολεμικών πλοίων, έγινε με την σειρά της, στόχος πολλών δυνάμεων (Ροδίων, Μακεδόνων, Σπαρτιατών, κ.α.) που ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο του Αιγαιακού χώρου. Η ζωή σταμάτησε το 69 - 67 π.Χ. όταν τα Αντικύθηρα και η Κρήτη δέχθηκαν την ισχυρή επίθεση των Ρωμαίων που ήθελαν να καταστείλουν την εξέγερση των Κρητικών εναντίον τους.

Σύμφωνα με τον ανασκαφέα, τον αρχαιολόγο Αρη Τσαραβόπουλο, που ξέρει την περιοχή όπως την παλάμη του, ο λόγος της βύθισης  του πλοίου που έφερε το πλούσιο φορτίο (και τον μηχανισμό), δεν πρέπει να αναζητηθεί στην θάλασσα αλλά στην ξηρά. Το WE του news247 τον συνάντησε απο κοντά, στην ανασκαφή του, στον Ξηροπόταμο για να ακούσει μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία, που μπορεί να αλλάξει άρδην πολλά από αυτά που πιστεύουμε για το αρχαίο ναυάγιο, το οποίο θεωρείται το «ιερό δισκοπότηρο» της ενάλιας αρχαιολογίας και βυθίστηκε κατά τον 1ο αιώνα π.Χ.. Και αυτό διότι στο αμπάρι του είχε πλήθος καλλιτεχνικών θησαυρών που είχαν αρπάξει οι Ρωμαίοι από την ελληνική επικράτεια για να στολίσουν πολυτελείς ιδιωτικές κατοικίες αλλά και δημόσιους χώρους. Μέχρι σήμερα δεν έχει εντοπιστεί ποτέ τόσο σπουδαίο φορτίο, στο οποίο μάλιστα συμπεριλαμβανόταν το τεχνούργημα με τα γρανάζια.

Η θεωρία της πειρατείας

«Εχω διατυπώσει την σκέψη ότι το πλοίο που έφυγε από κάποιον ελληνικό λιμάνι, πιθανότατα την Πέργαμο ή την Ρόδο, με προορισμό την Ρώμη, έπεσε στα χέρια των πειρατών σε κάποιο σημείο του πλου και εκείνοι το έφεραν μέχρι εδώ ως λεία, προφανώς για να ζητήσουν λύτρα» λέει ο Τσαραβόπουλος που τα τελευταία 14 χρόνια, κάθε Αύγουστο κάνει συστηματική ανασκαφή στο Κάστρο με την βοήθεια φοιτητών. Αν βρει κανείς τον Ξηροπόταμο  στον χάρτη θα διαπιστώσει ότι δεν απέχει και πολύ από τον τόπο που εντοπίστηκε από τους Συμιακούς σφουγγαράδες το αρχαίο σκαρί, το οποίο είναι επίσης στην βόρεια πλευρά του νησιού.

Παρότι έχουμε φτάσει στον Οκτώβριο, ο αρχαιολόγος κάνει ακόμα ορισμένες αυτοψίες, μαζί με ορισμένους συνεργάτες του. Οπως μας εξηγεί έχουν αρκετή δουλειά και νέα ευρήματα. Η οχύρωση της αρχαίας πόλης των Αντικυθήρων, που ονομαζόταν τα αρχαία χρόνια Αιγιλία, σώζεται σε όλο το μήκος της και καλύπτει έκταση 300 περίπου στρεμμάτων εντός των οποίων διατηρούνται ερείπια από ιερά, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, υπολείμματα οικιών, δεξαμενές και άλλα αρχιτεκτονικά λείψανα. Ανάμεσα σε αυτά είναι και ένας νεωσοίκος. Κάθε τόσο, κάτι έρχεται στο φως, λέει ο αρχαιολόγος που τονίζει ότι κατά την αρχαιότητα, η ακτογραμμή ήταν σε διαφορετικό σημείο από το σημερινό, περίπου εκεί όπου στεκόμαστε εμείς σήμερα. Μας εξηγεί ότι το 365 μ.Χ ανέβηκε η στάθμη του εδάφους κατά 2.80 μέτρα καθώς η αφρικανική «πλάκα» ασκεί πιέσεις στην ευρωπαϊκή.

Πάνω σε αυτήν παραλία (την μοναδική που υπάρχει στα Αντικύθηρα καθώς όλη η περίμετρος του νησιού έχει απότομα βράχια) βρίσκεται και ένα ιερό του Απόλλωνα. Στα ερείπιά του περπατάμε με τον αρχαιολόγο. Συνεχίζει να μας αναπτύσσει την ενδιαφέρουσα τοποθέτησή του περί πειρατίας: «Από την στιγμή που πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος και δεν πρόλαβε να εκδικηθεί τους κατοίκους που είχαν κρατήσει φιλοπερσική στάση, αυτοί στράφηκαν στην πειρατεία. Μέχρι το 67 - 69 π.Χ. όπου η πόλη πια ερημώνεται. Το ναυάγιο τοποθετείται χρονολογικά από 60 ως το 70 π.Χ. συνεπώς όταν χάθηκε στην θάλασσα, εδώ ζούσαν πειρατές”. Μια ένδειξη που  οδηγεί τον Αρη Τσαραβόπουλο στο σενάριο της πειρατείας είναι ότι το πλοίο δεν είχε λόγο να πλέει σε αυτά τα νερά που είναι αφιλόξενα καθώς τα Αντικύθηρα είναι ένα αλίμενο νησί. Ο μοναδικός όρμος είναι στο «μάτι» του βοριά και οι αέρηδες της περιοχής είναι βορειοανατολικοί. Το πλοίο θα μπορούσε να ακολουθήσει εναλλακτική διαδρομή προς την Ρώμη περνώντας ανάμεσα στα Κύθηρα και τον κάβο Μαλέα, λέει στο WE του News247.

Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο, υπάρχει ένα ακόμα στοιχείο. Ο Αρης Τσαραβόπουλος έχει κάνει πολλές ανασκαφές και στα Κύθηρα. Δίπλα στο νησί αυτό, υπάρχουν δύο βραχονησίδες. Η Δραγονέρα - μεγαλύτερη και νοτιότερη - έχει ύψος 36 μ., ενώ η Αντιδραγονέρα έχει ύψος 20 μ.. Στην τελευταία εντοπίστηκε σημαντικό ιερό του γαιηόχου Ποσειδώνα (3ος-1ος αι. π.Χ.) με μεγάλο αριθμό αφιερωμάτων. «Οι ναυτικοί της αρχαιότητας πήγαιναν στο ιερό αυτό και άφηναν νομίσματα για να έχουν καλές θάλασσες και να γυρίζουν σώοι από τα ταξίδια. Μέχρι σήμερα έχουμε βρει 250 νομίσματα από 50 αρχαίες πόλεις. Εκεί βρήκα αγγεία που είναι όμοια με τα αγγεία που είδα στην έκθεση για τα Αντικύθηρα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Πιστεύω ότι είναι πιθανό οι πειρατές να έκαναν επίθεση στο πλοίο εκεί κοντά και να το έφεραν μέχρι τα Αντικύθηρα. Υπάρχει βέβαια και το ενδεχόμενο να έπεσε σε σφοδρούς ανέμους και να παρασύρθηκε μέχρι εδώ όπου και βούλιαξε. Ελπίζω στο μέλλον να προκύψουν στοιχεία που να μάθουμε γιατί χάθηκε» μας λέει.

Το όραμα του Αρη Τσαραβόπουλου είναι να προωθήσει  την δημιουργία ενός ζωντανού Αρχαιολογικού Πάρκου στα Αντικύθηρα, που θα μπορούσε να δώσει στο νησί μια νέα ευκαιρία να κρατηθεί στην ζωή. Οι μόνιμοι κάτοικοι είναι μόνο 19 και το ενδεχόμενο της ερήμωσης είναι ζοφερό αλλά υπαρκτό. Μόνη λύση είναι να συνδεθεί το ναυάγιο με την ανασκαφή της ξηράς, και να αναπτυχθούν οι υποδομές που θα διευκόλυναν την γέννηση του τουρισμού στο νησί που έχει μόλις ένα μικρό ξενοδοχείο και έναν μπακάλικο/ταβέρνα.

http://news247.gr/