Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚOΚΡΑΤΙΑ - ΜΕΡΟΣ 15ο

ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ ΚΑΙ ΚΛΕΦΤΕΣ . Β ' .

Επαναλαμβάνοντας , σε άλλο σημείο ,όσα καταγράφουν ο Φωριέλ και ο Σάθας , σχετικά με τη μονομαχία του με το φίλο του Σουλειμάνη και το θάνατο και των δύο σ' αυτή , γράφει πως ο Μηλιόνης << ήκμασε περί τα μέσα της παρελθούσης εκατονταετηρίδος >> , δηλαδή το 18ο αιώνα , όπως γράφει και ο Σάθας ,ο οποίος είναι κατηγορηματικός γιά τη Δωρική καταγωγή του . << Ο Χρήστος Μηλιόνης - λέει - κατήγετο εκ Δωρίδος , τούτο επληροφορήθην από Δωριείς , αγνοούντες όμως την ιδιαιτέραν αυτού πατρίδα >> .
Το γεγονός της μονομαχίας Μηλιόνη - Σουλειμάνη ,αλλά και την γενικότερη δράση του Μηλιόνη , αξιοποίησε λογοτεχνικά ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο ομώνυμο μεγάλο διήγημά του , πρωτοδημοσιευμένο το 1885 στο περιοδικό << Εστία >> , όπου ο συγγραφέας επισημαίνει την ανόθευτη λεβεντιά , την μπέσα , την ανιδιοτέλεια , το πάθος της λευτεριάς που χαρακτηρίζει τον κλέφτη γενικότερα....<< Ο Χρήστος Μηλιόνης - λέει ο Γιώργος Βαλέτας - είναι έργο καταπληχτικά πρώιμης ωριμότητας κι' επιτυχίας >> . Ωστόσο ο Γ. Βαλέτας , μας δίνει μιά γενικότερη θεώρησή του , γράφοντας :
<< Ο Χρήστος Μηλιόνης μας δίνει το χρονικό της Τουρκοκρατίας μέσ' απ τόν ηρωισμό και το μεγαλείο της , μέσ' απ' το βαθύτερο δραματισμό της με τις άγριες και φρικιαστικές αντιθέσεις της ( Τούρκοι δυνάστες και προδότες Ρωμιοί απ' τη μιά , όπως ο απαίσιος Καμπόσος κι' ο Αρβανίτης βλάμης του Μηλιόνη Σουλειμάν , ο Μαυρομάτης , η γριά Κυπαρισού , κι' απ' την άλλη δυνατοί άνθρωποι και παλληκάρια , όπως ο Κώστας , ο πατέρας της κλεμμένης κόρης , ο άφθαστος στην ανθρωπιά και στο ηρωικό μεγαλείο του Μηλιόνης , η ηρωίδα της ελληνικής αγνότητας Βασίλω , κι ' ανάμεσά τους τα δυστυχισμένα θύματα , όπως η δοκιμασμένη μάννα , η μαύρη σκλάβα του Χαλήλαγα Φατμά , που ζη τραγικά μέσα στη μοίρα της , δουλεύοντας σαν κατάδικη σ' όλη τη ζωή μέσα στο χαρέμι του δυνάστη και τέλος πληρώνει με την ίδια της τη ζωή την απόδραση της Βασίλως απ' τον πύργο και βρίσκει τραγικό θάνατο με το ρίξιμό της μέσα στο πηγάδι - η αγριότητα κι' η ανθρωπιά , η βία και ο ηρωισμός στη δραματική τους σύγκρουση . Αν εξετάσει κανείς βαθύτερα το έργο απ' την πλευρά της σκοποθεσίας του , θα διαπιστώσει καθαρά πως ο συγγραφέας δεν διάλεξε τυχαία το θρύλο του Χρήστου Μηλιόνη . Τόσο η μορφή , η παραγνωρισμένη , του μεγάλου οπλαρχηγού , μιά μορφή γεμάτη υψηλοφροσύνη , ευγένεια ψυχής και ανυπέρβλητο ηρωισμό , όσο και η ιστορία του με τις τόσες δραματικές της συγκρούσεις , και τα διδάγματα που αυτές μας δίνουν , τραβηξαν τον Παπαδιαμάντη , που σαν μεγάλος τεχνίτης ήξερε να διαλέγει τα θέματά του . Με το μακρόπνοο αυτό διήγημά του , που είναι μιά ηρωικλη ραψωδία , ένας υψηλός ύμνος της Κλεφτουριάς , ο συγγραφέας θέλησε να μας δώσει το ψυχικό υπόβαθρο της σκλαβιάς , ριζωμένης στην αδικία και στην αβάσταχτη αυθαιρεσία , και μέσα σ' αυτό το υπόστρωμα ναβγάλει τις αντιστασιακές δυνάμεις του νέου Ελληνισμού , που με το αίμα τους άνοιξαν το δρόμο της λευτεριάς >> .
Ας δούμε , όμως , και την προοπτική του λαικού ποιητή στο ποίημα του Μηλιόνη , σαν αισθητική και ιδεολογική κατάκτηση .
<< Χαρακτηριστικό είναι το τραγούδι του Μηλιόνη - γράφει ο Γιάννης Αποστολάκης - αν και έχει σχετικά αρκετές λεπτομέρειες τόπου και χρόνου , που το κάνουν να μοιάζει με ιστορία , ωστόσο κι' αυτό το τραγούδι θεμελιώνεται όχι στην ακολουθία των περιστατικών παρά στην παρουσίαση του ανυπόταχτου αρματωλού , στη σύλληψη δηλαδή του ανθρώπου . Η ανησυχία του ποιητή στην αρχή του τραγουδιού γίνεται παρευθύς και δική μας με τις λεπτομέρειες της αποκοτιάς του αρματωλού , που ιστορίζουνται ευθύς ύστερα , φλέγεται η ψυχή μας - άπειρα μάτια έχουν ανοίξει και λαχταρούν την παρουσίαση του ανυπόταχτου και απόκοτου αρματωλού , η συνάντηση καθώς και η μονομαχία δικαιώνουν και αποκορυφώνουν τη λαχτάρα μας γιά τον άνθρωπο >> .
Και ο Γιώργος Λαμπρινός , που αποκαλεί τον Μηλιόνη τον << πιό ξακουστό αρματολό την περίοδο εκείνη ( γύρω στα 1750 ) >> , σημειώνει πως << το τραγούδι είναι από τα περιφημότερα αρματολικά κι' ο λαός μας ( προ παντός της Θεσσαλίας ) τόσωσε ως τα σήμερα στο στόμα του ολοζώντανο , μαζί με τους θρύλους γιά τη ζωή και τη δράση του ξακουσμένου αρματολού . Ύμνος στη λεβεντιά - να το τραγούδι του Μηλιόνη . Το μίσος γιά τον καταχτητή κι' η περηφάνια , του επιβάλλουν ν' απαντήσει στο κάλεσμα του βασιληά και των αγάδων πως δεν προσκυνάει Τούρκους όσο ζει . Είναι λεβέντης λοιπόν γιατί δεν σκύβει το κεφάλι στους τύραννους και στυλώνει ορθό το κορμί του γιά να πολεμήσει μαζί τους . Το νόημα της λεβεντιάς δε στέκει στον αέρα , μα ξεπηδάει από την πάλη μ' έναν εχθρό - τον τούρκο τύραννο . Η πάλη τούτη δεν έχει άπλα καθολική , είναι στενή , πολύ προσωπική , μα τι σημαίνει ! Από τη σύνθεση ενός πλήθους με προσωπικά στοιχεία , θα ξεπηδήσει αύριο η συνειδητή ομαδική δράση ολάκερου του λαού . Γιά την ώρα , ο λαός ετούτος τραγουδάει τους προσωπικούς του ήρωες και ξαίρει περίλαμπρα πως να τους τραγουδήσει >> .
Άλλος σπουδαίος Κλέφτης , από τη Δωρίδα , είναι ο Λουκάς Καλιακούδας που δεν φαίνεται να διατέλεσε αρματολός , ιδιότητα που του αποδίδει ο Βαλαωρίτης λαθεμένα . Ο Α. Ιατρίδης γράφει πως πατρίδα του ήταν κάποιο κεφαλιχώρι κοντά στη Βιστρινίτσα και σημειώνει γιά τη δράση και το θάνατό του : << Πολεμούντος πολλάκις του λησταρματολού Λουκά Καλιακούδα και νικώντος τας απείρους ορδάς του Αλή , τυράννου της Ηπείρου , κατασφάξαντος δε και πλήθος τουρκών εν τω τελευταίω μάλιστα τούτω πολέμω , άνωθεν της εν Ναυπάκτω Γαυρολίμνης , μεθ ' ων και τον υπεραγαπώμενον υπό του τυράννου τούτου πρώτον των των δορυφόρων του , Πάσιον Κολώνιαν , ον μετακόμισαν και έθαψαν εις Μεσολόγγιον . Οι δε Τούρκοι αλβανοί οπαδοί που βλέποντες την τοσαύτην φθοράν των ομοθρήσκων των , παρά του ατρομήτου τούτου ανδρός , εγένοντο μανιώδεις , διά πυροβολήσαντες επιβούλως εκ των οπισθίων , τον εφόνευσαν . Εις δε των συντρόφων αυτού Δασκαλάκης τούνομα , κόψας την κεφαλήν , έδειξεν αυτήν κρυφίως τω συνοπαδώ αυτού Σάκκω , ούτος δε διατάξας άραβά τινα Καραγιάννην ίνα μείνη εντός του πύργου μετ' άλλων τινών κλεπτών , εξήλθε νύκτωρ μετά των λοιπών , και ωχυρώδη εν άλλη ασφαλεί τινί θέσει εις αντίστασιν . Το δε πρωί , δόντες πίστιν οι Τούρκοι εις τους λόγους του Άραβος βεβαιούντος ανακωχήν όπλων , ( μπέσα γιά μπέσα ) επλησίασαν περί τον πύργον , ότε ο Άραψ βαλλών πυρ εις δύο καδίσκους πλήρεις πυρίτιδος , κατέστρεψε πλείστους των Τούρκων , συγκαταστραφείς και ούτος μετά των λοιπών συντρόφων του . Όσοι δε των Τούρκων εσώθησαν , εζήτησαν μετά σπουδής το σώμα του Καλιακούδα , όπερ ευρόντες κεκαλυμμένον υπό σωρόν χαρτίων των φυσεκίων , μόλις εγνώρισαν ως εκ του σημείου επι της δεξιάς χειρός του ονόματος αυτού , κόψαντες δε αυτήν παρουσίασαν τω τυράννω εις Ιωάννινα , ην δε το έτος 1805 >> .

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι.......