Η ΔΩΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ - ΜΕΡΟΣ Ι ΄.

ΑΤΟΜΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ , ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΜΕΡΟΣ Γ΄.

Η φορολογία στη Δωρίδα ήταν δυσανάλογη με την ντόπια παραγωγή των κατοίκων της .
Ακολουθούσε τη γενικότερη φορολογική κλόμακα που είχε καθιερώσει η τούρκικη διοίκηση , ωστόσο αν οι προύχοντες και τα μοναστήρια άντεχαν ως ένα σημείο , οι γεωργοκτηνοτρόφοι δεινοπαθούσαν . Ακολουθούσε και η περιοχή τη μοίρα ολόκληρης της Ρούμελης . Ο τρόπος μάλιστα της φορολογίας , έμοιαζε με την επιβολή υποχρεωτικής εργασίας ( αγγαρεία ) που επέβαλλε το κράτος , αλλά και Τούρκοι ιδιώτες στους χριστιανούς .
Γράφει ο Κ. Άμαντος :
< Αφού δ' οι ιδιώται Τούρκοι ηγγάρευαν , ευνόητον είναι ότι οι παπάδες και καθόλου οι ανώτεροι Τούρκοι υπάλληλοι , οι οποίοι διά του δεκασμού διωρίζοντο , μετεχειρίζοντο απιστεύτους πιέσεις και αγγαρείας διά να εισπράξουν τα δοθέντα και περισσότερα τούτων . Οι κατωτέρω δημοτικοί στίχοι αναφερόμενοι εις την Ρούμελην ισχύουν δι' όλας τας τουρκοκρατουμένας χώρας : στην Ρούμελην κάθε πασάς , στον τόπο που ορίζει , έστοντας αυτεξούσιος ό,τι του ορμήση (;) κάμνει , γδύνει , αφανίζει φαμελιές και χόρτασιν δεν έχει , όσο που να ιδη το ραγιά γυμνό και πεινασμένο . Η ζωή εξηρτάτο από την αυθαιρεσίαν του κατακτητού και εξηγοράζετο πάσαν στιγμήν , όχι μόνο με το χαράτσι , αλλά και με την εργασίαν και την περιουσίαν των Χριστιανών > .
Γιά την φορολογία των αγροτών στην Πελοπόννησο και στη Στερεά Ελλάδα , αλλά και τη σημασία των προεστών και των κοινοτήτων στις γενικότερες φορολογικές ρυθμίσεις , γράφει
ο Μάουρερ :
< οι επερχίες που είχαν καλούς και τίμιους προεστούς , δεν υπέφεραν πολύ από την καταπίεση των πασάδων . Τις πιο πολλές φορές όμως , οι προεστοί φρόντιζαν περισσότερο την τσέπη τους παρά τον λαό και την υπόληψή του και καταντούσαν πειθήνια όργανα του κάθε πασά . Σ' αυτές τις επαρχίες , μολονότι οι φόροι και οι αγγαρείες πίεζαν αβάσταχτα τον ελληνικό λαό , η αρπακτικότητα των τυράννων και των υποτακτικών τους δεν ικανοποιόταν ποτέ . Απ' αυτή την άποψη , ο πληθυσμός της Ρούμελης βρισκόταν σε πολύ χειρότερη μοίρα από τους κατοίκους της Πελοποννήσου και των Νησιών . Όσοι κατοικούσαν στον Όλυμπο , στο Πήλιο , στην Πίνδο , στα Άγραφα , στη Μάνη και σ' άλλα ορεινά μέρη , σχημάτισαν κοινότητες με ανεξάρτητη πολιτική υπόσταση και δική τους τοπική διοίκηση , κάτω από πολιτικούς η στρατιωτικούς αρχηγούς που εκλέγανε οι ίδιοι . Οι τοπικές αυτές διοικήσεις ήταν ένα είδος αριστοκρατικής κυβέρνησης . Οι πιό ηλικιωμένοι προύχοντες της κοινότητας έπαιρναν το αξίωμα του δημογέροντα , δηλαδή του πολιτικού αρχηγού , η του καπετάνιου που είχε τη στρατιωτική διοίκηση . Οι αρχηγοί αυτοί μάζευαν φόρους , ταχτοποιούσαν τις διαφορές που είχαν αναμεταξύ τους οι Έλληνες , φρόντιζαν γιά την τήρηση της τάξης , είχαν το νου τους να εκπληρώνονται οι υποχρεώσεις της κοινότητας απέναντι στους Τούρκους και να μη θίγονται τα δικαιώματα και τα προνόμιά της . Οι κοινότητες αυτές καταστράφηκαν από τον απαίσιο Αλή Πασά , αλλά μέσα από τα παλληκάρια αυτών των περιοχών , αναδείχθηκαν διάφοροι εξαίρετοι καπετανέοι που πολέμησαν κατά τον Απελευθερωτικό Αγώνα γιά την ανεξαρτησία της Ελλάδας.... Στην Πελοπόννησο και στη Στερεά Ελλάδα , οι Έλληνες καταγίνονταν βέβαια με το εμπόριο και τη βιομηχανία , αλλά οι περισσότεροι ήσαν γεωργοί και καλλιεργούσαν τη γη , μολονότι δεν ήσαν όλοι τους κάτοχοι αυτής της γης . Μονάχα στα λεγόμενα κεφαλοχώρια οι Έλληνες ήσαν απόλυτα κύριοι της ακίνητης περιουσίας τους και μπορούσαν όποτε ήθελαν να πουλούν , να αγοράζουν η να μεταβιβάζουν στους κληρονόμους τους τα αγαθά τους . Πλήρωναν μόνο ένα είδος δεκάτης στον σπαχή , σύμφωνα με μιά κλίμακα που κυμαινόταν από το ένα ως το επτά η από το ένα ως το οχτώ . Τα κτήματα που καλλιεργούσαν οι αγρότες χωρίς να τους ανήκει ούτε μιά σπιθαμή γης , λεγόταν < ζευγολατιό > η τσιφλίκια και ανήκαν σε Τούρκους η σε Έλληνες μεγαλοτσιφλικάδες .
Πολλές φορές τα σπίτια που ήσαν μέσα σ' αυτά τα κτήματα , καθώς και μπροστά τους το περιβολάκι με τα λαχανικά , ανήκαν στους χωρικούς , η δικό τους ήταν κι' όλόκληρο το χωριό όπου κατοικούσαν , ενώ η υπόλοιπη έκταση με τα χωράφια που το περιτριγύριζαν ανήκε στους τσιφλικάδες .Οι χωρικοί που καλλιεργούσαν αυτά τα κτήματα δεν ήσαν δούλοι . Κατοικούσαν εκεί και δούλευαν με τους όρους που είχαν συμφωνήσει με τους αφεντάδες .
Έμεναν όσο τους συνέφερε και όποτε ήθελαν μπορούσαν να φύγουν . Οι περισσότεροι όμως παρέμεναν εκεί για πάντα γιατί προτιμούσαν και τα χωρά;φια που καλλιεργούσαν μεταβιβάζονταν με τους ίδιους όρους και στα παιδιά τους .
Ο τσιφλικάς ήταν υποχρεωμένος να δίνει στον χωρικό ένα σπίτι για να κάθεται και ένα μικρό κομμάτι γης για λαχανόκηπο , καθώς και το σπόρο για την καλλιέργεια . Μερικοί μάλιστα έδιναν και τα βόδια για το όργωμα . Ο χωρικός , αφού αφαιρούσε τα μεροκάματα που πλήρωσε για το θέρισμα και το άλώνισμα , την δεκάτη , και την αξία του σπόρου , έδινε στον τσιφλικά από το υπόλοιπο εισόδημα τα τρία δέκατα , η αν τα βόδια ήσαν δικά του , έδινε το μισό . Αλλ' ο χωρικός εκτός απ' αυτές τις δουλειές έπρεπε να κάνει και ορισμένες αγγαρείες .
Η πιό βαρειά ήταν αυτή που ονομαζόταν < παρασπόρια > . Ήταν δηλαδή υποχρεωμένος να καλλιεργεί , για λογαριασμό του τσιφλικά και μόνο , μιά μεγάλη έκταση που είχε χωριστεί ειδικά γι' αυτό το σκοπό και ήταν πάντα η πιό εύφορη . Έπρεπε να την σπείρει , να μαζέψει τον καρπό , να τον συσκευάσει και να τον παραδώσει στον ιδιοκτήτη , αλλά και να βάλει και τα έξοδα από την τσέπη του . Ο τσιφλικάς πλήρωνε μονάχα τη δεκάτη στους σπαχήδες .
Σ΄άυτά τα τσιφλίκια η βακούφια , παραχωρούσαν πολλές φορές στους χωρικούς ένα μέρος για να φυτέψουν εκεί αμπέλια η άλλες φυτείες η να χτίσουν κι' ένα σπίτι , υπό τον όρο να πληρώνουν κάθε χρόνο ένα μικρό ποσό . Το εισόδημα απ' αυτές τις καλλιέργειες ανήκε αποκλειστικά στον χωρικό , ο οποίος είχε και το δικαίωμα να πουλήσει αυτό το κτήμα , αν ήθελε , η να το γράψει στους κληρονόμους του . Άν το άφηνε όμως ακαλλιέργητο η με οποιδήποτε τρόπο καταστρεφόταν , τότε το ξανάπαιρνε πίσω ο τσιφλικάς > . Ευεργετικό γιά τους κατοίκους ήταν όταν ικανός δημογέροντας και προεστοί , διαθέτοντες ειδικά προνόμια , συγκέντρωναν γιά λογαριασμού του Τούρκου ειδικού υπαλλήλου , τον ανάλογο φόρο κάθε οικογενείας η ατόμου . < Εις το τοιούτον ακριβώς σύστημα - γράφει ο Δ.Ξανάλατος - ανεφάνη και η ευεργετική αξία του συστήματος των Κοινοτήτων με τους προεστούς των . Εις πολλάς κοινότητας οι προεστοί επλήρωναν εφ' άπαξ τον κατ' αποκοπήν φόρον των κατοίκων και φορολόγων και διέθετον τους υπολοίπους πόρους δι' ωφέλιμα κοινοτικά έργα . Οι προεστοί ήσαν οι καλοί οδηγοί της κοινότητος και οι αντιπρόσω΄ποί της . Αυτοί συνήπτον ομού μετά των προκρίτων και επ' ονόματι της κοινότητος δάνεια , είτε διά την πληρωμήν των φόρων , είτε και δι' άλλας ανάγκας . Οι προεστοί όμως συγχρόνως εγένοντο πολλάκις αίτιοι κακοδαιμονίας , διότι δεν ήσαν πάντες και πάντοτε δίκαιοι απέναντι όλων και ούτω προεκλήθησαν έριδες και κόμματα και ζημίαι . Διά τούτο και πολλοί γεωργοί ηναγκάζοντο να καταφύγουν κατά ένα οιονδήποτε τρόπον υπό την προστασίαν ενός ισχυρού γαιοκτήμονος όστις είχε τα μέσα να αποφεύγη , έστω και μικρόν μέρος της φορολογίας , η κυρίως υπό την προστασίαν μονών αίτινες ανέκαθεν είχον ωρισμένα προνόμια > .
Κύριος φόρος το χαράτσι , ετήσιος , έντεκα γρόσια γιά τους πλούσιους και προεστότες , πέντε ως έξι γιά τους κτηματίες και εμπόρους και διόμισι γιά τους μικροεισοδηματίες , τους φτωχούς , υποχρεωτικός γιά όσους είχαν τη δυνατότητα να εργάζονται γιά την εξασφάλιση της ζωής τους . Υπήρχε επίσης το χαράτσι που πλήρωναν οι γεωργοκτηνοτρόφοι πάνω στα προιόντα τους , η δεκάτη , που υπολογιζόταν σύμφωνα με την παραγωγή . Σ' αυτούς πρέπει να προστεθούν ο φόρος του καλλιεργητή ακτήμονα στον τσιφλικά και άλλος μικρότερης επιβάρυνσης .
Κάτω από αυτές τις προυποθέσεις η ζωή των κατοίκων στη Δωρίδα γινόταν οδυνηρά δύσκολη , συχνά απελπιστική , με αποτάλεσμα τη φτώχεια , τη φυγή η την αποζήτηση της κλέφτικης καταδρομής ενάντια στον ανελέητο δυνάστη του τόπου . Η κατάσταση επιδεινώθηκε τους δύο τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας , τόσο στη Δωρίδα , όσο και στο διπλανό Κάρλελι , την Αιτωλία .-
Εδώ τελείωσε η ενότητα " ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ " απ' το επόμενο θα μπούμε στην ενοτητα " ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ " .
Θα πρέπει όμως εδώ να κάνουμε μιά επισήμανση : 'οπως είδατε σε κάποιο σημείο αναφέρεται
ο όρος < παρασπόρια > που βέβαια δεν έχει καμμιά εννοιολογική σχέση με τα < παρασπόρια >
που ξέρουμε εμείς και αφορά στην εθελοντική , φιλική , συναδελφική , γειτονική ,η συγγενική και πάντα αφιλοκερδή , προσφορά εργασίας - βοήθειας που κατά κανόνα στηριζόταν στην αμοιβαιότητα . Όλοι θυμόμαστε , τα όμορφα εκείνα βράδυα στις αυλές και τα χαγιάτια , τη μάζωξη των γειτόνων , των φίλων και συγγενών γιά να βόηθήσουν στο ξεμπούλτσισμα , κυρίως , του καλαμποκιού , όπως δεν ξεχνιούνται τα τραγούδια , καμμιά φορά και χορός , οι πλάκες και τα ....κουτσομπολιά που έδιναν κι' έπαιρναν , 'ομορφα χρόνια , δύσκολα ίσως , αλλά ζεστά κι' ανθρώπινα......

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι.........