ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ - ΜΑΡΤΗΣ

Ο τρίτος μήνας του χρόνου ήταν από τους Ρωμαίους αφιερωμένος στο θεό Mars , τον Άρη το δικό μας , τον ορμητικό θεό του πολέμου , γι' αυτό του έδωσαν και τ' όνομά του . Γιά τους Ρωμαίους ήταν και θεός της καλής σοδειάς , αφού ευνοούσε τη βλάστηση που αρχίζει να φουντώνει μόλις μπεί η άνοιξη . Θυμόμαστε βέβαια , πως μέχρι το 46 π.Χ , ο Μάρτης ήταν ο πρώτος μήνας του ρωμαικού ημερολογίου , κι από κει κι'ύστερα έγινε τρίτος . Με το Μάρτη είμαστε πιά στα πρόθυρα της άνοιξης . Ο κόσμος δε βλέπει την ώρα να φύγει ο Φλεβάρης και να μπει ο Μάρτης .

Όξω Κουτσοφλέβαρε ,
να 'ρθει ο Μάρτης με χαρά και με πολλά λουλούδια .

Οι νοικοκυρές καθαρίζουν το σπίτι , σπάζουν και κανένα παλιοτσούκαλο , γιά να διώξουν κάθε κακό , φωνάζοντας :

Όξω ο Κουτσοφλέβαρος ,
όξω , ψύλλοι , ποντικοί ,
μέσα Μάρτης και χαρά
και καλή νοικοκυρά !

Μ' αυτά τα λόγια ξορκίζουν και τα ζωύφια , που τόσο ενοχλητικά θα τους γίνουν από δω και ύστερα . Ο καιρός ωστόσο , είναι άστατος . Ο Μάρτης " μιά γελά και μιά κλαίει " λέει ο λαός . Κι έχει φτιάξει ένα σωρό παροιμίες γιά να τονίσει αυτή του την ιδιότητα :

Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος πέντε φορές εχιόνισε
και πάλι το μετάνοιωσε , που δεν εξαναχιόνισε .
επίσης
ως το γιόμα το ψοφάει ,
ως το βράδυ το βρομάει .

εννοώντας πως ένα ζώο μπορεί να ψοφήσει απ' το κρύο μέχρι το μεσημέρι και να βρομίσει απ' την πολλή ζέστη το απόγευμα .
Έφτιαξε ο λαός κι ένα σωρό παραδόσεις ,προσπαθώντας να εξηγήσει γιατί είναι ο μήνας δίγνωμος : " Ο Μάρτης επαντρεύτηκε και πήρε γυναίκα , που από πίσω ήταν όμορφη μα από μπρος , θε μου σχώρα με ! Γι αυτό όταν την κοιτάζει από πίσω , τις πλάτες ευχαριστιέται και γελάει , κι ο καιρός καλοσυνεύει , κι' όταν την βλέπει κατά πρόσωπο κλαίει , και χαλάει ο καιρός ".
Ο Μάρτης έχει και βροχές που με χαρά προσμένουν οι γεωργοί :
Μάρτης βρέχει ; Ποτέ μην πάψει .
η
Μάρτης βρέχει ; Θεριστάδες χαίρονται .

Και το γνωστό : Αν κάνει ο Μάρτης δυό νερά
κι' Απρίλης άλλο ένα ,
χαρά στονε το γεωργό
πούχει πολλά σπαρμένα .

Σαν βγει ο Μαρτιάτικος ήλιος , βγαίνει γιά καλά ! Καίει και μαυρίζει τα πρόσωπα των παιδιών , κι η μαυρίλα γιά το λαό μας σημαίνει σχήμια . Προπάντων τα κορίτσια τα ήθελε άσπρα και ροδομάγουλα :
Οπόχει κόρη ακριβή , το Μάρη ο ήλιος μη την ιδεί .
Δεν βλέπεις λοιπόν κανένα κορίτσι , που την 1η του Μάρτη να μην έχει δεμένο γύρω απ' τον καρπό του χεριού του το " μάρτη ". Μπορεί και στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού η στο λαιμό ( στα μωρά ) . Ο " μάρτης " είναι μιά κλωστή άσπρη και κόκκινη η χρυσή ( κίτρινη ) στριμμένη . Τον φορούν μέχρι τέλος του μήνα κι ύστερα τον βγάζουν και τον κρεμούν στις τριανταφυλλιές . Έτσι τα μάγουλά τους θα γίνουν κόκκινα σαν τριαντάφυλλα . Αλλού πάλι τον έδεναν στις λαμπάδες της Ανάστασης και καίγονταν μαζί , η γύρω απ' τ' αρνιά που έψηναν . Το έθιμο του " μάρτη " το είχαν εξαρχής κι οι Βυζαντινοί και κράτησε όσο κι η αβαυζαντινή αυτοκρατορία , γιά να συνεχιστεί μέχρι τιε μέρες μας . Φαίνεται πως το έθιμο έχει την αρχή του στην Ελληνική αρχαιότητα , γιατί έχουμε μαρτυρίες πως όσοι έπαιρναν μέρος στα Ελευσίνια μυστήρια , οι μύστες , έδεναν γύρω απ' το δεξί χέρι και το αριστερό πόδι μιά κλωστή . Δεν ξέρουμε βέβαια τι συμβολική σημασία είχε , έχουμε όμως κι 'άλλες μαρτυρίες πως οι αρχαίοι φορούσαν κλωστές κόκκινες κι άσπρες , γιά να διώχνουν το κακό .
Οι Δρίμες του Μάρτη :
Οι Δρίμες είναι μέρες επικίνδυνες , όντα δαιμονικά τριγυρίζουν τις τρεις πρώτες , τις τρεις μεσαίες και τις τρεις τελευταίες μέρες του Μάρτη , γιά να κάνουν κακό στα ξύλα , στα ρούχα , στα σώματα . Ό,τι πλύνεις θα λειώσει , όσα ξύλα κόψεις θα σαπίσουν , αν λουστείς θα πάθεις κακό , λέει ο λαός και κάνει πέρα κάθε τέτοια απασχόληση .
Η άνοιξη φέρνει ζωντάνια και χαρά σ' ανθρώπους και ζωντανά . Η άνοιξη φέρνει πίσω τα χελιδόνια απ' τις ζεστές χώρες . Θα χτίσουν τις φωλιές τους , θα γεννήσουν τ' αυγά τους . Ο τόπος μας γεμίζει από τα τιτιβίσματά τους , που ανακατεύονται με τις χαρούμενες φωνές των παιδιών . Παιδιά και χελιδόνια , στενά συνδεδεμένα απ' την αρχαία εποχή ! Γιά να γιορτάσουν τον ερχομό τους και την αρχή της άνοιξης τα παιδιά ξεχύνονται στους δρόμους την 1η του Μάρτη γιά τα χελιδονίσματα . Κρατούν ένα καλάθι γεμάτο φύλλα κισσού , περνούν μέσα ένα ραβδί και πάνω στο ραβδί στεριώνουν ένα ξύλινο χελιδόνι με κουδουνάκια στο λαιμό του. Πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι , κουνούν το ραβδί , ηχούν τα κουδουνάκια και τα παιδιά τραγουδούν :

Ήρθε , ήρθε χελιδόνα ,
ήρθε κι' άλλη μελιηδόνα ,
κάθισε και λάλησε
και γλυκά κελάδησε :
" Μάρτη , Μάρτη μου καλέ ,
και Φλεβάρη φοβερέ ,
κι' αν φλεγίσεις κι αν τσικνίσεις
καλοκαίρι θα μυρίσεις .
Κι'αν χιονίσεις κι αν κακίσεις ,
πάλι άνοιξη θ' ανθίσεις .
Θάλασσα επέρασα ,
τη στεριά δεν ξέχασα ,
κύματα κι αν έσχισα ,
έσπειρα 'κονόμησα .
Έφυγα κι αφήκα σύκα
και σταυρόν και θημωνίτσα .
Κι ήρθα τώρα κι΄ηύρα φύτρα
κι ηύρα χόρτα , σπάρτα , βλίτρα ,
βλίτρα , βλίτρα , φύτρα , φύτρα .
Συ , καλή νοικοκυρά / έμπα στο κελάρι σου ,
φέρ' αυγά περδικωτά / και πουλιά σαρακοστά ,
δώσε και μιά ορνιθ'ιτσα , / φέρε και μιά κουλουρίτσα .
Όρισεν ο δάσκαλος / κι ο θεός που τά 'δωκε
ν' αγοράσουμε οχτώ / να πουλάμε δεκαοχτώ ,
να κερδαίνουμε τριάντα , / διάφορα μεγάλα πάντα .
Και στο σπίτι και στη χώρα / μέσα δω πούρθαμε τώρα ,
μέσα γειά , μέσα χαρά , / στον αφέντη , στην κυρά ,
στα παιδιά και στους γονείς , / σ' όλους τους τους συγγενείς .
Μέσα Μάρτης , έξω ψύλλοι ,
όξω οχτροί , σας τρών' οι σκύλοι .
Μέσα φίλοι , μέσα φτήνια , /και χαρές , χοροί , παιχνίδια ,
και εφέτος και του χρόνου , / και του χρόνου κι άλλα χίλια .
Κάθε νοικοκυρά ανοίγει το πουγκί της κι' ανταμείβει τα παιδιά γιά τις ευχές τους με κάποιο νόμισμα , μα και τ' αυγά και τ' άλλα φιλοδωρήματα είναι μετά χαράς καλοδεχούμενα .

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι ..............