Η ΕΠΑΡΧΙΑ ΔΩΡΙΔΟΣ ΣΗΜΕΡΟΝ - ( 1849) - Β '.

Αν η οικοδομή αυτή παριστά αρχαίαν οικίαν , όπερ είναι βέβαιον , λύεται δι' αυτής εν σπουδαίον ζήτημα , υπάρχον μέχρι τούδε εκκρεμές μεταξύ όλων , και αυτών των επισημοτέρων αρχαιολόγων , εις των οποίων , ο σοφός Μαριέτος , έφθασε να εξομοιώση τας Ελληνικάς οικίας με τας σημερινάς Τουρκικάς , λόγω μόνον , ότι οι Τούρκοι κατακτήσαντες την Ελλάδα εύρον και οικίας ωκοδομημένας συμφώνως προς τα έθιμά των . ( Περιήγ.Ν.Αναχάρσιδος σελ.413-414 Τομ .2 . )Αλλά περί της προκειμένης οικοδομής κάμνω λόγον εκτενή εις την υπ' αριθ 1784 από 28 Ιουλίου προς την Νομαρχίαν αναφοράν μου .
Το ερείπιον της οικοδομής ταύτης κείται επί ισοπέδου γης , αλλά προς ανατολάς έπεται κρημνός λόγου άξιος , και προς μεσημβρίαν γη κατωφερής , έχει περιφέρειαν ωσεί 50 βασιλ.μέτρων , αι προς ανατολάς και μεσημβρίαν πλευραί διατηρούνται πολύ υψηλότερον υπεράνω της επιφανείας της γης , μέρος της μεσημβρινής πλευράς κατέρρευσε προ πολλού , και το άλλο ήτον ετοιμόρροπον αφ΄ης το επεσκέφθην .
Όται έφθασα εις το χωρίον Μηλαίαν του αυτού δήμου , ερευνών περί αρχαιοτήτων , έμαθον , ότι προς ανατολάς του χωρίου εις την μεταξύ των ορέων " Γεωργίου Βουνί , Αετοβούνι και Γρηάς Στρούγκας " φαινομένην κοιλάδα υπάρχουν ερείπια αρχαίου πύργου , εξ ών καλούσιν οι κάτοικοι την θέσιν " Μάρμαρα ", αλλ' επειγόμενος να μεταβώ μετά του Νομοιατρού εις το χωρίον Στύλιαν , όπου έθνησκον πολλά ζώα εκ της πειζωοτίας , δεν ηδυνήθην να επισκεφτώ τα αρχαία ταύτα ερείπια .
Περιοδεύων τον δήμον Ποτιδανίας , και μεταβαίνων εις την διατηρουμένην Μονήν " Βαρνάκοβαν "είχον αριστερόθεν τα χωρία Καρουτάκια , Παλαιόμυλον , Κλημάκια και τον Κρισσαίον Κόλπον . Ερευνών δε περί αρχαιοτήτων , έμαθον , ότι εις Παλαιόμυλον κατά την θέσιν " Άγιος Νικόλαος " υπάρχει ερείπιον κυκλωπικού μακρού τείχους , εκτεινομένου σχεδόν έως εις την θάλασσαν . Εις θέσιν " Σουλέ " , κειμένην μεταξύ των χωρίων Ομερεφίδι , Λόγκου και Κλημακιών , επί τινος λόφου υπάρχει άλλο ερείπιον αρχαίου φρουρίου , και εις θέσιν καλουμένην Παλαιόκαστρον , διά τούτο και μόνον ότι έχει αρχαίον φρούριον , υπάρχουν επίσης αρχαία ερείπια . Αλλ' εξ όλων αυτών δεν ηδυνήθην να επισκεφθώ εκ του πλησίον , πλην μόνου του κατά την θέσιν Παλαιόκαστρον , κειμένου προς αριστεράν της προς την Μονήν αγούσης οδού . Το αυτόθι όμως φαινόμενον ερείπιον δεν παριστά μεγάλην αρχαίαν κώμην , εκτός αν αυτόθι υπήρχεν η Ακρόπολις , και πέριξ η Πολίχνη , καθόσον μάλιστα ου μακράν εκείθεν και εν τω μέσω της προς την Μονήν οδού εφαίνοντο και πολλοί αρχαίοι τάφοι ευτελείς . Μοι είπον όμως οι οδηγοί μου , ότι εντός της περιφερείας του αρχαίου φρουρίου ευρέθησαν και λάρνακες μαρμάριναι .
Το κατά την θέσιν " Άγιος Νικόλαος " φρούριον παριστά . Ακρόπολιν πόλεως οπωσούν περιφανούς . Επειδή δε το παράλιόν της έχει καλόν λιμένα διά μικρά πλοία , ενδέχεται να έκειτο αυτόθι η αρχαία πόλις " Οινέων " , τοσούτω μάλλον , καθόσον περιγράφεται από τον Θουκυδίδην " πόλις μικρά των Οζόλων Λοκρών , κειμένη παραθαλασσίως επί του Κορινθιακού κόλπου με λιμένας , Θουκυδ.γ' 98 " , καθόσον όλα τα πέριξ αυτής της θέσεως χωρία , κατάφυτα και σήμερον από αμπελώνας , παράγουσι οίνον αξιόλογον . Τα ερείπια του κατά την θέσιν Σουλέ αρχαίου φρουρίου ίσως είναι η Πολίχνη οχυρά εν τη χ'ωρα των Οζόλων , κειμένη επί των ορίων της Αιτωλίας , διότι και γειτνιάζει με την χαρακτηρισθείσαν υπ' εμού " Οινεώνα " πόλιν και ταύτην των Οζόλων .Έπειτα κατά Στράβωνα , ολόκληρον το παράλιον από της Κρίσσης μέχρι της Ναυπάκτου , και αυτής συμπεριλαμβανομένης , μεθ' όλων των γειτνιαζουσών πόλεων και κωμών , εθεωρείτο ως χώρα των Οζόλων .
Από την μονήν Βαρνάκοβαν μετέβην εις Λυκοχώριον του δήμου Ποτιδανίας , όθεν αναχωρήσας κατέβην εις τον ποταμόν Πίνδον , τον οποίον διαβάς εισήλθον εις οδόν αναντη και σκολιάν , άγουσαν εις χωρίον Κωπάκι του δήμου Κροκυλίου . Περί το τέλος της οδού ευρισκόμενος , έμαθον από τους ιππηλάτας μου , ότι προς δεξιάν ου μακράν , εις θέσιν καλουμένην " Σίμου Πλάτανος " , υπήρχε βρύσις και πλησίον αυτής αρχαία ερείπια , καταπεπονημένος αφ' ενός εκ της σκολιάς οδού , και επιθυμών αφ' ετέρου να επισκεφθώ τα αρχαία ερείπια , μετέβην εις την βρύσιν , και είδον ερείπια αρχαίου πύργου οπωσούν μεγαλοπρεπούς .

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι..........