Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΩΡΙΔΑΣ - 5ο

ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΩΡΙΕΩΝ ( 1453 - 1770 )

Όπως είδαμε , η Δωρίδα πατήθηκε από τον Μουράτ στα 1435 . Στα 1456 γίνεται η πρώτη Επανάσταση στο Λιδορίκι , αλλά στοιχεία και λεπτομέρειες γι'αυτή δεν έχουμε .
Στα 1571 - 1574 μετά τη νικηφόρα γιά τα Χριστιανικά όπλα ναυμαχία της Ναυπάκτου , οι Αιγιώτες , οι Γαλαξειδιώτες , οι Σαλωνίτες και οι Λιδορικιώτες ορκίστηκαν στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα , στο Γαλαξείδι , να σηκώσουν επανάσταση κατά των Τούρκων .
Ένας Αιγιώτης όμως πρόδωσε το μυστικό και οι Μωραίτες γλύτωσαν το μαχαίρι του Τούρκου καταφεύγοντας στη Μάνη . Οι Ρουμελιώτες έχοντας τις διαβεβαιώσεις ότι θα τους ενισχύσουν οι Φράγκοι και οι Ναυπάκτιοι , κινήθηκαν να καταλάβουν τα Σάλωνα , αλλά οι Φράγκοι και οι Ναυπάκτιοι ούτε που φάνηκαν .Είδαν τότε ότι μόνοι τους δε μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα και γύρισαν στα χωριά τους . Ο Μπέης των Σαλώνων τους παράγγειλε να μην ανησυχούν και αυτός τους συχωράει και μάλιστα να πάνε τα πρώτα κεφάλια των χωριών να προσκυνήσουν και έκανε όρκο στο σπαθί του να μην πειράξει κανένα .
" Ακούσατε γουν το τρομερό γέλασμα που τους έκανε ο Μπέης και το μαρτυρικό θάνατό τους .Το βράδυ τους έκανε τραπέζι και μετά διέταξε και τους επιάσασι ένε-ένε και τους εδέσασι με σίδερα και τους εβάλασι σε ένα σκοτεινό μουντρούμι . Και εκεί με τα σπαθία τους εσφάξασι 'ολους , ογδοήκοντα χωρίς να λείπει κανένας . Εσκοτωθήκασι γουν οι πρώτοι κεφαλάδες και τα ανδρειωμένα παλικάρια με απιστία μεγάλη .
Ακούσατε , 22 Γαλαξειδιώτες , 3 Βουνιχωρίτες , 2 Πεντεορίτες , 3 Αγιαθυμιώτες , 10 Βιτρινιτζιώτες , 3 Κισελιώτες , 2 Βιδαβίτες , 20 Λιδορικιώτες και 14 Σαλωνίτες , όλοι γιά την πατρίδα και τη θρησκεία συμπαθημένοι από όλες τις αμαρτίες ".
Το 1687 ο Επίσκοπος Σαλώνων Φιλόθεος με οπλαρχηγό τον Κούρμα υψώνει τη σημαία της Επαναστάσεως στ Σάλωνα . Ο κούρμας πέφτει σαν αητός καταπάνω στους Τούρκους του Λιδορικίου και τους εξολοθρεύει . Σκοτώθηκαν ως δύο χιλιάδες . Άλλοι καπεταναίοι επαναστατούν και ελευθερώνουν όλη τη Δυτική Ελλάδα .
'Ετσι έχουμε τώρα καπεταναίους , τον Κούρμα στην Παρνασσίδα και τη Δωρίδα , το Μειντάνη και το Σπαθογιάννη στην Αιτωλακαρνανία , το μικρό Χορμόπουλο στο Πατρατζίκι , το Σουμίλα και το Βαλαωρίτη στην Ήπειρο . Γιά να μην επέρχεται σύγχυση και παρεξηγήσεις μεταξύ των καπεταναίων , με πρωτοβουλία του Γιάννη Λουδωρέκα και του Σλαύου Διαμάνοβιτς , έγιναν δύο στρατόπεδα που περιλάμβαναν το πρώτο τα αρματολίκια του Κούρμα και του Μειντάνη , με έδρα το Λιδορίκι και το άλλο του Σουμίλα και του Χόρμοβα , με έδρα το Καρπενήσι .
Σαν να μην έφταναν οι Ενετοί και οι Τούρκοι ήρθε τώρα να προστεθεί και νέος δυνάστης των Ελλήνων . Ο Ηγεμόνας της Μάνης Λυμπεράκης Γερακάρης ( Τουρκολυμπεράκης ) ένας πρώην πειρατής . Ήρθε με ισχυρή δύναμη και έπιασε το Καρπενήσι και με την προκήρυξή του ζητούσε υποταγή τουβ πληθυσμού και πληρωμή φόρων επί ποινή θανάτου . Μάλιστα αφάνισε κυριολεκτικά την Άρτα .
Οι Ενετοί με ανησυχία είδαν να καταλύεται η κυριαρχία τους σε Ρούμελη και Ήπειρο και ζήτησαν τη συνδρομή των ντόπιων να εξοντώσουν τον Τουρκολυμπεράκη με την υστεροβουλία να συντρίψουν κι' αυτούς άμα ξεμπέρδευαν με τον πρώτο .
Ο Λυμπεράκης Γερακάρης κινήθηκε κατά των Σαλώνων αφανίζοντας τα χωριά . Βγήκαν να τον αντιμετωπίσουν ο Δεσπότης Σάλώνων Φιλόθεος και ο Κούρμας με Σαλωνίτες και Λιδορικιώτες . Στη μάχη απάνω σκοτώθηκαν και ο Φιλόθεος και ο Κούρμας .
Αυτά έγιναν στα 1694 . Στα 1750 - 1760 η Δωρίδα και η Παρνασσίδα επαναστατούν γιά άλλη μιά φορά .
Οι αρματωλοί Χρήστος Μηλιώνης , απ' το Παλιοξάρι , ο Βέργος Βλαχαρμάτας απ' το Μαυρολιθάρι , τ' αδέρφια Λάμπρος και Μήτρος Τσεκούρας απ' το Γαλαξείδι , ο Γιάννης Βονιχωρίτης και αρκετοί άλλοι , σηκώνουν μπαιράκι στις επαρχίες Δωρίδας και Παρνασσίδας . Βγήκε να τους αντιμετωπίσει , ανάμεσα Μαλανδρίνο και Λιδορίκι , ο Μπεκήρ Αγάς αλλά και αυτόν καιπολλούς άλλους Τούρκους σκότωσαν οι Έλληνες .
Μετά οι Τσεκουραίοι και ο Βλαχαρμάτας έδωσαν νέα νικηφόρα μάχη μεταξύ Βονιχώρας και Πέντε Ορίων με σκοπό να χτυπήσουν τα Σάλωνα . Τη νύχτα στρατοπέδευσαν πάνω απ' τα Σάλωνα που είναι κάτι βράχια ώσπου να ξημερώσει . Τους επιτέθηκαν όμως οι Τούρκοι και σκοτώθηκε ο οπλαρχηγός Αραπογιώργος απ' την Αγιά Θυμιά .
Ο Χρήστος Μηλιώνης πέρασε στην Αιτωλία και συνέχεια στην Άρτα όπου αιχμαλώτισε τον Κατή και δυό Αγάδες . Αυτό έκανε κρότο στην Τουρκία και εκδόθηκε Σουλτανικό φιρμάνι στους Δερβεναγάδες της Αιτωλίας Μουχτάρ Κλεισούρα και Μαυρομάτη να εξοντωθεί ο Μηλιώνης . Τα 'μαθε αυτά ο Χρήστος Μηλιώνης και φυλαγόταν αποτελεσματικά . Τότε μπήκαν σε ενέργεια τα γνωστά στους Τούρκους μέσα . Ο δόλος και η μπαμπεσιά . Έβαλαν το φίλο του Μηλιώνη , Σουλειμάν να τον πιάσει η να τον σκοτώσει . Ο Σοτλειμάν κάλεσε τον Μηλιώνη στο σπίτι του και του έκανε ένα πλούσιο τραπέζι . Μετά του είπε ποιός ήταν ο σκοπός του και τον κάλεσε να παραδοθεί γιατί αν τον άφηνε να φύγει θα έχανε αυτός το κεφάλι του . Ο Μηλιώνης αρνήθηκε και τον είπε άπιστο φίλο . Ο Σουλειμάν προσβλήθηκε και επειδή ήταν και αυτός παλληκάρι κάλεσε τον Μηλιώνη να μονομαχήσουν . Αυτό και έγινε και κατά σύμπτωση σκοτώθηκαν και οι δυό .

Τρία πουλάκια κάθονται στη ράχη στο λημέρι
τόνα τηράει τον Αλμυρό , τ' άλλο τηράει το Βάλτο .
Το τρίτο το καλλίτερο μοιρολογάει και λέγει :
Κυριέ μου τι να γίνηκεν ο Χρήστος ο Μηλιώνης
μηδέ στο Βάλτο φάνηκε , μηδέ στην κρύα βρύση .
Μας είπαν πέρα πέρασε , κ' εμβήκε μες την Άρτα
Κ' επήρε σκλάβο τον Κατή , μαζί με δυό Αγάδες ,
Κι' ο μουσελίμης τ' άκουσε βαριά του κακοφάνει .
Τον Μαυρομμάτη έκραξε και τον Μουχτάρ Κλεισούρα
Εσείς αν θέλετε ψωμί αν θέλετε πρωτάτα ,
το Χρήστο να σκοτώσετε τον Καπετάν Μηλιώνη .
Έτζι προστάξ' ο Βασιλιάς και μούστειλε φιρμάνι
Παρασκευή ξημέρωνε - ποτέ να μ' είχε φέξει -
κι' ο Σουλειμάνης στάλθηκε να πάγει να τον εύρει
στον Αλμυρό τον έφτασε κι' ως φίλοι φιληθήκαν
ολονυχτίς επίνανε όσο να ξημερώσει .
Και πριν να φέξει η αυγή , πέρασαν τα λημέρια
κι ο Σουλειμάνης στάλθηκε να πάγει να τον εύρει
στον Αλμυρό τον έφτασε , κ' ως φίλοι φιληθήκαν
Ολονυχτίς επίνανε όσο να ξημερώσει .
Και πριν να φέξει η αυγή , πέρασε στα λημέρια
κ' ο Σουλειμάνης φώναξε τον Καπετάν Μηλιώνη
Χρήστο σε θέλει ο Βασιλιάς , σε θ'ελουν οι Αγάδες
Όσο ν' οΧρήστος ζωντανός , Τούρκο δε προσκυνάει :
Με το τουφέκι τρέξανε να φάγει ο ένας τον άλλον
Φωτιά εδώσαν στη φωτιά , πέφτουν κι' οι δυό στον τόπο .

Και φτάνουμε στην μεγάλη Επανάσταση του 1770 , την Επανάσταση του Ορλώφ όπως είναι γνωστή .

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι........