ΕΤΣΙ ΛΕΥΤΕΡΩΘΗΚΕ Η ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΑΣ...

" Και στα λογγωμένα της τα στήθια
μιά πλατιά καρδιά βροντολαλεί ,
μαρτυρώντας , πολεμώντας , τραγουδώντας
τη ζωή και την αλήθεια...."
Κ. Παλαμάς .


Η φουστανέλα και το τσαρούχι ήταν τα βασικά στοιχεία της εμφάνισης των Ρουμελιωτών επαναστατών . Πολύπτυχη και λερή η πρώτη , δενονταν στη μέση από πετσί η σκοινί . Το γελέκι και οι βλαχόκαλτσες και η φλοκάτα συμπλήρωναν τη ντυμασιά του πολεμιστή , που φόραγε ακόμα και μιά κόκκινη σκούφια στο κεφάλι . Τα τσαρούχια , φκιαγμένα από ακατέργαστο βωδινό τομάρι , απλά κί' ελαφριά , τους βοηθούσαν στις γρήγορες και οδυνηρές πορείες τους . Χωρίς φουστανέλα και τσαρούχι , πολεμιστής δεν μπορούσε να νοηθεί , κι' όσους δεν τα φορούσαν τους θεωρούσαν ανίκανους , άναντρους και τους παραγκόμιαζαν με τις λέξεις " ψαλιδοκέρι " και " σπληνάντερο ".
Η ψείρα ήταν αχώριστος σύντροφός τους , οι απλοί στρατιώτες δεν ξεψειριάζονταν μόνο , αλλά τινάζονταν , βγάζοντας τα ρούχα τους και τινάζοντάς τα στη φωτιά . Η τροφή στρατιωτών και καπεταναίων ήταν πάντα σχεδόν ξερή . Οι ελιές , το τυρί και το κρασί απαραίτητα , που και που έτρωγαν και ψητό κρέας , τις περισσότερες φορές έτριβαν το καλαμπόκι η το στάρι , πάνω σε πέτρα , σε πετσί η σε σανίδα και τόφκιαναν ψωμί χωρίς αλάτι και προζύμι και τότρωγαν μισοψημένο . Το κρασί τους το φύλαγαν σε μιά τσίτσα και το νερό σε μικρό ασκί που τόχε ο καθένας πάνω του . Είχαν όλοι , συνήθως , λίγα σκόρδα και κρεμμύδια , ακόμα βελόνες , ράμματα , τσαγκαροσούβλι και τσακμακόπετρες .
Τις περισσότερες φορές πολεμώντας με τους Τούρκους , στρατοπέδευαν κάτω απ' τα δέντρα , σε χαράδρες και σε ρέματα , κι' ήταν πολύ ευτυχισμένοι εκείνοι που θα κατώρθωναν να φκιάξουν κάπου μιά πρόχειρη καλύβα η ένα τσαρδάκι , ακόμα δε περισσότερο εκείνοι που είχαν ένα ψαθί γιά να ξεκουράσουν το ταλαίπωρο κορμί τους .
Κάθε νύχτα ορίζονταν οι σκοποί , όλοι δε οι άνδρες γνώριζαν το σύνθημα , η θρησκευτικότητα ,ποτέ δεν τους έλειπε , και μόλις σηκώνονταν το πρωί , πλένονταν , χτενίζονταν κι' έκαναν με ευλάβεια το σταυρό τους . Τα δασιά και μακριά μαλλιά αποτελούσαν δείγμα ανδρισμού , κάθε πρωί μαζεύονταν όλοι οι άνδρες του μπουλουκιού γύρω απ' τον αρχηγό τους , σχηματίζοντας δυό και τρεις κύκλους . Συζητούσαν στρατιωτικά θέματα τακτικής και στρατηγικής κι' όταν είχαν διαφωνίες τότε επικρατούσε η γνώμη του γεροντότερου αρχηγού η στρατιώτη , μιά και καθένας απ' αυτούς ήταν ..ταμείο γνώσεων και πείρας σαν παλιός πο΄λεμιστής και κλέφτης , " αφού τώπε ο γέρος " η παραπέρα κουβέντα περίσσευε .
Ο οπλαρχηγός , είχε κοντά του ένα φροντιστή και γιά την προσωπική του ασφάλεια σωματοφύλακες . Συνηθισμένοι ήταν και οι ψυχογιοί , αρνινάτσα περισσότερο των καπεταναίων της Αιτωλοακαρνανίας , έχοντας κύρια δουλειά τους να κουβαλούν μιά καπνοσύριγγα και ένα κύπελο , να κερνούν κρασί και να ετοιμάζουν το κρεβάτι του αρχηγού από κλαριά σκίνων , έλατου και ξερών χόρτων . Στις ώρες της ανάπαυσης διασκέδαζαν οι μεν αξιωματικοί παίζοντας ζάρια , οι δε οπλίτες τραγουδώντας η παίζοντας τη φλογέρα . Ακόμα ασχολούνταν στον αθλητισμό , ρίχνοντας το δίσκο η το λιθάρι , πηδώντας στη μιά και στις τρεις , παλεύοντας η χορεύοντας τσάμικο και συρτό .
Συγκινητικό ήταν το θέαμα του κοινού τραπεζιού αξιωματικών και στρατιωτών , έτσι δυνάμωναν οι αδερφικοί δεσμοί αγάπης κι' εμπιστοσύνης , στο τραπέζι , τραγουδιώνταν ηρωικά , τραγούδια , αφιερωμένα στη μνήμη συντρόφων και παλιών ηρώων που έπεσαν στη μάχη . Γενική ήταν σ' όλα τα Ρουμελιώτικα στρατόπεδα , η αρχή της εγκράτεις και της αποχής από γενετήσια επαφή με γυναίκες , οι παραβάτες αποδοκιμάζονταν και τιμωρούνταν .
Φυσικές ήταν οι προλήψεις , η εμφάνιση λαγού η φιδιού κατά την πορεία ενός τμήματος η κατά την έναρξη της μάχης , το πέταγμα πελαργών , το ούρλιασμα ενός σκυλιού η ο θρήνος του γκιώνη , θεωρούνταν σαν θλιβερά προμηνύματα .
Ο οπλισμός τους αποτελούνταν από ένα ντουφέκι με μιά η δυό παλάσκες με τα φουσέκια , πολλοί έσερναν απάνω τους και γιαταγάνι , λίγοι δε γυριστό σπαθί , που κρέμονταν απ' το αριστερό πόδι με σκοινί ( Πάλα ) . Σαν πιό επίσημος και γενναίος λογαριαζόταν εκείνος που είχε επαργυρωμένα η επιχρυσωμένα όπλα , γιατί πιστευόταν πως τα κέρδισε άξια από τον εχθρό μετά από νικηφόρα μάχη .
Έτσι πολεμούσαν οι απλοί και ωραίοι εκείνοι πρόγονοί μας , που κατάφεραν με στερήσεις και κατατρεγμούς να ζωντανέψουν την Πατρίδα μας , άσχετο αν μετά την απελευθέρωση δεν χάρηκαν την καινούρια Ελληνική ζωή κι' έμειναν , οι περισσότεροι , ζητιάνοι του δίκιου και της προκοπής .